Detholwyd y gwelliannau canlynol: gwelliant 1 yn enw Rhun ap Iorwerth, a gwelliant 2 yn enw Jane Hutt. Os derbynnir gwelliant 1, bydd gwelliant 2 yn cael ei ddad-ddethol.

Symudwn ymlaen at ddadl y Ceidwadwyr Cymreig ar ddatblygu economaidd. Galwaf ar Russell George i gynnig y cynnig.

Cynnig NDM6232 Paul Davies

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru:

1. Yn nodi Strategaeth Ddiwydiannol Llywodraeth y DU a’r effaith a gaiff ar Gymru.

2. Yn cydnabod y gwaith rhynglywodraethol i ddatblygu Bargen Dwf Gogledd Cymru.

3. Yn credu y gall dinas-ranbarthau chwarae rhan werthfawr o ran sicrhau gwelliannau economaidd i gymunedau ledled Cymru.

4. Yn galw ar Lywodraeth Cymru i weithio gyda rhanddeiliaid allweddol i lywio twf economaidd ym mhob rhan o Gymru.

Cynigiwyd y cynnig.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Mae’n rhoi pleser mawr i mi gyflwyno ail ddadl y Ceidwadwyr Cymreig y prynhawn yma, ac rwy’n cynnig y cynnig yn ffurfiol yn enw Paul Davies. Dylwn ddweud fy mod yn cytuno â holl welliannau Plaid Cymru. Yn anffodus, ni allwn eu cefnogi am eu bod yn dileu ein cynnig yn gyfan.

Daeth y Llywydd i’r Gadair.

Ar ôl y refferendwm i adael yr Undeb Ewropeaidd a’r ansicrwydd anochel sy’n gysylltiedig â’r canlyniad, rwy’n credu bod y strategaeth ddiwydiannol a gyhoeddwyd yn ddiweddar gan Lywodraeth y DU yn cynnig diogelwch a sicrwydd i fusnesau allu cynllunio ar gyfer eu dyfodol, yn ogystal â sylfaen gadarn ar gyfer gwella safonau byw a buddsoddi yn llwyddiant pob rhan o’r DU yn y dyfodol. Mae’n amlinellu buddsoddiad mawr ar gyfer seilwaith, buddsoddiad newydd mewn gwyddoniaeth, mewn ymchwil a datblygu, a’i nod yw sicrhau bod mentrau sy’n tyfu yn cael y sgiliau a’r cymorth i allu creu swyddi a ffyniant newydd.

O edrych ar Bapur Gwyn Llywodraeth Cymru—a dylwn ddweud bod llawer y gallaf gytuno ag ef ynddo, ond ychydig iawn o gefnogaeth a geir i fusnesau a fawr ddim i hyrwyddo prosiectau seilwaith pwysig. Mae’n rhaid i ni aros, wrth gwrs, tan y gwanwyn i weld beth y mae Llywodraeth Cymru yn ei gynllunio ar gyfer strategaeth economaidd Cymru. Pan gyhoeddir y cynllun hwnnw, rwy’n gobeithio y bydd Llywodraeth Cymru yn ceisio sicrhau bod ei strategaeth yn cydweddu â strategaeth ddiwydiannol Llywodraeth y DU a’i bod yr un mor flaengar ac uchelgeisiol o ran yr heriau economaidd sy’n wynebu Cymru yn y dyfodol. Mae strategaeth ddiwydiannol y DU yn rhoi pwyslais ar fynd i’r afael â’r anghyfartaledd rhanbarthol o ran ffyniant economaidd a’r prinder sgiliau sy’n bodoli yn y DU ac yng Nghymru, a fydd, o’i wneud yn llwyddiannus, yn cynyddu cynhyrchiant a symudedd cymdeithasol.

Dylid nodi hefyd y bydd y strategaeth ddiwydiannol yn cefnogi economi gogledd Cymru, gyda bargen dwf gogledd Cymru, cynlluniau trafnidiaeth mawr sy’n cael eu hadeiladu, gan gynnwys trydydd croesiad dros y Fenai, gwaith ar wella’r A55 a chyfnewidfa’r A494, yn ogystal â thrydaneiddio rheilffordd arfordir gogledd Cymru. Un o’r ffyrdd y mae’r strategaeth ddiwydiannol yn gwneud hyn yw cydnabod ymchwil a datblygu fel rhan hanfodol o’r economi yn y dyfodol. Felly, rwy’n meddwl ei fod yn ddatblygiad i’w groesawu bod Llywodraeth y DU yn canolbwyntio ar wneud gogledd Lloegr yn rhanbarth technoleg. Rwy’n credu y bydd hyn yn cynnig cyfleoedd sylweddol i ogledd Cymru gysylltu â Phwerdy Gogledd Lloegr yn ehangach. Rwyf am i Lywodraeth Cymru gael yr awydd i ysgogi ymchwil a datblygu er mwyn sicrhau bod gan ogledd Cymru yr offer i allu manteisio ar y cyfleoedd hyn. Yn hanesyddol, mae Llywodraeth Cymru wedi dewis peidio â buddsoddi’n drwm mewn ymchwil a datblygu. Mae’n parhau i beidio â gwneud hynny yng nghyllideb 2017-18, o ran arloesedd busnes a chyfleusterau ymchwil a datblygu. Nid yw’r gyllideb wedi newid o un flwyddyn i’r llall, ac wrth gwrs, mae hynny’n golygu gostyngiad yn y cyllid mewn termau real ar gyfer yr hyn y buaswn yn ei ddweud sy’n faes twf allweddol.

Nawr, mewn perthynas â chefnogi’r diwydiant dur, mae angen i ni sicrhau y gall y diwydiant fod yn fasnachol gynaliadwy mewn marchnad fyd-eang gystadleuol. Mae Llywodraeth y DU wedi bod yn rhoi sylw i rai o ofynion allweddol y diwydiant, gan gynnwys iawndal—[Torri ar draws.] Mewn eiliad—i weithgynhyrchwyr ynni-ddwys, darparu hyblygrwydd o ran gweithredu rheoliadau allyriadau yr UE, ac mae hefyd wedi pwyso am weithredu yn erbyn dympio dur yn annheg. Ildiaf i David Rees.

Diolch i chi am gymryd yr ymyriad. Fe sonioch am ddur, felly, fi, felly—. Yn amlwg, a ydych mor siomedig, ac efallai’n ffieiddio cymaint â mi at y diffyg pwyslais ar ddur, sy’n ddiwydiant sylfaen yma yn y DU, yn y strategaeth ddiwydiannol honno, ac mai ychydig iawn y mae Llywodraeth y DU wedi’i wneud i gefnogi’r diwydiant dur hyd yn hyn mewn gwirionedd? Llywodraeth Cymru sydd wedi bod yn ei wneud, nid Llywodraeth y DU.

Wel, fe amlinellais, yn union cyn i chi ymyrryd, yr hyn y mae Llywodraeth y DU wedi bod yn ei wneud. Ond fe ddywedodd Greg Clark yr wythnos diwethaf ei fod am fargen arbennig gyda’r diwydiant dur fel rhan o strategaeth ddiwydiannol flaenllaw’r Llywodraeth. Mae’n rhaid i mi ddweud, ni chymeraf unrhyw wersi gan y Blaid Lafur, ac nid wyf yn credu y dylai Llywodraeth y DU gymryd unrhyw wersi gan y Blaid Lafur, mewn perthynas â’r diwydiant dur. Gostyngodd cynhyrchiant y diwydiant dur oddeutu traean pan oedd y Llywodraeth Lafur ddiwethaf mewn grym. Hefyd, o ran y bobl a gâi eu cyflogi, hanerodd y diwydiant nifer y bobl a gâi eu cyflogi tra oedd Llafur mewn grym. Felly, nid wyf yn credu y dylai Llywodraeth y DU gymryd unrhyw ymyriadau yn y cyswllt hwnnw.

Wrth ddod â fy sylwadau i ben, Lywydd, mae strategaeth ddiwydiannol y DU yn optimistaidd ac yn uchelgeisiol ar gyfer dyfodol Prydain, gan Lywodraeth y DU sy’n benderfynol o sicrhau llwyddiant yn sgil gadael yr UE, ac yn sicr dylai pawb ohonom gefnogi’r nod hwnnw. Fy mhryder yw nad yw’r Papur Gwyn diweddar a gyhoeddwyd gan Lywodraeth Cymru a Phlaid Cymru yn gynllun sy’n cefnogi’r economi. Mae angen diogelwch ar fusnesau Cymru i allu cynllunio ymlaen llaw. Nawr, addawodd Llywodraeth Cymru, ac rwy’n dyfynnu, ‘baratoi cynllun o fesurau ar gyfer meithrin hyder, er mwyn rhoi sicrwydd i fusnesau a buddsoddwyr fod Cymru ar agor i fusnes, a bod yr economi yn flaenoriaeth i Lywodraeth Cymru.’

Nawr, yn fy marn i, er fy mod yn cytuno â llawer o’r hyn sydd yn y Papur Gwyn, nid yw’r hyn a ddarllenais yn awr wedi cael ei gyflawni o ran uchelgais Llywodraeth Cymru yn hynny o beth.

Mae strategaeth ddiwydiannol Llywodraeth y DU yn weledigaeth ar gyfer Prydain fodern, lwyddiannus ac uchelgeisiol sy’n sicrhau bod pob rhan o’r wlad yn cael pob cyfle posibl. Credaf ei bod hi’n bryd bellach i Lywodraeth Cymru roi’r un math o ymrwymiad â Llywodraeth y DU a gosod y sylfeini ar gyfer gwella safonau byw, twf economaidd, a Chymru fwy ffyniannus a chyfartal. Felly, rwy’n cymeradwyo ein cynnig heddiw i’r Aelodau, ac edrychaf ymlaen at gyfraniadau gan yr Aelodau yn ystod yr awr nesaf.

Rwyf wedi dethol y ddau welliant i’r cynnig. Os derbynnir gwelliant 1, caiff gwelliant 2 ei ddad-dethol. Galwaf ar Adam Price i gynnig gwelliant 1, a gyflwynwyd yn enw Rhun ap Iorwerth. Adam Price.

Gwelliant 1—Rhun ap Iorwerth

Dileu popeth a rhoi yn ei le:

1. Yn nodi'r angen i gryfhau perfformiad economi gogledd Cymru.

2. Yn cydnabod pa mor bwysig yw buddsoddi mewn seilwaith i hyrwyddo economi gogledd Cymru.

3. Yn credu bod angen i unrhyw Strategaeth Ddiwydiannol gan Lywodraeth y DU fynd i'r afael â diffyg buddsoddi digonol ers blynyddoedd yn seilwaith Cymru.

4. Yn galw am raglen gyson o welliannau i goridor yr A55, ac yn galw ar Lywodraeth Cymru i barhau i gefnogi'r bwriad i drydaneiddio rheilffordd arfordir gogledd Cymru.

5. Yn galw ar Lywodraeth Cymru i gyhoeddi ei Strategaeth Economaidd ar gyfer Cymru, a fydd yn nodi sut y gall gogledd Cymru ddatblygu'n bwerdy economaidd ei hun gan gydweithredu hefyd â phwerdy gogledd Lloegr i hyrwyddo gweithgarwch economaidd trawsffiniol.

Cynigiwyd gwelliant 1.

Diolch, Lywydd. Croesawaf y ddadl hon gan fy mod o’r farn fod yna wacter wrth galon strategaeth economaidd Llywodraeth Cymru ar hyn o bryd. Yn anffodus, a’r rheswm pam y mae ein gwelliant yn welliant ‘dileu popeth’, nid yw’r cynnig yn ceisio llenwi’r gwacter hwnnw gydag unrhyw beth sy’n unigryw neu’n newydd, ond yn hytrach, mae’n ceisio benthyg polisi Llywodraeth y DU a’i gymhwyso i Gymru.

Nawr, rydym mewn sefyllfa lle y mae gennym strategaeth economaidd sy’n mynd yn ôl i 2010. I bob pwrpas, cafodd y strategaeth honno ei hanghofio yn 2011. Y newidiadau sylfaenol, allweddol yn y strategaeth honno, sef cael dull sectoraidd gyda ffocws llawer tynnach ar ddatblygu economaidd, wel, diflannodd hynny pan ddaeth tri sector ychwanegol a bron bob busnes yng Nghymru y tu allan i fanwerthu yn sector targed. Hefyd, y symudiad oddi wrth yr hen ddull, sef, yn y bôn, y math o strategaeth cymorth grant, a ganolbwyntiai ar fewnfuddsoddi—symud o hynny i un a oedd yn canolbwyntio mwy ar fuddsoddiad busnes yn seiliedig ar ecwiti neu fenthyciadau—cafodd hynny ei anghofio hefyd ac aethpwyd yn ôl at yr hen ddull. Nid strategaeth yw’r hyn sydd gennym yn awr ond llawer o weithgaredd, ond heb strategaeth economaidd gydlynol i’w gefnogi mewn gwirionedd.

Mae’r un peth yn wir am ein safbwynt datblygu economaidd rhanbarthol. Mewn theori, mae’n dal i fod gennym gynllun gofodol, a gyhoeddwyd gyntaf ym 2006. Dysgasom—[Torri ar draws.] Wel, efallai fod arweinydd y Ceidwadwyr Cymreig yn chwerthin, ond buasai’r rhan fwyaf o economegwyr yn dweud bod creu lle, mewn gwirionedd, meddu ar strategaeth economaidd ofodol, yn gwbl hanfodol. Ildiaf iddo.

Nid wyf yn chwerthin ynglŷn â’r cynlluniau gofodol; cofio’r dadleuon hir a thrafferthus a gafodd y gŵr sydd â’r un enw â mi, Andrew Davies, wrth arwain y dadleuon yn y trydydd Cynulliad, un dydd Mercher ar ôl y llall, un dydd Mawrth ar ôl y llall, yn y Siambr hon. Dyna pam roeddwn yn chwerthin pan sonioch am y cynllun gofodol.

Wrth gwrs, cafodd ei ddiwygio yn 2008. Mae wedi ei gladdu’n dawel bach, ond mewn gwirionedd, yn ystod yr ychydig ddyddiau diwethaf yn unig, clywsom ei fod yn dal i fodoli; mae yna fframwaith datblygu cenedlaethol newydd yn mynd i gael ei lunio yn awr. Ond mae’r meddwl y tu ôl i’r cynllun gofodol, o gael syniad clir am y gwahanol rolau, y swyddogaethau gofodol, sydd gan y gwahanol ranbarthau a chanolfannau poblogaeth yng Nghymru yn ein strategaeth economaidd genedlaethol—mae hynny i gyd wedi cael ei golli. Felly, rydym yn y sefyllfa hon lle nad oes gennym strategaeth ar hyn o bryd. Diolch i’r drefn, mae Llywodraeth Cymru wedi nodi dyddiad yn y gwelliant yn awr ar gyfer y strategaeth economaidd newydd, ac mae pawb ohonom yn edrych ymlaen yn eiddgar.

Ond y broblem yw bod polisi economaidd hefyd yn casáu gwactod, ac felly yr hyn y mae Llywodraeth Cymru wedi caniatáu iddo ddigwydd yw i bolisi datblygu economaidd yng Nghymru gael ei ysgrifennu yn Whitehall. Cafodd y map economaidd newydd o Gymru a ddadlenwyd gan y Gweinidog cyllid a llywodraeth leol ei ysgrifennu yn Whitehall; beth oedd pwynt datganoli? Oherwydd mae’n seiliedig, wrth gwrs, ar y map o’r dinas-ranbarthau, rhanbarthau’r bargeinion dinesig a’r fargen dwf ar gyfer gogledd Cymru. Beth yw’r pwynt cael y sefydliad hwn os ydym yn caniatáu i rywbeth mor sylfaenol â rhanbarthau economaidd Cymru hyd yn oed gael eu penderfynu gan bot o aur yn Whitehall? Rwy’n ildio.

Diolch am dderbyn yr ymyriad. Mae dau bwynt y carwn eu gwneud. Un yw’r ffaith fod economi Cymru wedi’i chysylltu â’r economi dros y ffin yn Lloegr, ac felly mae’n gwbl briodol ein bod yn ystyried yr hyn sy’n digwydd dros y ffin. Yn ail, roedd gennych Ddirprwy Brif Weinidog a oedd yn gyfrifol am yr economi am nifer o flynyddoedd ers i mi ddod yn Aelod Cynulliad. Gallaf gofio ceisio cael strategaeth weithgynhyrchu allan o’r Dirprwy Brif Weinidog dros flynyddoedd lawer. Cafodd ei gynhyrchu o’r diwedd yn ei flwyddyn olaf yn y Llywodraeth ar ffurf dogfen syml ddwy ochr i’r dudalen na wnaeth unrhyw beth i wella’r diwydiant gweithgynhyrchu yma yng Nghymru. Pa weithredu y credwch y mae eich plaid wedi’i gyfrannu at y dirywiad economaidd a welsom yng Nghymru yn ystod y blynyddoedd diwethaf?

Wel, diolch i chi am y chwistrelliad o bositifrwydd a chreadigrwydd i’n dadl ar y polisi economaidd. Wyddoch chi, dyna’r ffordd yr ydym yn mynd i symud pethau ymlaen, ynte? Gall—[Torri ar draws.] Gall pob un ohonom sefyll yma—. Ychydig fisoedd yn ôl y cefais fy ethol. Gall pob un ohonom sefyll yma—[Torri ar draws.] Gall pob un ohonom sefyll yma a phwyntio bys, iawn; yr unig ffordd—. [Torri ar draws.] Yr unig—. Ildiaf i’r Aelod anrhydeddus eto, os yw’n dymuno. Na. Iawn, o’r gorau.

I wneud y pwynt eto—nid yw’n anrhydeddus. [Chwerthin.]

Yr unig ffordd yr ydym yn mynd i dynnu ein hunain allan o’r twll mewn gwirionedd yw drwy gynhyrchu syniadau cadarnhaol, ac fe sylwais nad oes rhai’n dod gan yr Aelod gyferbyn.

Yn olaf, os ydym yn caniatáu i’n strategaeth economaidd gael ei hysgrifennu yn Llundain, yna gwelwn bolisi economaidd nad yw’n addas mewn gwirionedd i fynd i’r afael â’r problemau unigryw a geir yng Nghymru. Mae’r obsesiwn gyda’r dinas-ranbarthau, gyda’r ddinas fel modur twf economaidd—nid dyna’r ffordd i ymdrin â phroblemau llefydd fel Blaenau’r Cymoedd neu gefn gwlad Cymru. Nid yw ymagwedd fetropolitanaidd o’r fath yn mynd i weithio yma.

Ac mae’r obsesiwn hwn gyda’r hen goridorau gorllewin-dwyrain hefyd yn rhywbeth sydd wedi llethu datblygiad economaidd Cymru. Nid yw’n mynd i roi ateb i ni. Ni fydd daearyddiaeth o’r brig i lawr, fel y’i gelwid gan y diweddar Doreen Massey, yn rhoi’r ateb sydd ei angen arnom yng Nghymru. Mae angen meddylfryd economaidd unigryw ac arloesol, nid syniadau benthyg, hen ffasiwn o Whitehall.

Galwaf ar Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a’r Seilwaith i gynnig yn ffurfiol gwelliant 2, a gyflwynwyd yn enw Jane Hutt.

Gwelliant 2—Jane Hutt

Dileu popeth a rhoi yn ei le:

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru:

1. Yn nodi bod Papur Gwyrdd Strategaeth Ddiwydiannol Llywodraeth y DU wedi'i gyhoeddi.

2. Yn nodi bwriad Llywodraeth y DU i ddatblygu polisi diwydiannol mwy gweithredol, ond yn gresynu at ei methiant i gefnogi'r diwydiant dur ar draws Cymru a'r DU dros y flwyddyn ddiwethaf.

3. Yn nodi cynllun Llywodraeth Cymru i gyhoeddi strategaeth drawsbynciol ar gyfer cefnogi twf economaidd yn nes ymlaen yn y gwanwyn.

4. Yn cydnabod y gwaith rhwng llywodraethau sydd wedi'i wneud gan Lywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU ynghylch Bargen Ddinesig Caerdydd ac Abertawe a hefyd Bargen Dwf Gogledd Cymru.

5. Yn nodi bwriad Llywodraeth Cymru i gydweithio â Llywodraeth y DU ynghylch pob maes sydd o ddiddordeb i Gymru a'r DU er lles busnesau ac economi pob rhan o Gymru.

6. Yn galw ar Lywodraeth y DU i ymgysylltu'n briodol ac fel rhan o bartneriaeth gyfartal ynghylch materion diwydiannol trawsffiniol, gan barchu'n llwyr y setliad datganoli.

Cynigiwyd gwelliant 2.

Cynigiwyd yn ffurfiol.

Fel y dywedodd y Prif Weinidog yn ei haraith yn Lancaster House y mis diwethaf:

Rwyf am i Brydain fod yr hyn y mae gennym y potensial, y ddawn a’r uchelgais i fod. Cenedl fasnachol fyd-eang wych sy’n cael ei pharchu o amgylch y byd ac sy’n gryf, yn hyderus ac yn unedig gartref.

Dywedodd mai dyma pam y mae gan Lywodraeth y DU gynllun ar gyfer Prydain sy’n:

nodi sut y byddwn yn defnyddio’r eiliad hon o newid i adeiladu economi gryfach a chymdeithas decach drwy groesawu diwygio economaidd a chymdeithasol go iawn.

Dyma pam, meddai, y mae ein strategaeth ddiwydiannol fodern newydd yn cael ei datblygu, er mwyn sicrhau bod pob cenedl ac ardal yn y Deyrnas Unedig yn gallu gwneud y gorau o’r cyfleoedd sydd o’n blaenau.

Wel, nod y strategaeth hon, ar ôl y refferendwm i adael yr UE, yw gwella safonau byw ym mhob rhan o’r DU, buddsoddiadau mawr yn y seilwaith, buddsoddiadau newydd mewn gwyddoniaeth, ymchwil a datblygu, gan sicrhau bod gan bobl a busnesau y sgiliau sydd eu hangen arnynt ar gyfer y dyfodol, a chynorthwyo cwmnïau sy’n awyddus i dyfu.

Nid oes unman angen hyn yn fwy na Chymru ar ôl 18 mlynedd, os caf ddweud, dan arweiniad Llywodraeth Lafur—Cymru sydd yn y degfed safle o ran tlodi, yr unfed safle ar ddeg o ran enillion wythnosol, ac ar y gwaelod o ran gwerth ychwanegol gros ffyniant economaidd y pen a phobl nad ydynt mewn cyflogaeth, o blith 12 gwlad a rhanbarth y DU.

Mae’n destun pryder fod y ffigurau gwerth ychwanegol gros diweddaraf yn dangos bod gogledd Cymru yn llusgo hyd yn oed ymhellach ar ôl. Gorllewin Cymru a’r Cymoedd, gan gynnwys pedair o siroedd gogledd Cymru, sydd â’r gwerth ychwanegol gros isaf o hyd o holl is-ranbarthau’r DU, i lawr eto i ddim ond 63.3 y cant o gyfartaledd y DU. Ynys Môn—y gwerth ychwanegol gros isaf o holl ardaloedd lleol y DU, i lawr eto i ddim ond 52.9 y cant o gyfartaledd y DU. Mae gwerth ychwanegol gros y pen Wrecsam a Sir y Fflint hyd yn oed, a oedd yn 99.3 y cant o gyfartaledd y DU yn 1999, adeg datganoli, wedi gostwng eto i ddim ond 84 y cant o gyfartaledd y DU. A dyna pam y mae ein cynnig heddiw yn cydnabod y gwaith rhynglywodraethol ar ddatblygu bargen dwf gogledd Cymru.

Roedd datganiad yr hydref y Canghellor yn darparu cadarnhad cyhoeddus o’i ymrwymiad i fargen dwf gogledd Cymru, a ddisgrifiwyd gan gadeirydd cyngor busnes gogledd Cymru fel canlyniad cadarnhaol iawn. Fel y dywedodd cyfarwyddwr CBI Cymru:

rydym yn falch fod y Canghellor heddiw wedi ailddatgan ei ymrwymiad i Fargen Ddinesig Bae Abertawe a Bargen Dwf Gogledd Cymru. Mae busnesau yng Nghymru eisiau bargeinion credadwy sy’n creu rhanbarthau gwirioneddol ffyniannus.

Mae bargen dwf gogledd Cymru yn cynnwys cynlluniau trafnidiaeth mawr o’r gorllewin i’r dwyrain, y clywsom gyfeirio atynt, a gwaith hefyd gyda’r siroedd i’r de a thrydaneiddio rheilffordd arfordir gogledd Cymru o Gaergybi i Crewe. Cafodd gweledigaeth ar gyfer twf Bwrdd Uchelgais Economaidd Gogledd Cymru ar gyfer economi gogledd Cymru ei chyflwyno i Lywodraeth y DU a Llywodraeth Cymru yr haf diwethaf, ac fe’i cefnogir gan arweinwyr a phrif weithredwyr y chwe awdurdod lleol yn y rhanbarth, cyngor busnes gogledd Cymru, y ddwy brifysgol yn y rhanbarth a grwpiau colegau addysg bellach y rhanbarth. Yn allweddol i hyn, mae’r weledigaeth yn galw am ddatganoli pwerau gan Lywodraeth Cymru dros gyflogaeth, trethi, sgiliau a thrafnidiaeth, gan ddweud y byddai hyn yn rhoi hwb i’r economi, swyddi a chynhyrchiant, yn creu o leiaf 120,000 o swyddi ac yn cynyddu gwerth yr economi leol o £12.8 biliwn i £20 biliwn erbyn 2035. Byddai hyn yn galluogi gogledd Cymru i wneud y gorau o’r cyfleoedd a gyflwynwyd yn sgil datganoli pwerau gan Lywodraeth y DU i Bwerdy Gogledd Lloegr dros y ffin. Fel y dywed gweledigaeth Bwrdd Uchelgais Economaidd Gogledd Cymru:

‘Mae’r Weledigaeth yn ategu’r strategaeth sy’n datblygu ar gyfer Pwerdy’r Gogledd, wedi’i hintegreiddio’n llawn â chyflwyniad Cais Strategaeth Twf Partneriaeth Menter Leol Swydd Gaer a Warrington, ac yn cynnwys cynllun Growth Track 360 ar gyfer buddsoddi yn y rheilffyrdd yn ganolog iddo. Trwy adeiladu strategaeth fuddsoddi o amgylch y weledigaeth hon sy’n edrych tuag allan gallwn lwyddo i fanteisio ar y cyfleoedd yn rhanbarth Gogledd Cymru gan ychwanegu gwerth i set gydgysylltiedig a chronnus o gynlluniau rhanbarthol ar gyfer Gogledd Lloegr ac economi ehangach y DU.’

Ymatebodd Trysorlys y DU i’r ddogfen weledigaeth ar gyfer twf drwy ofyn i’r bwrdd uchelgais fanylu ar y blaenoriaethau strategol a blaenoriaethu prosiectau. Fodd bynnag, bob tro y gofynnais i Weinidogion yma a ydynt wedi ymateb i alwad y ddogfen am ddatganoli pwerau gan Lywodraeth Cymru, ac os ydynt, ym mha fodd y gwnaethant hynny, maent wedi darparu ymateb dargyfeiriol clasurol Llywodraeth Lafur Cymru drwy gyfeirio yn lle hynny at y metro arfaethedig ar gyfer gogledd-ddwyrain Cymru: dim manylion a dim ond cyffredinoli ynglŷn â’i gysylltedd â chynigion y weledigaeth ar gyfer twf. Gofynnaf felly i Ysgrifennydd y Cabinet: a ydym am gael ‘ie’ gan Lywodraeth Cymru hyderus, barod neu ‘na’ gan un gyfyngol a llwfr?

Rwy’n falch ein bod yn trafod yr angen am strategaeth ddiwydiannol heddiw. O’m rhan i, mae wedi cymryd llawer gormod o amser i gyrraedd y pwynt hwn, pan fo’n ymddangos bod y mwyafrif llethol ohonom yn cytuno y dylai fod yn flaenoriaeth wleidyddol. Mae’n rhywbeth y gwn o fy mywyd blaenorol cyn cael fy ethol yma fod yr undebau llafur wedi bod yn pwyso amdano ers nifer o flynyddoedd, mor bell yn ôl ag y gallaf gofio. Rwy’n mynd i ganolbwyntio’n fyr ar dri phwynt heddiw. Y cyntaf yw dur, anghenion economaidd gogledd Cymru a sicrhau bod strategaeth economaidd newydd Llywodraeth Cymru yn ateb anghenion economaidd gogledd Cymru.

Mae’n amlwg fod achub a chynnal y diwydiant dur yng Nghymru yn allweddol ac mae’r diwydiant sylfaen yn allweddol nid yn unig ynddo’i hun, ond hefyd fel rhan o unrhyw strategaeth ehangach. Ac er fy mod yn croesawu geiriau cynnes Llywodraeth y DU o blaid dur Prydain a chynhyrchu strategaeth ddiwydiannol Llywodraeth y DU, nodais gyda pheth syndod, fel fy nghyd-Aelod, David Rees, mai un cyfeiriad yn unig at ddur a geir yn y ddogfen 132 tudalen, cyfeiriad sydd wedi’i gladdu ar dudalen 91. Rwy’n cydnabod bod Llywodraeth y DU wedi siarad am fargen bosibl ar draws y sector ar gyfer y diwydiant dur, ond rydym yn dal i aros i weld yr egwyddor hon ar waith yn ymarferol mewn gwirionedd, ac mae angen inni fwrw ymlaen â hynny ar frys yn awr.

Buaswn yn cyferbynnu hyn â dull rhagweithiol Llywodraeth Cymru a’r cymorth a gafodd ei gydnabod yn uniongyrchol i mi mewn gwirionedd yn fy nghyfarfodydd rheolaidd â’r gweithlu a’r rheolwyr ar safle dur Shotton, safle sy’n broffidiol—ni allaf ddweud digon ei fod yn broffidiol—yn arloesol ac yn llwyddiannus, safle Tata yn Shotton, ac mae’n un agwedd ar ein sylfaen weithgynhyrchu uwch yng ngogledd-ddwyrain Cymru, sector blaenoriaeth sy’n rhan sylfaenol o unrhyw fargen dwf gogledd Cymru ac yn allweddol i’n heconomi ranbarthol.

Yn gysylltiedig â’r sectorau blaenoriaeth allweddol hyn, mae’n hanfodol ein bod yn gwneud ein cysylltiadau trawsffiniol yn llawer mwy cystadleuol a deniadol. Rwy’n croesawu cyhoeddiad Llywodraeth Cymru y bydd yn ymgynghori y mis nesaf ar y gwelliannau mawr eu hangen a hirddisgwyliedig i’r A55 ar draws gogledd Cymru, ac rwy’n edrych ymlaen hefyd at gynlluniau i allu symud ymlaen yn gyflym ar fetro gogledd Cymru.

Fel rhan o unrhyw fargen dwf ar gyfer gogledd Cymru ac ar gyfer y rhanbarth, a strategaeth economaidd gyffredinol Llywodraeth Cymru, mae’n rhaid i ni barhau i weithio gyda rhanddeiliaid a phartneriaid fel Bwrdd Uchelgais Economaidd Gogledd Cymru a Chynghrair Mersi a’r Ddyfrdwy, ac i Lywodraeth Cymru ddarparu’r ysgogiadau i ryddhau datblygu economaidd ar draws gogledd-orllewin a gogledd-ddwyrain Cymru, rhywbeth yr wyf wedi ymrwymo’n bersonol ac yn wleidyddol iddo.

I gloi, ar strategaeth economaidd Llywodraeth Cymru sydd i ddod yn ddiweddarach yn y gwanwyn, hyderaf y bydd y strategaeth hon yn adlewyrchu ac yn cydnabod blaenoriaethau rhanbarthol a lefel o ymreolaeth. Byddaf yn cynnal fy nigwyddiad fy hun ar ddyfodol Sir y Fflint y mis nesaf er mwyn sicrhau bod dyheadau economaidd fy ardal yn dylanwadu ar strategaeth economaidd ein gwlad, a thrwy weithio rhynglywodraethol a chydweithredol gyda Llywodraeth Cymru, gan gefnogi ein diwydiannau hanfodol a chydnabod amrywiaeth rhanbarthol a gwerth rhanddeiliaid a busnesau rhanbarthol, gallwn adeiladu economi newydd a all ragori ar ein potensial economaidd fel gwlad.

Rwy’n falch o gymryd rhan yn y ddadl y prynhawn yma i groesawu’r cyhoeddiad am strategaeth ddiwydiannol Llywodraeth y DU. Clywsom yn y sylwadau agoriadol gan Russell George am rai o fanylion y strategaeth honno, sy’n gosod addysg a sgiliau yn ganolog i’r economi, ac sy’n ailsefydlu rhyw gymaint o addysg dechnegol, a danbrisiwyd yn rhy hir, fel y soniodd David Melding yn y ddadl flaenorol. Yn amlwg, mae angen i ni wella sgiliau llythrennedd a rhifedd, ac mae llawer o bobl yn methu cyrraedd y trothwy angenrheidiol ar gyfer cyflogaeth sgil uchel yng Nghymru.

Yn ganolog i’r ddadl hon, mae’r angen am strategaeth ddiwydiannol i Gymru, a hynny cyn gynted â phosibl. Rydym yn gwybod y bydd cyllidebau cyfalaf Llywodraeth Cymru yn elwa o £400 miliwn yn ychwanegol dros y pum mlynedd nesaf o ganlyniad i ddatganiad yr hydref y llynedd, ond mae angen i hwn gael ei sianelu tuag at brosiectau cyfalaf. Yn hytrach na defnyddio hwn mewn modd ad hoc, credwn y buasai’n well cael strategaeth sy’n sail i’r gwariant hwn. Gwrandewais fel arfer ar sylwadau Adam Price yn gynharach, ac rwy’n derbyn rhai o’ch pwyntiau, Adam, ynglŷn â’r angen am ddimensiwn Cymreig ac ateb Cymreig i broblemau Cymreig—fel y dywedwch, dyna beth yw diben datganoli—ond nid wyf yn credu bod ceisio ynysu hynny oddi wrth strategaeth ehangach ar gyfer y DU i’w weld yn gwneud unrhyw synnwyr. Efallai ein bod eisiau gwella’r cysylltiadau trafnidiaeth gogledd-de a chysylltiadau economaidd yng Nghymru—wrth gwrs ein bod i gyd eisiau hynny—ond ar yr un pryd mae’r cysylltiadau dwyrain-gorllewin wedi gwasanaethu Cymru’n dda iawn. Yr M4, yr A55—pa un a ydych yn hoffi hynny ai peidio, hwy yw prif wythiennau economi Cymru, a hynny ers amser hir, ac maent yn ein hintegreiddio ag economi ehangach, fel y nododd fy nghymydog, Dafydd Elis-Thomas, ychydig eiliadau’n ôl. Beth yw natur y ffin rhwng Lloegr a Chymru? A Lloegr a Chymru ydyw mewn gwirionedd, ac er ein bod yn ymdrechu i anelu tuag at Gymreictod arwahanol—ac mae pob un ohonom yn y Siambr yma i wneud hynny—mae’n rhaid inni gydnabod bod y cysylltiadau hynny yn bodoli o Gaerdydd i Fryste ac o ogledd Cymru draw i Lerpwl. Mae’r rheini yno, a byddant yn aros yno hyd nes y ceir dewis amgen ymarferol. Ac rwy’n meddwl bod pob un ohonom yn y Siambr hon yn dymuno gweld dewisiadau amgen sy’n gynyddol ymarferol. Nid ydym am i economi Cymru fod—. Rwy’n edrych ar Nathan Gill, sydd wedi dal fy llygad—nid yw ef am i economi Cymru fod yn ddibynnol ar yr economi Ewropeaidd. Nid ydym am i economi Cymru fod yn rhy ddibynnol ar unrhyw economi arall, ar wahân i’r fasnach sy’n angenrheidiol. Rydym eisiau economi gynhenid, ac un sy’n edrych tua’r dyfodol ac yn mynd i’r afael â rhai o’r diffygion tanariannu a gawsom yn y gorffennol. Adam Price.

Fe ddywedoch mai un o’r problemau gyda’r map economaidd rhanbarthol arfaethedig o Gymru, drwy gynnwys yr ardaloedd mwy llewyrchus, er enghraifft Caerdydd gyda Blaenau’r Cymoedd mewn un rhanbarth, yw ei fod yn celu’n artiffisial lefel yr amddifadedd yn yr ardaloedd hynny, sy’n golygu na fyddem, o bosibl, o dan fframwaith polisi rhanbarthol yn y dyfodol, yn cael y lefel uchaf o gymorth datblygu. Dyna pam yr ail-luniasom y map ar gyfer cyllid cydgyfeirio i greu rhanbarth gorllewin Cymru a’r Cymoedd, yn hytrach na chael yr hen dde Cymru ddiwydiannol, lle nad oeddem yn cael y lefel uchaf o gymorth mewn gwirionedd.

Roeddech yn amlwg yn garedig iawn wrthyf yn fy nadl fer ar y ddinas-ranbarth yr wythnos diwethaf gan na wnaethoch leisio unrhyw un o’r pryderon hyn. Rwyf wedi gwrando ar yr hyn rydych newydd ei ddweud yn awr a’r hyn a ddywedoch yn eich cyfraniad cynharach, Adam. Ac yn amlwg mae gennych broblemau mawr—. Wel, rydych yn meddwl y tu allan i’r blwch mewn perthynas â’r ddinas-ranbarth. Rwy’n meddwl bod pawb arall ar hyn o bryd yn dweud, ‘Onid y dinas-ranbarthau, y bargeinion dinesig ledled Cymru yw’r pethau gorau a fu ers amser hir?’ Nid ydynt yn berffaith; rydych yn iawn i ddweud bod yna rannau eraill o Gymru y mae angen inni feddwl amdanynt hefyd. Ond carwn ddweud, a mynd yn ôl at eich sylwadau cynharach, pan fo gennych wactod, mae angen i chi ei lenwi â rhywbeth, ac rwy’n meddwl bod y bargeinion dinesig hyn o leiaf yn denu buddsoddiad sylweddol i mewn; rydym yn edrych ar £1.2 biliwn gan Lywodraeth y DU a Llywodraeth Cymru i gefnogi’r fargen ddinesig yn ne-ddwyrain Cymru. Felly, rwy’n meddwl bod dweud yn syml nad yw hynny’n mynd i’r afael ag anghenion economi Cymru ac economi de Cymru yn anghywir. Credaf fod yn rhaid i chi gydnabod eu bod yn bwysig. Nid yw hynny’n dweud nad ydym yn cefnogi datblygu coridor Blaenau’r Cymoedd, ac nad ydym yn credu yn fy ardal i, yn sir Fynwy, mewn sicrhau bod yr economi wledig yno’n gallu sefyll ar ei thraed ei hun hefyd. Wrth gwrs ein bod eisiau hynny, ond ar yr un pryd, rhaid i ni gydnabod hefyd, yn y rhan hon o’r byd, ac i mi a’m cymdogion ymhlith Aelodau’r Cynulliad a Mohammad Asghar yn ne-ddwyrain Cymru, fod economi de-ddwyrain Cymru yn mynd i gael ei hybu gan fargen ddinesig prifddinas-ranbarth Caerdydd, ac rwy’n meddwl y bydd ynysu ardaloedd fel fy un i rhag hynny’n anghywir. Felly, rwy’n clywed yr hyn a ddywedoch.

Roedd yn braf eich clywed yn sôn am y cynllun gofodol yn gynharach, gyda llaw. Fel y dywedodd Andrew R.T. Davies, mae wedi bod yn amser hir ers i’r gŵr â’r un enw ag ef sôn amdano yn y Siambr hon. Mae llawer o bethau da yn y cynllun gofodol, fel y nodwyd gennych, ac mae angen inni wneud yn siŵr fod y rheini’n cael eu hymgorffori mewn strategaeth. Ond yn gyntaf ac yn bennaf, i gloi, oherwydd gallaf weld bod y Llywydd yn dymuno i mi i ddirwyn i ben—yn gyntaf ac yn bennaf, gadewch i ni fwrw ymlaen â’r gwaith o ddatblygu strategaeth weithgynhyrchu gyflawn ar gyfer Cymru, strategaeth ddiwydiannol sy’n cyd-fynd â strategaeth y DU, ond ar yr un pryd, sy’n gwneud ei phethau ei hun—modelau ar ddarparu atebion Cymreig i broblemau Cymru.

Mae UKIP yn croesawu Papur Gwyrdd Llywodraeth y DU, ‘Building our Industrial Strategy’. Rydym yn edrych ymlaen at gynllun Llywodraeth Cymru, y dylem ei gael ym mis Ebrill. Fe adleisiaf yr hyn a ddywedodd Russell George, a’r bobl eraill, ein bod yn gobeithio y bydd yn cyd-fynd â chynllun Llywodraeth y DU.

Nawr, rydym yn derbyn bod rhywfaint o gynnydd wedi’i wneud tuag at ailgydbwyso’r economi ers 2010, ond ni ddylid diystyru’r gwahaniaethau yn y perfformiad economaidd rhwng gwahanol rannau o’r DU a Chymru. Achosodd y symud gan bartneriaeth Blair-Brown o sylfaen ddiwydiannol fawr i un sy’n seiliedig ar wasanaethau ariannol anghydbwysedd yn yr economi a bydd yn cymryd amser i ddadwneud yr anghydbwysedd hwnnw.

Mae’n ffaith sydd wedi cael ei derbyn ers amser maith fod gwendidau yn y seilwaith a chysylltedd yn gallu cyfyngu ar ardaloedd twf gyda chynhyrchiant is. Mae lefelau cymwysterau a sgiliau pobl yn amrywio’n sylweddol o un rhan o Gymru i’r llall, gan waethygu’r lefelau cynhyrchiant rhwng rhanbarthau. Nawr, rhaid inni dderbyn bod yna lawer iawn o gynnydd wedi’i wneud gan Lywodraeth Cymru, fel yr amlinellodd Alun Davies yn gryno yn gynharach. Ond mae’n rhaid i ni nodi fod y Prif Weinidog wedi dweud yn y Senedd ddoe fod yn rhaid iddo droi at Lundain am staff, am nad oes gennym bersonél â’r sgiliau angenrheidiol yng Nghymru—’does bosibl nad yw hynny’n feirniadaeth ddamniol o 17 mlynedd o Lafur yn y Cynulliad hwn.

Mae problemau’n codi ynglŷn â chadw’r rhai sydd â’r sgiliau angenrheidiol, ac ni allwn fynd i’r afael â’r diffygion hyn, yn enwedig yn y sector sgiliau uwch, heb ehangu economi Cymru—

A wnewch chi dderbyn ymyriad?

Un eiliad, Dave, ac fe wnaf wedyn wrth gwrs.

Dylai’r diwydiant dur chwarae rhan fawr wrth gadw ac ehangu sylfaen sgiliau o’r fath.

Diolch i’r Aelod am dderbyn ymyriad. A ydych, felly, yn croesawu mewnbwn arian Ewropeaidd tuag at ddatblygu sgiliau, yn enwedig sgiliau lefel gradd Meistr a ddaeth drwy’r rhaglen honno? Erbyn hyn mae gennym lawer mwy o raddedigion a graddedigion Meistr o ganlyniad i’w buddsoddiad.

Wel, David, yn amlwg buaswn yn dadlau nad arian Ewropeaidd oedd hwnnw: arian Prydain yn dod yn ôl i ni oedd hwnnw, ar ôl iddynt gymryd rhywbeth fel 50 y cant ohono.

Fodd bynnag, fel y gwyddom yn rhy dda yng Nghymru, mae’r diwydiant dur yn dioddef o gostau ynni uwch o lawer na’i gystadleuwyr, wedi’u gwaethygu wrth gwrs gan yr ardollau amgylcheddol, ac mae’r rhain, ynghyd ag ardrethi busnes uchel, yn gwneud ein diwydiant dur yn llai cystadleuol. Mae cynhyrchiant dur yn y DU yn gyffredinol wedi crebachu’n sylweddol dros y blynyddoedd diwethaf, ac rwyf am ailddatgan rhai pwyntiau a wnaeth Russell George mewn perthynas â chyflogaeth yn y diwydiant dur. Roedd 68,000 yn cael eu cyflogi yn y diwydiant yn 1997, gan ostwng i 31,000 yn 2010: colled o 37,000 o swyddi dur o dan Lywodraeth Lafur ac, fe nodaf, tra oeddem yn yr Undeb Ewropeaidd. Wel, yn wir, mae’n siŵr fod y ffaith ein bod yn yr UE ynddi ei hun wedi cyfrannu at dranc o’r fath. Daeth Comisiynydd yr UE sy’n gyfrifol am bolisi cystadleuaeth, Margrethe Vestager, i gasgliad y llynedd ynglŷn â’r rheolau. Dywedodd hyn:

Mae gwledydd yr UE a’r Comisiwn wedi rhoi mesurau diogelwch llym ar waith yn erbyn cymorth gwladwriaethol i achub ac ailstrwythuro... cwmnïau mewn trafferth.

A wnaiff fy nghyd-Aelod ildio?

Fe wnaf.

A yw’n cytuno â mi fod y bunt newydd gystadleuol wedi bod yn hwb enfawr i’r diwydiant dur ac yn rhan fawr o’r newid a welsom yn y rhagolygon ar gyfer Port Talbot?

Yn hollol. Rwy’n siŵr ein bod i gyd yn croesawu hynny. Rydym i gyd yn teimlo’n angerddol am y diwydiant dur a’r bobl y mae’n eu cyflogi yng Nghymru. Nid yw rheolau cymorth gwladwriaethol yr UE ond yn caniatáu cymorth gwladwriaethol mewn meysydd fel gweithgareddau ymchwil neu leddfu costau ynni cwmnïau dur. Byddwn yn cefnogi’r cynnig hwn. Diolch.

Yn amlwg rwy’n croesawu’r cyfle i siarad yn y ddadl hon a arweiniwyd gan y Ceidwadwyr heddiw, ac yn bwysig i dynnu sylw at rai o’r cysylltiadau pwysig y dylai Llywodraeth Cymru fod yn eu sefydlu, a hefyd yn eu mapio ar ddechrau ei thymor gwaith, sef pum mlynedd. Credwch neu beidio, ar ddiwedd y tymor hwn, bydd 20 y cant o dymor y Cynulliad hwn eisoes wedi mynd. Mae’n anhygoel meddwl bod yr amser wedi mynd mor gyflym ac eto rydym yn amlwg yn dal i aros i Lywodraeth Cymru gyflwyno ei strategaeth ddiwydiannol ei hun, ac yn wir i egluro rhai o’r meysydd polisi yr oedd y Gweinidog blaenorol yn ymwneud â hwy pan oedd yn sôn am adfywio economaidd, ac yn bwysig i fapio’r cyfeiriad teithio a’r cymorth y bydd Llywodraeth Cymru yn ei roi ar waith ar gyfer economi Cymru dros y pum mlynedd nesaf.

Rwy’n derbyn yn llwyr y pwynt fod y Gweinidog wedi comisiynu adolygiad o’r holl gyrff sy’n ei gynghori wrth ddatblygu polisi a datblygu cymorth, ac rwy’n meddwl ei fod ef hyd yn oed wedi nodi bod pyramid o sefydliadau, oddeutu 46 i gyd rwy’n credu, o sefydliadau gwahanol yn bwydo i mewn i adran economi Llywodraeth Cymru yn unig. Ac fel y gwyddom, mae’r economi yn llawer mwy nag un adran yn unig. Addysg, dysgu gydol oes a sgiliau, iechyd, er enghraifft, a thrafnidiaeth, mae pentwr o sefydliadau mewn adrannau eraill—llywodraeth leol, dyna un arall—sydd angen eu cysylltu â’i gilydd, eu cloi at ei gilydd, i ddarparu’r cymorth sydd ei angen ar economi wrth symud ymlaen. Ac fel y gwelwn gyda chysyniad y fargen ddinesig sy’n cael ei gyflwyno ac sydd wedi cael ei groesawu gan Lywodraeth Cymru a’i fabwysiadu’n gadarnhaol gan Lywodraeth Cymru, mae lefel y cymorth y gellir ei gasglu at ei gilydd mewn un pot pan fydd Llywodraethau’n gweithio gyda’i gilydd ac awdurdodau lleol yn gweithio gyda’i gilydd, gyda busnesau annibynnol yn yr ardal, yn gallu bod yn hwb enfawr i ysgogi adfywiad economaidd.

Ond mae hwn yn fater a godais droeon gyda’r Gweinidog yn y Siambr, ac rwy’n gobeithio y bydd yn ystyried hyn yn ei ymateb heddiw. Pan edrychwch ar y ffordd y mae adfywio a datblygu lleol o’r fath yn digwydd yn Lloegr, yn enwedig ar hyd clawdd Offa lle y mae gennych feiri lleol hynod o bwerus yn awr, ym Mryste, yn Birmingham, ym Manceinion ac yn Lerpwl, oni bai ein bod yn ymwneud yn gadarnhaol â hwy, mae yna her go iawn i’r gwaith sy’n cael ei wneud yma yng Nghymru o ran denu mewnfuddsoddiad, yn amlwg, a chyfleoedd newydd i Gymru. Rwyf eto i glywed sut y mae Llywodraeth Cymru yn mynd i weithio’n gadarnhaol gyda’r drefn newydd honno o adfywio ac ailstrwythuro cefnogaeth i gymorth rhanbarthol yn Lloegr. Unwaith eto, yr hyn sy’n bwysig i Lywodraeth Cymru ei werthfawrogi yma yw’r prosiectau seilwaith mawr a fydd yn ysgogi llawer o gapasiti adfywio a chreu swyddi ledled Cymru.

Heddiw ddiwethaf, roeddwn yn darllen gan y ffederasiwn adeiladu, sy’n cyfeirio at dri phrosiect mawr—a gallai rhai pobl gwestiynu hyfywedd rhai o’r prosiectau hynny—HS2, Maes Awyr Heathrow, a Hinckley Point, y bydd y tri phrosiect ar eu pen eu hunain yn creu galw am 35,000 o swyddi adeiladu ychwanegol dros y pum mlynedd nesaf. Mae hwnnw’n gyfle enfawr i’r sector adeiladu greu sylfaen sgiliau yn y cymunedau hynny lle yr adeiladir y prosiectau hyn a fydd yn para am genedlaethau. Ond yn amlwg, rhaid gweld y colegau a’r darparwyr sgiliau yn cydgysylltu â’r prosiectau mawr hyn i sicrhau bod y cyfleoedd yno. Fel y nododd Nick Ramsay yn gynharach, ac eraill a bod yn deg, yn natganiad yr hydref rhyddhawyd gwerth £430 miliwn ychwanegol o wariant cyfalaf i Lywodraeth Cymru dros y pedair blynedd nesaf, a bydd hwnnw’n mynd yn bell tuag at weithredu llawer o’r prosiectau adeiladu mawr y buasem yn hoffi eu gweld yn creu cyfleoedd yma yng Nghymru.

Un o’r ymrwymiadau maniffesto y siaradodd Llywodraeth Cymru amdanynt yn etholiad y Cynulliad yn ddiweddar oedd metro gogledd Cymru—tudalen 19; y Gweinidog ei hun a ysgrifennodd y maniffesto. Ond ers y cwestiynau i’r Prif Weinidog ddoe, clywaf bellach nad metro gogledd Cymru yw’r metro hwnnw—oherwydd mae’r maniffesto yn amlwg yn sôn am fetro gogledd Cymru—ond yn awr sonnir am system fetro gogledd-ddwyrain Cymru. Felly, mae eisoes wedi crebachu o ran ei uchelgais, neu efallai y gallai’r Gweinidog ein goleuo y gallai hwnnw fod wedi bod yn gamgymeriad. Oherwydd y tro diwethaf i mi edrych—.

A gaf fi eich helpu eto ar hanes a datblygiad trafnidiaeth yn y gogledd? Dechreuodd y cyfan o’r dwyrain a symud i’r gorllewin.

Nid wyf yn amau hynny. Ond os darllenwch y maniffesto, fel y nodais, mae’r maniffesto yn sôn am system fetro gogledd Cymru, ac yn awr mae’n ymddangos bod polisi’r Llywodraeth wedi symud yn gadarn i aros gyda’r dwyrain ac anghofio am y gorllewin. Fel y gwyddom, yn rhan orllewinol gogledd Cymru mae gennym y lefelau isaf o werth ychwanegol gros sydd i’w gweld yng Nghymru—ar Ynys Môn, er enghraifft. Un peth y mae Llywodraethau Cymru yn olynol wedi methu ei wneud yw codi lefelau gwerth ychwanegol gros ar draws Cymru ac yn bwysig, cyflog mynd adref ar draws Cymru, sef y lefelau isaf ledled y Deyrnas Unedig. Bydd datblygu economaidd, hyfforddiant a sgiliau yn uwchraddio’r gweithlu, yn uwchraddio’r cyfleoedd gwaith i godi’r lefelau cyflog, yn codi’r lefelau gwerth ychwanegol gros, fel ein bod yn cael mwy o arian i gylchredeg o amgylch economi domestig Cymru i greu cyfleoedd parhaus ar gyfer rhai o’n cymunedau mwyaf difreintiedig.

Dyna’r her i’r Gweinidog hwn a’r Llywodraeth hon, ar ddechrau ei thymor gwaith—mapio ei gweledigaeth yn glir ar gyfer ble y mae am fod ar ddiwedd y tymor gwaith hwn. Ac mae’n rhaid i mi ddweud, nid wyf wedi clywed dim hyd yn hyn sy’n fy argyhoeddi y bydd rhai o gamweddau gweinyddiaethau blaenorol yn cael eu cywiro gan y Gweinidog hwn a’r Llywodraeth hon.

Rwy’n cydnabod pwysigrwydd bargen ddinesig Caerdydd a chyhyd â’n bod yn cael y cysylltedd drwy’r metro, rwy’n siwr y bydd yn ffordd wych o gysylltu Sir Fynwy â Phen-y-bont ar Ogwr, a’r Rhondda â’n prifddinas. Ond heddiw, roeddwn eisiau siarad am rywbeth sy’n fwy sylfaenol i strategaeth ddiwydiannol y DU a strategaeth ddiwydiannol Cymru, sef awtomeiddio, mater a grybwyllir yn betrus iawn yn y Papur Gwyrdd ar strategaeth ddiwydiannol y DU. Mae’n sôn am gyflymder cynyddol newid technolegol, a fydd yn ei gwneud yn ofynnol i fwy o bobl ailhyfforddi, a’r ffaith eu bod yn mynd i fuddsoddi er mwyn cefnogi roboteg a deallusrwydd artiffisial. Ond nid yw hyn mewn gwirionedd yn dangos graddau’r newid sy’n mynd i fod yn ofynnol, gan gwmnïau yn ogystal â’r Llywodraeth. Roeddwn yn meddwl y byddai’n ddefnyddiol ystyried beth yn union mae’n ei olygu.

Dywedodd yr Arlywydd Kennedy mai her ddomestig fawr y 1960au oedd cynnal gyflogaeth lawn ar adeg pan oedd awtomeiddio’n cymryd lle dynion. Roedd hyn ar adeg pan oedd cyfrifiaduron ond yn dechrau ymddangos mewn swyddfeydd, a robotiaid ar lawr y ffatri. Yn wir, gallaf gofio trafod, yn y 1970au cynnar, beth y byddem yn ei wneud gyda’r holl amser hamdden ychwanegol a gaem o ganlyniad i gyfrifiaduron. A ydych yn cofio hynny? Beth bynnag, nid felly y bu, yn sicr. Ond heddiw, buom yn edrych ar dri adroddiad gwahanol, pob un ohonynt yn cadarnhau bod tua thraean o swyddi presennol y DU yn debygol o gael eu hawtomeiddio yn yr 20 mlynedd nesaf. Mae Deloitte wedi tynnu sylw at y ffaith fod swyddi pobl sy’n ennill £30,000 y flwyddyn bum gwaith yn fwy tebygol o gael eu gwneud gan beiriannau na swyddi sy’n talu £100,000. Er ein bod yn deall yn dda sut y mae peiriannau’n cymryd lle pobl, efallai nad ydym yn deall maint a chwmpas y newidiadau sydd i ddod eto, ac yn sicr, nid yw’n cael ei adlewyrchu yn y Papur Gwyrdd ar strategaeth ddiwydiannol y DU.

Y swyddi sy’n wynebu’r perygl lleiaf yn sgil cyfrifiaduro yw swyddi uwch-reolwyr, swyddi ym maes gwasanaethau ariannol, gwyddoniaeth gyfrifiadurol, peirianneg, addysg, gwasanaethau cyfreithiol, gwasanaethau cymunedol, y celfyddydau a’r cyfryngau, a gofal iechyd—swyddi sydd angen sgiliau pobl a gallu ymenyddol i wneud penderfyniadau pa un a ddylid gwneud un peth neu’r llall. Y swyddi sy’n amlwg mewn perygl yw’r rhai sy’n gysylltiedig â gwaith swyddfa a chymorth gweinyddol, gwerthiant a gwasanaethau, trafnidiaeth, gwasanaethau adeiladu ac echdynnu. Rydym eisoes yn gweld hynny. Os ewch ar dollffordd yr M4 o Fryste, nid oes fawr ddim pobl yn casglu’r tollau. Caiff y cyfan ei wneud gan beiriannau. Bydd llai a llai o dasgau yn galw am labrwr yn unig, a mwy a mwy o dasgau lle y bydd yn rhaid cymryd yn ganiataol fod angen gallu meddyliol.

Ond yn ddiddorol, mae modd awtomeiddio tasgau gwybyddol yn awr hyd yn oed. Caiff hyn ei drafod mewn astudiaeth gan Brifysgol Rhydychen ar effaith technoleg yn y dyfodol. Mae’n debyg fod modd i gyfrifiadur bellach roi cyngor radioleg arbenigol sy’n cael ei wneud ar hyn o bryd gan radiolegwyr tra hyfforddedig, diolch i ddatblygiadau dysgu dwfn a mathau eraill o ddeallusrwydd artiffisial. Hoffwn wybod llawer mwy am hynny a chywirdeb dehongli adroddiadau radioleg, sydd, yn amlwg, yn allweddol iawn. Ond mae’n dweud wrthych pa mor bell y mae awtomeiddio’n mynd o ran deallusrwydd artiffisial. Mewn dadl gynharach, buom yn siarad am ddata mawr yn cael ei ddefnyddio mewn amaethyddiaeth, a gallu ffermwyr i archwilio’n union pa ddarn o laswellt y byddai’n fwyaf proffidiol iddynt roi’r da byw arno a/neu pa bethau i’w tyfu i feithrin ansawdd y glaswellt. Ond mae hyn yn rhywbeth sy’n mynd i effeithio ar bob swydd.

Rwy’n meddwl mai’r mater allweddol i ni yw pwy sy’n mynd i gael budd, oherwydd os ydym yn mynd i weld swyddi cyffredinol yn cael eu gwneud, er enghraifft, yn y sector cyhoeddus, pethau fel—rhaid i fydwragedd ac ymwelwyr iechyd fewnbynnu data ar allbynnau eu gwaith, ac mae’n waith pwysig iawn, ond mae’n eithaf cyffredinol, ac os gallwn gael cyfrifiaduron i wneud y gwaith hwnnw drostynt, yn ddamcaniaethol, gallai eu rhyddhau i ddarparu mwy o ofal. Ond pwy sy’n mynd i elwa o’r holl awtomeiddio? A yw’n mynd i fod yn ffordd o wella ansawdd gwasanaethau gofal, neu a yw’n mynd i fod yn esgus arall eto i Lywodraeth y DU dorri gwariant cyhoeddus hyd yn oed yn fwy nag y maent yn ei wneud yn barod? Ai ni y bobl neu’r cwmnïau trawswladol sy’n fwy na llawer o wladwriaethau cenedlaethol, ac sy’n teimlo’n gynyddol eu bod y tu hwnt i’r gyfraith, yw’r rhai sy’n mynd i gael budd? Mae hyn yn rhywbeth sy’n gwbl allweddol i ni fel deddfwyr.

Rwy’n croesawu’r ddadl heddiw, a diolch i’r Ceidwadwyr Cymreig am gyflwyno’r ddadl hon. Rwy’n cymeradwyo gwelliant Plaid Cymru, a chredaf ei fod yn amserol iawn yn wir. Mae Ysgrifennydd y Cabinet dros yr economi wedi datgan ei fod am i’r gogledd fod yn rhan o Bwerdy Gogledd Lloegr. Yr haf diwethaf, dywedodd hefyd ei fod am i ganolbarth Cymru ymuno â phwerdy yng nghanolbarth Lloegr. Ceir cofnod o’r Prif Weinidog yn y Siambr hon yn diystyru’r syniad o fylchau twf economaidd yn y Cymoedd ac yng Ngwent. Felly, yr hyn sydd gennym yw patrwm economaidd annigonol iawn gan y Llywodraeth hon, o ran daearyddiaeth economaidd o leiaf.

Heb gynllun economaidd gan Lywodraeth Cymru ar gyfer Cymru—rwy’n ategu’r pryderon a fynegwyd gan arweinydd y grŵp Ceidwadol ar yr oedi wrth lunio cynllun economaidd i Gymru. Heb gynllun o’r fath, cawn ein gadael i osod darnau at ei gilydd o’r hyn a allai fod yn gynllun o bosibl. Yn y bôn, o’r hyn a glywsom hyd yn hyn, yr hyn a olyga yw bod cymunedau yn y de, o fewn cwmpas penodol i Gaerdydd ac Abertawe, yn dibynnu ar effaith o’r brig i lawr o’r canolfannau hynny, tra bod cymunedau yng ngogledd a chanolbarth Cymru yn gobeithio am effaith o’r brig i lawr o ganolbarth Lloegr a Phwerdy Gogledd Lloegr: effaith o’r brig i lawr o ganol y ddinas ar gyfer y de, effaith o’r brig i lawr drawsffiniol ar gyfer canolbarth a gogledd Cymru. Bydd y ffaith na fydd ein hanfod gwleidyddol felly’n cydffinio â’n hanfod economaidd yn arwain, rwy’n siŵr, at ddiffyg adfywio, diffyg cyfle a bron yn sicr at ddiffyg atebolrwydd gwleidyddol. Yn lle hynny, dylai’r Llywodraeth ystyried pa arfer gorau sydd yna ar lefel ryngwladol ar gyfer gwledydd tebyg i Gymru yn ddaearyddol, gydag etifeddiaeth ddiwydiannol debyg a phroffil gwledig sylweddol. Yn yr ystyr honno, byddwn yn awgrymu y byddai’n well i ni edrych ar y cydweithredu trawsffiniol a’r cydweithredu economaidd a welwn mewn llefydd fel Malmö a Copenhagen—llawer gwell a llawer mwy defnyddiol, yn fy marn i—a allai gyflawni adfywio economaidd teg. Rwy’n ildio.

A fuasech yn cytuno mewn gwirionedd fod mewnforio strategaeth economaidd yn seiliedig ar y dinas-ranbarthau yn arbennig o ryfedd yn achos Cymru, y mae lefel ei phoblogaeth—neu’r gyfran o’i phoblogaeth—sy’n byw mewn dinasoedd ymhlith yr isaf o blith unrhyw wlad yng ngorllewin Ewrop fwy neu lai?

Buaswn yn cytuno â hynny wrth gwrs. Nid oes dim o’i le ar y cysyniad o dwf economaidd rhanbarthol, na’r modelau dinas-ranbarth yn wir. Dengys adroddiadau gan y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd, lle y mae dinas-ranbarthau’n gweithio, a lle y mae datblygu rhanbarthol yn gweithio—mae’n ymwneud â sut rydych yn mesur yr ardaloedd ymylol yn ôl y canolfannau poblogaeth. O’r hyn a glywsom hyd yma gan y Llywodraeth hon, rwy’n ofni bod llawer i bryderu yn ei gylch yn ardaloedd ymylol, fel y’u gelwir, y dinas-ranbarthau arfaethedig yn y modelau cyfredol.

O ran y ffactorau allweddol a nodwyd gan y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd ac eraill sy’n ysgogi llwyddiant rhanbarthol, maent yn cynnwys: annog màs critigol neu feddwl yn rhanbarthol er mwyn cystadlu’n fyd-eang—dyna lle y mae seilwaith digidol yn hollbwysig, rhywbeth y bydd Aelodau yn y gogledd, rwy’n siŵr, yn awyddus iawn i dynnu sylw ato; sbarduno arloesedd a all drawsnewid economi rhanbarth—dyma lle y mae partneriaethau rhwng addysg uwch a’r sector preifat yn gwbl hanfodol; anelu’n benodol tuag at gynyddu cyfleoedd gwaith ac incwm y pen mewn rhanbarth hyd at lefel sydd o leiaf yn gydradd â’r wlad neu’r genedl gyfan—rwy’n credu y dylai hynny fod yn amcan canolog i’r Llywodraeth hon ar lefel genedlaethol yn ogystal ag ar lefel ranbarthol; cryfhau gallu pobl i gystadlu mewn economi fyd-eang—dyma lle y gallai strategaeth addysg bellach fod yn ddefnyddiol; cyflwyno prentisiaethau priodol ar draws y wlad; a datblygu a gwella seilwaith rhanbarthol i wella cystadleurwydd economaidd—mae hynny’n golygu system fetro sy’n cwmpasu pob rhan o’r rhanbarth, nid un cornel ohono’n unig, er enghraifft.

Bydd rhai Aelodau’n gwybod am fy niddordeb penodol yn y syniad o greu clystyrau twf economaidd dynodedig ar draws y wlad. Un o fanteision mawr cael democratiaeth ifanc mewn hen genedl fel ein hun ni yw y gallwn ddewis adeiladu ein cenedl o’r gwaelod i fyny a phenderfynu cynnwys ailddosbarthu gwleidyddol ac economaidd yn rhan o’n cynlluniau os dewiswn wneud hynny. Felly, mae dynodi trefi a dinasoedd y tu allan i’r brifddinas wedi meithrin arwyddocâd cenedlaethol, yn arbennig, ac mae lleoli sefydliadau cyhoeddus cyfatebol ynddynt yn rhoi cyfran i bob dinesydd yn ein stori lwyddiant genedlaethol a gall fod yn gatalydd ar gyfer twf economaidd lleol a rhanbarthol.

Nid yw effaith o’r brig i lawr yn gweithio; mae effaith o’r gwaelod i’r brig yn gweithio. Buaswn yn awgrymu i Ysgrifennydd Cabinet y dylai’r rhain ffurfio egwyddorion allweddol gweledigaeth economaidd genedlaethol a rhanbarthol ar gyfer ein gwlad, pan, neu os caiff cynllun economaidd ei gyhoeddi ar gyfer y wlad hon yn y pen draw.

Galwaf ar Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a’r Seilwaith, Ken Skates.

Diolch i chi, Lywydd. A gaf fi ddechrau fy nghyfraniad heddiw drwy ddiolch i’r Ceidwadwyr am gyflwyno’r ddadl hon i’r Siambr mewn wythnos pan gefais y pleser eisoes o gyhoeddi mwy na 500 o swyddi newydd drwy ymyrraeth y Llywodraeth? Mae’r Papur Gwyrdd a ryddhawyd gan Lywodraeth y DU yn sicr yn ddiddorol. Mae’r Prif Weinidog ei hun yn darparu cyflwyniad beiddgar iawn i’r ddogfen a’r polisi newydd. Wrth sôn am agwedd newydd tuag at lywodraeth, mae’n dweud, nid camu’n ôl yn unig a gadael i fusnes fwrw ymlaen â’r gwaith, ond camu i fyny i rôl newydd, weithgar sy’n cefnogi busnesau ac yn sicrhau bod mwy o bobl ym mhob cwr o’r wlad yn rhannu manteision ei llwyddiant.

Rwy’n credu bod hyn yn bwysig. Mae’n dangos newid athronyddol o bwys yn y Llywodraeth Geidwadol, ac mae’n cydnabod bod ymyrraeth weithredol yn yr economi yn creu economïau cryfach ac economïau mwy cytbwys. Wrth i mi eistedd yn fy swyddfa’n darllen y paragraffau hynny o’r cyflwyniad i’r polisi, roeddwn yn meddwl tybed beth fyddai disgyblion economeg y farchnad rydd, megis Keith Joseph, wedi ei wneud o’r dröedigaeth a welsom yn awr gan Lywodraeth y DU. Rwy’n hoffi bod yn golegaidd, ac felly mae’n rhoi pleser mawr i mi allu dweud ein bod i gyd yn ymyraethwyr yn awr mewn gwirionedd. Fe ddywedaf hefyd fod yna lawer yn y Papur Gwyrdd y gallaf gytuno ag ef. Mae blaenoriaethu gweithgarwch sy’n cefnogi busnes a masnach, gwella seilwaith a gwella amodau i gefnogi twf cynaliadwy yn feysydd polisi yr wyf yn fwy na pharod i’w harddel. Ond rwyf eisiau gwneud dau bwynt pwysig iawn. Mae’r cyntaf yn ymwneud â gweithredoedd yn bwysicach na geiriau. Mae’r Papur Gwyrdd yn sôn yn agored iawn am y cyfleoedd i ysgogi’r economi mewn sectorau strategol bwysig. Mae’n sôn am fargen sector bosibl ar gyfer dur—partneriaeth newydd rhwng busnesau dur, y gadwyn gyflenwi, sefydliadau ymchwil a’r Llywodraeth sy’n gallu cefnogi’r sector dur i dyfu a ffynnu yn y dyfodol. Mae fy ymateb yn un cadarnhaol. Mae angen dybryd ar y sector dur ar draws y DU am gymorth y gall llywodraeth y DU ei gynnig ar raddfa na all neb ond Llywodraeth y DU ei gynnig. Ond mae’n drueni bod y 12 mis y mae wedi cymryd i Lywodraeth y DU ddod i’r casgliad hwn yr un 12 mis â phan oedd y sector dur fwyaf o angen ymyrraeth Llywodraeth. Fel y dywedodd Hannah Blythyn yn gywir, mae Tata, yr undebau a’r gweithlu yn cydnabod mai’r unig reswm ein bod wedi gallu osgoi trychineb yn y sector dur yw oherwydd ymyriadau gan Lywodraeth Cymru. Felly, rwy’n gobeithio y bydd y symud tuag at ymyriadaeth gan Lywodraeth y DU yn cael ei wireddu ar ffurf camau gweithredu yn ogystal â geiriau.

Mae pwynt pwysig arall yr hoffwn ei wneud yn ymwneud â datganoli. Rwy’n meddwl mai un gwendid allweddol yn y Papur Gwyrdd yw diffyg unrhyw ddealltwriaeth gydlynol o’r ffordd y mae’r broses o lunio polisi economaidd wedi newid yn y DU dros y ddau ddegawd diwethaf. Nawr, bydd llawer o lwyddiant Brexit, fel y buom yn ei archwilio ddoe, rwy’n credu, yn cael ei benderfynu yn ôl pa mor effeithiol y mae Llywodraeth y DU yn ymwneud â, yn ymagor i—ac yn ymgysylltu’n ystyrlon â—gweinyddiaethau datganoledig ac ardaloedd rhanbarthol ynglŷn â’r penderfyniadau a fydd yn effeithio arnom i gyd. Felly hefyd bydd llwyddiant neu fethiant y strategaeth ddiwydiannol hon yn dibynnu ar faint y mae Llywodraeth y DU am ei wneud i Gymru, a faint y mae Llywodraeth y DU am ei wneud gyda Chymru. Nawr, fel y mae gwelliant y Llywodraeth Cymru yn ei egluro, ac fel y dywedais wrth yr Ysgrifennydd Gwladol, Greg Clark, fy hun, mae Llywodraeth Cymru yn barod i weithio ar y cyd ac yn ystyrlon â Llywodraeth y DU ar feysydd o ddiddordeb diwydiannol a rennir ac sy’n gorgyffwrdd. Fel y dywedais eisoes, yn ddiweddarach yn y gwanwyn, byddwn yn cyhoeddi ein strategaeth drawslywodraethol i ddatblygu economi Cymru, a byddwn yn gweithio gyda Llywodraeth y DU i sicrhau bod y ddwy ymagwedd yn gweithio dros Gymru, ei heconomi a’i busnesau. Cytunaf yn llwyr yn hyn o beth â chyfraniad gwych Nick Ramsay, ond hoffwn nodi un peth yn glir iawn yma yn awr: mae’n rhaid i’r bartneriaeth rhyngom a Llywodraeth y DU fod yn seiliedig ar barch a statws cyfartal. Rhaid iddi gydnabod a pharchu’r setliad datganoli.

Un ardal lle y ceir partneriaeth bwysig ac effeithiol yw gogledd Cymru. Er clod i Ysgrifennydd Gwladol Cymru a’i dîm gweinidogol, rwy’n credu, mae wedi dangos yr hyn y credaf ei fod yn barodrwydd drwy fargen dwf gogledd Cymru i weithio gyda’n gilydd mewn ffordd all fod o fudd i’r rhanbarth drwy fanteisio ar yr economi drawsffiniol. Mae gwaith ar gam cynnar ond mae’r cysylltiadau sydd wedi’u datblygu hyd yn hyn wedi bod yn galonogol. Unwaith eto, fodd bynnag, mae’n ymwneud â chamau gweithredu, nid geiriau. Trwy’r fargen dwf, mae gan Lywodraeth y DU blatfform perffaith arall i arddangos y polisi diwydiannol mwy cyhyrog y mae’n sôn yn gynnes amdano yn y Papur Gwyrdd.

Edrychaf ymlaen yn y misoedd nesaf at weld cynnydd gwirioneddol ar drydaneiddio prif reilffordd y gogledd, mwy o gymorth gweithredol i Wylfa Newydd a gweledigaeth glir ar gyfer sut y gall y rhanbarth gysylltu â Phwerdy Gogledd Lloegr a Phwerdy Canolbarth Lloegr fel arweinwyr allweddol economïau rhanbarthol deinamig. Nododd Russell George yr angen am fwy o fuddsoddi mewn technoleg yn rhanbarthau Lloegr. Yng ngogledd Cymru, lle y soniodd yn benodol am yr angen i fuddsoddi, rydym wedi cyhoeddi bod canolfan ymchwil uwch-weithgynhyrchu yn mynd i gael ei sefydlu i gyflawni’r math hwnnw o arloesedd ac ymchwil. Hefyd, rydym yn buddsoddi ym mharc gwyddoniaeth Menai i’r un diben. Rydym yn dangos, gydag arian parod, ein penderfyniad i fuddsoddi yng ngogledd Cymru. Edrychwn ymlaen at weld Llywodraeth y DU yn gwneud yr un peth.

Nawr, hoffwn fod yn hael tuag at fy nghyd-Aelodau Ceidwadol—[Torri ar draws.] Na. Rwyf eisiau bod yn hael tuag at fy nghyd-Aelodau Ceidwadol, felly yn y fan hon rwyf am ddiolch o galon i Ysgrifennydd Gwladol y DU dros Drafnidiaeth, Chris Grayling, a dalodd deyrnged wenieithus iawn yr wythnos diwethaf yn Nhŷ’r Cyffredin i ymyrraeth bwysig a wnaeth Llywodraeth Cymru yn economi Cymru yn y blynyddoedd diwethaf pan ganmolodd lwyddiant mawr Maes Awyr Caerdydd ers iddo gael ei brynu gennym yn 2013. Dywedodd hyn:

Mae Maes Awyr Caerdydd wedi bod yn llwyddiant mawr, ac rwy’n talu teyrnged i bawb sy’n gysylltiedig â hynny.

Gyda niferoedd teithwyr yn uwch nag erioed, llwybrau newydd a thwf parhaus, mae’r Ysgrifennydd trafnidiaeth yn hollol gywir i ddathlu’r polisi ymyraethol a fabwysiadwyd gennym ar gyfer Maes Awyr Caerdydd ac economi Cymru.

Felly, mae fy neges i Lywodraeth y DU yn y ddadl hon yn un syml: fe weithiwn gyda chi, ond ar sail gyfartal, a lle y mae Llywodraeth y DU yn dangos parodrwydd newydd i fuddsoddi yng Nghymru.

Galwaf ar Angela Burns i ymateb i’r ddadl.

Diolch, Lywydd. Rwy’n falch iawn o allu cloi’r ddadl hon, a hoffwn ddiolch i Russell am ei hagor yn y ffordd y gwnaeth, oherwydd rwy’n credu, Russell George, eich bod wedi paentio cynfas eang iawn o anghenion economaidd y wlad. Yn briodol, fe wnaethoch nodi twf Pwerdy Gogledd Lloegr a’r cyfleoedd ar gyfer gogledd Cymru a bargen dwf gogledd Cymru. Fodd bynnag, er i chi wneud hynny, rydym wedi dweud na allwn gefnogi gwelliant Plaid Cymru oherwydd, yn dechnegol, er bod popeth a ddywedwch yn eich gwelliant yn hollol gywir, canolbwyntio ar ogledd Cymru yn unig a wnaethoch. Steffan Lewis, roeddwn yn cytuno â llawer o’ch cyfraniad, ac fe siaradoch am batrymau economaidd gwael, fe siaradoch am yr effaith o’r brig i lawr nad yw’n gweithio, ond yn bennaf oll, fe siaradoch mewn gwirionedd am beidio â chodi neu beidio â gadael ein hardaloedd ymylol ar ôl. Eto i gyd, ar un ardal yn unig y mae eich gwelliant yn canolbwyntio, a hoffwn eich atgoffa: mae gennym ganolbarth Cymru ac mae gennym orllewin Cymru.

Felly, Adam Price, mewn eiliad rwy’n mynd i fynd drwy’r hyn yw ein cynllun ar gyfer datblygu twf economaidd yng Nghymru, gan ei bod yn amlwg nad oeddech yn gwrando’n astud iawn. Ond cyn i mi wneud hynny, hoffwn fynd i’r afael â sylw a wnaed gan David Rees a gennych chi, Ysgrifennydd y Cabinet, ynglŷn â dur. Rwy’n gresynu’n fawr at y ffaith fod y ddau ohonoch wedi codi mewn gwahanol ffyrdd a chan ddefnyddio tôn wahanol i ddweud nad yw Llywodraeth y DU wedi gwneud dim byd o gwbl i gefnogi’r diwydiant dur—[Torri ar draws.] Peidiwch â dechrau neidio ar eich traed. Chi yw brenin yr ymyriadau, ac nid yw’n digwydd heddiw. Gadewch i mi fod yn glir: mae Llywodraeth San Steffan wedi sefydlu cyngor dur ymroddedig i weithio gyda’r holl randdeiliaid allweddol i archwilio’r camau gweithredu y gall y diwydiant a’r llywodraeth eu rhoi ar waith. Maent eisoes wedi talu dros £133 miliwn—[Torri ar draws.]—na wnaf—i’r sector dur yn iawndal am gost yr ynni adnewyddadwy a’r polisïau newid yn yr hinsawdd. Maent eisoes wedi sicrhau hyblygrwydd o ran gweithredu rheoliadau gollyngiadau’r UE. Maent wedi pwyso’n llwyddiannus am gyflwyno offerynnau diogelu masnach i ddiogelu’r dur y mae’r DU yn ei gynhyrchu rhag dur wedi’i ddympio’n annheg. Gadewch i ni fod yn gwbl glir: mae hon yn broblem fyd-eang, ac maent wedi rhoi camau ar waith. Felly, Ysgrifennydd y Cabinet, pan oeddech yn siarad mor afieithus am Chris Grayling yn dweud pa mor wych yr oeddech i Faes Awyr Caerdydd, ac roeddech yn dweud hynny mewn ysbryd o haelioni, buaswn yn eich herio i ddangos yr un ysbryd hael a chydnabod yr hyn y mae Llywodraeth y Deyrnas Unedig wedi helpu i’w wneud dros y diwydiant dur.

Ken Skates a gododd—

Wrth gwrs.

Rwy’n cymryd, felly, fod yr Aelod yn hyderus fod Llywodraeth y DU wedi gwneud popeth y gallai ei wneud yn ystod y 18 mis diwethaf dros y sector dur yng Nghymru—popeth y gallai fod wedi’i wneud.

Mewn gwirionedd ni allaf ddweud wrthych a yw’n bopeth, oherwydd pwy a ŵyr? Yn yr un modd, rydych chi’n bendant heb wneud popeth y gallech fod wedi ei wneud. Ond gadewch i ni fod yn glir: beth sydd gennym? Mae gennym ganlyniad sy’n diogelu diwydiant gwerthfawr i Gymru. Mae gennym ganlyniad a fydd yn ei gwneud hi’n bosibl i fuddsoddiad enfawr ddigwydd yn Tata Steel ac yn y diwydiant dur yng Nghymru, a dyna beth rydym ei eisiau—canlyniadau. Canlyniadau, yn anffodus, Ysgrifennydd y Cabinet, yw’r hyn nad ydym yn ei weld gennych chi. Rydym yn dal i aros am y gwanwyn i weld beth yw eich strategaeth ddiwydiannol, a’r cyfan y gofynnwn i chi ei wneud yw nodi’r ffaith fod Llywodraeth y Deyrnas Unedig wedi arwain y ffordd. Maent wedi cyflwyno—er gwell, er gwaeth, i ennyn sylwadau, i sicrhau gwelliant—strategaeth ar gyfer y DU gyfan y gallwn i gyd edrych arni a gweld sut y gallwn fynd â hi, ei symud drwy Gymru, a helpu i ysgogi ein heconomi.

Oherwydd yr hyn sydd ei angen arnom, Adam Price, yw ymchwil a datblygu. Mae arnom angen addysg a sgiliau. Mae arnom angen cefnogaeth i fwyafrif helaeth o’r busnesau yn ein gwlad, gyda llawer ohonynt yn y sectorau bach a chanolig eu maint. Mae’n rhaid i ni ledaenu’r twf economaidd teg y mae Steffan Lewis yn siarad amdano o hyd, a hynny’n briodol. Mae ymchwil a datblygu yn hanfodol gan nad oes rhaid iddo fyw yn yr ardaloedd traddodiadol. Mae angen diwydiannau newydd arnom.

Jenny Rathbone, rwy’n derbyn y pryderon a’r gofidiau ynglŷn ag awtomeiddio a beth y gallai awtomeiddio ei wneud i ddiwydiannau wrth iddo fynd yn ei flaen. Ond dyma ni, rydym wedi’n dal mewn magl, gan nad yw awtomeiddio yn mynd i ddiflannu. Dyma ffordd y byd. Mae eich plant chi, fy mhlant i, a’n hwyrion yn mynd i fyw mewn byd mor wahanol i’r un yr ydym yn byw ynddo. Yr hyn sy’n rhaid i ni ei wneud yw dod o hyd i’r busnesau newydd hynny, eu hannog i dyfu mewn ardaloedd lle y mae pobl yn byw, lle y mae pobl eisiau byw, gwella eu sgiliau ac edrych ar ffyrdd gwahanol o allu gwneud arian, ennill cyflogau, prynu ein cartrefi, gofalu am ein teuluoedd a byw bywyd da. Ond nid yw awtomeiddio’n mynd i ddiflannu am eich bod yn dymuno i hynny ddigwydd.

Mae rhai pwyntiau da iawn yn strategaeth ddiwydiannol Llywodraeth y DU. Rwy’n hoffi cronfa her y strategaeth ddiwydiannol. Credaf fod honno mor gadarnhaol. Bydd yn rhoi cyfle i gwmnïau yn y DU fanteisio ar ein cryfderau mewn pethau fel biotechnoleg ac ynni gwyrdd. Rwy’n hoffi’r ffaith eu bod yn mynd i edrych ar ostyngiadau treth i bobl sy’n buddsoddi mewn ymchwil a datblygu. Gadewch i ni ddefnyddio peth o’r arian mawr sydd gan rai o’r bobl gyfoethog hyn i fuddsoddi mewn ymchwil a datblygu a helpu i dyfu’r cymunedau sydd eu hangen arnom.

Eto i gyd, rhaid i mi ddweud, Ysgrifennydd y Cabinet, nad wyf yn gweld bod Llywodraeth Cymru wedi dangos yr un lefelau o fuddsoddiad mewn ymchwil a datblygu. Cafwyd toriadau mawr yn y llinellau cyllideb o ran cyllid i adnoddau arloesi busnes. Cafwyd toriadau enfawr mewn canolfannau arloesi a llinellau cyllideb cyfleuster ymchwil a datblygu. Ac un elfen yn unig yw ymchwil a datblygu, wrth gwrs, o’r broses o gefnogi strategaeth ddiwydiannol lwyddiannus.

Addysg a hyfforddiant—pwnc sy’n agos at galonnau’r rhan fwyaf ohonom. Rydym yn siarad am yr angen i wella sgiliau ein pobl. Nid wyf yn mynd i ailadrodd y problemau, yr heriau a’r siomedigaethau sydd gennym yn y maes yn y wlad hon, ond mae’n rhaid i ni wneud yn well, gan fod 72 y cant o fusnesau Cymru yn profi anawsterau wrth recriwtio’r staff cywir—72 y cant—ac mae 61 y cant o fusnesau Cymru yn ofni na fyddant yn gallu recriwtio digon o weithwyr medrus iawn i ateb y galw presennol ac i gefnogi twf pellach. Os na allwn gefnogi twf pellach, sut rydym yn mynd i dyfu ein heconomi? Dyna’r allwedd hanfodol sy’n dal ar goll yma yng Nghymru. Rwy’n eich herio, Ysgrifennydd y Cabinet: mae angen i chi fod yn fwy uchelgeisiol o ran cefnogi busnesau bach a chanolig eu maint. Rwy’n dweud wrthych nad yw’r modd yr ydych yn bwnglera ardrethi busnes yn ddigon da. Rhyddhewch gyllid. Pwyswch ar y banciau.

Mae’r Papur Gwyn yn sôn yn egniol am yrru’r economi yn ei blaen. Rhaid i fusnesau, cyfredol a darpar fusnesau, aros tan y gwanwyn. Ac mae hyn yn digwydd yng nghyd-destun y ffaith fod Cymru’n llusgo cymaint ar ôl y DU o ran gwerth ychwanegol gros. Mae strategaeth ddiwydiannol Llywodraeth y DU yn ffordd ymlaen gyda’r nod o wella safonau byw ym mhob rhan o’r DU. Mae’n ffordd ymlaen i sicrhau buddsoddiad sylweddol yn y seilwaith. Mae’n ffordd ymlaen i sicrhau buddsoddiad mewn ymchwil a datblygu a gwyddoniaeth. Ac mae’n ffordd ymlaen i gefnogi twf busnes. Ysgrifennydd y Cabinet, rwy’n awgrymu eich bod yn dechrau cerdded yn eich blaen yn lle mynd am yn ôl o hyd.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn y cynnig heb ei ddiwygio? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.] Gohiriaf y bleidlais o dan yr eitem yma tan y cyfnod pleidleisio.

Gohiriwyd y pleidleisio tan y cyfnod pleidleisio.

And that brings us to voting time. Unless three Members wish for the bell to be rung, I will move immediately to voting time.