Eitem 6 yw Datganiad Ysgrifennydd y Cabinet dros Ynni, Cynllunio a Materion Gwledig ar ddyfodol rheoli tir, ac rwy'n galw ar Ysgrifennydd y Cabinet, Lesley Griffiths.

Diolch ichi, Dirprwy Lywydd. Ers degawdau, mae rheoli tir wedi ei lunio gan yr Undeb Ewropeaidd. Cafodd hyn ddylanwad mawr ar strwythur a pherfformiad ein sector amaethyddol. Gyda Brexit fe ddaw newidiadau sylweddol a chyflym. Mae'r cyfuniad o adael y polisi amaethyddol cyffredin a threfniadau masnachu newydd yn golygu na ellir cynnal y sefyllfa bresennol yn unig.

Mae hyn o bwys mawr i Gymru. Mae mwyafrif llethol ein tir dan berchnogaeth a rheolaeth y ffermwyr, y coedwigwyr a'r cyrff amgylcheddol. Mae ffermio yn rhan hanfodol o'n heconomi wledig, yn angor cymdeithasol i gymunedau, a'r rheolwyr tir yw ceidwaid y tir sydd yn sail i'n hamgylchedd naturiol.

Mae'r achos dros ddatganoli yn gryfach nag erioed o'r blaen. Mae cyfansoddiad ein sector ffermio ni yn wahanol iawn i weddill y DU, Lloegr yn arbennig felly. Mae ein tirwedd ni yn fwy amrywiol, mae ein cymunedau gwledig yn gyfran fwy o'r boblogaeth, ac mae amaethyddiaeth yn rhan fwy gyfannol o we ein diwylliant, yn enwedig o'r iaith Gymraeg. Mae gennym gyfle sy'n codi unwaith mewn cenhedlaeth i ailgynllunio ein polisau mewn modd sy'n gyson â dull cyfannol unigryw Cymru, gan ddarparu ar gyfer ein heconomi, ein cymdeithas a'r amgylchedd naturiol.

Rwy'n ddiolchgar am gymorth a chefnogaeth yr holl randdeiliaid sydd wedi dod at ei gilydd yn fy Grŵp Bord Gron gweinidogol ar Brexit. Gan dynnu ar y trafodaethau hynny, rwyf wedi llunio pum egwyddor graidd ar gyfer dyfodol ein tir a'r bobl sy'n ei reoli.

Yr egwyddor gyntaf yw bod yn rhaid inni gadw rheolwyr tir ar y tir. Er mwyn cael y budd mwyaf, mae'n rhaid i dir gael ei reoli'n weithredol gan y rhai sy'n ei adnabod orau. Mae hyn yn well ar gyfer ein hamgylchedd a'n cymunedau hefyd. Fodd bynnag, nid yw hynny'n golygu na ddylai defnydd tir na'r bobl sy'n ei reoli gael eu newid dros amser.

Fy ail egwyddor yw fod cynhyrchu bwyd yn parhau i fod yn hanfodol i'n cenedl. Ceir llawer o resymau da dros roi cymorth gan y Llywodraeth, ond nid y cynllun taliad sylfaenol yw'r dull gorau o ddarparu hyn. Mae gan Lywodraeth swyddogaeth bwysig i'w chwarae i helpu rheolwyr tir i fod yn economaidd gynaliadwy wedi i'r DU adael yr Undeb Ewropeaidd.

Mae'r diwygio yn gyfle mawr hefyd i gynyddu manteision ein tir i'r cyhoedd ehangach yng Nghymru mewn ffordd ddramatig. Felly, fy nhrydedd egwyddor yw y bydd y cymorth yn y  dyfodol yn canolbwyntio ar ddarparu nwyddau cyhoeddus sy'n cyflenwi ar gyfer holl bobl Cymru. Mae cyfoeth ac amrywiaeth tirwedd Cymru yn golygu nad oes prinder nwyddau cyhoeddus i'w caffael, o'r awyr lân i reoli llifogydd a chynefinoedd gwell.

Yn bedwerydd, dylai pob un o'r rheolwyr tir gael y cyfle i elwa ar y cynlluniau newydd. Ni fyddwn yn cyfyngu ar ein cefnogaeth i dderbynwyr presennol y PAC. Serch hynny, efallai y bydd angen i reolwyr tir wneud pethau mewn ffordd wahanol yn gyfnewid am gymorth. Dyma'r unig ffordd y gallwn sicrhau bod ein tir yn cyflenwi mwy o fanteision.

Yn olaf, mae angen inni gael sector amaethyddol ffyniannus a chydnerth yng Nghymru, beth bynnag fyddo natur y Brexit. Er mwyn gwireddu hynny, mae angen inni newid y ffordd yr ydym yn cefnogi ffermwyr. Ein bwriad, felly, yw cael dwy elfen o gymorth—un ar gyfer gweithgareddau economaidd ac un ar gyfer cynhyrchu nwyddau cyhoeddus. Ceir cysylltiadau amlwg bwysig rhwng cynhyrchu bwyd a nwyddau cyhoeddus, felly bydd raid i'r cymorth fod yn gyflenwol. Bydd llawer o reolwyr tir yn gallu cynhyrchu'r naill a'r llall, ond ni ddylai cymorth ar gyfer cynhyrchu bwyd danseilio ein hamgylchedd naturiol.

Drwy gyfrwng y grŵp bord gron, rwyf wedi lansio cam newydd o ymgysylltiad dwys â rhanddeiliaid i weithio ar y cyd ar y manylion o sut i gyflenwi'r bum egwyddor yn y ffordd orau. Mae'r grwpiau hyn yn cyflwyno syniadau gwerthfawr a fydd yn helpu Llywodraeth Cymru i ddod â chynigion gerbron ar gyfer diwygio. Caiff y cynigion hyn eu cynnwys yn y ddogfen ymgynghori a gyhoeddir ddechrau mis Gorffennaf.

Mae enw da cynnyrch o Gymru yn dibynnu ar safonau uchel. Felly bydd y ddogfen hon yn ystyried goblygiadau diwygio ein fframwaith rheoleiddio hefyd. Mae gennym gyfle i ddylunio fframwaith mwy cyfoes, syml a hyblyg. Mae hyn yn berthnasol i ansawdd ein dŵr, ein priddoedd, yr aer ac iechyd ein hanifeiliaid. I gyflenwi'r cymorth hwn, bydd angen y ddeddfwriaeth gywir yn ei lle. Mae fy swyddogion a minnau'n parhau i weithio gyda DEFRA a llywodraethau eraill y DU i bennu'r ffordd orau o ddeddfu. Rwy'n ystyried Bil amaethyddol Cymreig ac hefyd yn ystyried cynnwys darpariaethau dros dro ar gyfer pontio ym Mil amaethyddiaeth arfaethedig y DU.

Mae gadael yr Undeb Ewropeaidd yn dod â newidiadau sylweddol, a bydd yn rhaid inni gael cyfnod pontio sydd wedi'i gynllunio'n dda a thros sawl blwyddyn. Dysgais am bwysigrwydd osgoi dilead cymorthdaliadau ar ymyl y dibyn, yn ystod fy ymweliad diweddar â Seland Newydd. Byddaf yn parhau i ymladd i amddiffyn y dyraniad llawn a theg o ariannu i gefnogi rheoli tir yng Nghymru. Fodd bynnag, hyd yn hyn mae Llywodraeth y DU wedi methu â rhoi unrhyw fanylion neu ymrwymiad y tu hwnt i 2022. Roeddwn yn falch iawn fod Fergus Ewing, Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi Wledig a Chysylltedd yn yr Alban, wedi ymuno â mi i ysgrifennu at Michael Gove, Ysgrifennydd Gwladol yr Amgylchedd, Bwyd a Materion Gwledig, i ofyn am eglurhad pellach ar ddyfodol cyllid. Er gwaethaf yr ansicrwydd hwn, rwy'n awyddus i bennu amserlen glir ar gyfer ffermwyr Cymru.

Bydd y cynllun taliad sylfaenol yn parhau fel 'i cynlluniwyd yn 2018, a gallaf gadarnhau heddiw y byddaf yn parhau hefyd i weithredu cynllun y taliad sylfaenol ar gyfer y flwyddyn gynllun 2019. O 2020 ymlaen, bydd y pwerau yn dychwelyd o Ewrop. Yna, rwy'n rhagweld pontio graddol dros sawl blwyddyn o'r cynlluniau presennol i rai newydd. Erbyn 2025, hoffwn weld y broses wedi'i chwblhau, a byddaf yn nodi manylion pellach ym mis Gorffennaf a gallaf warantu y bydd newidiadau yn destun ymgynghoriad manwl.

Her fawr Brexit yw sicrhau nad yw ei effaith yn tanseilio'r gwerth gwirioneddol y mae rheoli tir yn ei roi i Gymru. Y cyfle mawr yw sefydlu polisi Cymreig newydd i'w helpu i addasu i rymoedd marchnad y dyfodol. Rwy'n hyderus y gall ein rheolwyr tir addasu, a swyddogaeth y Llywodraeth hon yw rhoi digon o amser a chefnogaeth i hyn.

A gaf i ddiolch i Ysgrifennydd y Cabinet am ei datganiad y prynhawn yma? Rwy'n falch fod y Ysgrifennydd y Cabinet wedi cyflwyno'r datganiad pwysig hwn, yn enwedig yn ngoleuni'r cytundeb rhwng Llywodraethau Cymru a'r DU o ran Bil yr Undeb Ewropeaidd (Ymadael), sy'n golygu ein bod ni gam yn nes at ddyfodol newydd i amaethyddiaeth Cymru a Phrydain.

Wrth gwrs, rydym ni i gyd yn cytuno ar y bum egwyddor graidd a nodwyd ym mis Chwefror, yn enwedig o ran y syniad fod cynhyrchu bwyd yn parhau i fod yn hanfodol. Yn wir, mae ffermwyr yn dal i godi'u pryderon gyda mi am ddyfodol eu cymorthdaliadau pe byddai Prydain yn penderfynu mabwysiadu dull sy'n rhoi blaenoriaeth i amddiffyn yr amgylchedd yn hytrach na chynhyrchu bwyd. Rwy'n falch bod y datganiad heddiw yn cydnabod bod ffermwyr Cymru yn dal i fod yn geidwaid cefn gwlad rhagorol a'i bod yn hanfodol fod y cydbwysedd yn gywir rhwng amddiffyn yr amgylchedd a chynhyrchu bwyd. Er fy mod yn derbyn y cynhelir ymgynghoriad yn ddiweddarach eleni, a oes modd iddi roi mwy o wybodaeth inni o'r cychwyn cyntaf am sut y mae Llywodraeth Cymru yn bwriadu sicrhau'r cydbwysedd hwnnw fel y gall ffermwyr Cymru fod yn sicr o'r llwybr a ddilynir wedi Brexit?

Wrth gwrs, bydd yn rhaid cael system bontio ar waith ar gyfer y trefniadau ariannu i'r dyfodol, ac mae Llywodraeth Cymru wedi bod yn barod i nodi bod ymgysylltu wedi digwydd yn barod gyda rhanddeiliaid a llywodraethau eraill yn hyn o beth. Yng ngoleuni'r sylwadau a wnaed eisoes gan Ysgrifennydd y Cabinet ar y mater hwn, a oes modd iddi roi rhywfaint rhagor o wybodaeth am ba drefniadau cyllido yn union y mae Llywodraeth Cymru eisiau eu gweld yn y dyfodol, o gofio bod Llywodraeth y DU wedi ymrwymo cyllid tan 2022? Yn ei datganiad heddiw mae hi wedi cadarnhau y bydd y cynllun taliad sylfaenol ond yn parhau i fod yn weithredol tan 2020.

Daeth y Llywydd i’r Gadair.

Wrth gwrs, gwyddom fod y diwydiant amaethyddol yng Nghymru wedi cael ei integreiddio yn agos â'r farchnad Ewropeaidd, ac rydym i gyd yn cydnabod y byddai gosod tariffau rhwng y DU a'r UE yn niweidiol iawn i ffermwyr Cymru. Rwy'n gwybod mai dyna yw safbwynt Llywodraeth Cymru ar y mater, ond efallai yn ei hymateb y gallai Ysgrifennydd y Cabinet roi'r wybodaeth ddiweddaraf am ei thrafodaethau gyda'i chymheiriaid yn y DU ac, yn wir, ei chymheiriaid yn Ewrop ar sut i amddiffyn y diwydiant i'r dyfodol.

Nawr, ym mis Mawrth y llynedd, cynhaliodd y Pwyllgor Newid yn yr Hinsawdd, Amgylchedd a Materion Gwledig ymchwiliad i ddyfodol rheoli tir yng Nghymru. Yn rhan o'r ymgynghoriad, roedd Undeb Amaethwyr Cymru yn ei gwneud yn glir y dylai Llywodraethau fynd ati'n rhagweithiol i gefnogi bwyd a ffermio yn y DU drwy eu polisïau caffael eu hunain. Yn yr amgylchiadau, efallai y gall Ysgrifennydd y Cabinet ddweud wrthym yn awr am arferion caffael Llywodraeth Cymru o ran ffermio ac egluro pa gamau newydd y mae Llywodraeth Cymru wedi'u cymryd ers ymchwiliad y Pwyllgor i fynd i'r afael â'r pwynt hwn yn benodol.

Er ei bod yn amlwg fod yna lawer o heriau o ran rheoli tir i Gymru ar ôl Brexit, ceir digonedd o gyfleoedd hefyd. Gall datblygu polisi amaethyddol domestig i Gymru bellach fod yn gyfle i Lywodraeth Cymru edrych o ddifrif ar y tirlun rheoleiddio presennol ar gyfer ffermwyr, ac rwy'n falch fod y datganiad heddiw yn cadarnhau y bydd Llywodraeth Cymru yn edrych ar fframwaith newydd a hyblyg. Cafodd hyn ei hyrwyddo gan y diwydiant ers tro. Yn wir, mae NFU Cymru yn dweud wrthym mai rheoliad gwael yn aml sy'n cael ei nodi'n rheswm dros ddiffyg hyder busnes mewn fferm, a'i fod yn ychwanegu at lwyth gwaith y ffermwyr yn sylweddol. Bellach mae gan Lywodraeth Cymru y cyfle i adfer y tirlun hwn a sicrhau bod dulliau mwy gwirfoddol yn cael eu mabwysiadu i sicrhau, pan gyflwynir rheoliadau, y cânt eu cefnogi gan dystiolaeth ddeallus a chadarn.

Rydym yn gwybod nad yw Llywodraeth Cymru wedi cau'r drws yn glep eto ar barthau arfaethedig o nitradau peryglus yng Nghymru, ac mae hon yn enghraifft glir o'r hyn y gallai Llywodraeth Cymru ei wneud yn well i gefnogi ffermwyr Cymru. O ystyried y beichiau y gall rheoleiddio sâl ac anghymesur eu rhoi ar ffermwyr Cymru, efallai y gall Ysgrifennydd y Cabinet sôn wrthym ni am ei syniadau cychwynnol ar fynd i'r afael â'r tirlun rheoleiddio i gefnogi rheoli tir yn well. 

Mae datganiad heddiw yn awgrymu symudiad tuag at gyflwyno deddfwriaeth, ac efallai y gall Ysgrifennydd y Cabinet ddweud wrthym pa bryd y mae hi'n bwriadu gwneud penderfyniad mwy cadarn ar hynny, ynghyd â pha adborth cychwynnol y mae hi wedi'i dderbyn eisoes gan y diwydiant ar yr agenda benodol hon.

Hoffwn fynegi eto'n fyr i Ysgrifennydd y Cabinet bwysigrwydd cael gweithlu sefydlog a chynhyrchiol ar gyfer y sector ffermio, a byddaf yn ddiolchgar am unrhyw ddiweddariadau i'r trafodaethau a gafodd gyda gweddill y DU a'r UE am anghenion gwaith Cymru.

Yn olaf, Llywydd—ac nid yn lleiaf—hoffwn roi ar gofnod pa mor arwyddocaol yw diwydiant amaethyddol Cymru, nid yn unig i'n heconomi ni, ond i'n diwylliant ni hefyd, ac rwy'n falch bod Ysgrifennydd y Cabinet hefyd wedi mynegi pa mor bwysig yw ffermio i'n cymunedau gwledig a'r iaith Gymraeg heddiw. Gan hynny, wrth gloi, a gaf i ddiolch i Ysgrifennydd y Cabinet am ei datganiad? Edrychaf ymlaen at graffu ar gynnydd Llywodraeth Cymru gyda'i pholisïau rheoli tir yn ystod yr wythnosau a'r misoedd sydd i ddod. Diolch.

Diolch ichi, Paul Davies, am y sylwadau a'r cwestiynau yna.

Rwy'n credu eich bod yn hollol gywir: mae'n golygu cael y cydbwysedd cywir, ac felly dyna pam y dechreuais o'r cychwyn cyntaf fod â grŵp rhanddeiliaid, ac fe roddais i deyrnged iddyn nhw. Rwy'n ddiolchgar iawn am eu mewnbwn a cheir yn y cyfarfodydd hynny bob amser drafodaeth dda iawn, ac mae'r is-grwpiau sydd wedi deillio o'r grŵp rhanddeiliaid hwnnw yn sicr wedi bod yn hynod ddefnyddiol o ran cyrraedd y man yr ydym ynddo nawr ac yn sicr bydd yn dal i fod yn bwysig iawn wrth fynd ymlaen.

Rydych chi'n iawn, byddwn ni yn mynd allan i ymgynghoriad. Soniais y byddwn yn lansio dogfen ymgynghori ddechrau mis Gorffennaf. Credaf ei bod yn bwysig iawn inni ei gael allan yno cyn Sioe Frenhinol Cymru a'r sioeau haf eraill lle gallaf i fy hunan, fy swyddogion a'm staff rheng flaen siarad â llawer o ffermwyr a choedwigwyr ac, yn amlwg, â phobl sy'n gweithio i'r sefydliadau amgylcheddol.

Roeddech chi'n gofyn pa fath o bethau yr oeddem yn eu hystyried o flaen yr ymgynghoriad. Felly, o ran nwyddau cyhoeddus, credaf ei bod yn bwysig iawn ein bod yn dal i edrych ar leihau allyriadau carbon parhaus a'n bod yn gallu parhau i ddal a storio carbon yn gynyddol. Rwy'n awyddus, mae'n amlwg, inni barhau i reoli'r cyflenwad dŵr, gwella ansawdd dŵr, gwella ansawdd yr aer, ac edrych ar ein tirwedd a'n treftadaeth ni. Rwy'n awyddus iawn hefyd i edrych ar iechyd a hygyrchedd a chyfleoedd am addysg.

Bydd cynhyrchu bwyd yn dod o dan gydnerthedd economaidd. Ac eto, ochr yn ochr â hynny, byddwn yn edrych ar gymorth i welliant cynaliadwy, yn enwedig o ran amaethyddiaeth fanwl a chymorth i arallgyfeirio. Rwyf wedi gweld rhai enghreifftiau ardderchog o arallgyfeirio: roeddwn i ym Mhennal ddydd Iau diwethaf lle gwelais i un o'r cynlluniau trydan dŵr gorau a welais i ar fferm, mae'n debyg, a'r hyn a'm trawodd i oedd fod y ffasiwn beth i'w gael yno. Rwy'n cyfaddef bod rhywun wedi bod yno ac arloesi a rhoi'r cynllun yn ei le, ond roedd y dŵr yno, ac erbyn hyn mae gennym y cynllun ynni dŵr gwych hwn. Felly, mae'n ymwneud â chefnogi arallgyfeirio hefyd.

Rydych chi'n iawn, yn fy marn i, o ran ariannu i'r dyfodol, ein bod wedi cael sicrwydd y bydd yr arian ar gael tan 2022, ac rydym wedi'i gwneud yn glir iawn y bydd yr arian hwnnw ar gael i'r sector tan 2022. Ond, wedi hynny, nid oes gennym syniad faint o arian y byddwn yn ei gael. Felly, byddwch yn ymwybodol o'r cyfarfodydd pedairochrog sydd gennyf—bydd gennym ni un ddydd Llun yng Nghaeredin—rydym yn parhau i estyn gwahoddiad i Brif Ysgrifennydd y Trysorlys ddod yno; yn anffodus, nid yw wedi gallu gwneud hynny hyd yma. Ond mae'n rhaid i hyn fod yn eitem sefydlog gan fod angen inni wybod beth fydd gennym o 2022 ymlaen. Ond bydd yr arian hwnnw ar gael. Er nad wyf i ond wedi nodi'r hyn fydd yn digwydd tan 2020, bydd y swm hwnnw o arian ar gael tan 2022. Ond mae angen inni edrych wedyn, yn amlwg, ar sut y byddwn ni'n cefnogi ein ffermwyr a'n rheolwyr tir.

Mae'n golygu gwneud ein sector amaethyddol mor gydnerth â phosibl ar gyfer yr hyn a ddaw. Un o'r pethau yr ydym wedi'u gwneud—fe'i gwnaethom gyda'r sector llaeth y llynedd—roedd gennym rywfaint o gyllid Ewropeaidd yr oeddem yn arfer ei feincnodi fel y gallai ffermwyr llaeth weld sut pa mor gydnerth yr oedden nhw ac ym mhle yr oedd yr angen iddyn nhw wella. Byddwn yn awyddus iawn—rwy'n awyddus iawn—i wneud hynny ar gyfer defaid a chig eidion hefyd, ac rwy'n ceisio dod o hyd i rywfaint o gyllid i wneud hynny. Felly, dyna'r mathau o bethau y byddwn yn eu gwneud i roi cymorth.

Roeddech chi'n sôn am adroddiad 'Dyfodol rheoli tir yng Nghymru' gan y Pwyllgor Newid yn yr Hinsawdd, Amgylchedd a Materion Gwledig. Roedd rhai argymhellion diddorol ynddo, y mae fy swyddogion a minnau wrthi'n eu hystyried ar hyn o bryd. Eto, roedd rhai argymhellion nad oedden nhw mewn gwirionedd yn perthyn i bolisi rheoli tir yn benodol, ond roeddwn i o'r farn bod yr adroddiad yn dda iawn yn wir.

O ran rheoliad, soniais mai ein cyfle ni yw hwn mewn gwirionedd—mae'n gyfle mawr—i edrych ar yr ystod lawn o fesurau sydd ar gael inni ar gyfer cyfundrefn reoleiddio'r dyfodol. Mae hynny, wrth gwrs, yn cynnwys rheoliad, yn cynnwys buddsoddiadau, a bydd hefyd yn cynnwys triniaethau gwirfoddol. Eto, mae angen inni edrych i weld i bwy y byddan nhw'n berthnasol. Byddant yn berthnasol i'r holl reolwyr tir, mae'n amlwg, ond mae angen inni edrych ar hynny wrth inni fwrw ymlaen. Mae rheoliadau cyfredol mewn grym o hyd sydd yn rhaid cydymffurfio â nhw, a chredaf fod pawb yn cydnabod hynny.

O ran deddfwriaeth, rwyf bob amser wedi egluro'n fanwl y byddai gennym ein polisi amaethyddol ein hunain i Gymru, ond soniais fy mod yn cadw'r holl ddewisiadau yn agored o ran Bil Amaethyddiaeth y DU. Yn anffodus, ni chawsom ddrafft, ac roeddem wedi gobeithio ei gael erbyn hyn, ond ni chafodd ei rannu. Felly, byddwn yn gofyn unwaith eto ddydd Llun.

Mae'r gweithlu yn hynod bwysig, oherwydd rwy'n siŵr eich bod chi, fel minnau, wedi cael gwybod bod llawer o wladolion yr UE yn gweithio yn y sector ac mae pryder enfawr, nid yn unig ymysg y rheolwyr tir a'r ffermwyr, ond hefyd y ffatrïoedd prosesu. Felly, sgwrs yw honno yr wyf i'n ei chael ac y mae cyd-Weinidogion eraill yn ei chael hefyd mewn cysylltiad â thrafodaethau Brexit. Ond mae'n destun pryder mawr iawn.

Cytunaf yn llwyr â chi, ac rwy'n falch eich bod wedi nodi'r hyn a ddywedais am gymunedau a'r iaith Gymraeg a pha mor bwysig—. Yr iaith Gymraeg oddi mewn i amaethyddiaeth—fe'i defnyddir yn amlach nag yn unrhyw sector arall, yn y sector amaethyddol. A gwers arall a ddysgais yn Seland Newydd oedd, pan welson nhw ymyl y dibyn yno a'r newid enfawr yn eu ffordd o fyw yn Seland Newydd yn ôl ym 1984, collwyd llawer o'r cymunedau gan fod y ffermydd wedi mynd yn fwy o faint. Felly, gan hynny, gwelodd y cymunedau newid anferthol, ac rwy'n awyddus iawn na fydd hynny'n digwydd yma yng Nghymru.

Diolch i’r Ysgrifennydd Cabinet am ei datganiad. Roedd nifer o gwestiynau ynglŷn â’r datganiad yma’n cael eu codi yn sioe Nefyn ddoe. Nid oes yn y datganiad yr atebion i gyd, ond o leiaf gall pobl edrych ymlaen at haf arall o ymgynghori dros y manylion yma.

Nawr, wrth gwrs, cyn belled ag y mae Plaid Cymru yn y cwestiwn, byddwch chi’n ymwybodol ein bod ni’n anghytuno yn sylfaenol â’r cytundeb sydd gyda chi rhwng y Llywodraeth fan hyn a’r Llywodraeth yn San Steffan, a’r ffaith bod cymaint o’r pwerau sydd yn dod ac yn llifo o’r Undeb Ewropeaidd bellach wedi cael eu rhoi o’r neilltu, neu i gadw yn y rhewgell, beth bynnag yw’r disgrifiad rydych chi am ei wneud ohono fe. Mae’n anodd, felly, cyfallu’r hyn sydd gyda chi yn eich datganiad ynglŷn â’r ffaith eich bod chi’n dweud bod achos datganoli yn gryfach nac erioed, eich bod yn dweud bod datganoli yn rhoi 

rheolaeth arwyddocaol ar ein polisïau a'n gweithredoedd'

pan, i bob pwrpas, rŷch chi wedi ildio’r rheolaeth yna i benderfyniadau sy’n cael eu cymryd, yn gyntaf, gan y Llywodraeth yn San Steffan, ac, yn ail, yn cael eu harwain gan Lywodraeth San Steffan, ac nid drwy'r broses rŷm ni wedi bod yn ei thrafod fan hyn ac sydd wedi cael ei gosod allan yn adroddiad y Pwyllgor Newid Hinsawdd, Amgylchedd a Materion Gwledig—o gydweithio fel cyd-Aelodau o'r un statws fel Llywodraethau yn y wlad yma. Felly, a gaf i ofyn cwestiynau i chi ar sut yn union y mae hyn nawr yn mynd i weithio yn ymarferol?

Rŷch chi wedi gosod allan eich pum egwyddor yn yr adroddiad yma ac yn yr adroddiad y gwnaethoch chi ym mis Mawrth yn ogystal. A ydych chi wedi trafod y pum egwyddor yma gyda George Eustice, gyda Michael Gove? A ydych chi wedi cael sicrhad ganddyn nhw y bydd modd gweithredu ar sail yr egwyddorion hyn yma yng Nghymru, o ystyried bod y cynsail deddfwriaethol rŷch chi’n ei ystyried yn cynnwys naill ai Bil amaeth yn San Steffan neu Fil amaeth penodol yn fan hyn? Gan ein bod ni, bellach, yn gwybod bod Llywodraeth San Steffan â’r llaw uchaf ym meysydd mor amrywiol â GMOs, ffermio organig, taliadau fferm a chaffael cyhoeddus—sydd mor bwysig ar gyfer dyfodol bwyd yng Nghymru—a hefyd labelu bwyd o Gymru, pa sicrwydd ydych chi wedi'i dderbyn gan Lywodraeth San Steffan na fyddan nhw’n mynnu eu dulliau nhw o fynd i’r afael â’r problemau hyn, yn hytrach na gwrando ar yr ymgynghoriad a’r ffordd gwaelod i fyny rydych chi wedi'i disgrifio wrthym ni heddiw?

Wrth sôn am yr arian sydd yn dod yn sgil gadael yr Undeb Ewropeaidd, rwy’n sylwi—ac mae wedi cael ei grybwyll eisoes, rwy’n meddwl—eich bod chi dim ond wedi rhoi addewid tan ddiwedd y flwyddyn ariannol 2019. Wrth gwrs, mae’r Trysorlys wedi’i wneud yn glir y bydd y cyfanswm yn dal ar gael tan 2022. Pan fuodd y Pwyllgor Newid Hinsawdd, Amgylchedd a Materion Gwledig i fyny yn Llundain yr wythnos diwethaf, fe wnaethom ni gwrdd wyneb yn wyneb gyda Michael Gove a threulio awr gyda George Eustice, yn trafod gyda nhw’r angen i sicrhau’r arian yma. Roedd hi’n ddigon clir i fi y byddan nhw’n cadw’r arian hyd at 2022, ond, wrth gwrs, ar ôl hynny, mae’n mynd i mewn i’r adolygiad cynhwysfawr gwariant—y comprehensive spending review. Felly, mae natur y peth yn newid ar ôl hynny. Ond, tan hynny, bydd Cymru yn dal i dderbyn yr un swm, felly pam nad ŷch chi’n gallu addo heddiw y bydd hynny yn cael ei glustnodi yn llwyr tan o leiaf yr etholiad Cynulliad nesaf, yn hytrach na fesul blwyddyn, fel rŷch chi wedi ei roi mewn dogn y prynhawn yma?

Wrth drafod yr arian yna, mae’n amlwg eich bod chi am gadw rhyw fath o siâp ar biler 1 a philer 2, yn y datganiad sydd gennych chi: y gwahaniaeth rhwng y daioni cyhoeddus a’r taliadau economaidd. Ond, ar yr un pryd, rŷch chi’n dweud yn eich datganiad nad yw'r taliad fferm sengl bresennol yn ffordd dda o roi’r gefnogaeth economaidd yna. Nawr, mae adroddiad y Pwyllgor Newid Hinsawdd, Amgylchedd a Materion Gwledig wedi gwneud un argymhelliad—y dylech chi o leiaf ymateb iddo fe, rwy’n gobeithio, y prynhawn yma—na ddylid cael un piler a dau biler, ond yn hytrach uno’r ffrwd gyllidol nes eich bod chi, fesul cam yn y ffrwd yna, yn mesur y daioni cyhoeddus, yn mesur y gwerth economaidd, ymlaen at, efallai, rhywbeth o werth uwch. Rŷch chi newydd sôn am brosiect ym Mhennal a phrosiectau eraill sydd i gael yng Nghymru; pam nad ŷch chi ddim wedi ystyried yr argymhellion hynny? Pam ydych chi am gadw’r gwahaniaeth braidd yn artiffisial yma rhwng piler 1 a philer 2 yn y ffordd newydd o fynd o gwmpas cyllido yng Nghymru?

Felly, er ein bod ni’n croesawu’r ffaith eich bod chi’n trafod y materion hyn yn gyhoeddus yng Nghymru, a bod cyfle, nawr, i’r ffermwyr a’r undebau a phawb sydd â diddordeb mewn bod yn rhan o’r sgwrs yma, mae Plaid Cymru yn dal o’r farn ein bod ni wedi colli grym yn ystod y pythefnos diwethaf, a bod rhai o’r pethau rydych chi’n sôn amdanyn nhw yn y datganiad yma yn mynd i fod bron yn amhosib i’w cyrraedd, oherwydd na fydd dymuniad gan Lywodraeth San Steffan i'w gweld nhw’n cael eu gwirioneddu. Nid, bellach, Plaid Cymru yw’r unig rai sy’n dweud hynny. Rydw i’n gweld heddiw bod y cyn-Aelodau Seneddol Gwynoro Jones ac Elystan Morgan wedi ymuno gyda ni yn eu beirniadaeth nhw o’r cytundeb rhynglywodraethol yma. Mae geiriau teg yn y datganiad heddiw, ond rydw i’n ofni mai geiriau gau y byddan nhw ar ddiwedd y dydd.

Diolch, Simon Thomas. Rwy'n derbyn yn llwyr eich barn chi am y Bil i ymadael â'r UE. Nid wyf yn cytuno â chi, ac mae'n amlwg fod sylwadau Prif Weinidog Cymru ac Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid fel ei gilydd wedi'u gwyntyllu'n ddigon aml. Roeddech yn gofyn a ydwyf i wedi trafod y bum egwyddor gyda Michael Gove a George Eustice—nac ydwyf, ddim yn benodol. Er hynny, byddwn ni yn cyfarfod, fel y dywedais, bob mis, bob chwe wythnos mewn cyfarfodydd pedairochrog, ac maen nhw'n ymwybodol iawn, ac yn cytuno, y byddwn ni'n cyflwyno polisi amaethyddol i Gymru. Soniais yn fy natganiad fy mod yn cadw fy newisiadau yn agored o ran Bil amaethyddol y DU. Ond eto, hyd nes y gwelwn hyd yn oed Fil drafft, ni chredaf y gallwn ddweud yn union beth fyddwn yn ei wneud o ran deddfwriaeth.

Rwy'n gobeithio ichi glywed fy ateb i Paul Davies o ran y cyllid. Rydych chi yn llygad eich lle; mae'r Trysorlys wedi dweud y bydd y cyllid yno tan 2022. Rwyf wedi ymrwymo i gadw at y cynllun taliad sylfaenol tan ddiwedd 2019. Eto i gyd, rwy'n mynd ar fy llw y bydd y cyllid hwnnw—ac mae Prif Weinidog Cymru wedi gwneud hynny hefyd— yn cael ei ddyrannu'n benodol i'r sector amaethyddol a'n rheolwyr tir ac ati tan 2022, ac yn sicr—eto, byddwch wedi fy nghlywed yn dweud hyn o'r blaen—tan ddiwedd y tymor Cynulliad hwn. Ond bydd hynny'n rhan o'r ymgynghoriad hefyd. Mae gennym tua 25,000 o fusnesau fferm yng Nghymru, ac mae'n debyg nad yw 10,000 ohonyn nhw'n cael unrhyw gynllun taliad sylfaenol o gwbl. Felly, mae angen inni edrych ar sut y byddwn ni'n dosbarthu'r arian hwnnw, ac, fel y dywedais, bydd hynny'n rhan o'r ymgynghoriad.

Soniais am yr adroddiad gan eich pwyllgor, ac rydym yn ystyried yr argymhellion i gyd. Nid yw hynny oherwydd nad ydym yn cymryd unrhyw fath benodol—. Ac, yn amlwg, byddaf yn cyflwyno'r ymateb. Ein ffermwyr sydd i benderfynu yn gyfan gwbl sut y maen nhw am ddefnyddio eu tir, a sut maen nhw'n cael y gorau o'u tir. Y nhw yw'r rhai sy'n gallu dweud wrthyf i sut y maen nhw'n teimlo am hynny, ond yna Llywodraeth Cymru sydd â'r gallu i hwyluso hynny. Yn sicr, un o'r pethau yr wyf yn eu clywed gan y ffermwyr yw eu hawydd i arallgyfeirio. Soniais, eto, am y cynllun ynni dŵr, ac ati, ac rwyf eisiau gallu bod mewn sefyllfa i'w helpu. Credaf fod hwn yn gyfle mawr i fireinio ein polisi, ac rwy'n ofni nad wyf yn rhannu'r ofnau sydd gennych chi o ran y pwerau.

Neil Hamilton.

Diolch ichi, Llywydd. Mae bob amser yn bleser i gael fy ngalw gennych chi.

Rwy'n gobeithio y bydd yn dod â llawenydd i galon Ysgrifennydd y Cabinet pan ddywedaf y gallwn i fod wedi ysgrifennu'r datganiad hwn fy hunan, oherwydd fy mod yn cytuno â phob un gair ohono. Credaf ei fod yn ddatganiad ymarferol, optimistaidd a blaengar. Wrth gwrs, rwy'n cydnabod, yn ystod y cam cynnar hwn, nad yw hi'n gallu roi llawer o fanylion am sut y bydd polisi amaethyddol yn cael ei ddiwygio yng Nghymru, ond roeddwn yn falch iawn o'i chlywed yn dweud ei fod yn gyfle i ailystyried y corff cyfan o reoliadau a etifeddwyd oddi wrth genedlaethau blaenorol. Mae'n rhaid mai hwnnw yw'r polisi iawn—edrych ar bopeth sydd ar waith ar hyn o bryd, fel bod gennym gyfle i newid, pe byddai hynny'n fuddiol i'r ffermwyr ac, yn wir, i'r cyhoedd. Gyda gobaith, bydd hi'n cytuno â mi y dylid seilio ein rheoleiddio yn y dyfodol yn gadarn ar sail gwyddoniaeth ac na ddylem osod costau enfawr ar y diwydiant amaethyddol oherwydd rhyw fanteision ymylol i gymdeithas yn gyffredinol. Felly, rwy'n credu, yn fanwl, y byddwn yn gallu gwneud nifer o newidiadau sylweddol na fyddant yn peryglu buddiannau amgylcheddol, er enghraifft, ar y naill law, drwy wella amgylchiadau economaidd y ffermwyr.

Roeddwn yn falch iawn o weld hefyd ei bod yn dweud nad y cynllun taliad sylfaenol yw'r dull gorau o sicrhau diogelwch i ffermydd. Mae'n sicr yn wir fod effaith y cynllun taliad sylfaenol wedi cynyddu pris tir yn sylweddol, yn hytrach na gwella incwm y ffermwyr. Mae incwm ffermydd, yn gyffredinol, yn isel iawn, iawn o hyd ac mae angen inni wneud cymaint ag y gallwn i wneud incwm ffermwyr yn fwy sicr ac, yn wir, i'w godi yn y dyfodol. Mae'n rhaid ei bod yn iawn dweud y bydd cymorth ar gyfer amaethyddiaeth yn y dyfodol yn canolbwyntio ar ddarparu nwyddau cyhoeddus sy'n cyflenwi ar gyfer holl bobl Cymru.

Rwy'n credu yn bersonol, o'r hyn yr wyf yn ei ddarllen a'r hyn y mae Michael Gove a George Eustice yn ei ddweud, nad oes llawer o anghytundeb rhwng Ysgrifennydd y Cabinet a Llywodraeth Cymru a'r hyn y mae Llywodraeth y DU yn dymuno ei gyflawni. Mae hwn yn gyfle gwych inni gael polisi amaethyddol Prydeinig, ac yn wir, i Gymru sy'n fwy addas i amgylchiadau neilltuol ein gwlad ein hunain. Mae hi'n hollol iawn i dynnu sylw at y cyfuniad unigryw o amgylchiadau sydd gennym i lunio polisi amaethyddol ar gyfer Cymru, sydd â chyfran uchel o ffermydd yn yr ucheldir, er enghraifft, ac sy'n fwy dibynnol ar ffermio defaid, ac yn y blaen. Felly, rwy'n gobeithio y bydd yn gallu dod yn ôl atom, yn fuan, gydag ychydig mwy o gnawd ar esgyrn y polisi amaethyddol hwn, ond yn gyffredinol, rwy'n croesawu'r egwyddorion sydd yn mynd i fod yn sail iddo.

Un o'r cyfleoedd a gafwyd, hyd yn oed gyda'r cynllun rheoleiddio presennol, yw dangos bod modd inni allu cael polisi gwahanol yng Nghymru. Rwyf wedi dyfynnu cyn heddiw o'r Gyfarwyddeb Cynefinoedd a'r ffaith ein bod yn gallu torri gwrychoedd yng Nghymru ym mis Awst, ond na allan nhw ddim yn Lloegr; mae'n rhaid iddyn nhw aros tan fis Medi. Credaf fod ein polisi ni yn well na'r polisi yn Lloegr, ac efallai fod ffyrdd eraill y gall Cymru arwain gweddill y Deyrnas Unedig drwy esiampl yn y modd y bydd ein polisi amaethyddol ar gyfer y dyfodol yn cael ei lunio.

Rwyf i o'r farn y bydd marchnata wrth galon ffyniant i'r dyfodol ar gyfer ffermwyr yng Nghymru. Tybed a wnewch chi roi unrhyw wybodaeth bellach inni ar yr hyn y bydd Llywodraeth Cymru yn ei wneud i hyrwyddo brand ar gyfer sector amaethyddol Cymru fel ffordd o sicrhau buddiannau'r diwydiant bwyd a diod, yn ogystal â buddiannau'r ffermwyr, ar ôl Brexit. Mae'n rhaid ei bod yn synhwyrol i wlad orllewinol ddatblygedig fel y Deyrnas Unedig ganolbwyntio ar gynhyrchu nid yn unig ddeunyddiau crai ond y cynhyrchion gwerth uchel y byddai ddefnyddwyr mwy cefnog ledled y byd yn dymuno eu prynu. Wrth rasio tua'r gwaelod nid oes dim i'w ennill o ran cystadleuaeth prisiau. Gwella'r ansawdd fyddai'r ffordd orau ymlaen, yn fy nhyb i.

Roeddwn yn falch o'i chlywed yn sôn am Seland Newydd hefyd—gwlad yr wyf yn ei hadnabod yn lled dda. Cofiaf yn dda siarad â Gweinidogion Llafur yn Seland Newydd yn yr 1980au, a oedd wedi cyflwyno dros nos gamau i ddiddymu diogelwch amaethyddol, cymorthdaliadau a'r gyfundrefn reoleiddiol gyfan. Un o baradocsau'r 1980au yw mai Llywodraeth Lafur Seland Newydd, o dan y Blaid Lafur, a wnaeth hynny a'i bod yn fwy Thatcheraidd na Llywodraeth Thatcher yn y Deyrnas Unedig. Ac mae'n wir fod anawsterau difrifol iawn wedi bod, yn ystod y cyfnod trosiannol. Serch hynny, fe wnaeth Llywodraeth Seland Newydd leddfu'r ergyd mewn gwirionedd drwy sicrhau cyllid i ailstrwythuro ffermydd, a hefyd gyllid ar gyfer taliadau lles cymdeithasol ac ati yn y cyfamser, ond mae'n wir y bu newidiadau enfawr yn y diwydiant. Gwelwyd gostyngiad o 60 y cant ym mhris tir a gostyngiad o 50 y cant yn y defnydd o wrtaith. Felly cafwyd gwelliannau sylweddol i fioamrywiaeth o ganlyniad i'r diwygiadau eithaf dramatig hynny, ac erbyn hyn mae amaethyddiaeth mewn gwirionedd yn fwy, fel cyfran o economi fwy o faint heddiw, nag yr oedd 30 mlynedd yn ôl.

Felly, mae cyfleoedd inni yn sgil dadreoleiddio ac, yn wir, rwy'n credu, drwy reoli a hyd yn oed dorri cymorthdaliadau, pe gallwn sicrhau bod incwm ffermydd, sef y ffactor allweddol yma, yn gallu cynyddu. Does dim pwynt rhoi cymhorthdal yn ddireswm. Yr hyn yr ydym yn ei ddymuno yw diwydiant amaethyddol ffyniannus a ffermwyr llewyrchus. Pe gellid gwneud hynny ar lai o gost i'r trethdalwr, dichon y byddai hynny er lles pawb.

Diolch ichi, Neil Hamilton, am y cyfraniad hwnnw. Yn wir, rwy'n credu imi ddweud wrthych pan ddaethoch i'r Siambr hon fy mod yn ceisio bod yn optimistaidd a chwilio am gyfleoedd, a chredaf fod hwn yn gyfle enfawr i ni nawr.

Rwy'n benderfynol y bydd yr ymgynghoriad yn ystyrlon, felly nid oes gennyf unrhyw syniadau sefydlog. Roeddwn yn sôn ein bod wedi gweld llawer o is-grwpiau yn deillio o'r grŵp bord gron gweinidogol ar Brexit, sydd wedi cyflwyno papur masnach, er enghraifft, ac mae eu barn yn bwysig iawn i mi. Un o'r pethau y maen nhw wedi'i ddweud wrthyf i, o'r cychwyn cyntaf, yw nad yw'r sefyllfa gyfredol yn opsiwn, a bod y PAC yn cynnwys rheolau sy'n wrthnysig, a bod hynny yn atal cyflenwad nwyddau cyhoeddus. Er bod y cynllun taliad sylfaenol yn rhoi cymorth pwysig—wrth gwrs ei fod—i lawer o'n ffermwyr, ni fyddai yn eu helpu i wrthsefyll y newidiadau y maen nhw'n sylweddoli fyddai'n dod yn dilyn ymadawiad y DU â'r Undeb Ewropeaidd.

Rydych chi'n hollol gywir ynglŷn â rheoliad. Mae'n rhaid gwneud hynny pan fo gennym dystiolaeth wyddonol, ac rwy'n croesawu'n fawr iawn eich bod wedi dweud hynny. Rwyf wedi egluro na ddylai safonau amgylcheddol ostwng, a byddwch wedi fy nghlywed yn dweud, mewn atebion blaenorol, mai un o'r pethau yr wyf yn dymuno'u gwneud yw helpu ffermwyr a rheolwyr tir i fod yn llawer mwy cydnerth i allu gwrthsefyll yr anawsterau sy'n mynd i ddod. Rwy'n credu, hyd yn oed cyn Brexit, fod yr achos dros newid yn gryf, ac rwy'n credu ar ôl Brexit, fod diwygio yn gwbl anochel, a chredaf fod hynny'n hysbys.

Nid wyf i'n credu bod y polisi sydd gennym ar hyn o bryd yn paratoi ein ffermwyr ar gyfer newid yn y tymor hir. Nid yw'r cymorthdaliadau a delir i ffermwyr defaid, yn enwedig, yn ddigon i gadw'r rhan fwyaf ohonynt i ddal ati pan fo hynny'n cyd-fynd â gostyngiad mewn prisiau. Mae pris cig oen yn uchel iawn ar hyn o bryd. Roeddwn yn siarad â ffermwr yr wythnos diwethaf a dywedodd wrthyf ei fod yn cael £30 eleni yn fwy na'r llynedd, yn amlwg oherwydd gwerth y bunt, ac nid yw honno'n duedd a fydd yn parhau, ac nid wyf i'n dymuno iddyn nhw adeiladu eu tŷ ar y tywod.

Roeddech yn sôn nad oeddech o'r farn bod llawer o wahaniaeth rhyngom ni a Lloegr. Rwy'n credu y byddai pob un o bedair gwlad y DU yn dweud bod gennym ni bolisïau amaethyddol sy'n wahanol iawn, ond gallaf eich sicrhau na fydd yna bolisi amaethyddol ar gyfer Prydain. Bydd gan bob gwlad ei pholisi ei hun.

Roeddech yn sôn am Seland Newydd, ac roedd yn dda iawn siarad â Gweinidogion Llafur unwaith eto. Wrth gwrs, Llywodraeth glymblaid a ddaeth i rym fis Tachwedd diwethaf sydd yno. Yn sicr, roedd y ffermwyr y siaradais i â nhw—bûm yn ymweld â rhai ffermydd a siaradais â'r sector ac agweddau eraill ar y sector, ac roeddent yn dweud, wrth gwrs, ei bod yn boenus ofnadwy. A'r wers y bydden nhw'n hoffi i mi ei chofio oedd bod yn rhaid ichi gael cyfnod pontio dros sawl blwyddyn yn hytrach na mynd dros y dibyn, ac yn ddiddorol iawn, er eu bod wedi gweld caledi anhygoel a llawer o boen, a barodd am flynyddoedd lawer, ni fydden nhw'n dymuno mynd yn ôl i'r hen drefn. Ni fydden nhw'n barod i fynd yn ôl i'r hen system a oedd yno, ac roedd hynny, yn sicr, yn rhywbeth y byddaf i'n ei gofio.

Roeddwn yn falch iawn o'ch clywed yn dweud ei bod yn rhaid i'r cymorth ar gyfer cynhyrchu bwyd beidio â thanseilio ein hamgylchedd naturiol, ac rwy'n credu bod hynny'n gwbl hanfodol. O gofio bod nifer y rywogaethau ledled Ewrop yn disgyn yn enbyd, mae'n achos pryder mawr i bawb ohonom nad yw'r polisi amaethyddol cyffredin yn amlwg wedi llwyddo i atal niferoedd yr anifeiliaid gwyllt rhag cael eu dileu mewn llawer o achosion. Felly, gwn ei fod yn rhywbeth, yn y Siambr hon, yr ydym yn gryf ein barn yn ei gylch, ac, yn amlwg, bydd yn rhaid inni sicrhau bod ffermio yn digwydd heb achosi dirywiad amgylcheddol. Yn wir, mae angen inni adeiladu ar y niferoedd sydd wedi'u colli.

A gaf i ofyn, yng ngoleuni'r amgylchiadau newydd, pa gefnogaeth a roddir i arddwriaeth, oherwydd mae'r rhan fwyaf o arddwriaeth yn cael ei gynhyrchu ar lai nag 8 hectar, ac felly nid yw'n gymwys ar gyfer y PAC. O gofio bod rhai o'r Taliban Torïaidd yn dymuno ein tynnu ni allan o'r Undeb Tollau, mae'n amlwg y bydd hynny'n ei gwneud yn fwy anodd inni fewnforio ffrwythau a llysiau pe bai hynny'n digwydd. Felly, byddwn yn awyddus i ddeall ychydig mwy am yr hyn y gallasem ei wneud i dyfu'r math o lysiau nad oes angen eu cynhyrchu ar raddfa ddiwydiannol, fel tatws. Mae ffresni, lleoliad a'r tymhorau yn hynod bwysig. Nid yw unrhyw un eisiau bwyta letysen lipa. Cofiaf fod Gareth Wyn Jones wedi cael anhawster i ddod o hyd i ffynhonnell o lysiau o fewn 50 milltir i ysgol yng Ngorllewin Caerdydd, pan oedd yn ceisio datblygu pryd o fwyd i blant ar y sail honno.

Gwn fod y rhaglen LEADER wedi cynhyrchu llawer o gynlluniau garddwriaethol gwirioneddol ardderchog. Mae busnesau lleol wedi bod yn awyddus iawn i brynu cynnyrch lleol ar gyfer eu caffis, eu bwytai a'u tafarndai. Gwyddom y gall twnelau polythen ymestyn y tymor tyfu a'r amrywiaeth o gynnyrch y gallwn ni ei dyfu yn y Cymoedd. Mae angen inni gael mwy o goed ffrwythau, os gwelwch yn dda. Gellir tyfu llawer o goed ffrwythau yn yr hinsoddau llymaf. Meddyliwch am afal Enlli a'r eirin duon a dyfwyd yn hanesyddol ar gyfer eu lliw. Felly, byddwn yn awyddus iawn i glywed ychydig mwy am sut yr ydych chi'n credu y gallwn sicrhau hynny er lles ein cenedl, yn ogystal â chyfoethogi ein diwylliant bwyd lleol yr oedd yr adroddiad ar reoli tir yn sôn amdanynt.

Diolch ichi, Jenny Rathbone, am y pwyntiau yna. Rwy'n credu eich bod chi'n iawn am arddwriaeth, ac roeddwn i'n crybwyll mewn ateb ynghynt bod yna 10,000 o ffermydd nad ydyn nhw'n derbyn unrhyw arian dan gynllun y taliad sylfaenol, ac rwy'n siŵr y bydd rhai ohonyn nhw'n gynwysedig o ran garddwriaeth. Felly, unwaith eto, rwy'n mynd yn ôl: mae gennym ni'r darn gwag o bapur hwnnw ar hyn o bryd, a gallwn wneud yn siŵr ein bod yn edrych am ffordd o'u cynnwys, yn amlwg, yn y cyllid.

Mae lleihau milltiroedd bwyd yn bwysig iawn yn fy ngolwg i, a chredaf eich bod yn llygad eich lle am ysgolion, er enghraifft, sy'n ceisio dod o hyd i ffynhonnell bwyd o fewn eu hardal. Rwyf wedi cael trafodaethau gyda chydweithwyr yn y Cabinet am y gwasanaeth caffael cenedlaethol a gwella cyfleoedd ar gyfer defnyddio cynnyrch bwyd a diod Cymru, ac, unwaith eto, credaf fod hwnnw'n gyfle mawr iawn yma. Mae gennym fforwm categori bwyd sydd wedi ymrwymo i ddarparu cyfleoedd i bob cyflenwr gystadlu am dendrau, er enghraifft. Felly, rwy'n awyddus i weld ysgolion ac agweddau eraill ar y sector cyhoeddus yn gallu gwneud hynny.

Mae bwyd a diod yn bwysig iawn—rwy'n sylweddoli nad atebais gwestiynau Neil Hamilton am fwyd a diod. Mae gennym sector bwyd a diod gwych yma yng Nghymru. Byddwch yn ymwybodol o'n targed i gynyddu trosiant i £7 biliwn erbyn 2020. Ar ddiwedd 2016 roeddem eisoes wedi cyrraedd £6.9 biliwn, ac rwy'n edrych am darged arall i'w osod nesaf. Felly, eto, mae angen imi wneud yn siŵr bod y cynlluniau hynny yr ydym yn eu cyflwyno dan ein polisi amaethyddol newydd yn ein galluogi ni i wneud hynny.

Hoffwn weld cynlluniau eraill. Gwn ein bod, yn flaenorol, dan y rhaglen datblygu gwledig, er enghraifft, wedi cefnogi mannau i dyfu bwyd yn gymunedol yng Nghymru, gan weithio gyda ffermydd cymunedol, gerddi cymunedol, perllannau cymunedol, ac rydych chi'n iawn, mae angen inni blannu mwy—mae angen inni blannu mwy o goed, ond yn sicr mae angen inni blannu mwy o goed ffrwythau. Felly, rwy'n dymuno edrych ar sut y gallwn ni gefnogi cynlluniau fel hyn. Hefyd, mae rhandiroedd cymunedol yn bwysig iawn, iawn i'r sector bwyd a diod. Unwaith eto, af yn f'ôl at y darn gwag o bapur hwnnw lle gallwn ddechrau o'r newydd ac y gallwn edrych ar sut i gefnogi pawb—wyddoch chi, busnesau bach a chanolig, microfusnesau bwyd. Hoffwn allu hwyluso ymgysylltiad y farchnad, nad wyf yn credu ein bod wedi gwneud digon ohono.

Ysgrifennydd y Cabinet, a gaf i ddweud—[Anhyglyw.]—nid wyf i o'r farn fod yn rhaid cael tyndra rhwng amaethyddiaeth gynhyrchiol a gofal am yr amgylchedd. Felly, gallwn yn sicr gyfuno'r nwyddau cyhoeddus a'r dyheadau hyn sydd yn bwysig iawn. Yn amlwg, ceir rhai meysydd lle mae modd inni gael mwy o amrywiaeth o ran cynnyrch, ac mae garddwriaeth yn un maes diddorol iawn yn fy marn i.

Ceir rhai meysydd lle byddem yn dymuno gweld arallgyfeirio mwy radical, ond gan fynd yn ôl efallai at ein gwreiddiau, un maes y byddwn yn ei awgrymu yw coetiroedd a choedwigaeth, sydd, rwy'n credu, yn cynnig ffrwd incwm amgen i lawer o ffermwyr i gyd-fynd â'r bwyd y maent yn ei gynhyrchu. Nawr, byddwch yn gwybod—mae'n ddrwg gennyf i ailadrodd y ffigurau hyn eto—ond ers 2010, nid yw Cymru ond wedi llwyddo i blannu 3,500 hectar o goetir. Dylai fod yn plannu rhywbeth fel 5,000 y flwyddyn i gyrraedd ein targed o 100,000 hectar erbyn 2030—o goetir newydd a choedwigaeth, hynny yw.

Felly, rydym yn y sefyllfa yr ydym ynddi, ac mae angen inni edrych eto ar hyn, yn mewn ffordd radical iawn, rwy'n credu. Ond yn fy marn i, ar ôl Brexit, bydd hyn yn rhoi enghraifft dda iawn inni o bawb ar eu hennill, ac mae elw economaidd ar goedwigaeth a choetiroedd yn sylweddol iawn pan fyddwch chi wedi aros mwy na'r cyfnod cychwynnol o 12 i 15 mlynedd pan fydd y coed yn aeddfedu. Felly, credaf y dylem yn sicr edrych ar y maes hwnnw, a chymeradwyaf adroddiad y Pwyllgor, 'Heb Gyrraedd Gwreiddyn y Mater'. Mae'n  ffynhonnell dda iawn o wybodaeth am hyn, ac mae'n gofyn inni fod ychydig yn fwy uchelgeisiol yn ein polisi coetiroedd a choedwigaeth, a gobeithio y byddaf yn gweld hynny'n dwyn ffrwyth.

Diolch ichi, David Melding. Rwy'n cytuno'n llwyr nad oes raid iddi fod y naill beth neu'r llall. Nid oes raid iddi fod yn nwyddau cyhoeddus neu gynhyrchu bwyd—gall fod y naill a'r llall fel ei gilydd, a dyna'r neges yr wyf yn gwneud yn siŵr bod pawb yn gwbl gytûn yn ei chylch.

Cytunaf yn llwyr â chi am blannu coed ac, yn amlwg, mae hynny nawr ym mhortffolio Hannah Blythyn, y Gweinidog dros yr Amgylchedd. Ond byddwch yn cofio pan ddeuthum i'r pwyllgor, fy mod wedi syrthio ar fy mai a dweud nad oeddem yn plannu digon o goed. Dylem fod yn plannu 5,000 hectar y flwyddyn os ydym eisiau cyrraedd ein targed ar gyfer 2030, a gwn fod hyn yn rhywbeth y mae Hannah Blythyn edrych arno—sut y gallwn gael y strategaeth hon ar y trywydd iawn.

Yn sicr, mae ffermwyr a rheolwyr tir yn dweud wrthyf i bod hwn yn faes y maen nhw'n awyddus i'w helpu. Credaf fod amharodrwydd ymhlith rhai sy'n teimlo pe bydden nhw'n plannu coedwig ar eu fferm, y byddai'r tir hwnnw yn diflannu am amser maith—mae'n syniad hirdymor iawn, ac felly maen nhw'n amharod i wneud felly. Ond rwy'n credu, yn gyffredinol, fod ffermwyr a rheolwyr tir yn awyddus iawn i edrych ar yr hyn y gallant ei wneud, yn arbennig o ran arallgyfeirio, y soniais amdano ynghynt.

Yn sicr, mae adroddiad y pwyllgor 'Heb Gyrraedd Gwreiddyn y Mater'—rwy'n credu, unwaith eto, y cafodd rhai argymhellion da iawn eu cyflwyno, ac, unwaith eto, mae fy swyddogion a minnau yn edrych ar yr hyn yr ydym yn ei ystyried. Rwy'n credu bod un neu ddau yn ymwneud â defnyddio plannu coed fel ateb naturiol i leihau'r perygl o lifogydd a dal carbon atmosfferig. Rydym yn dymuno gallu gwneud hynny o safbwynt llesiant. A chredaf hefyd fod angen inni ddod o hyd i ffyrdd o blannu mwy o goetiroedd, a chredaf fod hynny'n cynnwys planhigfeydd masnachol. Felly, mae'r rhain i gyd yn bethau y gallwn ni edrych arnyn nhw i'r dyfodol.

Yn olaf, Joyce Watson.

Mae David wedi gwneud yn union beth yr oeddwn i am ei wneud, felly nid wyf yn mynd i ailadrodd popeth a ddywedodd, ond rwyf yn credu y bu barn yn y gorffennol ynglŷn â chnydau a choed yn cystadlu am le. Felly, yr hyn yr hoffwn i ei weld yw dull cydgysylltiedig rhwng y ddwy elfen hynny o amaethyddiaeth, ac edrych ar amaeth-goedwigaeth, lle y gellir plannu coed ochr yn ochr â'r cnydau, a byddai hynny yn ei dro yn hybu cynhyrchu a herio'r uniongrededd hwnnw, y gwnaethoch chi ei grybwyll yma heddiw.

Fe wnaethoch chi sôn, yn gwbl briodol, am y ffaith, drwy roi coed ar y tir, y gallwch chi hefyd reoli'r llifogydd sy'n digwydd yn aml iawn, ac rydym ni wedi gweld llawer iawn o dystiolaeth o hynny. Ond gall hefyd greu gwell bioamrywiaeth a chadwraeth pridd. Pan soniwn am fod yn agored i nitradau, os plannwyd coed ochr yn ochr, efallai na chewch chi'r un lefel o ddŵr ffo yn gwenwyno ein hafonydd. Felly, mae'n ymwneud â mynd ati yn llawn dychymyg, ac ni fu sôn hyd yn hyn am ddal a storio carbon, ond mae yn arwyddocaol.

Rwy'n falch eich bod yn cydnabod, Ysgrifennydd y Cabinet, yr angen i blannu mwy o goed. Rydym ni ar y pwyllgor, ac eraill yma, yn edrych ymlaen at weld egin gwyrdd hynny. A, gan fod David wedi dweud y rhan fwyaf o'r pethau yr oeddwn i'n mynd i'w dweud, dof i ben gyda hynny. Diolch.

Diolch yn fawr iawn, Joyce Watson. Rwyf yn credu, fel y dywedais yn fy ateb i David Melding, nad yw rhai ffermwyr yn dymuno plannu coed ar eu tir oherwydd eu bod yn gofidio am ei golli pan fydd ei angen arnyn nhw efallai ar gyfer cnydau. Ond rwy'n credu eu bod yn dechrau meddwl amdano erbyn hyn yn fwy o safbwynt arallgyfeirio, ac rwy'n credu ei bod yn bwysig ein bod ni'n gallu eu helpu a hwyluso'r broses honno wrth fynd ymlaen.

Roeddwn i'n meddwl, fel y dywedais, bod yr adroddiad yn dda iawn, ac mae yn cynnig llawer o argymhellion. Fe wnes i sôn am leihau allyriadau carbon parhaus a chynyddu faint o garbon gaiff ei ddal a'i storio fel un o'r nwyddau cyhoeddus y gallwn ei ystyried. Rwy'n credu y bydd hynny'n ein helpu yn rhan o'n hymateb i'r newid yn yr hinsawdd. Mae pethau eraill yn gysylltiedig â nwyddau cyhoeddus rwy'n credu, unwaith eto, y byddai plannu mwy o goed yn helpu â nhw. Soniais am fynediad—unwaith eto, mae pobl o'r farn nad yw ffermwyr yn dymuno bod pobl ar eu tir. Wel, nid dyna fy mhrofiad i. Mae ffermwyr yn falch iawn o ddangos i'r cyhoedd beth maen nhw'n ei wneud ar eu tir, ond rwy'n credu bod tirwedd yn bwysig iawn.

Peth arall sydd wedi'i gyflwyno o drafodaethau bwrdd crwn Brexit yw bod arnynt eisiau cynyddu gallu cynefin i wrthsefyll ac ategu ein tirwedd a bioamrywiaeth yn wirioneddol—felly, mae yma gyfleoedd mawr i allu gwneud hynny.

Diolch i'r Ysgrifennydd Cabinet.