– Senedd Cymru am 4:01 pm ar 21 Medi 2021.
Rydyn ni nawr yn symud ymlaen at eitem 5, y datganiad gan y Cwnsler Cyffredinol a Gweinidog y Cyfansoddiad—codau cyfraith Cymru: rhaglen i wella hygyrchedd cyfraith Cymru. Mick Antoniw.
Diolch, Dirprwy Lywydd. Mae cyfreithiau Hywel Dda i'w gweld mewn tri chasgliad o lawysgrifau sy'n disgrifio system gyfreithiol frodorol ac unigryw Cymru. Mae ysgolheigion yn gytûn mai Llyfr Iorwerth, sy'n dyddio o'r drydedd ganrif ar ddeg, yw'r casgliad mwyaf datblygedig. Cafodd ei enwi ar ôl gŵr cyfraith dysgedig, Iorwerth ap Madog, a luniodd y llyfr prawf, sy'n cynnwys yr holl destunau craidd yr oedd angen eu gwybod er mwyn bod yn ynad. Mae Llyfr Iorwerth hefyd yn cynnwys cyfreithiau llys a chyfraith fwy cyffredinol y tir.
Mae cofnodi cyfreithiau gwlad yn hanfodol i amddiffyn a rhoi sicrwydd i ddinasyddion a'u hamgylchedd, i osgoi penderfyniadau mympwyol ac i sicrhau bod pobl yn gwybod eu hawliau a'u rhwymedigaethau. Mae'n amlwg bod ein hynafiaid wedi deall hyn yn well na ni. Fel dywed yn Llyfr Iorwerth:
'archwiliwyd yr hen gyfreithiau, gadawyd rhai ohonynt i barhau, diwygiwyd eraill, dilëwyd eraill yn gyfan gwbl, a gosodwyd rhai eraill o'r newydd'.
Llywydd, mae hon yn broses yr ydym wedi'i chychwyn yma yng Nghymru, ac rwy'n falch o fod heddiw wedi gosod y rhaglen gyntaf i wella hygyrchedd cyfraith fodern Cymru, fel sy'n ofynnol gan Ddeddf Deddfwriaeth (Cymru) 2019. Mae'r rhaglen hon yn ymrwymo'r Llywodraeth i gyflwyno Biliau cydgrynhoi a chymryd nifer o gamau eraill i sicrhau bod y gyfraith ar gael yn haws ac yn ddealladwy.
Mae gwaith o'r math hwn yn arfer cyffredin mewn llawer o awdurdodaethau ar draws byd y gyfraith gyffredin. Ar ôl etifeddu cyfraith Lloegr, bu'n arfer arferol yn y rhan fwyaf o wledydd y Gymanwlad i sicrhau bod eu deddfwriaeth wedi'i threfnu'n dda. Gwneir hyn drwy beidio â chaniatáu i Ddeddfau Seneddol ymledu, fel maen nhw wedi yn y DU, a thrwy gadw strwythur i'r llyfr statud—rhywbeth yr ydym yn ddiffygiol yn ei wneud. Mae Llyfr Iorwerth yn rhoi disgrifiad manwl o'r weithdrefn ar gyfer hawlio tir, ac mae'n cynnwys datganiadau ymarferol o'r rheolau ar gyfer iawndal am dresmasu gwartheg ac aredig nad yw’n gydweithredol, y ddau fater pwysig yn yr Oesoedd Canol.
Nawr, ni fydd ein gwaith o gydgrynhoi cyfraith cynllunio yn cynnwys tresmasu gwartheg ac aredig, ond bydd yn darparu datganiad cynhwysfawr ar ddefnyddio tir, gyda chymorth cynigion Comisiwn y Gyfraith i symleiddio a moderneiddio'r gyfraith yn y maes hwn. Mae'r system gynllunio yn hanfodol i lunio datblygu a lleoedd cynaliadwy, gan helpu twf economaidd, ac adlewyrchu ystyriaethau cymdeithasol, amgylcheddol a diwylliannol ar yr un pryd. Mae system gynllunio effeithiol ac effeithlon yn hanfodol i gymdeithas sifil, ac mae angen symleiddio ac atgyfnerthu’r gyfraith er mwyn cyflawni hyn yn llawn.
Bydd cydgrynhoi sawl Deddf sy'n bodoli eisoes yn un Ddeddf sydd wedi'i drafftio'n dda ac yn ddwyieithog yn un o'n dulliau mwyaf effeithiol o wella hygyrchedd cyfraith Cymru. Rwyf eisoes wedi cyhoeddi y byddwn yn cydgrynhoi'r gyfraith ar yr amgylchedd hanesyddol, a gallaf yn awr roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau am ein cynnydd. Byddaf yn cyflwyno'r Bil hwn yn 2022, gyda'r bwriad o ddisodli'r gyfraith bresennol sy'n ddegawdau oed ac sydd wedi'i diwygio dro ar ôl tro ac yn wahanol mewn perthynas â Chymru, Lloegr a'r Alban. Mae hyn wedi gadael cwlwm dryslyd mae hyd yn oed gweithwyr cyfreithiol proffesiynol yn eu cael yn gymhleth, a dim ond yn Saesneg mae'r rhan fwyaf ohono ar gael. Mae'r gwaith sydd eisoes wedi'i wneud ar y Bil drafft yn dangos y manteision a ddaw yn sgil cydgrynhoi. Mae deddfwriaeth ar gyfer adeiladau rhestredig a henebion cofrestredig wedi'i dwyn ynghyd a'i hailddatgan i'w gwneud yn fwy rhesymegol, yn haws ei darllen ac yn fwy cyson yn fewnol ar draws y gwahanol ddarpariaethau. Yn y dyfodol, bydd defnyddwyr yn gallu troi at un darn o ddeddfwriaeth sylfaenol ar gyfer y gyfraith ar reoli a diogelu'r amgylchedd hanesyddol, a bydd y gyfraith honno'n cael ei gwneud i Gymru yn unig a bydd yn gwbl ddwyieithog.
Mae'r rhaglen hefyd yn nodi meysydd eraill o'r gyfraith lle byddwn yn asesu gwerth a photensial cydgrynhoi, gyda'r bwriad o gyflwyno dau Fil arall cyn diwedd tymor y Senedd hon. Ochr yn ochr â'r prosiectau deddfwriaethol yn y rhaglen hon, rydym hefyd yn ceisio ehangu a datblygu ein gwefan Cyfraith Cymru/Law Wales, sy'n darparu deunydd esboniadol a chanllawiau am gyfraith Cymru. Gallaf gadarnhau hefyd ein bod yn dechrau'r dasg hir-ddisgwyliedig o sicrhau bod testun Cymraeg ein deddfwriaeth ar gael ar ffurf gyfoes.
Mae trefniadau bellach ar waith i weithio ochr yn ochr â'r tîm rhagorol y tu ôl i wefan legislation.gov.uk ac, ymhen amser, byddwn yn gyfrifol am ddiweddaru holl ddeddfwriaeth Cymru ar y wefan hon. Rydym hefyd yn gweithio i wella ymarferoldeb legislation.gov.uk i alluogi defnyddwyr i chwilio cyfraith Cymru yn ôl pwnc.
Mae lleoli a threfnu'r gyfraith yn ôl pwnc wrth wraidd ein gwaith i ddatblygu codau cyfraith Cymru. Bydd cydgrynhoi a strwythuro'r gyfraith fel hyn, ynghyd â chyngor ac arweiniad, yn ei gwneud yn haws i bobl ddod o hyd i'r gyfraith a bod â hyder o ran cywirdeb y deunyddiau sy’n cael eu hadfer.
Rydym yn cynhyrchu deddfwriaeth yn Gymraeg ac yn Saesneg, wrth gwrs, ac mae gan y ddau destun statws cyfartal yn y gyfraith. Mae gwneud deddfwriaeth sy'n glir ac yn gywir mewn dwy iaith yn gofyn i ni ddysgu oddi wrth eraill ledled y byd, ond hefyd i arloesi ein hunain, ac rydym wedi datblygu cryn arbenigedd dros yr 20 mlynedd diwethaf. Bydd yr arbenigedd hwnnw'n ein rhoi mewn sefyllfa dda wrth i ni geisio gwella hygyrchedd y testun deddfwriaethol yn y ddwy iaith, gan ddefnyddio cystrawen syml i gyfleu'r hyn a all fod yn gysyniadau cymhleth. Yn yr un modd, wrth i dechnoleg iaith newydd wella, ein nod yw awtomeiddio a chyflymu rhannau o'r broses gyfieithu, gan alluogi drafftwyr a chyfieithwyr i gydweithio'n agosach i wella'r ddau destun a'u gwneud yn haws i'w dilyn. Rydym hefyd yn cwblhau prosiect hirdymor i safoni cannoedd o dermau a'u cyhoeddi ar borth BydTermCymru.
Mae datblygu deddfwriaeth yn dal i fod yn ymgymeriad cymharol newydd i'r Senedd a Llywodraeth Cymru, ac rydym yn parhau i ddysgu oddi wrth eraill. Ond, wrth i ni edrych ymlaen dros y pum mlynedd nesaf, gallwn hefyd edrych yn ôl ar ein gorffennol ein hunain, gan gofio ein bod, yn ogystal â dilyn arfer da o fannau eraill, yn dilyn dulliau llwyddiannus ein cyndeidiau wrth ddatblygu codau cyfraith Cymru. Felly, rwy'n diolch i'r Aelodau am eu cefnogaeth i'r nod hwn. Gwn y bydd yn parhau. Diolch, Llywydd.
Diolch i chi, Gweinidog. Symudwn yn awr at Mark Isherwood i siarad ar ran y Ceidwadwyr.
Diolch. Ym mis Mawrth, cyhoeddodd eich rhagflaenydd fel Cwnsler Cyffredinol ddatganiad ysgrifenedig lle dywedodd ei fod am sicrhau y byddai mwy o waith i ddarparu cyfraith fwy hygyrch yn cael ei wneud ar adeg 'normal'. Cyfeiriodd hefyd at basio Deddf Deddfwriaeth (Cymru) 2019 a dywedodd, rwy’n dyfynnu,
'mater i'r Llywodraeth nesaf fydd cyflwyno'r rhaglen weithgarwch ffurfiol gyntaf i wneud cyfraith Cymru yn fwy hygyrch o dan y Ddeddf honno', bod gwaith eisoes ar y gweill ar ddau Fil cydgrynhoi a bod gan Lywodraeth Cymru dri phrosiect arall ar y gweill yn unol â'r bwriadau a nodwyd yn ymgynghoriad 'Dyfodol Cyfraith Cymru' yn 2019. Fodd bynnag, ychwanegodd, rwy’n dyfynnu,
'effeithiwyd ar gynnydd gyda'r prosiectau hyn gan arall-gyfeirio adnoddau i ymateb i'r pandemig'.
O gofio bod y pandemig yn dal gyda ni, pam ydych chi wedi dod i'r casgliad bod yr adeg 'normal' y cyfeiriwyd ati gan eich rhagflaenydd sydd ei hangen i fwrw ymlaen â'r gwaith hwn wedi cyrraedd a bod yr adnoddau bellach ar gael ar gyfer hyn?
Roedd Deddf Deddfwriaeth (Cymru) yn ymwneud â chasglu cyfraith i wahanol gabinetau ffeilio pwnc, gyda phrif statud a phopeth arall yn cyfeirio at y statud hwnnw—gwaith enfawr a gynlluniwyd i helpu'r cyhoedd i ddod o hyd i gyfraith a'i defnyddio eu hunain. Rydych chi’n dyfynnu o Lyfr Iorwerth o'r drydedd ganrif ar ddeg, testun o god Gwynedd neu Venedotia o gyfraith Cymru'r oesoedd canol, lle'r oedd teyrnas Gwynedd, neu Venedotia, yn wladwriaeth olynol ymerodraeth Rufeinig a ddaeth i'r amlwg ym Mhrydain is-Rufeinig yn y bumed ganrif. Wel, fel y dywedodd Leo Tolstoy hefyd yn y bedwaredd ganrif ar bymtheg, mae ysgrifennu cyfreithiau yn hawdd, ond mae llywodraethu'n anodd. Ac fel y dywedodd y Fonesig Hilary Mantel yn y ganrif hon:
'Pan fyddwch chi'n ysgrifennu cyfreithiau rydych chi'n profi geiriau i ddod o hyd i'w pŵer mwyaf. Fel hud a lledrith, mae'n rhaid iddynt wneud i bethau ddigwydd yn y byd go iawn, ac fel hud a lledrith, dim ond os yw pobl yn credu ynddynt maen nhw’n gweithio.'
Wel, pan fydd Llywodraeth Cymru yn gwneud is-ddeddfwriaeth, ni fydd ASau yn gwybod ei fod yn digwydd y rhan fwyaf o'r amser, oherwydd byddant yn cael eu gwneud drwy weithdrefn negyddol, yn hytrach na'r weithdrefn gadarnhaol ac felly'n dod i'r Cyfarfod Llawn. Er bod angen is-ddeddfwriaeth y weithdrefn negyddol i lenwi bylchau gweithdrefnol mewn deddfwriaeth sylfaenol, ni fydd ASau o reidrwydd yn gwybod bod hyn yn digwydd oni bai eu bod ar y Pwyllgor Deddfwriaeth, Cyfiawnder a'r Cyfansoddiad. Senedd Cymru sy'n gwneud y gyfraith, a'i gadael i'r pwyllgor rwgnach yn ei gylch ar ôl i Lywodraeth Cymru ei gwneud drwy weithdrefn negyddol, yn foddhaol. Pa sicrwydd allwch chi ei roi felly ynghylch y mater a godwyd gan ein cyn-gydweithiwr rhagorol Suzy Davies AS yn ystod dadl Cyfnod 4 ar il Deddfwriaeth (Cymru), pan ddywedodd,
'Rwy'n gobeithio, Cwnsler Cyffredinol, y byddwch hefyd yn ystyried bod hygyrchedd yn cynnwys hygyrchedd i ACau'—
ASau bellach—
'ac ystyried ffyrdd gwell o gyflwyno is-ddeddfwriaeth y weithdrefn negyddol i sylw Aelodau'r Cynulliad'—
Aelodau'r Senedd—
'o gofio yr ystyrir ein bod yn cydsynio i hynny, felly mae bob amser yn dda o leiaf i allu gwybod ei fod yn bodoli.'
Beth yw cyfanswm cost ariannol y rhaglen hygyrchedd hon dros y cyfnod o bum mlynedd? Pa alw gan y cyhoedd a fu neu sydd wedi’i fesur ar gyfer gwneud gwefan Legislation.gov.uk yn fwy hygyrch, neu a yw hyn yn rhywbeth a fydd o fudd i'r sector cyfreithiol am fwy o gost i'r pwrs cyhoeddus?
Ac i gloi, mae'r pandemig wedi taflu goleuni ar bwerau datganoledig, gyda llawer o bobl yng Nghymru yn dal i ddrysu ynghylch pa set o reoliadau COVID oedd yn berthnasol iddyn nhw. Gyda llai na hanner yr etholwyr yn pleidleisio dros unrhyw un yn etholiad cyffredinol mis Mai—etholiad cyffredinol Cymru—mae'n amlwg bod y diffyg democrataidd yng Nghymru yn dal yn fyw ac yn iach, a llawer dal ddim yn deall ble mae'r penderfyniadau'n cael eu gwneud, pwy sy'n gyfrifol a faint o bŵer sydd gan Lywodraeth Cymru dros eu bywydau. Felly, sut y bydd hygyrchedd cyfraith Cymru yn cynyddu dealltwriaeth y cyhoedd o bwerau datganoledig a deddfwriaeth ddatganoledig fel y gallant gael gafael ar y wybodaeth gywir o'r lle iawn ar yr adeg gywir?
A gaf i ddiolch i'r Aelod am nifer o gwestiynau pwysig iawn, am ei sylwadau a hefyd, fel yr ydym wedi dod i'w ddisgwyl, am wers hanes ddiddorol ar gyfraith Cymru ac yn enwedig y cyfeiriadau at gyfraith Rufeinig, sydd, wrth gwrs, yn fwy o sylfaen i system gyfreithiol yr Alban yn hytrach na'r system Gymreig a Saesneg? Wel, yn sicr hyd yn hyn.
Fe wnaethoch chi gyfeirio at fater cyfraith fwy derbyniol mewn amseroedd arferol a'r adnoddau a'r rhaglen y gallwn eu disgwyl. Mae'n deg dweud bod y rhaglen ar gyfer cydgrynhoi, y gwaith ar godio, y gwaith ar ddatblygu'r adnoddau sy'n ymwneud â datblygu hygyrchedd i gyfraith Cymru yn un anodd, oherwydd bod y galwadau ar arbenigedd a sgiliau cyfreithwyr Cymru, gwasanaethau cyfreithiol Cymru, wedi'u clymu mewn sawl ffordd. Un o'r ffyrdd hynny wrth gwrs yw'r rhaglen ddeddfwriaethol. Yn amlwg, mae llawer o waith yn mynd rhagddo o hyd o ran gadael yr Undeb Ewropeaidd; nid yw hynny wedi diflannu, ac wrth gwrs mae llawer o ddeddfwriaeth o hyd ac rwy'n amau y bydd mwy o ran sefyllfa COVID.
Rwy'n credu ei bod hefyd yn deg cyfeirio at y ffaith bod llawer o'r galwadau sy'n ymwneud â gwasanaeth cyfreithiol, wrth gwrs, yn rhai y mae Llywodraeth y DU yn eu pennu. Mae gennym ni 32 eitem o ddeddfwriaeth; gyda llawer ohonyn nhw, pan fyddan nhw'n cael eu cyhoeddi, nid ydym yn cael y manylion tan y funud olaf un, ac eto mae'n rhaid i ni ymateb, mae'n rhaid i ni ystyried y goblygiadau i'r Senedd, yr effaith ar uniondeb datganoli, y berthynas â'r gwahanol gyfrifoldebau sydd gennym ni, ac wrth gwrs mae'n rhaid i ni wedyn gymryd rhan yn y broses cydsyniad deddfwriaethol. Mae'r galwadau hynny yn enfawr a bu'n rhai i ni addasu, rwy'n credu, o ran y rhaglen sydd gennym ni.
Felly, rwyf i wedi nodi rhywfaint o'r gwaith sydd eisoes yn mynd rhagddo o ran hygyrchedd, hygyrchedd technegol cyfraith Cymru, gwybod beth ydyw, ble y mae, hygyrchedd hynny. Mae'n rhaid i ni hefyd ystyried hygyrchedd y gyfraith a'r ffaith nad yw'n ymwneud dim ond ag ymarferwyr, swyddogion a chyfreithwyr sy'n dymuno cael mynediad i'r gyfraith a gwybod beth ydyw; mae'n ymwneud â phobl Cymru mewn gwirionedd. Ac wrth gwrs, rwy'n credu mai'r pwynt yr oeddech chi'n ei gyrraedd oedd y pwynt yr wyf i wedi ei wneud yn rheolaidd, sef, mewn gwirionedd, effaith toriadau mewn cymorth cyfreithiol a chyfyngiadau ar gymorth cyfreithiol gan Lywodraeth y DU sydd wedi eithrio mynediad i'r gyfraith i gynifer o bobl, a dyna pam y mae Llywodraeth Cymru wedi cyflwyno cryn dipyn o gymorth a chyllid o ran gwasanaethau cynghori. Nid yw'n gyfnewid digonol am system cymorth cyfreithiol briodol, ond mae yn cyfrannu mewn rhyw ffordd benodol.
Fe wnaethoch chi godi'r mater o'r gost. Bydd y gost yn dibynnu ar faint o waith sy'n gysylltiedig, yn gyntaf o ran y gwaith sydd wedi mynd rhagddo, er enghraifft, gyda'r comisiwn, gyda'r gwaith pellach a allai fod yn parhau, y gwaith y mae'r comisiwn yn ei wneud o ran diogelwch y domen glo, er enghraifft, ac wrth gwrs nifer o feysydd y byddwn yn amlwg yn dymuno eu harchwilio ymhellach. Yn gyntaf, o ran rhywfaint o waith deddfwriaeth ynglyn â chael gwared ar bethau darfodedig—Bil cydgrynhoi i ddileu darpariaethau darfodedig; hynny yw glanhau, i ryw raddau, lyfr statud Cymru. Ond bydd meysydd eraill y byddwn yn edrych arnyn nhw ac y byddwn yn eu harchwilio yn ymwneud â maes iechyd y cyhoedd, tai, rheoliadau adeiladu, rhandiroedd, sylweddau peryglus ac, wrth gwrs, rydym ni eisoes wedi cyfeirio at y mater o gynllunio. Felly, mae'n broses barhaus.
Pan gafodd Deddf Deddfwriaeth (Cymru) ei phasio, wrth gwrs, nid gosod y rhaglen hon yn unig ydoedd, ond hefyd adroddiadau blynyddol, fel y bydd yr Aelodau yn cael cyfle yn flynyddol i graffu ar gynnydd y broses o ddiwygio, codio, cydgrynhoi a'r gwaith sy'n digwydd o ran hygyrchedd cyfraith Cymru.
Rwy'n gobeithio fy mod i wedi ateb yr holl bwyntiau hynny. Un sylw terfynol, am wn i, o ran y materion y gwnaethoch eu codi ynghylch mynediad. Wrth gwrs, fe welwch fod fy natganiad a'r adroddiad sydd wedi eu cyflwyno yn cyfeirio yn eithaf manwl at y gwaith sy'n cael ei wneud i edrych ar sut y gellir ategu'r broses hon drwy ddefnyddio technoleg, defnyddio deallusrwydd artiffisial, datblygu, er enghraifft, gwefan Cyfraith Cymru, ac o fewn hynny i gyd, un o'r egwyddorion sylfaenol yw ein bod ni'n awyddus i'r gyfraith a'r gwaith yr ydym yn ei wneud fod mor glir, mor syml, mor ddealladwy a chyson ag sy'n bosibl.
Diolch. Nawr Rhys ab Owen i Plaid Cymru.
Diolch yn fawr iawn i chi, Llywydd dros dro. Cwnsler Cyffredinol, rwy'n croesawu'r datganiad yma yn fawr iawn. Hefyd, rwy'n croesawu'r sôn am gyfreithiau Hywel sydd ar gychwyn eich datganiad. Mae'n bwysig ein bod ni'n chwalu'r myth fan hyn yn y Senedd nad oes yna hanes cyfoethog a threftadaeth gyfoethog gyfreithiol yma yng Nghymru. Yn ôl llinyn mesur yr oes, roedd gan gyfreithiau Hywel Dda statws llawer gwell na chyfreithiau mewn systemau cyfreithiol gwahanol, ac roedden nhw'n rhoi statws llawer uwch i fenywod na nifer o systemau cyfreithiol gwahanol y cyfnod.
Mae hygyrchedd cyfraith Cymru yn broblem—mae'n broblem i'r cyhoedd ac mae hefyd yn broblem i ymarferwyr. Mae datblygu gwefannau fel Cyfraith Cymru yn hollbwysig, ond mae'r gwaith ar legislation.co.uk, os rhywbeth, yn bwysicach fyth. Oherwydd mae hynny, yn groes efallai i beth ddywedodd Mark Isherwood wrth gyfeirio ato, yn cael defnydd helaeth gan y cyhoedd, yn enwedig, fel rydych chi wedi cyfeirio ati, Cwnsler Cyffredinol, yn dilyn toriadau llym gan y Llywodraeth Dorïaidd yn San Steffan i gymorth cyfreithiol. Pa drafodaethau ydych chi wedi'u cael gyda chwmnïau megis Westlaw a Lawtel, sy'n darparu lot o wybodaeth i ymarferwyr cyfreithiol? Y rheini y mae ymarferwyr cyfreithiol yn eu defnyddio yn gyson.
Mae codeiddio yn hollbwysig, a rŷn ni mewn sefyllfa ffodus yng Nghymru fod yna nifer cymharol fach o ddeddfwriaeth gyda ni, ac felly bod modd i ni wneud hyn, a bod modd i ni wneud hyn yn gynnar yn ein hanes yn ailddatblygu cyfreithiau Cymru. Byddai'n dipyn anoddach, wrth gwrs, i ddeddfwrfeydd eraill wneud hynny. Dwi'n falch o glywed fod yna adroddiad blynyddol yn mynd i fod ar ddatblygiad y gwaith, ond beth yw eich nod chi ynglŷn â chodeiddio a hygyrchedd y gyfraith erbyn diwedd y tymor yma?
Fodd bynnag, nid yw'r cyhoeddiad hwn yn egluro llawer o'r materion, gan gynnwys cyfreithiau sy'n berthnasol i Loegr yn unig ond eto yn ffurfio cyfraith Cymru a Lloegr. Mae'n anodd iawn nodi a yw'r cyfreithiau a basiwyd gan Senedd y DU yn berthnasol i Loegr, yn berthnasol i Gymru a Lloegr, neu i Gymru yn unig. Er enghraifft, nid yw Deddfau a basiwyd gan Senedd y DU sy'n berthnasol i Loegr yn unig yn cynnwys y gair 'Lloegr' yn eu teitl byr. Yn aml, mae angen i chi chwilio'n ddwfn yn y Ddeddf ei hun i ddod o hyd i'r ateb. Pa drafodaethau, felly, ydych chi'n eu cael gyda Llywodraeth y DU i egluro'r anhawster hwn?
Mae'n cymhlethu'r sefyllfa ymhellach fod cyfreithiau a wneir yn y Senedd yma, a chyfreithiau a wneir yn Senedd San Steffan, yn ymestyn i Gymru a Lloegr, er efallai bod y cyfreithiau ddim ond yn ymwneud â Lloegr. Maent yn rhan o'r un system gyfreithiol, er efallai eu bod nhw ddim ond yn gymwys i Gymru neu ddim ond yn gymwys i Loegr. Onid yr ateb amlwg i'r broblem gymhleth yma fyddai creu cyfraith Cymru pan fydd y gyfraith yn gymwys i Gymru, a chyfraith Lloegr pan fydd y gyfraith yn gymwys i Loegr yn unig? Byddai hynny'n dangos yn glir i bawb, yn ymarferwyr, y cyhoedd ac yn wleidyddion, y gwahaniaethau rhwng cyfraith Cymru a chyfraith Lloegr.
Ac os nad yw'r sefyllfa yn anodd, yn ddigon cymhleth, onid ydych chi fel Llywodraeth Cymru yn ychwanegu at y cymhlethdod ac yn mynd yn groes i'ch dyletswydd o dan Ddeddf Deddfwriaeth (Cymru) 2019 drwy gydsynio mor aml i Lywodraeth San Steffan basio deddfwriaeth o fewn meysydd datganoledig? Ni fydd cyfreithiau a basiwyd gan Lywodraeth San Steffan o fewn meysydd datganoledig yn ddwyieithog, ni allan nhw fod yn rhan o'ch cynlluniau codio ac ni fydd y Senedd yn craffu arnyn nhw yma. Gallai hefyd rwystro Senedd yn y dyfodol rhag pasio cyfreithiau o fewn y meysydd hynny. Felly, pa gamau ydych chi'n eu cymryd i sicrhau bod gennych chi'r capasiti yn Llywodraeth Cymru fel bod Biliau mewn meysydd datganoledig yn cael eu pasio yng Nghymru?
A yw'r Cwnsler Cyffredinol yn bwriadu cyhoeddi'r cynllun hwn dros y ffin yn Lloegr hefyd? Mae'n bwysig bod ymarferwyr ledled Cymru a Lloegr yn gwybod am y gwaith sy'n digwydd yma. A ydych chi wedi bod mewn cysylltiad â Chymdeithas y Gyfraith, â Bwrdd Safonau'r Bar ac â Sefydliad Siartredig y Gweithredwyr Cyfreithiol i drafod a hyrwyddo'r cynllun hwn? Hefyd, pa swyddogaeth fydd gan Gyngor Cyfraith Cymru a fydd yn cael ei sefydlu'n fuan o ran hyn?
Yn olaf, o ran cynllunio—ac mae'n Llywodraeth ddewr sydd yn mynd i'r afael â chynllunio, felly rwyf i'n eich canmol am wneud hynny ac yn sicr mae angen mynd i'r afael ag ef—sut y byddwch chi'n sicrhau bod diwygio'r gyfraith gynllunio yn adfer cydbwysedd i'r system gynllunio leol lle mae'r cyhoedd yn teimlo eu bod yn cael eu gwthio i'r ymylon, megis yn y fferm enghreifftiol ym Mro Morgannwg, a hefyd lle mae cynghorwyr yn cael eu gorfodi i dderbyn cynlluniau nad ydyn nhw'n cytuno â nhw, fel Cyngor Caerdydd a baner yr undeb yng nghanol y ddinas? A fydd diwygio'r gyfraith gynllunio yn rhoi mwy o bwerau i Gomisiynydd Cenedlaethau'r Dyfodol Cymru ac yn rhoi pwerau gorfodi fel bod adrannau cynllunio yn rhoi sylw i'r Ddeddf honno, ond hefyd Deddf Cydraddoldeb 2010 a diogelu plant?
Fel rŷch chi wedi dweud droeon, Cwnsler Cyffredinol, nid yw sofraniaeth Cymru bellach yn nwylo dynion fel Hywel Dda, ond yn hytrach fan hyn gyda phobl Cymru. Wedi dweud hynny, mae ysbryd Hywel Dda ac ysbryd Iorwerth ap Madog ar gerdded yn ein Senedd ni heddiw. Croesawaf hynny a mawr obeithiaf y bydd Llywodraeth Cymru yn parhau yn yr ysbryd hwnnw ac yn datblygu ac yn amddiffyn cyfraith Cymru yn wyneb gwrthwynebiad mawr San Steffan. Diolch yn fawr.
A gaf i ddiolch i'r Aelod, fel erioed, am gyfres o sylwadau a chwestiynau pellgyrhaeddol ac eang iawn? Rwy'n amau pe bawn i'n ateb pob un ohonyn nhw yn fanwl, byddwn i'n denu dicter y Llywydd, ond fe wnaf i fy ngorau o fewn yr amser sydd ar gael i mi. [Chwerthin.]
A gaf i ddweud yn gyntaf o ran cynllunio—ac, wrth gwrs eich bod chi'n iawn, mae'n faes hynod gymhleth—fod y gwaith arno ar y gweill? Rwyf i ar ddeall y bydd y fersiwn Saesneg a'r fersiwn Gymraeg ill dau yn unigol yn cynnwys rhywbeth fel 400 tudalen o ddeddfwriaeth, a phopeth a fydd yn deillio hynny. Felly, mae cymorth Comisiwn y Gyfraith o fewn y broses honno yn hynod werthfawr.
Rwy'n credu bod yn rhaid i ni hefyd wahaniaethu rhwng y mater o gydgrynhoi yn hytrach na diwygio, ac rydych chi'n llygad eich lle am y meysydd, y problemau a'r materion sy'n cael eu codi gyda ni fel Aelodau'r Senedd yn y capasiti honno o ran diwygio. Ond mae hefyd yn bwysig deall nad yw'r broses cydgrynhoi yn un yr ydym ni, i bob pwrpas, yn dymuno ei gweld—. Hynny yw, nid ydym ni eisiau clymu holl gapasiti y Senedd fwy neu lai yn nhermau deddfwriaeth a chraffu i ddiwygio'r gyfraith gynllunio gyfan mewn gwirionedd, oni bai bod hynny'n dod yn rhan benodol o'r rhaglen ddeddfwriaethol. Yn hytrach rydym ni eisiau cymryd yr hyn sydd yno a'i roi at ei gilydd a'i gydgrynhoi yn ddarn mor syml â phosibl o ddeddfwriaeth y gellir wedyn ei godio o dan bennawd cynllunio, fel y bydd dinasyddion yng Nghymru yn gwybod ble mae'r gyfraith mewn un lle, a byddai ar gael yn gyfartal yn Gymraeg ac yn Saesneg.
Felly, mae honno'n broses bwysig wahanol i'r un lle byddai diwygio a'r holl ddadleuon dros y math o ddiwygio, ac yn y blaen. Pe baem yn mynd ar hyd y trywydd penodol hwn, rwy'n credu y byddai cydgrynhoi fel prosiect yn dirwyn i ben ymhen rhai blynyddoedd. Ond yr hyn yr ydym ni yn edrych arno yw ble mae cyfleoedd mewn deddfwriaeth a allai ddod i'r amlwg. Rwy'n credu y gwnes i sôn am un ohonyn nhw pan oeddwn i'n rhoi tystiolaeth i'r Pwyllgor Deddfwriaeth, Cyfiawnder a'r Cyfansoddiad, sy'n gwneud gwaith mor bwysig yn y maes hwn, oedd bod meysydd lle bydd gwahaniaeth yn y gyfraith bron yn sicr o ganlyniad i ddeddfwriaeth Llywodraeth y DU. Mae'n ddigon posibl y byddwn ni'n dymuno dod â'n deddfwriaeth diwygio etholiadol ein hunain, ac mae hynny wedyn yn darparu cyfleoedd ar gyfer diwygio ac i gydgrynhoi yn effeithiol mewn un lle, ac yn Gymraeg ac yn Saesneg. Felly, gallwn ni gyflawni rhai o'r gofynion hynny mewn ffyrdd penodol eraill. Felly, mae'n bwysig iawn cael pwyslais ar hynny yn rhan o'r broses sydd ar y gweill.
Wrth gwrs, rydych chi wedi nodi materion dargyfeirio. Maen nhw'n faterion yr ydym ni wedi eu trafod yn y Siambr hon droeon, sef bod Senedd y DU, wrth gwrs, yn pasio cyfreithiau ar gyfer Cymru a Lloegr sy'n aml yn berthnasol i Loegr yn unig, ac yng Nghymru rydym ni'n pasio cyfreithiau ar gyfer Cymru sy'n berthnasol i Gymru yn unig. Nid ydym yn pasio cyfreithiau ar gyfer Cymru a Lloegr yn gyfartal yn y fformat penodol hwnnw. Felly, rydych chi'n iawn bod yr anghysonderau hynny yn y broses, yn fy marn i. Maen nhw'n rhannol yn wleidyddol yn y canfyddiad o swyddogaeth Senedd y DU wrth ddeddfu a sut y mae'n deddfu. Mae'r materion hynny yn parhau ac maen nhw'n dod i'r amlwg yn rheolaidd, rwy'n credu, ym mhob un o'r gwahanol eitemau o ddeddfwriaeth sy'n dod gan Lywodraeth y DU y mae'n rhaid i ni eu hystyried a phan fo'n rhaid i ni ystyried memoranda cydsyniad deddfwriaethol. Ymdrinnir â nhw yn aml ar sail portffolio gweinidogol unigol, ond mae'r materion hynny yn codi'n rheolaidd. Os byddwn yn gwneud cynnydd ar y rhaglen ddiwygio rynglywodraethol sydd ar y gweill, efallai y bydd cyfleoedd i osod egwyddorion pellach yn y dyfodol o ran y ffordd y caiff deddfwriaeth ei datblygu a'i gweithredu a'r ffordd y caiff gwrthdaro ac anghytundebau eu datrys mewn gwirionedd.
Fe wnaethoch chi gyfeirio at bwysigrwydd hygyrchedd, ac rwy'n cytuno yn llwyr â chi, yn gyntaf, fod y camau yr ydym yn eu cymryd yn sylfaenol bwysig o ran hygyrchedd. Os nad ydych chi'n gwybod beth yw'r gyfraith, ble mae hi, pa un a ydych chi'n ddinesydd, pa un a ydych chi'n ymarferydd neu beth bynnag, nid yw'r hygyrchedd hwnnw yn bodoli. Ac mae'n deg dweud, wrth i chi edrych ar lawer o ddeddfwriaeth, neu gyfreithiau Llywodraeth y DU—. Os cymerwch chi addysg er enghraifft ac edrych yno i ddarganfod ble mae'r gyfraith, byddech yn treulio cryn amser yn ceisio darganfod ble mae hi, beth sy'n dal i fod mewn grym, beth sy'n dal i fod yn berthnasol, ac yn y blaen. Yr atyniad i ni o ran cydgrynhoi a chodio yw hyn: pan fyddwn ni wedi cydgrynhoi cyfraith mewn maes pwysig, mae gennym ni'r cyfle wedyn pan fyddwn yn gwneud gwelliannau i beidio â chyflwyno cyfraith newydd, ail gyfraith a thrydedd gyfraith a'r holl ddarnau dilynol hyn o is-ddeddfwriaeth, ond yr hyn yr ydym yn ei wneud yw diwygio'r gyfraith sydd gennym ni. Felly, mae gennym ni un darn o ddeddfwriaeth mewn un lle o hyd, ond dyna yr hyn yr ydym ni'n ei newid, a dyna'r amcan mewn ystod eang o feysydd. Mae amgylchedd hanesyddol yn faes pwysig yn fy marn i. Mae llawer o ddiddordeb ynddo. Mae yn effeithio ar lawer o agweddau ar fywyd diwylliannol a hanesyddol Cymru. Felly, rwy'n credu bod hynny'n un pwysig sy'n datblygu. Ond fel y soniais yn fy ymateb i Mark Isherwood, wrth gwrs bod meysydd eraill yr ydym ni'n edrych arnyn nhw sy'n barod i'w gwneud ar yr adeg briodol.
O ran yr agwedd arall ar hygyrchedd, ac rwy'n credu ein bod ni'n cytuno'n llwyr arni, hynny yw hyn: os na all pobl gael gafael ar y gyfraith eu hunain a chael eu cynrychioli yn y gyfraith, yna mae hynny'n gyfyngiad sylweddol ar hygyrchedd cyfraith y dinasyddion. Rwyf i wedi dweud yn y gorffennol yr hoffwn i ein gweld ni yn meddu ar ein system cymorth cyfreithiol Cymru ein hunain. Un o argymhellion comisiwn Thomas oedd i hynny ddigwydd, neu i'r broses ddechrau yn hynny o beth. Rwyf i'n teimlo, os na all pobl gael cynrychiolaeth, nad oes ganddyn nhw fynediad gwirioneddol a'u bod wedi eu datrymuso o fewn y system gyfreithiol. Pan es i ar ymweliad â llysoedd cyfiawnder sifil Caerdydd rhai wythnos yn ôl a chwrdd â'r barnwyr a rhai o'r staff yno, pan fyddwch chi'n clywed bod yna rai yn y llysoedd teulu y mae eu hygyrchedd ar faterion o bwys mawr i'w teulu, i'w plant ac yn y blaen, yn dibynnu ar gael mynediad i'r llysoedd drwy ffôn symudol, yna mae'n amlwg nad yw hynny yn rhywbeth sy'n foddhaol. Ac, wrth gwrs, mae nifer o'r rhain yn faterion yr oeddwn i wedi bwriadu eu trafod gyda'r Arglwydd Ganghellor a'r Gweinidog Cyfiawnder, Robert Buckland, yr wythnos diwethaf. Bu ad-drefnu. Mae newid yno. Felly, gobeithio y bydd y sgwrs honno a'r trafodaethau hynny yn parhau, ond yn amlwg gydag Arglwydd Ganghellor newydd. Rwyf i yn gobeithio fy mod i wedi ateb yr holl bwyntiau a godwyd gennych.
Huw Irranca-Davies, Cadeirydd y pwyllgor deddfwriaeth.
Diolch, Llywydd. Rwyf i'n croesawu'r datganiad hwn y prynhawn yma yn fawr, a hefyd y ddadl sydd wedi ei ddilyn a'r sylwadau, oherwydd ei fod yn dangos, ymhell o fod yn ddarn sych a chyfrin o fusnes prynhawn dydd Mawrth yma, ei fod yn mynd yn wirioneddol at wraidd ceisio gwneud y gyfraith yn hygyrch ac yn ddealladwy, nid yn unig i weithwyr proffesiynol, fel y soniwyd, ond i'r cyhoedd hefyd, ac mae hynny'n mynd at graidd ein system gyfreithiol, a'n helfennau traddodadwy o'n system gyfreithiol hefyd. Felly, mae'n hanfodol bwysig. Mae wedi bod yn eithaf eang. Rwyf i mewn parchedig ofn braidd hefyd, mae'n rhaid i mi ddweud, nid yn unig â'r arbenigedd cyfreithiol o'n blaenau yma yn y Siambr hon, ond hefyd y cyfeiriadau hanesyddol, at Hywel Dda, at Lyfr Iorwerth, cyfraith Rufeinig, cyfraith cerfluniau ac yn y blaen. Ond, gwrandewch, byddaf i'n gwneud fy ngorau, yn fy swydd fel Cadeirydd y Pwyllgor Deddfwriaeth, Cyfiawnder a'r Cyfansoddiad, i ymateb gydag ychydig o sylwadau, ac wrth wneud hynny, edrychaf yn annwyl ar fy nghyd-Aelod ar y fainc flaen o'm blaen, nid yn unig fel y Cwnsler Cyffredinol ond fel yr wyf i'n hoffi ei gofio, fel cyn-Gadeirydd y Pwyllgor Deddfwriaeth, Cyfiawnder a'r Cyfansoddiad.
Bydd y Cwnsler Cyffredinol, yn ei swydd newydd, yn gwybod bod ein pwyllgor blaenorol wedi dechrau ystyried cynlluniau Llywodraeth Cymru ar gyfer cydgrynhoi cyfraith Cymru yn ôl yn 2017, ac mewn gwirionedd, bu'r pwyllgor hwnnw wedyn yn craffu ar y Bil Deddfwriaeth (Cymru) cyn iddo gael ei basio gan y Senedd ym mis Gorffennaf 2019. O gofio bod ei bwyllgor wedi croesawu'r ddyletswydd newydd ar y Cwnsler Cyffredinol a Gweinidogion Cymru bryd hynny i baratoi o leiaf un rhaglen ar gyfer pob Senedd i wella hygyrchedd cyfraith Cymru, bydd y Cwnsler Cyffredinol, yn ei swydd newydd, yn gwybod pa mor gryf yw'r teimlad sydd yn y Senedd o hyd i weld y gwaith hwn yn dechrau. Ac mae'r dull o ymdrin â hyn yn bwysig. Mae'n bwysig peidio â cheisio gwneud gormod ar unwaith, ond yn hytrach ei wneud mewn darnau tameidiog. Ni fyddwn yn cyrraedd y nod dros nos ac nid yw'n briodol, yn fy marn i, i redeg tuag at hyn o ran adnoddau ac yn y blaen. Ond dyna'r hen ddywediad: gwneud hyn mewn darnau tameidiog, sut ydych chi'n bwyta eliffant? Rydych chi'n ei wneud gyda darnau tameidiog, yn gyson ac yn araf a gan chwilio am y cyfleoedd cywir i ddod i'r amlwg.
Rhoddodd y Cwnsler Cyffredinol dystiolaeth i'n pwyllgor brynhawn ddoe ac fe wnaethom ni drafod yn fyr ei flaenoriaethau o ran hygyrchedd cyfraith Cymru, ac un ohonyn nhw yw cydgrynhoi llyfr statud Cymru. Fel y gwnaethoch chi sôn, ym mis Mawrth eleni, cytunodd y Senedd flaenorol i weithdrefnau newydd y Rheol Sefydlog a fydd yn hwyluso'r broses cyflwyno a chraffu ar Filiau cydgrynhoi, a fydd yn chwarae rhan arwyddocaol o ran gwella hygyrchedd cyfraith Cymru. Nododd datganiad rhaglen ddeddfwriaethol Llywodraeth Cymru ym mis Gorffennaf eleni y bydd deddfwriaeth sy'n ymwneud â'r amgylchedd hanesyddol yn destun y Bil cydgrynhoi cyntaf, ac rwy'n sylwi bod y Cwnsler Cyffredinol wedi cadarnhau hynny y prynhawn yma. Edrychwn ymlaen, yn ein pwyllgor, at ymgymryd â'r swyddogaeth graffu newydd hon.
Os gallaf i hefyd droi at rai agweddau eraill ar y datganiad y prynhawn yma, rydym ni'n cymeradwyo yn fawr y dull y mae'r Cwnsler Cyffredinol yn ei ddweud: y bydd defnyddwyr yn y dyfodol yn gallu troi at un darn o ddeddfwriaeth sylfaenol ar gyfer y gyfraith ar reoli ac amddiffyn yr amgylchedd hanesyddol, a bydd y gyfraith honno yn cael ei gwneud i Gymru yn unig a bydd yn gwbl ddwyieithog, pwynt y cyfeiriodd cyd-Aelodau ato yn y Siambr eiliad yn ôl—yr egwyddor ein bod ni'n dal gafael ar hynny. Ond hefyd bod y rhaglen yn nodi meysydd eraill o'r gyfraith, lle byddwch chi'n asesu gwerth a photensial i atgyfnerthu gyda'r bwriad o gyflwyno dau Fil arall cyn diwedd tymor y Senedd hwn. Rydym yn croesawu hynny hefyd.
Bydd y Cwnsler Cyffredinol hefyd yn ymwybodol bod rhanddeiliaid wedi dweud y bydd y dasg uchelgeisiol o wneud cyfraith Cymru yn fwy hygyrch yn gofyn am ddigon o adnoddau gan Lywodraeth Cymru ac na fydd mesurau deddfwriaethol yn unig, megis cydgrynhoi deddfwriaeth, yn ddigon i wneud cyfraith Cymru yn wirioneddol hygyrch. Yn hyn o beth, rwy'n croesawu yn y datganiad y cyfeiriadau yno at geisio ehangu a datblygu gwefan Cyfraith Cymru, gan ddarparu'r deunydd esboniadol a'r canllawiau am gyfraith Cymru. Rydym yn croesawu hefyd, fel y gwnaethoch chi gyfeirio ato ar y dechrau, y dasg hir-hwyr o sicrhau bod testun Cymraeg y ddeddfwriaeth ar gael ar ffurf gyfoes, a hefyd eich cyfeiriad at weithio i wella ymarferoldeb legislation.gov.uk i alluogi defnyddwyr Cymru i chwilio cyfraith Cymru yn ôl unrhyw bwnc. Ac yn olaf, dim ond i wneud sylw, rydym ni hefyd yn croesawu eich uchelgeisiau i gwblhau'r prosiect hirdymor i safoni'r cannoedd o dermau a'u cyhoeddi ar borth BydTermCymru hefyd.
Hoffwn i gloi fy nghyfraniad i heddiw, Llywydd, drwy groesawu'r rhaglen hon a'r cyfleoedd a ddaw yn ei sgil i wneud y gyfraith yn fwy hygyrch i'n dinasyddion. Dyna hanfod y cyfan yn y bôn. Mae ein pwyllgor yn bwriadu monitro, yn awr, weithrediad y rhaglen hon ac edrychwn ymlaen at drafod y materion hyn gyda'r Cwnsler Cyffredinol yn rheolaidd. Diolch yn fawr iawn, Llywydd.
A gaf i ddiolch i Gadeirydd y Pwyllgor Deddfwriaeth, Cyfiawnder a'r Cyfansoddiad am y sylwadau hynny? Wrth gwrs, mae swyddogaeth y pwyllgor yn y gwaith craffu gwirioneddol, nid yn unig ar uniondeb deddfwriaeth, ond yr holl egwyddorion sylfaenol a materion hygyrchedd hefyd, yn hanfodol iawn yn fy marn i. Wrth i'r ddeddfwrfa hon, y Senedd hon ddechrau aeddfedu, i bob pwrpas, mae'r pwyllgor hwnnw wedi dod yn bwyllgor deddfwriaeth a'r cyfansoddiad yn yr ystyr draddodiadol, ac mae ganddo rôl bwysig iawn, iawn, yn enwedig mewn Senedd nad oes ganddi ail siambr.
O ran cydgrynhoi, wrth gwrs, yr oedd wedi bod yn rhywbeth a drafodwyd ers cryn amser. Rwy'n credu y byddem ni i gyd yn rhoi clod i gyn-Aelod o'r Senedd hon, David Melding, a wnaeth lawer iawn o ran hyrwyddo'n barhaus yr angen am gydgrynhoi. Yn amlwg, nid yw yma heddiw i weld y cynnydd sy'n cael ei wneud ar yr adroddiad cyntaf hwn sydd wedi ei gyflwyno mewn gwirionedd.
Wrth gwrs, mae nifer o feysydd a heriau, nid yn unig o ran yr hygyrchedd, ond yr hygyrchedd a'r ffordd y mae'n cyd-fynd ag ansawdd y gyfraith, a chyfreitheg—hynny yw, y materion sy'n ymwneud â chyfiawnder cyfraith. Ac, wrth gwrs, bydd materion a fydd yn dod i'r amlwg nad ydyn nhw'n benodol o fewn yr hygyrchedd hwn ond sydd yn berthnasol yn fy marn i, a bydd hynny fydd yr heriau a fydd o ran yr hawliau dynol, rheol y gyfraith, materion yn ymwneud ag adolygiad barnwrol, a mater safonau efallai y byddwn ni'n dymuno eu cynnal, a'r materion sy'n ymwneud â sut y maen nhw'n cyd-fynd â'r pwysau a allai ddod o seneddau mewn mannau eraill. Mae'r mater o adnoddau yn un sydd, yn amlwg, yn parhau, ac yn sylweddol o ran yr holl ofynion sydd.
Cefais i argraff dda iawn o rai o'r wybodaeth a roddwyd i mi am y ffordd y mae hyfforddiant barnwrol yn newid, a gan edrych yn benodol erbyn hyn ar feysydd cyfraith Cymru, yn arbennig, er enghraifft, meysydd tai ac yn y blaen, ac, wrth gwrs, y mater y bydd gwrandawiadau llys gweinyddol, wrth gwrs, yn digwydd yng Nghymru bellach, sy'n gwbl gywir. Wrth gwrs, yr un maes na soniais i amdano yw maes diwygio tribiwnlysoedd Cymru, a'r gwaith y mae Comisiwn y Gyfraith yn ei wneud yno. Rwy'n credu bod hynny'n rhan annatod o jig-so y ddeddfwrfa sy'n datblygu yng Nghymru. Diolch, Llywydd.
Diolch i'r Cwnsler Cyffredinol.
Felly, rydym ni'n dod i'r tair eitem nesaf, 6, 7 ac 8. Yn unol â Rheol Sefydlog 12.24, oni bai bod Aelodau yn gwrthwynebu, bydd y tri chynnig o dan eitemau 6, 7 ac 8—sef Rheoliadau Diogelu Iechyd (Cyfyngiadau Coronafeirws) (Rhif 5) (Cymru) 2020—yn cael eu grwpio ar gyfer eu trafod, ond gyda phleidleisiau ar wahân. Does dim gwrthwynebiad i hynny.