Detholwyd y gwelliannau canlynol: gwelliant 1 yn enw Rhun ap Iorwerth a gwelliant 2 yn enw Jane Hutt. Os derbynnir gwelliant 1, bydd gwelliant 2 yn cael ei dad-ddethol.

We now move on to item 6 on the agenda, which is the Welsh Conservatives debate on bin collections, and I call on Janet Finch-Saunders to move the motion.

Cynnig NDM6205 Paul Davies

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru:

1. Yn nodi’r pryder am y casgliadau sbwriel tair a phedair wythnos a gynigir gan rai awdurdodau lleol ledled Cymru.

2. Yn galw ar Lywodraeth Cymru i sicrhau bod y cynghorau yn casglu gwastraff gweddilliol bob pythefnos fan lleiaf, er mwyn diogelu iechyd y cyhoedd, ac atal tipio anghyfreithlon.

Cynigiwyd y cynnig.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Rwy’n ceisio meddwl a allaf ddod o hyd i gerdd neis am finiau, ond dyna ni. [Chwerthin.]

Fis Medi diwethaf, ac yn groes i ddymuniadau fy etholwyr, hanerodd Cyngor Bwrdeistref Sirol Conwy y casgliadau bin o bob pythefnos i bob mis mewn rhai wardiau. Mae miloedd o drigolion ers hynny wedi arwyddo deisebau ar-lein ac wedi bod yn mynd ar Facebook, bron yn ddyddiol, i leisio eu dicter a’u rhwystredigaeth. Y rhai sydd â phlant ifanc, sy’n poeni ynglŷn â chael gwared ar gewynnau, ac sy’n cyfeirio bellach at eu ‘biniau drewllyd’. Ceir eraill sy’n ei chael yn anodd cael gwared ar wastraff anifeiliaid anwes hefyd yn gorfod ei adael mewn biniau am oddeutu mis bellach. Mae un o’r trigolion yn egluro am nifer y teithiau erbyn hyn i’r safle gwaredu gwastraff agosaf, er mwyn dal i fyny gyda faint o sbwriel y mae’n ei gasglu. Mae preswylydd arall yn dweud,

Mae’n sefyllfa wallgof. Rwyf fi wedi gorfod llosgi pethau ar ein tân agored i arbed lle yn y bin du. Nid yw’n deg. Maent wedi cyfyngu ein casgliadau i bob mis. Byddai tair wythnos hyd yn oed wedi bod yn ddigon drwg.

Mae’r bygythiad i’r cyhoedd ac effaith y polisi hwn ar iechyd yr amgylchedd eisoes yn amlwg. Dywedodd etholwr arall:

Mae’n frwydr go iawn yn awr, gyda’r casgliadau bin misol, ac yn ystod yr haf mae’n mynd i fynd yn llawer iawn gwaeth.

Daeth y Llywydd i’r Gadair.

Ond drwy gyfyngu ar gasgliadau bin, mae fy awdurdod bellach yn caniatáu i’r cwmni sy’n gweithredu’r ganolfan ailgylchu a gwaredu gwastraff lleol ddewis pa eitemau i’w derbyn, gan droi pobl ymaith yn aml, heb fod unman ganddynt i gael gwared ar eu gwastraff gweddilliol. Wrth gyflwyno’r cynllun pob pedair wythnos yng Nghonwy, mae’r aelod cabinet yn ymffrostio eu bod wedi arolygu ac ymgynghori â thrigolion. Do, fe wnaethant ymgynghori—ymatebodd 11,000 o bobl gan ddangos bod yna gyfradd ailgylchu o 99.6 y cant yn barod, gyda 39 y cant yn gweld bod eu bin olwynion yn llawn neu’n orlawn o fewn pythefnos, a 60 y cant yn dweud na fyddent yn gallu ymdopi â chasgliad bob tair neu bedair wythnos. Cafodd hyn ei anwybyddu. Felly, rwy’n gofyn: sut y gall unrhyw un gyfiawnhau’r rhesymau dros haneru nifer y casgliadau bin a honni wedyn eu bod wedi ymgynghori â phobl? Nawr, daw hyn ar adeg pan fo achosion o dipio anghyfreithlon yn y fwrdeistref ar gynnydd, gan gynyddu bob blwyddyn ers 2013. Ar y pryd, cododd treth y cyngor 5 y cant ar raddfa uwch o lawer na chwyddiant yn 2016-17—un o’r codiadau uchaf yn y DU—’Sut y mae hynny’n deg? ‘, gallech ofyn.

Rydym yn galw heddiw am ddiogelu gwasanaethau casglu gwastraff ac i addo y byddai cyngor dan arweiniad y Ceidwadwyr Cymreig yn sicrhau bod gwastraff gweddilliol yn cael ei gasglu o leiaf bob pythefnos. Byddem, Aelodau’r Cynulliad, byddem yn adfer casgliadau bin bob pythefnos. Byddwn yn gweithio i atal ac erlyn y rhai sy’n euog—[Torri ar draws.] Iawn.

Mae hyn yn galw i gof ymgais lawen Eric Pickles i ddychwelyd at gasgliadau bin wythnosol mewn gwirionedd, a methodd honno’n gywilyddus. A gaf fi ofyn a yw hi wedi ymgynghori, wrth fframio’r cynnig hwn, ag unrhyw sefydliadau o gwbl sy’n ymwneud ag ailgylchu a lleihau gwastraff? Neu a yw hi wedi ymgynghori ag unrhyw awdurdodau lleol yng Nghymru sydd wedi gostwng lefel yr ailgylchu, ac os nad yng Nghymru, yna efallai gyda phartneriaeth Gwlad yr Haf, sy’n cynnwys pum awdurdod lleol, awdurdodau lleol Ceidwadol—

Ymyriad yw hwn, nid araith.

[Yn parhau.]—sydd wedi newid i dair wythnos? A yw hi wedi ymgynghori â hwy?

Gallaf sicrhau’r Aelod fy mod wedi ymgynghori’n helaeth iawn ar hyn, fel y mae fy nghyd-Aelod, Darren Millar.

Byddwn yn gweithio i atal ac erlyn y rhai sy’n euog o dipio anghyfreithlon. Mae Gwynedd a Blaenau Gwent wedi gweld cynnydd o 30 y cant yn y gwariant ar fynd i’r afael â’u problemau tipio anghyfreithlon, a’r cyfan o ganlyniad i gyfyngu ar amlder y gwasanaethau casglu. Mae digwyddiadau tipio anghyfreithlon o lwythi faniau bach wedi codi i 2,854 o ddigwyddiadau mewn dwy flynedd yn unig. Peidiwch â chamgymryd, byddem yn gorfodi cosbau llym ar y rhai a geir yn euog o waredu eu gwastraff cartref, sbwriel a dodrefn yn ein hardaloedd gwledig a’n trefi. Mewn cymdeithas deg a chyfiawn, pam y dylai’r rhan fwyaf o ddinasyddion sy’n parchu’r gyfraith orfod dioddef yn sgil gweithredoedd hunanol rhai pobl a’r ddarpariaeth annigonol gan eu hawdurdod lleol eu hunain? Ar draws Cymru, mae polisi eang o gyflwyno cynwysyddion ailgylchu newydd wedi costio miliynau i’r trethdalwyr. Ac mae polisi anghyson o’r fath wedi gweld cynwysyddion yn cael eu torri neu’n mynd ar goll yn ystod tywydd garw, gan ychwanegu baich cost pellach i dalwyr y dreth gyngor.

Ond os ydym yn gweithio tuag at genedl ddiwastraff, mae angen i ni edrych ar hyn ar ddau ben y ddadl. Mae’n rhaid i ni fynd i’r afael â’r gweithgynhyrchwyr sy’n dewis ein hudo gyda’u deunydd pacio, yn hytrach nag ansawdd y cynnyrch. Fel defnyddiwr, nid wyf am weld bananas wedi’u lapio mewn plastig neu fy wyau mewn Styrofoam. Mae gorgynhyrchu deunydd pacio yn broblem y dylem ni, fel deddfwrfa, fod yn mynd i’r afael â hi, a buaswn yn croesawu unrhyw ddeddfwriaeth ar hyn. Mae ein hetholwyr yn talu am ei gynhyrchu ac yn talu am ei waredu, ac yn syml iawn nid yw’n deg.

Mae gormod o blastig yn ein bywydau, ac mae gormod o blastig yn dwyn bywydau. Edrychwch ar ein hamgylchedd morol. Edrychwch ar ein hardaloedd gwledig a’n cefn gwlad. Mae angen i Lywodraeth Cymru feddwl yn fwy effeithiol er budd eu deiliaid tai, eu trigolion a threthdalwyr awdurdodau lleol. Mae angen i’r Llywodraeth roi arweiniad synhwyrol i’n hawdurdodau lleol. Lywydd, nid cosbi ein trigolion yw’r ateb o ran ein casgliadau bin. Fe ddylem ac mae’n rhaid i ni edrych ar atebion llawer mwy cynaliadwy a hirdymor ar gyfer gwaredu ein gwastraff.

Rwyf wedi dethol y ddau welliant i’r cynnig. Os derbynnir gwelliant 1, caiff gwelliant 2 ei ddad-ddethol. Galwaf ar Simon Thomas i gynnig gwelliant 1 a gyflwynwyd yn enw Rhun ap Iorwerth.

Gwelliant 1—Rhun ap Iorwerth

Dileu popeth a rhoi yn ei le:

1. Yn nodi bod rhai awdurdodau lleol yng Nghymru yn cynnig casglu biniau bob tair wythnos neu bob pedair wythnos.

2. Yn nodi targed Llywodraeth Cymru yn ‘Tuag at Ddyfodol Diwastraff’ y bydd pob sector yng Nghymru yn ailgylchu o leiaf 70 y cant o’i wastraff erbyn 2025.

3. Yn galw ar Lywodraeth Cymru i alluogi pobl i gynyddu faint o wastraff y maent yn ei ailgylchu drwy wahardd deunydd pacio Styrofoam.

4. Yn galw ar Lywodraeth Cymru i alluogi pobl i gynyddu faint o wastraff y maent yn ei ailgylchu drwy gyflwyno cynllun dychwelyd blaendal ar gyfer plastig, gwydr a chaniau.

Cynigiwyd gwelliant 1.

Diolch i chi, Lywydd. Ac rwy’n cynnig y cynnig, ac rwy’n ceisio dewis y trysorau o araith agoriadol y ddadl hon. Mae’n fis Ionawr. Mae gennym etholiadau lleol ym mis Mai. Rwy’n credu ein bod yn mynd i gael llawer mwy o hyn. [Torri ar draws.] Gadewch i bawb ohonom ymbaratoi. Rwy’n siŵr y bydd Plaid Cymru yn cyflwyno dadl ar ein hetholiadau lleol ar ryw adeg yn ogystal. Ond rwy’n credu ei bod yn ymddangos fel pe bai’r ddadl hon wedi’i thargedu i raddau helaeth ar Gonwy a materion penodol yng ngogledd Cymru. [Torri ar draws.] Ond wyddoch chi, mae yna darged—[Torri ar draws.] Gadewch i mi ddechrau arni, o leiaf. [Chwerthin.] Un funud, un funud. Mae yna darged rhesymol—tuag at ddiwedd araith Janet Finch-Saunders fe gyraeddasom rywle. Os ydym yn edrych ar ymgais wirioneddol i leihau deunydd pacio yn ein bywydau, ymgais wirioneddol nid yn unig i gael gwared ar Styrofoam ond ei wahardd mewn gwirionedd, ac os ydym yn edrych ar ymgais wirioneddol i gael mwy o bobl i ailgylchu, er mwyn i ni anelu at y nod cenedlaethol sydd gennym yng Nghymru o fod yn genedl ddiwastraff, a tharged penodol o 70 y cant y mae Llywodraeth Cymru wedi—

Ataliwyd y Cyfarfod Llawn am 17:09.

Ailymgynullodd y Cynulliad am 17:41, gyda’r Llywydd yn y Gadair.

Felly, dyma ni yn ailgychwyn, ac ymddiheuriadau i bawb am y toriad annisgwyl yna. Simon Thomas.

Diolch i chi, Lywydd. Felly, gwers hynny yw peidiwch byth â thrafod y grid cenedlaethol yn y Cynulliad Cenedlaethol. [Chwerthin.]

Gadewch i ni fynd yn ôl at y ddadl ac rwy’n meddwl mai’r pwynt yr oeddwn yn ceisio’i wneud oedd un i bwysleisio nad oes tystiolaeth mewn gwirionedd. Efallai fod yna dystiolaeth anecdotaidd, ond nid oes unrhyw dystiolaeth wirioneddol o gysylltiad rhwng cyfraddau gwahanol o gasglu deunydd ailgylchu, bagiau du ac yn y blaen ac unrhyw fath o broblem hylendid cyhoeddus neu unrhyw fath o bla. Y ffaith amdani yw bod pob awdurdod lleol yng Nghymru yn casglu eu sbwriel y gellir ei gompostio—y gwastraff bwyd a fyddai’n denu plâu—yn wythnosol. Ni fu unrhyw newid dros y blynyddoedd i’r ffaith fod y math hwnnw o sbwriel yn cael ei gasglu’n wythnosol. Felly, nid oes unrhyw dystiolaeth mewn gwirionedd—

Mae’n ddrwg gennyf ymyrryd, ond nid yw hynny’n wir yn Abertawe mewn gwirionedd—mae’n digwydd bob pythefnos. [Torri ar draws.] Ymddiheuriadau, rwy’n anghywir ynglŷn â hynny. Anwybyddwch fi.

Mewn gwirionedd, yn Abertawe, lle y mae fy mam yn byw, credaf eu bod yn casglu compost bwyd yn wythnosol. Mae fy mam yn ei roi allan bob wythnos, beth bynnag—efallai mai dyna’r broblem. [Chwerthin.] [Torri ar draws.] Ond na, gadewch i mi ddod at y pwynt hwnnw. Mae gan yr holl awdurdodau eraill wahanol adegau ar gyfer bagiau ailgylchu, bagiau plastig. Rwy’n byw yng Nghaerdydd a Cheredigion yn awr, felly rwy’n gwybod y gwahaniaeth rhwng y ddau. Mae’n ddryslyd, rwy’n derbyn hynny, ond dewis lleol ydyw. Dyna sydd wrth wraidd y ddadl hon. Os yw’r Blaid Geidwadol yn anhapus gyda’r hyn y mae eu hawdurdod lleol yn ei wneud, pleidleisiwch dros gael gwared arnynt ym mis Mai, a phleidleisiwch dros blaid a fydd o ddifrif ynglŷn ag ailgylchu, fel Plaid Cymru. Gallai fod pleidiau eraill ar gael, pwy a ŵyr? [Chwerthin.]

Ond yn y bôn, mae’r ddadl hon yn anelu at y targed cyfan gwbl anghywir. Ceir rhai Ceidwadwyr yno a fydd yn gwybod yn eu calonnau fod y ddadl hon yn anelu at y targed cwbl anghywir. Y targed yw lleihau gwastraff yn y lle cyntaf, ymdrin â deunydd pacio, ymdrin ag eitemau fel Styrofoam, cyflwyno potensial ar gyfer cynllun dychwelyd blaendal yng Nghymru, fel nad yw gwydr a phlastig ond yn cael ei ddefnyddio unwaith yn unig, cyn aros i gael ei ailgylchu—hyd yn oed os yw’n cael ei ailgylchu, mae honno’n broses eithaf gwastraffus—ond ei fod yn cael ei ailddefnyddio. Ailddefnyddio yw’r allwedd yma.

Tuag at ddiwedd ei sylwadau, rwy’n cofio bod Janet Finch-Saunders, cyn i’r golau fynd allan—ces hynny’n iawn, do? Do. [Torri ar draws.] Fe ddywedodd y byddai’n cefnogi deddfwriaeth a wnâi’r pethau hyn, a fyddai’n mynd i’r afael â’r deunydd pacio. Felly, rwy’n falch iawn o glywed hynny oherwydd fy nghais am Fil Aelod Preifat o’r meinciau cefn yw’r union ddeddfwriaeth honno. Felly, rwy’n awr yn edrych ymlaen, os wyf yn llwyddiannus yn y bleidlais, at gael ei chefnogaeth i’r ddeddfwriaeth honno.

Felly, rwy’n meddwl ein bod i gyd wedi blino wrth aros am weddill y ddadl hon, felly dof i ben gyda hyn, a thrwy ddweud bod—[Torri ar draws.] Nid oes angen bod yn rhy ddiolchgar am hynny. [Chwerthin.] Dim ond dweud bod enghreifftiau anhygoel, yng Nghymru a thu hwnt i Gymru lle y mae cenhedloedd a gwledydd a dinasoedd eraill wedi ymdrin ag ailgylchu a gwastraff mewn ffordd effeithiol. Yr hyn y bu’n rhaid iddynt ei wneud yw dod â’r boblogaeth gyda hwy, a’r hyn rydym wedi ei wneud ar y cyfan yng Nghymru yw dod â phobl gyda ni. Yn ystod y toriad, dywedodd Dai Lloyd wrthyf, pan awgrymodd gyntaf yn Abertawe eu bod yn mynd o gasgliad wythnosol ar gyfer bagiau du i gasgliad pob pythefnos, roedd hi’n ferw gwyllt. Ond yn awr mae pobl, yn sicr y rhai yr wyf fi’n eu hadnabod, yn derbyn hyn fel rhan o’u cyfraniad, ac maent yn gweld y manteision. Gwelant lefel y gwastraff y maent yn ei daflu yn gostwng bob wythnos a gwelant y gwastraff y maent yn gwybod ei fod yn mynd i’w ailgylchu, ac yn cyflogi pobl yn hynny, gyda llaw, yn cael ei ailddefnyddio. Rwy’n credu ar y cyfan fod pobl y tu ôl i ni. Pe na bai gennym bobl yng Nghymru y tu ôl i ni, ni fyddem wedi dod yn y bedwaredd wlad fwyaf llwyddiannus yn yr Undeb Ewropeaidd, pe baem yn genedl annibynnol, yn y cyd-destun hwnnw.

Felly, gadewch i ni edrych ar arfer da mewn mannau eraill, gadewch i ni edrych ar arfer da yng Nghymru a gadewch i ni dynnu sylw at yr awdurdodau yng Nghymru sy’n gyndyn iawn i wella eu cyfraddau ailgylchu. Ond os soniwch am hyn ar ffurf dadl ynglŷn â pha bryd y caiff bagiau du a biniau eu casglu, rydych yn mynd i gamarwain pobl, rydych yn methu’r targed ac yn wir, rydych yn annog pobl i beidio ag ymuno â ni yn y frwydr go iawn sydd gennym, i ailgylchu ac ailddefnyddio mwy, a defnyddio llai.

Galwaf ar Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Amgylchedd a Materion Gwledig i gynnig yn ffurfiol gwelliant 2 a gyflwynwyd yn enw Jane Hutt.

Gwelliant 2—Jane Hutt

Dileu popeth a rhoi yn ei le:

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru:

1. Yn nodi llwyddiant Cymru wrth ailgylchu 60 y cant o’i gwastraff yn 2015/16 a chyflawni’r gyfradd ailgylchu uchaf yn y DU a’r 4ydd uchaf yn Ewrop.

2. Yn derbyn ymreolaeth awdurdodau lleol, yn ysbryd lleoliaeth, i benderfynu pa mor aml y dylent gasglu gwastraff gweddilliol tra’n cydnabod nad yw casgliadau gwastraff llai aml yn arwain at ragor o dipio anghyfreithlon nac yn peryglu iechyd y cyhoedd.

Cynigiwyd gwelliant 2.

Yn ffurfiol.

Rwy’n credu ei bod yn ddadl ddiddorol iawn a buaswn yn canmol cyngor Conwy am ei lefelau ailgylchu rhagorol ar garreg y drws, a chredaf mai dyma’r ffordd ymlaen i’n holl awdurdodau lleol. Felly, rwy’n credu ei bod yn wirioneddol siomedig fod un o’r cynghorwyr lleol, sydd hefyd yn digwydd bod yn Aelod o’r Cynulliad, yn lladd ar y camau a roddwyd ar waith gan Gyngor Conwy, oherwydd credaf eu bod yn gwneud popeth y dylem ofyn i awdurdodau lleol ei wneud.

Fel y mae’r gwelliant a gynigiwyd gan Jane Hutt yn dweud, mae casgliadau gwastraff llai aml—[Torri ar draws.]

Gallwch ofyn i’r Aelod am gael ymyrryd, os ydych yn dymuno.

A gaf fi ymyrryd yn gyflym? Diolch.

Os yw’n bwynt ffeithiol, cewch.

Roeddwn yn falch iawn o fod yn aelod o Gyngor Bwrdeistref Sirol Conwy a’i gabinet, ond nid wyf bellach yn aelod o Gyngor Bwrdeistref Sirol Conwy.

Diolch. Ymddiheuraf am y camgymeriad hwnnw.

Fel y mae’r gwelliant yn dweud, nid yw casgliadau gwastraff llai aml yn arwain at fwy o dipio anghyfreithlon na’n creu risgiau i iechyd y cyhoedd. Nid oes tystiolaeth o gwbl o hynny. Serch hynny, mae’n un o’r materion sydd bob amser yn cael eu crybwyll pryd bynnag y bydd unrhyw un yn awgrymu y gallem gyfyngu ar gasgliadau gwastraff gweddilliol. Oherwydd os yw pobl yn ailgylchu’n iawn, yna bydd y swm o wastraff gweddilliol yn fach iawn ac mae’n berffaith bosibl i chi aros a’i gasglu ar sail tair neu bedair wythnos.

Ymyrraeth fach arall—

Nid wyf wedi cymryd ymyriad pellach.

Ymyrraeth fach iawn—

Na, nid wyf wedi cymryd ymyriad pellach.

Mae’n rhaid i ni fod yn falch o’n record yng Nghymru fel y gorau yn y DU a’r pedwerydd gorau yn Ewrop am ailgylchu. Felly, er mwyn parhau i ganolbwyntio ar gyflawni ein targed o 70 y cant fan lleiaf erbyn 2025, mae’n rhaid i ni roi sylw i leihau, ailddefnyddio ac ailgylchu.

Nid oes y fath beth â thaflu gwastraff. Mae yna gost i gael gwared â gwastraff, pa ddull bynnag a ddefnyddir. Felly, ein rhwymedigaeth gyntaf o reidrwydd fydd lleihau faint o wastraff sydd gennym, boed y swm syfrdanol o fwyd gwastraff—caiff traean o’r holl fwyd ei daflu cyn iddo gyrraedd y bwrdd hyd yn oed. Ac fel y dywedodd Suzy Davies, yng nghyd-destun tlodi bwyd cynyddol a’r nifer uchaf erioed o dderbyniadau i’r ysbyty yn Abertawe Bro Morgannwg o achos diffyg maethiad, mae hwn yn gyd-destun gwirioneddol sobreiddiol sy’n ei gwneud yn ofynnol i ni drafod yr angen i leihau gwastraff bwyd. Rwy’n canmol y gwaith y mae’r Llywodraeth yn ei wneud, yn cyflogi rhaglen gweithredu’r cynllun gwastraff ac adnoddau (WRAP) ac yn addysgu pobl yn iawn ynglŷn â sut na ddylem wastraffu bwyd ar unrhyw gyfrif.

Felly, rhif dau, hefyd yn amlwg mae angen i ni gael sgyrsiau â’r diwydiant pecynnu er mwyn sicrhau eu bod yn cyfyngu ar y gwastraff diangen y maent yn ei gynhyrchu.

O ran ailddefnyddio, mae gwelliant Plaid Cymru yn sôn am wahardd deunydd pacio Styrofoam, ac rwy’n cytuno. Yfory, mae gennyf gyfarfod gydag un o gwmnïau siopau coffi’r stryd fawr a chymeradwyaf y gwaith y maent wedi’i wneud i annog eu cwsmeriaid i ddod â’u cynhwysyddion eu hunain, gan ddefnyddio gostyngiad o 25 y cant yng nghost paned o goffi i gael cwsmeriaid i newid eu hymddygiad. Mae’n ffordd effeithiol iawn o gael pobl i ddod â’u cwpan eu hunain, cael cwpanaid o goffi ac yna ei ailddefnyddio wrth gwrs. Cytunaf yn llwyr fod cwpanau Styrofoam, a chwpanau papur wedi’u gorchuddio â phlastig yn wir, yn gwbl ffiaidd gan na ellir ailgylchu’r naill neu’r llall ohonynt drwy ddiffiniad. Felly, rhaid i ni gyfyngu ar hynny.

Rhaid i ni feddwl am ffyrdd newydd o leihau gwastraff. Er enghraifft, buaswn yn hoffi gweld cynllun dychwelyd blaendal ar bob diod fel nad oes raid i ni i wastraffu adnoddau cyhoeddus a chymunedol ar godi’r sbwriel sy’n cael ei gynhyrchu gan ganiau a photeli. Mae angen i ni hefyd sicrhau bod cynhyrchion newydd ar gael y gellir eu gwneud o ddeunyddiau y mae modd eu hailgylchu, ac rwy’n cymeradwyo gwaith y prosiect BEACON, ym Mhrifysgol Bangor, ar ddod o hyd i ddeunydd pacio newydd y gellir ei ailgylchu ar gyfer cynhyrchion bob dydd fel bocsys wyau.

Ond i ganolbwyntio ar y cynnig, gwyddom y gellid ailgylchu 50 y cant o’r hyn sydd yn y rhan fwyaf o wastraff gweddilliol y cartref. Yn syml, nid yw aelwydydd yn cyflawni eu cyfrifoldebau fel dinasyddion i wneud y peth iawn. Lle nad ydynt yn gwneud y peth iawn, mae angen i ni roi pwysau arnynt, ac rwy’n talu teyrnged i waith y mae cyngor Caerdydd yn ei wneud i sicrhau bod pobl yn cadw at y system gasglu gwastraff sydd ar waith: maent yn cael eu herlyn am daflu sbwriel, maent yn cael eu herlyn am dipio anghyfreithlon, a dosbarthwyd 1,600 o gosbau penodedig yn ystod y 12 mis diwethaf. Felly, credaf fod hwn yn gynnig sy’n canolbwyntio ar y pethau cwbl anghywir, a byddaf yn falch iawn o bleidleisio yn ei erbyn a chefnogi gwelliant y Blaid Lafur yn lle hynny.

Rydym ni yn UKIP yn cefnogi cynnig y Ceidwadwyr heddiw. Rydym hefyd yn pryderu am y goblygiadau iechyd cyhoeddus sy’n deillio o gyfyngu ar gasgliadau sbwriel, ac rydym yn cydnabod cysylltiad tebygol rhwng cyfyngu ar gasgliadau a gweld cynnydd dilynol mewn tipio anghyfreithlon.

Bu ymgyrch gan gynghorau ar draws Cymru dros y blynyddoedd diwethaf i gyfyngu ar gasgliadau er mwyn cyrraedd targedau ailgylchu Llywodraeth Cymru. Rydym yn cydnabod, yn ystadegol, fod Llywodraeth Cymru wedi perfformio’n dda o ran cyfraddau ailgylchu, ond hoffem ofyn: am ba gost? Yma yng Nghaerdydd, cafwyd nifer o newidiadau i’r casgliadau sbwriel yn y blynyddoedd diwethaf. Ar hyn o bryd, ceir casgliad bag du pob pythefnos a cheir cyfyngiad ar faint o fagiau y gallwch eu rhoi allan. Fodd bynnag, mae’r gostyngiad, hyd yn oed o gasgliad wythnosol i gasgliad pob pythefnos, wedi creu tystiolaeth anecdotaidd go fawr o gynnydd mewn tipio anghyfreithlon. Mae hyn wedi bod yn nodwedd bwysig o’r dudalen lythyrau yn y ‘South Wales Echo’, ac yn nodwedd fynych ar hynny, gyda darllenwyr yn anfon tystiolaeth ffotograffig sylweddol o dipio anghyfreithlon yn eu hardal. Arweiniodd hyn at y cyngor yn gorfod cyflwyno ymgyrch i lanhau’r strydoedd ar ddiwedd y flwyddyn ddiwethaf.

Felly, beth y mae’r data ffeithiol sydd ar gael yn ei ddatgelu am dipio anghyfreithlon yng Nghaerdydd? Yn 2015-16, cofnododd Caerdydd y cynnydd mwyaf mewn achosion o dipio anghyfreithlon o blith holl gynghorau Cymru. Ar draws Cymru gyfan, cynyddodd tipio anghyfreithlon 14 y cant yn ystod y cyfnod hwn, pan newidiodd llawer o gynghorau eu polisïau casglu i gydymffurfio â thargedau ailgylchu. ‘Does bosibl nad yw hyn yn dangos cyswllt achosol rhwng cyfyngu ar gasgliadau sbwriel a chynnydd mewn tipio anghyfreithlon, ond mae’r Blaid Lafur a Phlaid Cymru yn eu gwelliannau heddiw i’w gweld yn gwadu’r cysylltiad hwn. Mae’n ymddangos eu bod yn mynd yn groes i’r dystiolaeth.

A wnewch chi dderbyn ymyriad?

Gwnaf.

A yw’n bosibl fod nifer cynyddol yr erlyniadau yn deillio o gynnydd yn y brwdfrydedd i sicrhau nad oes gennym sbwriel ar ein strydoedd?

Rwy’n derbyn y posibilrwydd. A wnewch chi hefyd dderbyn bod yna bosibilrwydd y gallai fod oherwydd y cyfyngu ar gasgliadau sbwriel?

Tystiolaeth, tystiolaeth. Ble mae’r dystiolaeth?

Yn y pen draw, efallai y byddwn mewn perygl o ganmol ein hunain am gyrraedd y targedau ailgylchu gan anwybyddu’r pentyrrau cynyddol o sbwriel a adawyd mewn caeau ac ar lonydd cefn. Mae Caerdydd, Casnewydd, Abertawe a rhai trefi eraill yn gweld mwy a mwy o drigolion yn symud i unedau bach fel fflatiau, neu i lety a rennir fel tai amlfeddiannaeth. Yn syml iawn, nid oes gan lawer o breswylwyr y mathau hyn o adeiladau le i storio bagiau lluosog o wahanol fathau o wastraff, felly mae’n rhaid i ni gadw’r realiti hwn mewn cof pan fyddwn yn meddwl am gasglu gwastraff.

Mae yna realiti economaidd hefyd wrth i’r cynghorau orfod jyglo eu cyllidebau. Ar yr un pryd ag y mae Caerdydd wedi cyfyngu ar gasgliadau sbwriel, mae hefyd wedi cau un o bedair canolfan ailgylchu’r ddinas ac mae’n bwriadu cau un arall cyn bo hir. Bydd yr un math o ddilema ariannol hefyd yn wynebu cynghorau eraill sy’n gwneud penderfyniadau tebyg. Dyma ble y bydd gobeithion mawreddog a chanmoladwy o ran cyrraedd targedau yn gwrthdaro â realiti ariannol caled.

Credaf mai casglu gwastraff pob pythefnos yw’r lleiaf y dylai cynghorau fod yn ei ddarparu, a buaswn yn annog y Gweinidog llywodraeth leol o leiaf i ystyried darparu canllawiau i gynghorau i’r perwyl hwn. Nid wyf yn credu bod hyn yn mynd yn groes i egwyddor lleoliaeth; rwy’n credu ei bod yn ffordd synhwyrol o ddiogelu iechyd y cyhoedd.

Galwaf ar yr Ysgrifennydd Cabinet dros yr Amgylchedd a Materion Gwledig, Lesley Griffiths.

Diolch, Lywydd. Diolch i bawb am gymryd rhan yn y ddadl heddiw. Bydd yr Aelodau wedi fy nghlywed yn dweud droeon fod amlder casgliadau gwastraff gweddilliol yn fater i awdurdodau lleol unigol, ac mae hyn yn caniatàu iddynt ystyried anghenion lleol ac adlewyrchu blaenoriaethau lleol. Gwyddom fod y Blaid Geidwadol yn frwd ynglŷn â lleoliaeth ac ymreolaeth mewn llywodraeth leol, ond fel eu plaid yn San Steffan, ac yn arbennig Eric Pickles, maent i’w gweld yn credu, am ryw reswm, na ddylai lleoliaeth fod yn berthnasol i gasglu gwastraff.

Nid oherwydd targedau’r UE yn unig y mae cynyddu cyfraddau ailgylchu a lleihau gwastraff gweddilliol yn bwysig er mai dyna fyddai’r ‘Daily Mail’ am i bawb ohonom ei gredu wrth gwrs. Mae cynyddu cyfraddau ailgylchu yn bwysig oherwydd ei fod yn lleihau ein hallyriadau carbon. Mae’n arbed arian i’n cynghorau drwy leihau costau gwaredu gwastraff ac mae’n hynod o bwysig i economi gylchol lwyddiannus. Mae Simon Thomas yn llygad ei le: mae pobl Cymru wedi croesawu hyn i’r fath raddau nes ein bod, fel y dywedodd, yn bedwerydd yn y byd bellach o ran casglu gwastraff, ac yn gyntaf yn y DU.

Mae tystiolaeth o ddatblygu gwasanaethau gwastraff gan awdurdodau lleol dros y degawd diwethaf yn dangos y fantais o gyfyngu ar wastraff gweddilliol er mwyn cynyddu lefelau ailgylchu. Ac mae hefyd yn dangos sut y mae awdurdodau lleol wedi gallu lleihau costau gwaredu gwastraff. Mae pob awdurdod lleol yng Nghymru wedi cyfyngu ar eu casgliadau gwastraff gweddilliol mewn rhyw ffordd. Casgliadau gwastraff pob pythefnos yw’r norm bellach ac rydym wedi gweld cynnydd dramatig yn y lefelau ailgylchu o ganlyniad. Mae 15 o’n 22 awdurdod lleol wedi gwneud newidiadau ychwanegol, er enghraifft, drwy gyfyngu ymhellach ar amlder casgliadau neu ar faint biniau.

Fodd bynnag, gwyddom y gellid ailgylchu mwy na hanner y gwastraff yn y bag du, a phe bai hanner hwnnw’n unig yn cael ei ailgylchu, byddai Cymru’n cyrraedd lefelau ailgylchu uwch na 70 y cant. Mae Llywodraeth Cymru yn cynorthwyo WRAP, Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru ac awdurdodau lleol ledled Cymru gyda gweithgareddau i symud yn nes tuag at y targed hwnnw o 70 y cant a osodwyd gennym yn awr ar gyfer 2025. Mae’r cymorth hwnnw’n cynnwys: helpu cynghorau i symud tuag at y model glasbrint; buddsoddi mewn cyfleusterau ailgylchu gwell; lleihau maint biniau ymhellach; canolbwyntio ar ailgylchu gwastraff annomestig; targedu’r nifer fach o bobl nad ydynt yn ailgylchu o gwbl o hyd; a chyfyngu ymhellach ar gasgliadau gwastraff gweddilliol.

Nid ydym yn ymwybodol o unrhyw dystiolaeth sy’n cysylltu newidiadau yn amlder casglu gwastraff gweddilliol i gynnydd mewn tipio anghyfreithlon nac effeithiau ar iechyd y cyhoedd. A dylwn ddweud wrth Gareth Bennett fod achosion o dipio anghyfreithlon yng Nghymru wedi gostwng 25 y cant ers 2010, er gwaethaf y ffaith fod ein holl awdurdodau, fel y dywedais, yn gweithredu rhyw fath o gyfyngiad ar wastraff gweddilliol.

O ran agweddau iechyd cyhoeddus llai o gasgliadau gwastraff gweddilliol yng Nghymru, mae 99 y cant o gartrefi yn gallu cael casgliadau gwastraff bwyd wythnosol ar draws holl ardaloedd y cynghorau yng Nghymru. Mae rhai hefyd yn cynnig casgliad ar wahân ar gyfer cynhyrchion eraill, megis cewynnau a phadiau anymataliaeth. Mae hyn yn golygu bod llawer o’r arogleuon a geir yn hanesyddol mewn gwastraff bin du yn cael eu dileu. Pan fo gwastraff bwyd yn cael ei dynnu allan o wastraff gweddilliol, dengys ymchwil nad oes fawr o berygl o bryfed neu o ysglyfaethu gan wylanod a llygod.

Ar hyn o bryd rydym yn edrych i weld sut y gallem annog pobl i beidio â defnyddio cynhwysyddion bwyd a diod untro—ac rwyf fi hefyd yn cyfarfod â rhywun yfory, Jenny Rathbone, o gwmni diodydd adnabyddus yn y DU—ac mae hynny’n cynnwys cwpanau coffi a chynhwysyddion cludfwyd polystyren. Rydym hefyd yn ystyried ein hymagwedd tuag at gynlluniau dychwelyd blaendal, ac mae’n rhy gynnar i benderfynu ar y materion hyn cyn i’r gwaith a gomisiynais gael ei gwblhau.

Fel y dywedasom, mae Cymru ar hyn o bryd yn arwain y ffordd yn y DU o ran ailgylchu. Crybwyllodd Simon Thomas arfer da ac mae’n rhaid i mi ddweud, pan fynychais gyfarfod y Cyngor Prydeinig-Gwyddelig yn Guernsey ar wastraff—ym mis Tachwedd, rwy’n meddwl—roedd y gwledydd eraill yn edrych ar y fan hon, ar Gymru, i weld yr hyn rydym yn ei wneud i sicrhau y gallent fabwysiadu ein harferion gorau. Ond wrth gwrs, rydym yn anelu i fod yn gyntaf, ac mae Cymru, yn fy marn i, yn arweinydd byd yn y maes hwn, ac mae hynny’n rhywbeth rwy’n meddwl y dylem i gyd fod yn falch ohono yn y Siambr hon. Mae pobl Cymru wedi wynebu’r her o gynyddu cyfraddau ailgylchu ac rydym yn hyderus o’u gallu i ailgylchu mwy. Diolch.

Galwaf ar Darren Millar i ymateb i’r ddadl.

Diolch i chi, Lywydd, a diolch i bawb sydd wedi cymryd rhan yn y ddadl hon, er fy mod, mae’n rhaid i mi ddweud, yn siomedig iawn fod Llywodraeth Cymru yn gwrthod camu i mewn i atal awdurdodau lleol yng Nghymru rhag parhau â’r arbrawf hwn, sy’n cael ei dreialu, o gasgliadau bin pedair wythnos o amgylch y wlad. A gadewch i ni wynebu’r peth, y rheswm na allwch ddod o hyd i unrhyw dystiolaeth o niwed i iechyd y cyhoedd yw am nad oes neb arall yn ei wneud. Mae treial ar y gweill ar hyn o bryd, a gallaf ddweud wrthych fod trigolion lleol yn fy etholaeth i’n hollol gynddeiriog gyda’r canlyniad—.

A wnewch chi gymryd ymyriad?

Rwy’n hapus i gymryd yr ymyriad.

Mae Cyngor Bwrdeistref Sirol Conwy wedi dweud wrthyf fod y treial yn mynd yn dda iawn. Os gallwch ddarparu tystiolaeth yn erbyn hynny, rhowch wybod i mi.

Rwy’n siŵr y byddant yn gwisgo’u sbectol binc o ran y ffordd y mae’r treial yn mynd. Ond gadewch i mi ddweud hyn wrthych: o ran y dystiolaeth—[Torri ar draws.] O ran y dystiolaeth, mae trigolion lleol yn hynod o anfodlon gyda’u gwasanaethau casglu gwastraff. Maent yn hynod o amhoblogaidd. Yn wir, o ran tipio anghyfreithlon, o ran sbwriel, nid ydynt erioed wedi gweld cymaint o dipio anghyfreithlon a chymaint o sbwriel ar ymyl y ffordd ar draws fy etholaeth. Ar ddarn dwy filltir o ffordd yn unig, yn ystod yr wythnos ar ôl y Nadolig, rhwng Bae Cinmel ac Abergele, cafwyd naw digwyddiad gwahanol o dipio anghyfreithlon ar yr un darn hwnnw o’r ffordd. Gwastraff anifeiliaid anwes: ni chyfeirioch at wastraff anifeiliaid anwes o gwbl yn eich cyfraniad neu’ch ymateb, Weinidog, ac eto, y ffaith amdani yw bod yna fioberygl o wastraff anifeiliaid anwes mewn biniau sy’n cael eu gadael am bedair wythnos. Nawr, mae’n ddigon posibl fod mwy o waith i’w wneud o ran gwastraff bwyd, rwy’n derbyn hynny: mae rhai pobl yn gwaredu gwastraff bwyd yn anghyfrifol yn eu biniau pan fo’r cynghorau’n rhoi cyfle i gasglu’r gwastraff hwnnw ar ymyl y ffordd. Ond nid yw’n digwydd mewn rhai mannau, ac yn benodol gyda gwastraff anifeiliaid anwes, mae bioberygl nad yw’n cael ei ystyried yn llawn ac nid yw’n cael ei ystyried yn unrhyw le yng Nghymru hyd y gwelaf.

O ran gwastraff clinigol yn ogystal, yr un broblem fawr sydd gennym yng Nghonwy yn awr yw bod yr awdurdod lleol yn casglu gwastraff clinigol ar wahân—cynnyrch anymataliaeth a mathau eraill o ddresin meddygol, ac yn y blaen—ond yn anffodus, mae mewn cynhwysydd y gall pobl ei adnabod, sy’n tynnu sylw at y ffaith fod unigolion bregus yn byw yn yr eiddo hwnnw. Mae hynny’n annerbyniol. Nid yw’n braf i’r unigolion hynny ychwaith i gael hyn wedi’i ddwyn i sylw eu cymdogion. Gyda chewynnau, mae yna gasgliadau cewynnau’n digwydd o gartrefi gyda phlant ifanc, ond beth os ydych yn gofalu am blentyn ifanc, yn daid neu’n nain sy’n edrych ar ôl plentyn yn rheolaidd? Nid oes gennych hawl i gael cynhwysydd cewynnau, hyd yn oed os ydych yn gofalu am y person yn amser llawn tra bydd eich mab neu eich merch yn mynd i weithio. Mae pobl eraill wedi tynnu sylw at yr angen i wneud mwy ynglŷn ag ailgylchu. Rwy’n cytuno â hwy. Mae yna bob math o bethau y gallwn ei wneud, ond nid casgliadau bin bob pedair wythnos yw’r ffordd ymlaen ac nid ydych yn mynd i gadw’r cyhoedd yng Nghymru o’ch plaid o ran sicrhau eu bod yn cymryd rhan mewn ailgylchu yn syml drwy dorri casgliadau bin. Os ydych yn credu mai cyfyngu ymhellach ar y casgliadau bin yw’r ffordd i hyrwyddo mwy o ailgylchu, beth am gael gwared ar yr holl gasgliadau bin yn gyfan gwbl i orfodi pobl i ailgylchu? Oherwydd at hynny y mae eich rhesymeg yn eich arwain, mae arnaf ofn.

Felly, yn y pen draw, mae angen i ni wneud popeth a allwn i hyrwyddo ailgylchu, a gallwn yn sicr wneud pethau o ran lleihau maint y biniau i hyrwyddo ymddygiad cyfrifol gan bobl, ond yn sicr nid casgliadau bin bob pedair wythnos yw’r ffordd. Os caf ddweud un peth arall: pan fyddwch fel Llywodraeth yn ceisio hyrwyddo ailgylchu, mae’n rhaid i chi fuddsoddi ynddo. Yng Nghonwy, maent wedi gweld toriad o £185,000 yng ngrant yr amgylchedd ar gyfer y flwyddyn nesaf o ganlyniad uniongyrchol i strategaeth fuddsoddi eich Llywodraeth. Nid ydych yn mynd i hyrwyddo ailgylchu drwy beidio â buddsoddi yn yr awdurdodau lleol sy’n gwneud eu gwaith yn dda, ac rwyf am dalu teyrnged i Gonwy am ei chyfradd ailgylchu bresennol. Ond nid yw hon yn ffordd o ddod â’r cyhoedd gyda chi. Os ydych am ddod â’r cyhoedd gyda chi, mae’n rhaid i chi weithio gyda hwy ac mae’n rhaid i chi ddarparu gwasanaethau gweddus. Nid torri eu casgliadau bin yw’r ffordd gywir ymlaen.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn y cynnig heb ei ddiwygio? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.] Gohiriaf y bleidlais o dan yr eitem yma tan y cyfnod pleidleisio.

Gohiriwyd y pleidleisio tan y cyfnod pleidleisio.