Yr eitem nesaf ar yr agenda yw’r datganiad a chyhoeddiad busnes. Mae gennyf fi nifer fawr o Aelodau eisiau gofyn cwestiynau i’r Gweinidog busnes, felly cadwch eich cwestiynau yn fyr ac yn fachog. Rwy’n gofyn i’r Gweinidog busnes wneud ei datganiad.

Mae gennyf sawl newid i'w wneud i agenda heddiw. Yn ychwanegol at ddatganiad y Prif Weinidog ar drefniadau pontio’r UE, bydd Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd, Llesiant a Chwaraeon yn gwneud datganiad am y ganolfan gofal critigol arbenigol yn Llanfrechfa, a bydd Gweinidog y Gymraeg a Dysgu Gydol Oes yn gwneud datganiad i roi’r wybodaeth ddiweddaraf i’r Cynulliad am y tasglu gweinidogol ar gyfer y Cymoedd. O ganlyniad, rwyf wedi gohirio’r datganiad ar barodrwydd am y gaeaf tan 15 Tachwedd a’r datganiad ar bwyslais ar allforion tan 22 Tachwedd. Yfory, rwyf wedi lleihau'r amser a neilltuwyd ar gyfer cwestiynau’r Cwnsler Cyffredinol. Mae'r busnes ar gyfer y tair wythnos nesaf fel y’i dangosir ar y datganiad a chyhoeddiad busnes ac mae ymhlith papurau'r cyfarfod ac ar gael i'r Aelodau yn electronig.

Arweinydd y tŷ, a gaf i ofyn am dri datganiad, os yn bosibl, os gwelwch yn dda? Y cyntaf yw: roeddech chi a minnau ar Stryd Fawr y Bont-faen ddydd Sadwrn, pryd y tynnodd llawer o fusnesau sylw at yr ymarfer ailbrisio a gynhaliwyd a'r cynnydd enfawr y bydd llawer o'r busnesau hynny yn ei wynebu yn y flwyddyn ariannol sydd i ddod a fydd, yn y bôn, yn creu amheuaeth wirioneddol ynghylch eu hyfywedd. Clywais y sylwadau gan y Prif Weinidog yn y cwestiynau i’r Prif Weinidog heddiw, pryd y cyfeiriodd at y gronfa bontio gwerth £10 miliwn sydd wedi ei sefydlu. Fy nealltwriaeth i oedd bod yr arian pontio hwn eisoes ar gael ac na fydd yn cynnig fawr ddim iawndal ar gyfer y cynnydd anferth y bydd llawer o'r busnesau yn ei wynebu yn y flwyddyn ariannol nesaf. Felly, byddwn yn ddiolchgar am ddatganiad gan Lywodraeth Cymru i nodi pa gymorth sydd ar gael, ond, yn ail, pa fesurau eraill allai ddod oddi wrth Lywodraeth Cymru yng ngoleuni'r dystiolaeth gynyddol a gyflwynir gan fusnesau, nid yn unig ym Mro Morgannwg, ond ar hyd a lled Cymru, sy’n creu amheuaeth enfawr, enfawr ynghylch dyfodol llawer o fusnesau bach a chanolig eu maint ar y stryd fawr ac mewn cymunedau ar hyd a lled Cymru.

Yr ail ddatganiad yr hoffwn ofyn amdano, os yn bosibl, os gwelwch yn dda, yw datganiad gan y Gweinidog dros drafnidiaeth ynglŷn â threfniadau trafnidiaeth ar y penwythnos rhyngwladol sydd ar ddod yng Nghaerdydd, pan fydd pêl-droed a rygbi yn cael eu chwarae ar yr un penwythnos, gyda'r potensial y bydd 100,000 o gefnogwyr o ryw fath neu’i gilydd yn dod i'n prifddinas wych. Mae hynny i’w ddathlu mewn un ffordd. Mae'n gyfle masnachol enfawr ac, yn wir, mae'n ddigwyddiad diwylliannol mawr i ddathlu’r ffaith bod y timau rygbi a phêl-droed yn chwarae yn yr un ddinas. Yn anffodus, mae profiadau’r gorffennol wedi dangos bod y cyfleoedd trafnidiaeth, yn enwedig pan fo’r chwiban olaf wedi’i chwythu mewn digwyddiadau a gynhaliwyd yng Nghaerdydd, wedi bod yn broblemus—gawn ni ddweud—ar rai achlysuron. Byddai'n dda clywed gan y Gweinidog pa gamau y mae Llywodraeth Cymru wedi'u cymryd gyda'r gwahanol awdurdodau i sicrhau bod unrhyw broblemau posibl ac ymarferion gwersi a ddysgwyd o ddigwyddiadau blaenorol a gynhaliwyd yn y brifddinas wedi eu rhoi ar waith, fel na fyddwn yma ar y dydd Mawrth ar ôl y penwythnos yn myfyrio ynghylch anhrefn traffig, ac y byddwn gobeithio yn dathlu dwy fuddugoliaeth gref iawn gan Gymru yn hytrach, gyda sylwadau canmoliaethus yn dod gan y cefnogwyr niferus sydd wedi dod i’n prifddinas.

Y datganiad terfynol, os yn bosibl, os gwelwch yn dda, yw datganiad gan Weinidog yr economi ynghylch ehangu Maes Awyr Caerdydd. Byddwn yn falch iawn o gael gwybod pa gynlluniau a pha arian yn union sydd wedi ei neilltuo i Faes Awyr Caerdydd ar gyfer cynlluniau ehangu. Fy nealltwriaeth i yw, yn rhan o rodd y maes awyr, fod rhyw 400 erw o dir sydd eisoes yn ei berchnogaeth, a byddai rhywun yn tybio y byddai hynny'n ddarn sylweddol o dir datblygu sydd ar gael iddo. Mae etholwyr yn yr ardal wedi tynnu fy sylw at y ffaith bod asiantau sy'n gweithredu ar ran Llywodraeth Cymru wedi bod mewn trafodaethau ynghylch caffael tir ychwanegol gan bobl sy'n berchen ar dir yn yr ardal o amgylch y maes awyr, a byddwn yn falch o gael gwybod, o ystyried y 400 erw y mae’r maes awyr eisoes yn berchen arnynt yn yr ardal, pam mae’r ehangu hwn yn cael ei ystyried, a pha fath o ehangu a datblygu sy’n cael eu hystyried ar gyfer y tir newydd pe byddai'n cael ei brynu gan Lywodraeth Cymru ar ran Maes Awyr Caerdydd.

Diolch yn fawr, Andrew R.T. Davies, am eich cwestiynau. Roeddwn innau’n falch o gyfarfod â busnesau a masnachwyr yn y Bont-faen ddydd Sadwrn hefyd. Yn wir, roedd yn gyfle i siarad â nhw am eu hanghenion gwahanol iawn. Soniodd rhai ohonynt wrthyf hefyd am rai o'r ffynonellau eraill o gymorth, er enghraifft, fel ReAct, sy'n cefnogi busnesau. Felly, rwyf yn meddwl ei bod yn bwysig, fel y dywedwch, ein bod yn ystyried pob ffordd o gefnogi busnesau yn y stryd fawr. Ond o ran eich cwestiwn penodol, wrth gwrs, o ran ailbrisio, nid yw hynny o dan ein rheolaeth. Bydd yn effeithio ar gymhwysedd llawer o fusnesau. Bydd ein cynllun rhyddhad trosiannol gwerth £10 miliwn, yr ydych yn cyfeirio ato—a fydd ar gael o fis Ebrill nesaf, ar 1 Ebrill, pan ddaw'r ailbrisiad hwnnw i rym—yn cael ei ariannu'n llawn gan Lywodraeth Cymru. Mewn gwirionedd, mae hynny'n wahanol i'r cynllun yn Lloegr, sy’n mynd ag arian oddi wrth un busnes i’w roi i fusnes arall. Bydd llawer o’r busnesau bach hynny, megis y rhai y gwnaethom gyfarfod â nhw yn y Bont-faen, yn elwa’n uniongyrchol ar y cymorth hwn, ond hefyd mae Busnes Cymru a swyddogion Ysgrifennydd y Cabinet yn barod iawn i helpu, cefnogi a thrafod y materion hyn ymhellach. Rwy'n credu ei bod hefyd yn bwysig cofnodi bod y prisiadau drafft hyn yn cael eu cyhoeddi chwe mis ymlaen llaw. Mae hynny'n caniatáu i drethdalwyr wirio manylion eu heiddo a’r prisiad, ac os yw trethdalwyr yn credu bod eu prisiadau yn anghywir, yna, wrth gwrs, mae’n rhaid iddynt roi gwybod i Asiantaeth y Swyddfa Brisio cyn gynted ag y bo modd.

O ran eich ail bwynt, wrth gwrs byddwn yn disgwyl dathlu buddugoliaethau gan Gymru yn ein prifddinas wych, rwy’n siŵr, ddydd Mawrth nesaf. O ran yr ymwelwyr sydd wedi cael eu denu i'r ddinas, wrth gwrs, mae’r digwyddiadau hyn wedi eu rheoli'n dda iawn yn y gorffennol. Mae'n fater o bawb yn cydweithio. Wrth gwrs, bydd Ysgrifennydd y Cabinet yn ymwybodol o'r trefniadau ar gyfer yr awdurdod lleol, yr heddlu ac ar gyfer yr holl asiantaethau hynny sy'n cydweithio i sicrhau y gall hwn fod yn benwythnos gwych i Gymru.

Nid wyf yn ymwybodol o'r materion a godwyd gennych ynghylch y posibiliadau o ran ehangu ym Maes Awyr Caerdydd, ond rwy'n siŵr y bydd Ysgrifennydd y Cabinet yn awyddus i egluro’r pwyntiau hynny.

Bydd arweinydd y tŷ yn ymwybodol efallai o ddeiseb yn galw am gyfiawnder ynglŷn â'r gwarged yng nghynllun pensiwn y glowyr. Mae dros 7,000 o lofnodion ar y ddeiseb ac mae’r gwarged yn y cynllun pensiwn wedi cyfrannu biliynau i'r Trysorlys. A gawn ni ddatganiad gan y Llywodraeth ar frys er mwyn sicrhau adolygiad o'r gwarged yng nghynllun pensiwn y glowyr fel nad yw mwyach yn ffynhonnell arian ddiddiwedd ar gyfer y wladwriaeth Brydeinig? Credaf, yng ngoleuni’r penderfyniad gwarthus ddoe ynghylch brwydr Orgreave, fod ar gyn-lowyr yn y wlad hon angen Llywodraeth Cymru yn gadarn ar eu hochr.

Wel, rwyf yn gobeithio, ac ar sail yr ymatebion gan Ysgrifennydd y Cabinet a Llywodraeth Cymru, y bydd y glowyr a'u teuluoedd yn gweld bod Llywodraeth Cymru—yn wir, gyda'ch cymorth chi yn ogystal—yn gadarn iawn ar ochr ein glowyr. Ac, wrth gwrs, o ran pensiynau, fel y dywedodd Carl Sargeant, o ran ein galluoedd a’n pwerau, rydym wedi’n cyfyngu o ran yr hyn y gallwn ei wneud, ond mae'n bwysig iawn ein bod yn dangos ein cefnogaeth yn glir ac, yn sicr, yn ystyried ffyrdd y gallem ddylanwadu ar y canlyniad.

Ar y penwythnos, roeddwn i’n bresennol yn lansiad y banc bwyd diweddaraf yn fy etholaeth i, ym Mhencoed, a hoffwn ddiolch i wirfoddolwyr banc bwyd Pen-y-bont ar Ogwr sydd bellach yn darparu gwasanaeth dosbarthu bwyd bob dydd i bob rhan o fy etholaeth. Byddant yn deall ac yn cytuno â mi, mewn byd delfrydol, na fyddai arnom angen banciau bwyd o gwbl. A gaf i alw am ddadl ar effaith y newidiadau, felly, i'r system budd-daliadau cynhwysol ar deuluoedd a chymunedau yng Nghymru a'r egwyddor o wneud i waith dalu yn dilyn yr adroddiad damniol gan y Ganolfan Cyfiawnder Cymdeithasol sy’n gysylltiedig ag Iain Duncan Smith, sy’n dangos y gallai’r rheiny sydd mewn gwaith fod hyd at £1,000 yn waeth eu byd mewn gwaith? A fyddai hi'n cytuno, pan fydd rhywun fel y cyn-Ysgrifennydd Gwladol, Iain Duncan Smith, y mae ei enw drwg yn hysbys i bawb, yn dweud bod hyn yn mynd i gosbi aelwydydd tlawd, sy’n gweithio, y dylem fod yn bryderus iawn?

Dylem yn wir fod yn bryderus iawn, ac mae'n anffodus iawn bod Iain Duncan Smith wedi gweithredu llawer o newidiadau a thoriadau o ran diwygio lles—rhai ohonynt, wrth gwrs, yr ydym yn sôn amdanynt heddiw—sy'n cael effaith andwyol uniongyrchol ar deuluoedd. O ran y pwynt ynghylch credyd cynhwysol a sut mae'n cael ei gyflwyno yng Nghymru, dim ond i hawlwyr ceisio gwaith sengl newydd yng Nghymru y mae wedi ei gyflwyno hyd yn hyn—nid yw hynny’n cynnwys hawliadau newydd gan gyplau a theuluoedd yn Shotton. Ond, gadewch i ni edrych ar yr hyn a ragwelwyd, nid yn unig gan y Ganolfan Cyfiawnder Cymdeithasol: amcangyfrifir gan y Sefydliad Astudiaethau Cyllid y bydd toriadau i lwfansau gwaith yn y credyd cynhwysol yn effeithio ar tua 3 miliwn o deuluoedd ym Mhrydain Fawr a fydd yn colli ychydig dros £1,000 y flwyddyn ar gyfartaledd. Ac, wrth gwrs, y teuluoedd hynny yw'r rhai—llawer ohonynt yr ydym yn eu cynrychioli—sydd yn troi at y banciau bwyd hynny sydd ym mhob cymuned yng Nghymru.

A gaf i alw am ddau ddatganiad, os gwelwch yn dda? Y cyntaf yw datganiad ar gymorth ar gyfer undebau credyd yng Nghymru. Dyma’r Cyfarfod Llawn cyntaf, mewn gwirionedd, i ni ei gael ers Diwrnod Rhyngwladol yr Undebau Credyd ar 20 Hydref, pan oeddem ni’n myfyrio ar hanes y mudiad, yn hyrwyddo ei gyflawniadau ac yn codi ymwybyddiaeth ynghylch y gwaith gwych y mae undebau credyd yn ei wneud o amgylch y byd, ac yn rhoi cyfle i aelodau gymryd rhan. Y rheswm yr wyf yn gofyn am ddatganiad yn benodol yw oherwydd, ym mis Mawrth, gofynnais i'r Gweinidog Cymunedau a Threchu Tlodi ar y pryd yn y Siambr hon ynghylch cyllid gan Lywodraeth Cymru, yr oedd disgwyl iddo ddod i ben bryd hynny yn 2017. Mewn dwy ran o dair o drafodiadau benthyciadau, byddai pobl yn arbed arian drwy ddefnyddio undeb credyd, ond dim ond 2.5 y cant o bobl yng Nghymru sy’n gwneud hynny ar hyn o bryd. Gofynnais i'r Gweinidog ar y pryd, sut ydych chi’n ymateb i'r alwad gan undebau credyd yng Nghymru i Lywodraeth nesaf Cymru ddarparu cymorth i feithrin gallu ar gyfer y cyfnod pontio y tu hwnt i 2017?'

Atebodd hi:

mater i’r Llywodraeth nesaf yw hwnnw. Rwyf yn credu ein bod wedi cefnogi undebau credyd yn dda iawn yn ystod y blynyddoedd diwethaf.

Wel, rwyf yn galw am ddatganiad yng nghyd-destun yr ychydig flynyddoedd nesaf, o ystyried ymateb y Gweinidog ar yr achlysur hwnnw ac, wrth gwrs, pwysigrwydd Diwrnod Rhyngwladol Undebau Credyd.

Yn ail, ac yn olaf, galwaf am ddatganiad ar y goblygiadau i wasanaethau sydd wedi'u datganoli a materion datganoledig yn sgil euogfarn uwcharolygydd Heddlu Gogledd Cymru sydd wedi ymddeol yn Llys y Goron, yr Wyddgrug, mewn perthynas â chyhuddiadau hanesyddol o gam-drin plant—eto, ers i'r Cynulliad gyfarfod ddiwethaf yn y Siambr hon. Rydym yn gwybod bod yr Arglwyddes Ustus Macur, dirprwy farnwr llywyddol y Llys Apêl, wedi ailarchwilio’r achos penodol hwnnw yn ddiweddar yn rhan o'i gwaith ar dribiwnlys cam-drin plant gogledd Cymru rhwng 1997 a 1998, a dywedodd hi fod y swyddog hwnnw wedi dweud celwydd pan gwestiynwyd ef gyntaf dan rybuddiad ynghylch y drosedd, a dywedodd hi fod y tribiwnlys yn gwybod am yr achos yn 1997, ond na chafodd y ffeil oherwydd bod Heddlu Gogledd Cymru o’r farn nad oedd yn berthnasol. Rydym yn gwybod bod y cyfreithiwr a oedd yn cynrychioli un o'r dioddefwyr pan roddwyd tystiolaeth yn ei erbyn gan uwch-swyddog cyfreithiol Sir y Fflint ar y pryd yn y llys, gan amddiffyn yn llwyddiannus y dyn ifanc hwnnw yn erbyn honiadau ffug a ddygwyd yn y modd a ddisgrifiais, wedi dweud ei fod wedi ei fygwth yn bersonol oherwydd ei ymholiadau wrth amddiffyn y dioddefwr hwnnw. Rydym yn gwybod pan wnaeth rheolwr archwilio mewnol Sir y Fflint—

Mae angen i chi ddod at eich cwestiwn.

[Yn parhau.] –chwythu’r chwiban ynghylch Sir y Fflint—

Mae angen i chi ddod at eich cwestiwn yn awr, os gwelwch yn dda, Mark Isherwood.

[Yn parhau.] –gan gynnwys materion yn ymwneud â Waterhouse, a chodais hynny yn y fan yma, fod eich cydweithwyr a’r Llywodraeth yr oeddech chi’n ei chynrychioli ar y pryd wedi fy nghyhuddo o ddwyn anfri ar y Cynulliad. Wel, mae materion wedi eu codi ynglŷn ag ymddygiad swyddogion y cyngor ac aelodau’r cyngor ar y pryd yn gyhoeddus, mewn tystiolaeth i'r tribiwnlys, mewn tystiolaeth mewn llysoedd, ac mewn datganiadau mewn papurau newydd, sydd bellach yn agored i’w cwestiynu yn sgil yr euogfarn hon. Rwy'n gobeithio y bydd Llywodraeth Cymru bellach ychydig yn fwy tryloyw ac atebol, fel y mae wedi galw ar Lywodraeth y DU i fod yng nghyd-destun Swydd Efrog, o ystyried canfyddiadau'r achos llys hwn.

Wel, byddaf yn sicr yn awyddus i sicrhau ein bod yn egluro'r sefyllfa, oherwydd gwn fod hyn wedi ei godi dros y blynyddoedd, Mark Isherwood, a byddaf yn dymuno sicrhau y gall Ysgrifennydd y Cabinet egluro'r sefyllfa. Awgrymaf ei fod yn gwneud hynny mewn llythyr at yr Aelod.

Roeddwn yn meddwl tybed a allem ni gael rhywfaint o eglurhad gennych ynghylch sut y mae Llywodraeth Cymru yn cyhoeddi datganiadau, oherwydd efallai eich bod wedi sylwi—yn amlwg byddwch wedi sylwi—bod Ysgrifennydd y Cabinet dros yr economi wedi cyhoeddi y byddai cyffordd 41 ym Mhort Talbot yn aros ar agor, ac rwyf wrth gwrs yn croesawu hynny, ond dim ond ar ôl i bobl fel fi ddefnyddio’r cyfryngau cymdeithasol i gwyno am y ffaith mai gwleidyddion Llafur yn unig a gafodd wybod am y datblygiad penodol hwn y cawsom ddatganiad ysgrifenedig. Byddwn yn gwerthfawrogi, os oes gan Lywodraeth Cymru rywbeth sydd o ddiddordeb i holl Aelodau'r Cynulliad a'r holl gymunedau, cael gwybodaeth lawn, fel ein bod yn ymwybodol o’r datblygiadau penodol hynny pan fydd pobl yn dod atom ni.

Mae fy ail gais am ddadl yn amser y Llywodraeth ar bwysigrwydd cymunedau diwydiannol a glofaol blaenorol. Rwy'n credu bod angen i ni gael dadl o'r fath oherwydd bod rhai o Aelodau'r Cynulliad yn y Siambr hon nad ydynt yn sylweddoli pa mor bwysig ydynt, ac efallai y byddai’n fuddiol iddyn nhw gael elfen o’r addysg honno cyn iddyn nhw wneud sylwadau amhriodol am sefyllfaoedd fel Orgreave, pan nad oedd pobl wedi marw, ond eu bod eto yn cyfiawnhau cynnal ymchwiliad. Nid oedd llawer o bobl wedi marw yn y saga cam-drin plant yng Nghymru a ledled y DU, ond nid yw hynny'n golygu nad yw'n cyfiawnhau ymchwiliad, ac un a fydd yn dwyn pobl i gyfrif. Diolch yn fawr iawn.

Diolch i chi, Bethan Jenkins. Rwy'n falch eich bod yn cytuno â'r penderfyniad a wnaed ac rwyf yn deall bod Aelodau'r Cynulliad wedi eu gwahodd i gymryd rhan mewn trafodaethau ynglŷn â hynny gydag Ysgrifennydd y Cabinet. Mae'n bwysig iawn, wrth gwrs, ein bod yn trosglwyddo’r wybodaeth mewn modd amserol er mwyn i chi, fel Aelod Cynulliad, fod yn ymwybodol o'r penderfyniad pan gaiff ei wneud. Felly, yn amlwg, rydych chi wedi gwneud y pwynt hwnnw heddiw, Bethan Jenkins.

Diolchaf i chi am wneud eich ail bwynt, pwerus iawn, ac yr wyf yn credu eich bod wedi gwneud hynny er mwyn dwyn pobl i gyfrif am yr hyn y maent yn ei ddweud yn y fan yma yn y Siambr hon.

Roeddwn yn falch o weld, yr wythnos diwethaf, fod yr ymchwiliad annibynnol i gam-drin plant yn rhywiol wedi agor swyddfa yng Nghaerdydd, a dywedodd yr Athro Alexis Jay, sef arweinydd y DU ar gyfer yr ymchwiliad hwn, mai’r nod oedd creu gwybodaeth, diddordeb ac ymwybyddiaeth ymhlith dioddefwyr a goroeswyr y prosiect gwirionedd, a’u hannog i ddod ymlaen. O gofio’r ffaith fod yr ymchwiliad hwn mewn gwirionedd ar ei bedwerydd cadeirydd, a’i fod wedi cychwyn yn araf, beth allai Llywodraeth Cymru ei wneud, naill ai drwy ddatganiadau yn y lle hwn, neu drwy unrhyw ddull arall, er mwyn annog dioddefwyr a goroeswyr cam-drin hanesyddol yng Nghymru i ddod ymlaen ac i rannu eu profiadau?

Diolch i chi, Julie Morgan, am godi'r cwestiwn pwysig iawn yna, oherwydd rwyf yn siŵr ein bod i gyd yn croesawu'r ffaith bod yr ymchwiliad wedi lansio swyddfa yng Nghymru, fel y dywedwch. Rwyf yn credu wrth i chi edrych ar y ffordd y mae'r DU wedi comisiynu’r ymchwiliad—mae'n cynnwys Cymru a Lloegr, ac mae’n rhaid inni sicrhau bod pobl yng Nghymru, sy'n byw yng Nghymru, yn cael cyfle i ddod ymlaen, adrodd eu straeon a theimlo'n ffyddiog ynghylch yr ymchwiliad hwn. Yn wir, pan wnaed y cyhoeddiad hwnnw, roedd rhywfaint o gyhoeddusrwydd a daeth pobl ymlaen, a chredaf fod rhai dioddefwyr a goroeswyr wedi dod ymlaen mewn ffordd bwerus a dewr iawn, iawn. Yr hyn y mae’n rhaid i ni ei sicrhau yn awr yw bod y bobl hynny yng Nghymru yn cael eu cefnogi.

Nawr, mae gennym swyddogion Llywodraeth Cymru ac aelodau o dîm yr ymchwiliad sydd bellach yn gweithio i gefnogi anghenion yr ymchwiliad yng Nghymru. Mae'n rhaid i ni gael ymchwiliad a pherthnasoedd sy'n dryloyw. Yn amlwg, ymchwiliad annibynnol yw hwn, ac rwyf yn credu bod y ffaith fod Llywodraeth Cymru, a’r rhan y gallwn ei chwarae—. Fel y dywedwch, fel y dywed yr Aelod, mae'n ymwneud â sut y gallwn ni gydweithio wedyn, drwy fod Llywodraeth Cymru yn cefnogi, ac nid dim ond bod yn bresennol yn y lansiad, ond cyfarfod â'r ymchwiliad sy'n digwydd—credaf eu bod yn cyfarfod yn yr ychydig ddyddiau nesaf—a hefyd ei gwneud yn glir, yn gyhoeddus, sut y gall pobl ddod ymlaen a pha fath o gefnogaeth y gallant ei chael a disgwyl ei derbyn a chael eu grymuso ynghylch sut y maen nhw’n cyflwyno eu tystiolaeth ac, yn dilyn hynny, teimlo eu bod wedi’u cryfhau gan y cyfle y bydd yr ymchwiliad hwn yn ei gynnig.

A gaf i ofyn am ddatganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros iechyd ar bolisi Llywodraeth Cymru ynghylch sefydlu ystafelloedd dos ar gyfer pobl sy’n gaeth i gyffuriau yng Nghymru? Mae pryderon wedi eu mynegi wrthyf, ac rwyf i’n bersonol wedi gweld nodwyddau mewn mannau chwarae ysgolion, parciau a mannau eraill lle mae pobl yn cerdded o gwmpas yn aml. Dim ond yr wythnos diwethaf, es i i dŷ a oedd wedi’i fwrglera, ac roedd y lleidr yn gyfleus iawn wedi defnyddio’r adeilad hwnnw ar gyfer defnyddio cyffuriau. Y llynedd, cyn yr etholiadau, pan oeddem yn glanhau, rhai ohonom, yn ardal y Pil yng Nghasnewydd, roedd nodwyddau y tu ôl i'r ysgol gynradd, mewn parc. Weinidog, nid yw hynny'n dderbyniol yn y Gymru fodern hon.

Mae cynllun i sefydlu ystafell ddos gyntaf y DU i ganiatáu i bobl sy’n gaeth i gyffuriau chwistrellu’n ddiogel dan oruchwyliaeth yn debygol o gael y golau gwyrdd yn Glasgow, yn yr Alban. Mae'r newid hwn wedi ei gynllunio i fynd i'r afael â'r problemau a achosir gan y 500 o bobl sy’n gaeth i gyffuriau, yn ôl yr amcangyfrif, yn chwistrellu ar strydoedd Glasgow. A allem ni gael datganiad, os gwelwch yn dda, ynghylch pa un a yw Llywodraeth Cymru yn bwriadu cyflwyno prosiect tebyg yng Nghymru? Yn ail, a allwn ni gael, cyn gynted ag y bo modd, dadl yn y Siambr hon ar Gymru sy’n rhydd o gyffuriau anghyfreithlon? Diolch yn fawr iawn.

Mae’r Aelod yn codi mater pwysig iawn. Yn amlwg, mae'n rhaid i ni ddysgu gwersi o rannau eraill o'r DU. Rwy’n credu y byddwn wedi darllen am y datblygiad hwnnw yn Glasgow. Yn amlwg, mae hyn yn rhywbeth y mae swyddogion ac Ysgrifenyddion y Cabinet—oherwydd nid yw’n ymwneud â dim ond un Ysgrifennydd y Cabinet, mae'n sicr yn gyfrifoldeb ar draws y Llywodraeth—. Rwy'n siŵr y bydd hyn yn arwain at ddatganiad i egluro ein safbwynt o ran y sefyllfa.

Yn unol â’ch dyhead i fod yn fyr ac yn fachog, a allaf ofyn am ddwy ddadl yn amser y Llywodraeth, y cyntaf yn ymwneud â’r cyhoeddiad a wnaeth yr Ysgrifennydd Cabinet dros iechyd yr wythnos cyn diwethaf, wedi’r cyfarfod ‘Plenary’ diwethaf, ynglŷn â’r arian newydd i ddenu meddygon ifanc i fod yn feddygon teulu yn yr ardaloedd mwyaf anodd i ddenu meddygon iddynt? Tra’n amlwg yn croesawu’r rhan yna o’r datganiad, nid oes dim byd yn y datganiad yna sydd yn cynnig dim i feddygon teulu yn eu practisys heddiw, nawr, lle mae’r meddygon teulu yma yn gwegian o dan straen gorweithio ac ati. Yr her ydy, nawr, i gadw’r meddygon teulu presennol lle maen nhw. Nid yw cyhoeddiad yr wythnos o’r blaen yn gwneud dim ar hynny, a buaswn i’n fodlon i gael dadl ynglŷn â hynny, ac rwy’n gobeithio eich bod chi’n cytuno â’r syniad o gael dadl ar y pwynt yna.

Yr ail bwynt i gael dadl arno yn amser y Llywodraeth yw dadl ar Treftadaeth Cymru—Historic Wales. Rwyf wedi gofyn o’r blaen. Nid wyf yn mynd i rihyrso y dadleuon eto, o achos cyfyngiad amser, ond mi fuaswn i’n croesawu ateb cadarnhaol i’r cais i gael dadl yn amser y Llywodraeth ar Treftadaeth Cymru. Diolch yn fawr.

Diolch yn fawr, Dai Lloyd. Eich pwynt cyntaf: wrth gwrs, rydym wedi lansio—mae'r Prif Weinidog wedi lansio—ymgyrch fawr newydd i hyrwyddo Cymru fel lle ardderchog ar gyfer meddygon, gan gynnwys meddygon teulu a'u teuluoedd, i hyfforddi, gweithio a byw ynddo. Mae hynny'n ymrwymiad clir sydd yn ein rhaglen lywodraethu. Mae eich pwynt yn un da o ran y rhai sydd eisoes yn ymarfer yn ogystal â'r cyfleoedd newydd i ddenu meddygon ifanc i ymarfer cyffredinol.

Eich ail bwynt: wrth gwrs, mae gennym ddatganiad ar Gymru Hanesyddol yr wythnos nesaf sy’n cael ei wneud gan Ysgrifennydd y Cabinet.

Rwy'n pryderu am effaith ailysgrifennu'r rheolau mewnfudo gan Lywodraeth y DU a'r effaith y mae hynny'n ei chael ar les fy etholwyr. Yn benodol Bashir Naderi, sef Affgani 19 oed sydd wedi byw yn y wlad hon ers ei fod yn 10 oed ac sy’n wynebu’r bygythiad o gael ei alltudio yn ôl i Affganistan, er ei fod yn siarad gydag acen Gymreig ac yn Gymro, i bob pwrpas, ac a fydd mewn perygl dybryd os bydd yn cael ei alltudio. Yn ffodus, mae'r gefnogaeth eang iddo wedi arwain at atal gweithredu am bythefnos arall i adolygu ei achos, ond pan oedd ar fin gallu gwneud cyfraniad cadarnhaol i’n cymdeithas, gan ei fod yn dilyn cwrs adeiladu yng Ngholeg Caerdydd a'r Fro, mae'n ymddangos yn gwbl anaddas, ar ôl derbyn yr unigolyn hwn fel ffoadur, ein bod wedyn yn ei anfon yn ôl i'r wlad y gwnaeth ffoi ohoni, yn dilyn llofruddiaeth ei dad, ryw naw mlynedd yn ôl.

Yn ogystal â hynny, rwy'n arbennig o bryderus am effaith bygythiad Llywodraeth y DU i gyfyngu ar nifer y myfyrwyr tramor sy'n cael dod i astudio yma yn y DU, oherwydd bydd hynny'n cael effaith fawr ar fusnesau llwyddiannus Prifysgol Caerdydd a phrifysgolion eraill sy'n canfod bod gallu cynnig addysg ragorol i bobl o dramor yn rhywbeth sy'n ein galluogi i wella ein sefyllfa o ran mantoli taliadau. Yn y ddau achos, er nad yw mewnfudo wedi'i ddatganoli, rwyf yn teimlo bod angen llawer mwy o drafodaeth ynghylch yr hyn y mae Llywodraeth y DU yn ei wneud ar hyn o bryd a'r effaith y mae'n ei gael ar bobl yng Nghymru, ac roeddwn yn meddwl tybed a allwn ni gael dadl synhwyrol ac ystyriol ar y mater hwn.

Rwy'n ddiolchgar i Jenny Rathbone am ddod â’r pwyntiau yna i'n sylw yn y datganiad busnes heddiw. Diolch i chi am dynnu ein sylw at yr achos, ac rwy'n siŵr bod llawer ohonom wedi darllen amdano, ynghylch Bashir Naderi, ac mae'n galonogol gweld y gefnogaeth yn y gymuned ac sy'n cael ei mynegi yn y cyfryngau lleol i Bashir Naderi a'r gefnogaeth y mae wedi’i chael gan ei fam faeth a'i phartner a'r gymuned y mae wedi byw ynddi am y 10 mlynedd diwethaf. Felly, yn amlwg, er nad oes gennym ddylanwad o ran ein pwerau ar y polisi ynghylch mewnfudo, mae'n bwysig ein bod yn clywed y pwyntiau a wnewch heddiw, Jenny Rathbone, ac rydym yn gobeithio y bydd ei adolygiad yn llwyddiannus o ran ei sefyllfa.

Mae eich ail bwynt, wrth gwrs, yn bwynt sydd wedi ei wyntyllu'n fynych ar draws y DU, nid yng Nghaerdydd ac yma yng Nghymru yn unig, o ran y swyddogaeth bwysig y mae myfyrwyr o dramor yn ei chwarae, nid yn unig o ran ein prifysgolion, ond ein sylfaen ymchwil ac, yn wir, llawer o'r cyfraniadau a wnânt o ran ymchwil arloesol sydd wedyn yn arwain at swyddi a rhagolygon yn y wlad hon.

Rwyf eisiau gofyn i arweinydd y tŷ pam yr ydym yn cael datganiadau dan embargo, fel mater o drefn, nad ydynt yn cael eu darparu tan ychydig cyn dechrau'r Cyfarfodydd Llawn. Roeddwn yn meddwl tybed beth oedd y rheswm y tu ôl i hynny. Diolch.

Mae gennym arfer, sydd wedi gweithio am flynyddoedd lawer, lle'r ydym yn darparu’r datganiadau llafar cyn iddynt gael eu gwneud. Rwy'n credu bod hwnnw yn gwrteisi y mae ein rheolwyr busnes yn ei groesawu. Ac os oes oedi, yna’n amlwg mae hynny'n destun gofid, a byddwn yn amlwg yn awyddus i glywed am unrhyw oedi o'r fath. Ond darperir yr holl ddatganiadau llafar drwy'r rheolwyr busnes, ac rwyf yn gobeithio y bydd hyn yn parhau yn y ffordd y mae wedi ei fabwysiadu.

Diolch i chi, arweinydd y tŷ, ac yn gyntaf a gaf i groesawu’r ffaith bod y datganiad heddiw am y ganolfan gofal arbenigol a chritigol yng Nghwmbrân wedi ei gyflwyno? Roeddwn yn falch o dderbyn y datganiad dan embargo yn gynharach heddiw mewn da bryd ynghylch hynny. Rydym wedi bod yn galw am amser hir bellach—ACau—yn y Siambr hon am y wybodaeth ddiweddaraf am y ganolfan gofal critigol, felly rwy'n edrych ymlaen at holi Ysgrifennydd y Cabinet ynghylch hynny yn nes ymlaen, ac mae'n fater hanfodol bwysig i bobl y de-ddwyrain ac, yn wir, y de yn gyffredinol.

Yn ail, a gaf i ailadrodd fy ngalwadau cynharach ar y Prif Weinidog am weithredu i gefnogi busnesau ymlaen llaw ac yn sgil ailbrisio cyfraddau busnes ledled Cymru y flwyddyn nesaf? Rwyf yn sylweddoli nad Llywodraeth Cymru sydd wedi achosi hyn yn uniongyrchol. Fodd bynnag, mae'n mynd i gael effaith. Nid wyf yn credu bod yr effaith y gallai hyn ei chael o bosibl ar fusnesau ledled Cymru wedi ei gwerthfawrogi yn llawn eto, yn enwedig yn y Gymru wledig. Rwy'n credu bod angen i ni ystyried darparu llawer mwy o gymorth i'r busnesau hynny, oherwydd eu bod yn crefu am gymorth, gennyf i a chan Aelodau eraill o’r Cynulliad hefyd.

Yn olaf, arweinydd y tŷ, yr wythnos diwethaf ailagorwyd twnnel Hafren. Mae'n debyg y gallech ddweud erbyn hyn bod y darn newydd cyntaf o seilwaith wedi’i drydaneiddio, er nad oes trydan yn rhedeg drwyddo eto, bellach wedi cyrraedd Cymru. Mae hwn yn ddatblygiad gwych. Mae hyn yn mynd i fod o fudd enfawr i economi Cymru yn y blynyddoedd sydd i ddod. Fodd bynnag, mae angen i ni weld buddsoddiad y DU yn cael ei ategu gan Lywodraeth Cymru, ac mae nifer o ACau wedi bod yn galw am fuddsoddiad cyflenwol ers peth amser. Felly, a allem ni gael y wybodaeth ddiweddaraf gan y Gweinidog—Ysgrifennydd y Cabinet dros seilwaith—ynghylch sut y mae Llywodraeth Cymru yn bwriadu cefnogi’r trydaneiddio hwn ac yn benodol o ran y cynllun metro? Rwy'n gwybod bod trefi fel Trefynwy, dros y nifer o fisoedd diwethaf, wedi disgyn oddi ar y map metro. Beth ydych chi'n ei wneud i sicrhau bod pob rhan o Gymru yn cael ei chysylltu’n dda â'r seilwaith newydd sy'n cael ei ariannu gan Lywodraeth y DU?

O ran eich pwynt cyntaf, Nick Ramsay, diolch i chi am groesawu'r datganiad dan embargo ar y ganolfan gofal critigol arbenigol ac rwy'n siwr y byddwch yn gofyn cwestiwn i Ysgrifennydd y Cabinet ymhen ychydig funudau. Eich ail bwynt—ychydig mwy am ein rhyddhad ardrethi i fusnesau bach. Bydd yn arbed busnesau bach yng Nghymru rhag gorfod talu £100 miliwn mewn treth, bydd o fudd i gyfran fwy o fusnesau llai na’r cynllun cyfatebol yn Lloegr, ac, yng Nghymru, ni fydd mwy na hanner yr holl fusnesau cymwys yn talu unrhyw ardrethi o’i gymharu â dim ond traean yn Lloegr—ac mae hynny oherwydd bod cyfran uwch o fusnesau bach yng Nghymru. Wrth gwrs, mae eich trydydd pwynt yn bwysig, ond dim ond bythefnos yn ôl, cyhoeddodd Ysgrifennydd y Cabinet dros gyllid ein cyllideb ddrafft, sydd bellach wrth gwrs yn destun craffu drwy’r pwyllgor, ac mae dyraniad sylweddol o gyfalaf ar gyfer y flwyddyn nesaf tuag at y metro yn y de a fydd, wrth gwrs, i gyd yn cyfrannu at y cyfleoedd trafnidiaeth a chysylltedd sy’n gysylltiedig â thrydaneiddio. Rwy'n siŵr bod Sir Fynwy wedi ei chynnwys yn hynny.

Ac yn olaf, Neil McEvoy.

Diolch, Lywydd. Hoffwn adleisio'r teimladau a fynegwyd yn gynharach am Bashir Naderi. Rwyf yn sylweddoli nad oes gan y Cynulliad gyfrifoldeb dros fewnfudo, ond mae gennym gyfrifoldeb dros gymunedau. Felly, rwy'n gofyn i’r Llywodraeth wneud datganiad o gefnogaeth i Bashir, ei deulu, a’i ffrindiau. Daeth Bashir i Gymru a byw’n hapus iawn yn Nhrelái am flynyddoedd, gan integreiddio'n dda iawn, aeth i ysgol uwchradd Gatholig Mary Immaculate, a byddwn yn wir yn hoffi i Lywodraeth Cymru sefyll o blaid y person hwn sy'n Gymro. Dylai hynny gael ei gydnabod a dylem wneud i’r Swyddfa Gartref wrando a, byddwn i'n dweud, cadw eu dwylo oddi ar Bashir a gadael iddo aros. Diolch.

Diolch yn fawr iawn, Neil McEvoy. Rwyf yn credu bod fy ymateb i Jenny Rathbone wedi dangos yn glir iawn ein cefnogaeth fel Llywodraeth Cymru, ond unwaith eto, mae'n galonogol iawn gweld bod gennym Aelodau yn ein Cynulliad sy'n gallu gwneud y pwyntiau hyn. Er, wrth gwrs, nad oes gennym y cyfrifoldeb am fewnfudo, mae gennym gyfrifoldeb i leisio ein barn am effaith y polisi mewnfudo a sut y gallwn gefnogi pobl yn y gymuned sy'n cael eu heffeithio ganddo.