Yr eitem nesaf, felly, yw'r datganiad a chyhoeddiad busnes, ac rydw i'n galw ar arweinydd y tŷ i wneud ei datganiad—Julie James.

Diolch, Llywydd. Nid oes unrhyw newidiadau i fusnes yr wythnos hon. Dangosir busnes y tair wythnos nesaf ar y datganiad a chyhoeddiad busnes, a welir ymysg papurau'r cyfarfod, sydd ar gael yn electronig i'r Aelodau.

Arweinydd y Tŷ, byddwn i'n ddiolchgar pe gallech ofyn i Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol gyflwyno datganiad brys ynglŷn â chynlluniau Bwrdd Iechyd Hywel Dda i ad-drefnu gwasanaethau iechyd yn y gorllewin. Fel y byddwch yn ymwybodol, yr wythnos diwethaf, lansiodd bwrdd iechyd Hywel Dda ei gynlluniau newid gwasanaeth newydd, ac yn y tri opsiwn a gafodd eu cyhoeddi, bydd ysbyty Llwynhelyg yn cael ei israddio o fod yn ysbyty cyffredinol i fod yn ysbyty cymunedol. Afraid dweud, bod y bobl yr wyf i'n eu cynrychioli yn sir Benfro yn ffyrnig, gan fod yr ymgynghoriad hwn yn ei gwneud yn gwbl glir nad oes ganddynt unrhyw ddewis ond wynebu israddio eu hysbyty lleol, gan nad oes unrhyw opsiwn arall. Yn wir, mae pobl mor flin bod dros 8,500 o bobl wedi llofnodi deiseb yn y 24 awr diwethaf, dan arweiniad un o fy etholwyr, Myles Bamford Lewis, i wrthdroi'r penderfyniad i israddio ysbyty Llwynhelyg.

Wrth gwrs, yn sgil penderfyniad y bwrdd iechyd, unwaith eto, bydd hyd yn oed mwy o gleifion yn sir Benfro yn gorfod teithio ymhellach i gael gwasanaethau iechyd pwysig. Ac fel y cydnabu ymgynghoriad bwrdd iechyd, bydd hyn yn cael effaith ar gymunedau ledled sir Benfro. Mae'r opsiynau hyn yn gwbl annerbyniol i'r bobl yr wyf i'n eu cynrychioli. Felly, mae'n bwysig bod Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol yn cyflwyno datganiad ar yr effaith y caiff y diffyg dewis a dewis amgen hyn ar bobl sir Benfro, ac ar yr un pryd, gall gadarnhau, unwaith ac am byth, ar gofnod, y bydd Llywodraeth Cymru yn sicrhau bod arian ar gael ar gyfer pob un o'r cynigion hyn. Os nad yw fforddiadwyedd unrhyw un o'r cynigion neu bob un ohonynt wedi ei gymeradwyo gan Lywodraeth Cymru, beth yw pwrpas ymgynghori ar unrhyw newid yn y lle cyntaf?

Arweinydd y Tŷ, rwy'n credu bod y cynigion trychinebus hyn gan fwrdd iechyd prifysgol Hywel Dda yn ei gwneud yn eithaf clir ei bod yn bryd i Lywodraeth Cymru ymyrryd a gwneud yn siŵr bod y bwrdd iechyd yn cyflwyno cynlluniau llawer mwy synhwyrol drwy fod yn deg i bobl sir Benfro. Felly, a wnewch chi bwyso ar Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol i gyflwyno datganiad yn amlinellu safbwynt Llywodraeth Cymru ar ddarparu gwasanaethau iechyd yn y gorllewin?

Wel, mae Ysgrifennydd y Cabinet wedi clywed eich teimladau ar y pwnc sy'n amlwg yn dod o'r galon. Ymgynghoriad ydyw ac mae angen i ni aros am ganlyniad yr ymgynghoriad er mwyn cael pob barn cyn ymateb.

A gaf i ofyn am ddwy eitem, mewn gwirionedd? Yn gyntaf, a gaf i ofyn am ddatganiad ar y cyhoeddiad mawr gan arweinydd y Blaid Lafur yn y gynhadledd dros y penwythnos? Rwy'n sôn am gyhoeddiad Jeremy Corbyn y cawn Dydd Gŵyl Dewi yn ŵyl banc, wrth gwrs—roedd hynny'n newyddion gwych. Roedd yn garedig iawn iddo sôn am Ogledd Iwerddon—rwy'n credu bod Dydd San Padrig yn ŵyl banc eisoes yng Ngogledd Iwerddon, mewn gwirionedd, felly nid wyf yn credu bod angen inni ymgynghori ar hynny. Ond, unwaith eto, dyma enghraifft o Blaid Lafur y DU yn addo rhywbeth y gallai Llywodraeth Cymru ei wneud yn awr. Felly, gallai Llywodraeth Cymru ddweud yn awr, 'Flwyddyn nesaf, 2019—yr ŵyl banc cyntaf erioed ar gyfer gwasanaethau cyhoeddus yng Nghymru.' Gall wneud hynny yn awr. Felly, â phob parch i gynhadledd y Blaid Lafur, nid oes angen arweinydd yn Llundain yn dod i ddweud rhywbeth y gallwch ei wneud o fewn eich maes eich hun. Felly, a gawn ni ddatganiad gan Lywodraeth Cymru yn dweud sut y bydd y Dydd Gŵyl Dewi nesaf yn ŵyl banc yng Nghymru a sut yr ydych yn bwriadu cyflawni hynny, yn hytrach nag addewidion gwag ar gyfer penawdau mewn cynadleddau?

Nid llai difrifol, a gawn ni ddatganiad hefyd, neu, yn hytrach, esboniad gan y rheolwr busnes o'r camau nesaf ar gyfer sut y byddwn yn awr yn ymdrin â'r Bil Undeb Ewropeaidd (Ymadael)? Deallaf fod Mike Russell, Gweinidog yr Alban, ar fin gwneud datganiad yn Senedd yr Alban y prynhawn yma ar drafodaethau ynghylch gwelliannau pwysig iawn hyn i gymal 11 o'r Bil. Ddoe, rwy'n credu dywedodd Mark Drakeford yn y pwyllgor nad ydym wedi cyrraedd cytundeb o hyd, ond bod y Llywodraeth yn dal i obeithio dod i gytundeb. Nid oes gennym gyfarfod Cyd-bwyllgor y Gweinidogion wedi'i amserlennu yn awr—ymddengys ei fod wedi'i ohirio. Rydym yn cyrraedd diwedd pen y daith yn wirioneddol. Yr wythnos nesaf, bydd y Bil yn gorffen yn Nhŷ'r Arglwyddi. Hyd yn oed ar yr amserlen bresennol, bydd unrhyw welliannau i gymal 11 yn cael eu trafod ar y diwedd oll yn Nhŷ'r Arglwyddi, felly sut ydych chi'n bwriadu, fel rheolwr busnes, sicrhau bod y Cynulliad yn cael rhagrybudd amserol am welliannau o'r fath, fel ein bod ni'n gallu trafod goblygiadau gwelliannau o'r fath? Awgrymaf yn dyner i chi efallai na fydd yr hyn sy'n addas iawn i Lywodraeth Cymru yn addas i Senedd Cymru. Gallai Llywodraeth fod yn fodlon ag un trefniant, efallai na fydd y Senedd yn fodlon ag ef. A oes gennych gynlluniau wrth gefn, os oes angen, i fynd at y Llywydd i ailgynnull y Cynulliad hwn ar ddiwrnod gwahanol i'r arfer er mwyn caniatáu i ni ddyfarnu'n derfynol ar unrhyw welliannau y cytunir arnynt rhwng Llywodraeth Cymru a San Steffan?

O ran y pwynt cyntaf, hoffwn yn fawr iawn weld Llywodraeth Lafur yn y DU, ac, wrth gwrs, yr hyn a gawn wedyn fyddai gwrthdroi'r gyfres o bolisïau llymder ac adnewyddu trefniadau ariannu priodol ar gyfer Cymru, a byddai hyn, wrth gwrs, yn caniatáu i ni gyhoeddi gŵyl gyhoeddus. O dan yr amgylchiadau presennol wrth i filiynau o bunnoedd gael eu tynnu o gyllideb Llywodraeth Cymru, yn ôl unrhyw gymhariaeth wirioneddol â chyllidebau, nid yw hynny'n bosibl—o na fyddai hynny'n wir.

O ran y Bil ymadael â'r EU, mae negodiadau Cyd-bwyllgor y Gweinidogion ar yr Undeb Ewropeaidd wedi'u trefnu ar gyfer dydd Mercher nesaf. Os bydd unrhyw beth o bwys yn digwydd yn y cyfamser, byddwn, wrth gwrs, yn gofyn i'r Llywydd am ddatganiad neu ddull addas arall o roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Cynulliad. Ond rwyf i ar ddeall mai'r trefniadau presennol yw bod y JMC(EN) wedi ei drefnu ar gyfer dydd Mercher nesaf.

A gaf i ofyn am ddatganiad gan Lywodraeth Cymru ar sicrhau tegwch cymhariaeth prisiau rhwng Hinkley Point a morlyn llanw Bae Abertawe? Gan fod terfyn uchaf wedi'i roi ar gostau datgomisiynu a chostau storio datblygiad Hinkley Point, nid ydym cymharu tebyg â thebyg. Trwy bennu terfyn uchaf ar gostau adeiladu morlyn llanw Abertawe ar lefel lawer is na'r gost debygol, byddai'n llawer rhatach cynhyrchu trydan yno.

Ie, yn wir. Mae Mike Hedges yn gwneud pwynt hynod bwysig. Mae Llywodraeth y DU wedi dewis amddiffyn trethdalwyr rhag ysgwyddo holl gostau gwastraff a rhwymedigaethau datgomisiynu gweithfeydd ynni niwclear newydd drwy Ddeddf Ynni 2008. Rydym ni ar ddeall bod amcangyfrif cyfanswm y costau datgomisiynu yn y cynllun datgomisiynu a ariennir, gan gynnwys y gronfa wrth gefn, ryw £8.5 biliwn, ond o ystyried y costau sy'n gysylltiedig â'r mynegai, gall y costau gwirioneddol erbyn diwedd oes weithredol yr orsaf o 60 mlynedd fod mor uchel â £116 biliwn, ar ôl ystyried chwyddiant. Nawr, yn amlwg, nid yw hynny'n chwarae teg. Mae trafodaethau yn mynd rhagddynt rhwng BEIS—yr Adran Busnes, Ynni a Strategaeth Ddiwydiannol—y datblygwyr a Llywodraeth Cymru ynglŷn â materion technegol a chostau gwirioneddol sy'n gysylltiedig â morlyn llanw Bae Abertawe, gan gynnwys ariannu'r prosiect i gynnwys costau cyfatebol eraill.

Arweinydd y Tŷ, rwy'n credu eich bod wedi cael rhyw syniad o'r hyn yr wyf eisiau ei godi. Byddwch yn gwybod y cyhoeddodd y Gweinidog tai ddatganiad ysgrifenedig ar dai fforddiadwy ac asesu'r angen yn y dyfodol, ac felly'r targedau ar gyfer cyflenwi. Rwyf yn credu y dylid bod wedi cyflwyno rhywbeth o'r fath arwyddocâd aruthrol i'r Siambr hon ar ffurf datganiad llafar. Mae'n agor y posibilrwydd o newid enfawr yn y polisi, a byddwn i'n croesawu hynny, ond, fel y nodwyd yn glir yn sylw'r wasg a ddeilliodd o ymgyrch eang Llywodraeth Cymru i gyfleu ei neges—nid wyf yn eich beirniadu am hynny, ond, yn amlwg, roedd Llywodraeth Cymru yn sylweddoli pa mor sylweddol oedd y cam a gymerwyd ddoe, ac, a dweud y gwir, nid ydych yn trin y Siambr hon â'r parch y mae'n ei haeddu drwy ei gyhoeddi ar ffurf datganiad ysgrifenedig.

Gallai fod wythnosau yn pasio cyn craffu ar hyn yn llawn, a ffurfio'r adolygiad mewn gwirionedd a'r grŵp a fydd yn cynnal yr adolygiad, a'r rhai a fydd yn rhan o'r grŵp hwnnw—mae arweinydd neu gadeirydd y grŵp hwnnw eisoes wedi'i ddewis gan y Gweinidog—ni chaiff ddim o hyn ei graffu'n gynnar yma, er gwaethaf y ffaith iddo fynd allan i'r byd a'r betws erbyn hyn drwy'r Western Mail a'r BBC. Rwyf yn gobeithio na fydd y math hwn o driniaeth wael yn digwydd eto. Os oes gennych ymgyrch wasg enfawr ar unrhyw gyhoeddiad, mae'n gwbl sicr y dylech chi wneud datganiad yma yn y Siambr.

Wel, mae'n ddrwg iawn gen i glywed bod yr Aelod yn teimlo felly. Mae'r Gweinidog yma yn gwrando ar ei farn. Mae ein safbwynt ni yn wahanol iawn i hynny. Rydym ni'n credu mai dechrau proses hir yw hyn. Bydd llawer o gyfleoedd i graffu ar y polisi ar ei hynt, gan gynnwys rheoleiddio a deddfwriaeth. Felly, mae'n ddrwg gen i ei fod yn teimlo fel hynny. Ni fwriedir unrhyw amharch i'r Siambr hon. Mae'r Gweinidog yma yn gwrando ar ei farn. Mae ein safbwynt ni yn wahanol iawn.

Arweinydd y Tŷ, byddwch yn ymwybodol bod y mater o oedi wrth drosglwyddo gofal yn un sydd wedi bod yn her gyson ar gyfer y Llywodraeth hon. Mae ffigurau a ryddhawyd yr wythnos diwethaf, ar gyfer mis Mawrth, yn dangos bod 391 o gleifion yn dioddef oedi wrth drosglwyddo gofal, a bod oedi wrth drefnu gofal cymdeithasol yn rhan sylweddol o'r ffigur hwnnw. Nawr, rwy'n cofio degawd yn ôl roeddem yn ymdrin â ffigurau cyfrannedd tebyg iawn: 400 ar gyfartaledd. Felly, nid yw'r ffigurau wedi newid, o ran oedi wrth drosglwyddo gofal, mewn degawd. I roi hynny mewn cyd-destun: ar bob dydd o'r wythnos, mae gennym yr hyn sy'n cyfateb i ddau ysbyty maint Ysbyty Tywysoges Cymru ym Mhen-y-bont ar Ogwr yn llawn cleifion sy'n feddygol iach i gael eu rhyddhau ond sy'n methu â symud o'u gwely yn yr ysbyty i'r cam adfer nesaf. Felly, o ran capasiti, mae hynny'n 12,000 o ddiwrnodau gwely bob mis ar goll o'r system. Felly, a fydd y Llywodraeth yn barod i gyflwyno dadl yn amlinellu'r hyn y mae'n bwriadu ei wneud i fynd i'r afael â'r dagfa enfawr, systematig hon?

Daeth y Dirprwy Lywydd (Ann Jones) i’r Gadair.

Mae lefelau oedi wrth drosglwyddo gofal yn is eleni nag y maent wedi bod yn y gorffennol ac, wrth gwrs, oherwydd polisi'r Llywodraeth hon i gyd-ariannu gofal cymdeithasol a'r GIG, mae gennym lawer iawn llai o broblemau yn hyn o beth nag a welwn mewn mannau eraill. Ond mae hon yn broblem i bob Llywodraeth orllewinol; nid yw'n broblem unigryw i Lywodraeth Cymru. Mae Llywodraeth Cymru wedi gweithio'n dda iawn ar draws y GIG a gwasanaethau cymdeithasol i sicrhau bod y broblem yr is nag erioed eleni, a bod yr holl ysbytai yn parhau i weithio yn galed iawn i leihau'r broblem hon lle bo hynny'n bosibl.

Arweinydd y Tŷ, ddoe, cyhoeddodd Ysgrifennydd y Cabinet dros Lywodraeth Leol a Gwasanaethau Cyhoeddus ddatganiad ysgrifenedig ar gymorth ar gyfer y lluoedd arfog yng Nghymru. Mae'r datganiad yn gorffen trwy ddweud bod Ysgrifennydd y Cabinet yn cydnabod yr angen i barhau i fuddsoddi yn y cymorth a roddir i gyn-filwyr ein lluoedd arfog a gwella'r cymorth hwnnw. Fodd bynnag, nid yw'n credu y byddai penodi comisiynydd y lluoedd arfog i Gymru yn ychwanegu rhagor o fudd neu werth. Arweinydd y Tŷ, rwy'n credu bod y mater hwn yn rhy bwysig i ymdrin ag ef mewn datganiad ysgrifenedig ar hyn o bryd. Felly gofynnaf ichi drefnu dadl yn amser Llywodraeth Cymru, neu o leiaf ddatganiad llafar, ar y ffordd orau y gallwn ddarparu gwasanaethau i'n cyn-filwyr, y mae arnom ddyled enfawr o ddiolch iddynt.

Cytunaf yn llwyr â'r Aelod fod arnom ddyled enfawr o ddiolch i'n cyn-filwyr. Fe wnaeth Ysgrifennydd y Cabinet dros wasanaethau cyhoeddus nodi ei farn ar y mater yn glir iawn ac, wrth gwrs, bydd yr Aelod yn cael cyfleoedd i'w holi yn ystod ei amser cwestiynau ei hun, ynghylch unrhyw gamau pellach angenrheidiol. Ond hoffwn danlinellu'r hyn a ddywedodd, sef, wrth gwrs ein bod i gyd yn cydnabod bod arnom ddyled enfawr o ddiolch i'n cyn-filwyr, a ddylai gael y gwasanaethau gorau oll o ganlyniad i'w gwasanaeth.

Rwy'n sylweddoli nad yw bob tro yn bosibl darparu datganiadau i'r Cynulliad hwn, ond rwy'n credu o ran terfynu Cymunedau yn Gyntaf, fod hynny yn deilwng o ddatganiad yma, a chafodd ei dynnu allan unwaith eto yr wythnos diwethaf ar ôl inni adael y siambrau dadlau hyn i'n rhanbarthau neu ein pwyllgorau. Nawr, o ystyried bod hon yn rhaglen flaenllaw Llywodraeth Lafur mewn cysylltiad â lliniaru effeithiau tlodi, mae'r ffaith na chafwyd unrhyw esboniad ynghylch beth fydd yn digwydd nesaf, nac unrhyw ddadansoddiad o'r hyn sydd wedi digwydd gyda Cymunedau yn Gyntaf yn y gorffennol, neu unrhyw gydnabyddiaeth o'r ffaith bod 50,000 yn fwy o blant yn wynebu byw mewn tlodi yng Nghymru erbyn hyn, yn rhywbeth yr wyf yn ei gael i fod braidd yn frawychus gan Lywodraeth Lafur yma yng Nghymru. Felly, byddwn i'n gwerthfawrogi datganiad yma yn y Siambr hon, fel y gallwn ddeall, fel Aelodau Cynulliad, beth sy'n digwydd nesaf. Os bydd yn cael ei gynnwys yn y grant refeniw ar gyfer awdurdodau lleol, sut y byddwn yn monitro hynny, a sut ydym ni'n sicrhau y bydd y bobl hynny y mae angen cefnogaeth arnynt fwyaf yn ei chael.

Ac mae fy ail gais am ddatganiad gan yr un Gweinidog ar y fframwaith troseddwyr a gyhoeddodd, eto yr wythnos diwethaf. Rwy'n credu bod angen i ni ddeall, os yw Llywodraeth Cymru yn oedi cynlluniau unrhyw garchar newydd, beth yw ystyr hynny o ran polisïau cyfiawnder troseddol ehangach y mae ef a'r Llywodraeth yn eu datblygu yn hyn o beth. Felly, hoffwn i weld y gallwn drafod hynny hefyd, er mwyn i ni, fel Aelodau Cynulliad, o bob rhan o'r Siambr, gyfrannu at y system cyfiawnder troseddol honno i Gymru.

O ran y cyntaf, mae Ysgrifennydd y Cabinet dros Lywodraeth Leol a Gwasanaethau Cyhoeddus wrthi, mi wn, yn cael trafodaeth gymhleth â Llywodraeth y DU ynghylch polisi yr adran gyfiawnder yng Nghymru a'r rhyngweithio rhwng ei gwahanol rannau. Ac rwy'n siŵr pan fydd y trafodaethau hynny wedi cyrraedd y pwynt pan fydd yn gallu rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Siambr, y bydd yn hapus iawn i wneud hynny. Nid wyf yn credu ei fod wedi cyrraedd y pwynt hwnnw ar hyn o bryd.

O ran dod â rhaglen Cymunedau yn Gyntaf i ben, bu hon yn flwyddyn bontio, ac mae Aelodau'r Cynulliad yn ymwybodol iawn mai blwyddyn bontio oedd hi. Mae'r datganiad i ddiolch i'r rheini sydd wedi chwarae rhan wrth ddod â rhaglen Cymunedau yn Gyntaf i ben yn drefnus, a chadw ei gwaith gorau. Roedd pob un ohonom yn hynod o awyddus i weld hynny'n digwydd. Mae hyn yn rhan o raglen adnewyddu polisi ar gyfer Gweithredu yn Erbyn Tlodi, yng ngoleuni rhaglen gyni Llywodraeth y DU, ac mae wedi bod ar waith ers amser hir. Ac, mewn gwirionedd, mae llawer iawn o'u rhaglenni yn parhau ar ffurfiau eraill, megis y cynllun cyflogadwyedd ac ati. Ond nid yw'n syndod i'r Aelodau bod rhaglen Cymunedau yn Gyntaf wedi bod trwy ei blwyddyn bontio a'i bod yn dod i ben.

Tybed a gaf i ofyn, mewn gwirionedd byddai datganiad ysgrifenedig yn well ar gyfer hyn mae'n debyg, naill ai gan yr Ysgrifennydd llywodraeth leol, neu, yn wir, gennych chi eich hun, i egluro'r sefyllfa o ran pwy sy'n gyfrifol am fonitro a datrys unrhyw broblemau yn y bwlch cyflog rhwng y rhywiau yn ein hawdurdodau lleol. Rai wythnosau yn ôl, mewn ateb ysgrifenedig i gwestiwn llafar na lwyddwyd i'w gyrraedd, dywedwyd wrthyf, yma yn y Siambr, fod

'y Comisiwn Cydraddoldeb a Hawliau Dynol yn arwain, monitro a rheoleiddio awdurdodau lleol yn rhan o'u dyletswydd' ac wedyn yn cymryd unrhyw gamau gweithredu gyda chyflogwyr i helpu i fynd i'r afael â'r bwlch hwnnw. Pan ysgrifennais at y Comisiwn Cydraddoldeb a Hawliau Dynol, cadarnhawyd ar gyfer y flwyddyn ariannol 2017-18 ac ar gyfer y tair blynedd flaenorol, nad oedd ganddo unrhyw wybodaeth o gwbl am y bwlch cyflog rhwng y rhywiau mewn unrhyw un o'r cynghorau yng Nghymru, ac yn wir nid oedd wedi cymryd unrhyw gamau i unioni unrhyw beth. Felly, tybed a wnewch chi egluro yn union pwy sy'n gyfrifol am ddarparu'r data, a'i ddadansoddi, oherwydd ymddengys i mi nad yw rhywun yn rhywle yn gwneud yr hyn y dylai fod yn ei wneud.

Ie, wel, mae hynny'n amserol iawn, fel y mae'n digwydd, oherwydd ein bod wedi cyhoeddi adolygiad cyflym o bolisïau sy'n canolbwyntio ar y rhywiau, a rhoddais y cylch gorchwyl ar gyfer hynny yn Llyfrgell yr Aelodau yr wythnos diwethaf. Felly, rydym yn gobeithio cyflwyno'r canlyniadau priodol cyntaf o hynny, gan gynnwys trefniadau amrywiol, lle bo angen, ar gyfer monitro a gwerthuso a dwyn pethau ymlaen, fel y bwlch cyflog rhwng y rhywiau ar draws holl sefydliadau'r sector cyhoeddus, gan gynnwys y sefydliad hwn. Felly, byddaf yn ystyried yr hyn y mae Suzy Davies newydd ei ddweud ac yn trafod â fy nghyd-Aelod yn y Cabinet beth fyddai'r trefniadau gorau ar gyfer adrodd am hynny yn rhan o'r adolygiad cyflym. Rwy'n credu, mewn gwirionedd, bod y model gwerthuso bron cyn bwysiced â'r polisi a roddwn ar waith i'w ddwyn ymlaen. Felly, byddaf yn ystyried hynny, ac yn rhan o'r adborth ar yr adolygiad cyflym, gwnaf yn siŵr ei fod yn cael sylw.

A gawn ni ddatganiad ynghylch cynllun ffordd osgoi Caernarfon-Bontnewydd? Roedd y ffordd yma i fod i agor yr haf yma, ac yn lle hynny, nid yw'r gwaith adeiladu ddim hyd yn oed wedi cychwyn. Mae hynny ddwy flynedd yn hwyr, ac, wrth gwrs, mae etholwyr yn fy ardal i yn mynd yn fwy a mwy rhwystredig ac mae rhai hyd yn oed yn dechrau amau a fydd y ffordd yma yn gweld golau dydd o gwbl. Felly, i dawelu pryderon, a gawn ni ddatganiad os gwelwch yn dda, un ai yn cyhoeddi'r amserlen, neu yn egluro natur yr oedi hollol annerbyniol sydd yn digwydd?

Mae Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a Thrafnidiaeth yn ystyried y canfyddiadau a'r argymhellion o adroddiad yr arolygydd, yn dilyn yr ymchwiliad lleol cyhoeddus, cyn penderfynu ar hyn. Rydym yn cydnabod yr oedi a fu, ond cafwyd llawer iawn o ohebiaeth yn rhan o'r broses statudol ac mae wedi cymryd llawer mwy o amser na'r disgwyl i'w hystyried. Fodd bynnag, rydym yn dymuno gwneud yn siŵr ein bod yn cymryd yr amser sydd ei angen i sicrhau bod y dystiolaeth wedi ei gwerthuso'n llawn. Rydym yn deall yn llwyr bwysigrwydd y buddsoddiad mewn seilwaith yn y gogledd, ac rwy'n siŵr pan fydd Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a Thrafnidiaeth wedi cael cyfle i ystyried yr holl argymhellion yn fanwl, y bydd yn cyflwyno datganiad ar y cynllun hwn.

A gaf i alw am dri datganiad, os gwelwch yn dda—y cyntaf ar ddiogelwch ar y ffyrdd yng Nghonwy a sir Ddinbych? Bydd arweinydd y tŷ yn ymwybodol y cyhoeddwyd bod grŵp gorchwyl a gorffen wedi ei sefydlu ar gyfer y darn o ffordd sy'n arbennig o beryglus, o'r enw triongl Evo, sy'n croesi'r ffin rhwng Conwy a sir Ddinbych yn fy etholaeth i. Mae'n 20 milltir o hyd, a chaiff ei hyrwyddo ar fforymau ar-lein a chylchgronau fel man lle dylai pobl yrru'n gyflym iawn a mwynhau'r wefr. Ond, yn anffodus, mae hyn wedi arwain at ddamweiniau difrifol, a nifer o farwolaethau ar y darn penodol hwnnw. Cyn y Nadolig, cyhoeddodd Llywodraeth Cymru fod grŵp gorchwyl a gorffen wedi'i sefydlu, a gwnaed argymhelliad gan y grŵp gorchwyl a gorffen hwnnw i osod camerâu cyflymder cyfartalog ar hyd y llwybr. Roeddwn i'n siomedig iawn, yr wythnos diwethaf, i gael gwybod gan Gyngor Bwrdeistref Sirol Conwy, fod Llywodraeth Cymru, ar ôl yr anogaeth i hyrwyddo cais camerâu cyflymder cyfartalog, wedi gwrthod y cais am gyllid i osod camerâu cyflymder cyfartalog ar hyd y llwybr. Felly, mae arnaf ofn fod gobeithion fy etholwyr o sefyllfa draffig ffyrdd fwy diogel yn y rhan honno o'r etholaeth wedi'u chwalu'n llwyr. Ac rwy'n credu bod esboniad yn ddyledus iddynt gan y Gweinidog, yn y Siambr hon, fel y gallwn wybod yn union pam mae Llywodraeth Cymru wedi gwrthod y cyllid i wneud eu haddewid o osod camerâu cyflymder cyfartalog ar hyd y llwybr hwnnw yn bosibl. Rwy'n credu bod angen diweddariad arnom ar hynny, os gwelwch yn dda.

A gaf i hefyd alw am ddatganiad priodol ar y rhaglen targedu buddsoddiad mewn adfywio? Rwy'n deall bod dogfen ddrafft ar gael ar hyn o bryd, ar gyfer y cyfnod 2018-21, a'i bod yn cyfeirio at un lle yn fy etholaeth i—ardal Pen-sarn, ger Abergele—ond, yn anffodus, ymddengys ei bod wedi hepgor yn llwyr gymuned eithaf tlawd mewn lle o'r enw Sandy Cove, ar hyd y rhan honno o'r arfordir rhwng y Rhyl ac Abergele. Tybed a fydd cyfle, gan mai dogfen ddrafft yw hi, i gyflwyno deiseb yn gofyn i'r Llywodraeth adolygu'r sefyllfa, er mwyn cynnwys Sandy Cove, yn arbennig o gofio'r sefyllfa ddifrifol o ran ffyrdd sydd heb eu mabwysiadu.

Ac, yn olaf, o ystyried eich cyfrifoldeb dros gymunedau ffydd, arweinydd y tŷ, a wnewch chi ymuno â mi i longyfarch Undeb Bedyddwyr Cymru ar ei phen-blwydd yn gant a hanner? Roedd llawer o Aelodau'r Cynulliad yn bresennol yn y dathliadau, a gynhaliwyd draw yn y Pierhead y prynhawn yma, ac rwyf o'r farn y dylid cydnabod hynny yma yn y Siambr y prynhawn yma, gennych chi, yn rhinwedd eich swydd fel y Gweinidog ar gyfer cymunedau ffydd. Mae Undeb Bedyddwyr Cymru wedi cael effaith aruthrol, nid yn unig ar bobl Cymru, ond o amgylch y byd hefyd, trwy ei gweithgareddau cenhadol, ac rwy'n credu bod dyletswydd arnom i gydnabod y cyfraniad aruthrol a wnaed ganddynt.

Ydw, rwyf yn falch iawn o gydnabod y cyfraniad hwnnw, yn anad dim o ran fy mywyd i fy hun. Mae llawer o'r emynau rwy'n eu hadnabod ac yn dwlu arnynt yn sgil mynd i gapel Bedyddwyr gyda fy mam-gu, a chanu'n uchel, dair gwaith y Sul, pan oedd yn fraint i ni gael treulio diwrnod gyda hi. Mae gen i atgofion melys iawn o hynny. Ac, yn wir, rwy'n hapus iawn i gydnabod cyfraniad Undeb Bedyddwyr Cymru, ac, yn wir, bob un o'n cymunedau ffydd, i'r dreftadaeth ddiwylliannol a ffydd gyfoethog yr ydym yn falch iawn ohoni—a hynny'n briodol—yma yng Nghymru. Felly, rwy'n falch iawn o allu gwneud hynny; diolch ichi am y cyfle.

O ran y ddau arall, mae'r Aelod wedi nodi nifer o faterion penodol iawn, ac rwy'n credu mai eu trafod drwy lythyr rhyngddo ef ac Ysgrifennydd y Cabinet yw'r ffordd orau o ymdrin â'r materion hynny. Nid wyf yn ymwybodol o'r manylion, felly nid wyf mewn sefyllfa i ddweud y naill ffordd neu'r llall, ond, os nad yw hynny'n foddhaol, rwy'n siŵr y gallwn wneud rhywbeth drwy gyfrwng gwybodaeth i'r Senedd gyfan.

A gaf i ofyn am ddatganiad gan yr Ysgrifennydd iechyd ynglŷn â'r newyddion sydd wedi dod i'r amlwg heddiw fod pres yr elusen Awyr Las yn talu am strategaeth ymgysylltu â staff Bwrdd Iechyd Lleol Prifysgol Betsi Cadwaladr? Rwy'n gwybod y bydd etholwyr yn y gogledd wedi eu synnu, ac yn wir wedi eu siomi, fod arian sy'n cael ei godi gan wirfoddolwyr, a gan grwpiau elusennol, yn cael ei wario ar waith y byddai rhywun yn disgwyl iddo fod yn waith creiddiol i'r bwrdd iechyd. Rwyf wedi edrych ar y strategaeth ymgysylltu yma, ac mae'n sôn am bethau fel helpu i greu gweledigaeth a chyfeiriad, sicrhau adborth i staff—wel mi fyddai unrhyw gorff cyhoeddus, mi fyddech chi'n disgwyl, yn cyflawni hynny yn eu gwaith o ddydd i ddydd. Ond mae e hefyd, wrth gwrs, yn sôn am bethau fel cysylltu uwch-reolwyr ac arweinwyr y bwrdd â staff y rheng flaen, a dyna ni wedyn yn sylweddoli bod y pres yma, i bob pwrpas, yn cael ei ddefnyddio fel rhan o'r ymdrech i gael y bwrdd allan o fesurau arbennig. Mae lefel y gwariant hefyd yn mynd i beri syndod i nifer.

Rydym i gyd, wrth gwrs, yn gefnogol i'r £25,000 sydd wedi cael ei godi tuag at offer monitro'r galon; yr £20,000 ar gyfer offer ffisiotherapi; y £75,000 ar gyfer prynu wigiau i gleifion canser, ond rydym yn sôn fan hyn am £450,000. Rydym hefyd yn nodi, wrth gwrs, fod aelodau bwrdd iechyd Betsi Cadwaladr yn ymddiriedolwyr ar Awyr Las. Felly, rydw i'n teimlo bod angen datganiad gan y Gweinidog iechyd mewn ymateb i hyn. Ac a ydy Llywodraeth Cymru yn teimlo ei bod yn iawn bod y bwrdd yn dibynnu ar bres elusennol, i bob pwrpas, i gael eu hunain allan o fesurau arbennig? 

Clywais i yr adroddiadau hyn ar y newyddion hefyd a gwn fod Ysgrifennydd y Cabinet yn ymwybodol ohonynt. Aeth y bwrdd i lawer o drafferth i ddweud eu bod o'r farn nad oeddent wedi gwneud unrhyw beth o'i le. Gwn fod Ysgrifennydd y Cabinet yn ymchwilio i'r mater ac os oes unrhyw beth y mae angen ei ystyried, gwn y bydd yn gwneud hynny.

Yn olaf, Nick Ramsay.

Diolch, Dirprwy Lywydd. A gaf i gytuno â'r sylwadau a wnaed yn gynharach gan Darren Millar ynghylch pen-blwydd Undeb Bedyddwyr Cymru yn gant a hanner? Es i i'r digwyddiad hwnnw hefyd, ynghyd â llawer o Aelodau eraill y Cynulliad. Roedd yn llwyddiannus iawn a dymunwn y gorau iddynt.

Ar yr un pryd, cynhaliais i fy nigwyddiad fy hun i fyny'r grisiau yn yr Oriel ar gyfer Love Zimbabwe. Arweinydd y tŷ, mae bellach ryw bum mis ers ymddiswyddiad Robert Mugabe yn Zimbabwe. Mae'r wlad honno yn dal yn y broses—yn y dyddiau cynnar iawn—o adfer ei hun gyda chymorth cynifer o bobl â phosibl o weddill y byd. Mae canolbwynt gweithredu'r grŵp Love Zimbabwe wedi'i leoli yn fy etholaeth i. Ar hyn o bryd, rwyf wrthi'n codi arian ac yn casglu llyfrau i gyflenwi llyfrgell yn Zimbabwe ac i geisio cael y wlad honno i symud i'r cyfeiriad y dylai fod wedi bod yn symud iddo dros flynyddoedd lawer, ond cafodd hynny wedi'i lesteirio. A wnewch chi ddweud wrthym sut y mae Llywodraeth Cymru yn bwriadu cefnogi pobl Zimbabwe wrth iddynt geisio rhoi trefn ar eu bywydau ac adfer eu gwlad, a gwneud yn siŵr eu bod yn gwybod bod pobl Cymru a'r Cynulliad yn estyn eu cyfeillgarwch gwirioneddol iddynt?

Wel, yn wir. Mae'n ddrwg gen i na lwyddais i fod yn bresennol yn y digwyddiad, oherwydd byddwn i wedi hoffi bod yno yn fawr iawn. Wrth gwrs, rydym yn hynod falch o'n cysylltiadau ag Affrica ac o'r rhaglen Cymru o blaid Affrica. Nid wyf yn ymwybodol o unrhyw fanylion penodol am Zimbabwe, ond rwy'n fwy na pharod ymchwilio i hynny ar gyfer yr Aelod. Mae ein hymdrechion ar ran Affrica, drwy'r rhaglen Cymru o blaid Affrica, bob amser yn dod â manteision, nid yn unig i'r bobl yr ydym yn eu cynorthwyo yn Affrica i wneud pethau megis adeiladu ysgolion, cael cyfarpar cyfrifiadurol, llyfrgelloedd ac ati, ond mewn gwirionedd i gyfoethogi bywyd diwylliannol Cymru yn aruthrol drwy'r trafodaethau. Rwy'n ymwybodol iawn o lawer o raglenni o'r fath yn fy etholaeth i fy hun. Yn anffodus nid wyf yn gwybod y manylion am Zimbabwe, ond rwy'n fwy na pharod i ymchwilio i'r mater ac ysgrifennu at yr Aelod yn unol â hynny.

Mae'n ddrwg gen i, ac yn olaf, yn olaf, oherwydd rydych chi i gyd yn ei wneud, felly gwnaf innau o'r gadair, ac yn olaf, yn olaf, Julie Morgan. [Chwerthin.]

Diolch ichi, Dirprwy Lywydd. Gwn y bydd arweinydd y tŷ yn ymwybodol o gerflun Millicent Fawcett sy'n cael ei ddadorchuddio yn Sgwâr y Senedd heddiw—yr un cerflun o fenyw sydd ymysg yr 11 cerflun o ddynion. Felly, tybed a gawn ni ddatganiad am y cynlluniau i gael cerfluniau o ddwy fenyw yma yng Nghymru. Cyhoeddodd y Prif Weinidog hynny yn ei araith, a oedd i'w chroesawu'n fawr, ym Mhrifysgol Rhydychen. Felly, tybed a wnaiff arweinydd y tŷ roi mwy o fanylion am y cynllun hwn sydd i'w groesawu'n fawr.

Ydw. Rwy'n credu ei fod yn destun cywilydd mewn gwirionedd nad oes yno gerflun o Gymraes hanesyddol. Pan fo rhywun yn nodi hyn i chi mae'n dod yn hynod o amlwg, ond mae hynny'n hollol annerbyniol. Rwy'n bwriadu cyflwyno datganiad ar nifer o faterion, gan gynnwys cerfluniau, placiau ac ati, yn ystod y tymor hwn—cyn toriad yr haf—a byddaf yn sicr yn falch iawn o gynnwys cynlluniau ar gyfer cerfluniau a nifer o osodiadau coffa parhaol eraill i wneud yn siŵr bod cyfraniad menywod Cymru i hanes diwylliannol Cymru, ac ymdrechion presennol ym meysydd diwylliannol, gwleidyddol, gwyddonol ac eraill, wedi'i nodi'n briodol yn ein hanes.

Diolch, arweinydd y tŷ.