Cwestiynau nawr gan lefarwyr y pleidiau. Llefarydd Plaid Cymru, Llyr Gruffydd.

Diolch, Lywydd. Pan argymhellodd eich rhagflaenydd newidiadau arfaethedig i gyllid amaethyddol yng Nghymru, Ysgrifennydd y Cabinet, cyhoeddwyd asesiadau manwl a modelu helaeth gan y Llywodraeth o'r effaith y byddai'r newidiadau arfaethedig yn ei chael ar bob math o fferm, ar bob sector amaethyddol, hyd yn oed yr effaith ar swyddi yn yr holl ardaloedd awdurdod lleol sydd gennym yma yng Nghymru. Nawr, o ystyried y gallai eich cynigion diweddaraf yn 'Brexit a'n tir' arwain at y newid mwyaf—neu fe fyddant, yn ddiamau, yn arwain at y newid mwyaf—o ran cymorth fferm yng Nghymru ers cenedlaethau, a allwch ddweud wrthym pa ddadansoddiad a pha asesiadau effaith rydych wedi'u cynnal fel y gall eich safbwynt fod mor wybodus â phosibl, ond hefyd fel y gall y bobl sy'n ymateb i'r ymgynghoriad wneud hynny mewn modd trwyadl a chadarn?

Felly, bydd yr Aelod yn ymwybodol ein bod yn ymgynghori, a dyna lle rydym ar hyn o bryd. Rwyf wedi dweud yn glir iawn nad oes penderfyniad wedi'i wneud mewn perthynas â chyfansoddiad y cynlluniau. Rydym wedi dweud y bydd taliadau uniongyrchol yn dod i ben. Ond bydd y gwaith modelu y credaf y byddwch ei eisiau yn digwydd ar y polisi ar gyfer y dyfodol. Felly, gan ein bod yn ymgynghori ar natur lefel uchel y polisi hwnnw yn gyntaf, nid wyf am weld unrhyw ragfarnu ynghylch unrhyw ymarfer ymgynghori. Mae gennym waith modelu manwl o'r hyn y gallai Brexit ei olygu i'r sector amaethyddol, ond nid ydym wedi gwneud gwaith modelu manwl ar y pwyntiau rydych newydd eu gwneud.

Wel, credaf y bydd pobl yn bryderus iawn ynglŷn â'r ffaith bod y Llywodraeth yn amlwg heb wneud ei gwaith cartref, gan eich bod yn mynd ar drywydd cynigion penodol, er bod hynny ar ffurf ymgynghoriad. Felly, sut y gallwch eu cyflwyno heb wybod beth fydd y goblygiadau? Sut y gallwch ddisgwyl i bobl ymateb yn ystyrlon i ymgynghoriad pan nad ydych, mewn gwirionedd, yn gallu dweud wrthynt pa effaith, os o gwbl, y caiff y newidiadau hynny ar eu busnesau, ar gymunedau gwledig a theuluoedd ffermio ledled Cymru? Ac fe ddywedwyd, wrth gwrs, ac rydych newydd gyfeirio at hyn, y gallai Brexit arwain at effeithiau trychinebus o ran amaethyddiaeth yma yng Nghymru, ac ar yr un pryd, gallai cyflwyno'r newidiadau rydych yn bwriadu eu cyflwyno yn hawdd wneud pethau'n waeth, ond 'Ni wyddom eto gan nad ydym wedi gwneud ein gwaith cartref.'

Nawr, mae pobl yn dweud wrthyf y gallai'r cynigion, yn enwedig mewn perthynas â chael gwared ar y taliadau sylfaenol i ffermwyr, wneud yr un peth i'n cymunedau gwledig â'r hyn a wnaeth Margaret Thatcher i gymunedau diwydiannol yng Nghymru. Rydym wedi clywed am Glirio'r Ucheldiroedd yn yr Alban; wel, os ydym yn ystyried ffermydd teuluol yn mynd i'r wal, byddwn yn sôn am glirio ucheldir Cymru. Rydym yn sefyll ar ymyl y dibyn, Ysgrifennydd y Cabinet, ac wrth gael gwared ar y taliadau sylfaenol, rydych yn cael gwared ar y rhwyd ddiogelwch sydd gan ffermwyr Cymru. Ac mae'n rhaid imi ddweud, rhaid eich bod mewn lle unig iawn ar hyn o bryd, Ysgrifennydd y Cabinet, gan mai dim ond chi a Michael Gove sy'n mynd ar drywydd y polisi hwn. Gwyddom y bydd ein prif gystadleuwyr yn yr Undeb Ewropeaidd yn parhau i gymryd dros 70 y cant o gymorth y polisi amaethyddol cyffredin fel taliadau uniongyrchol. Mae Llywodraeth yr Alban yn parhau â'r taliadau sylfaenol. Bydd Gogledd Iwerddon yn gwneud hynny hefyd. Mae hyd yn oed Ysgrifennydd DEFRA yr wrthblaid Lafur, Sue Hayman, wedi cyhoeddi y byddai'r Blaid Lafur yn Lloegr yn parhau â thaliadau fferm sylfaenol. A ydych o ddifrif hyd yn mynd i fynd ar drywydd y glymblaid hon rhwng Llywodraeth Lafur Cymru a Llywodraeth Dorïaidd y DU, hyd yn oed pan fo hynny'n gwrth-ddweud polisi eich plaid eich hun?

Wel, rydych newydd wneud datganiadau cyffredinol iawn. Yn gyntaf, ydw, rwyf am fynd ar drywydd hyn. Dyna'r peth cyntaf. Yr ail beth yw mai polisi Llafur Cymru yw hwn. O ran yr hyn a ddywedwch ynglŷn â Sue Hayman, rwy'n ymwybodol o’r sylwadau a wnaeth yng nghyfarfod ymylol yr NFU yng nghynhadledd y blaid. Rwyf wedi gweld ei haraith. Rwyf wedi siarad â hi ar sawl achlysur. Mae'n credu bod ei sylwadau wedi cael eu camddehongli gan—. Roedd yn un o ddigwyddiadau ymylol NFU Cymru. Deallaf y bydd yn barod i ysgrifennu at lywydd NFU Cymru i sicrhau bod ei sylwadau wedi cael eu deall.

Credaf y byddai'r rhan fwyaf o bobl rwy’n siarad â hwy yn cytuno nad yw taliadau cynllun y taliad sylfaenol wedi gwneud digon i wella cynhyrchiant ffermydd. Rydych yn dweud bod pobl yn bryderus. Cynhyrchwyd y papur hwn, 'Brexit a'n tir', gan y grŵp bord gron ar Brexit. Byddwch wedi fy nghlywed yn cyfeirio at y grŵp rhanddeiliaid sawl tro yn y Siambr hon ac mewn pwyllgorau. Dywedodd y ddau undeb ffermio wrthyf nad oedd unrhyw beth annisgwyl yn y ddogfen honno gan eu bod wedi bod yn rhan o'r trafodaethau hynny ers dros ddwy flynedd ers i ni gael y bleidlais. Fe ddywedwch ei fod yn lle unig. Credwch fi, rwyf wedi gweithio'n galed iawn i sicrhau bod y rhanddeiliaid yn cyflwyno'r ddogfen honno, ac ymgynghoriad ydyw. Hoffwn wneud hynny’n gwbl glir, a bydd ar agor tan 30 Hydref, ac edrychaf ymlaen at glywed safbwyntiau pobl.

Nid wyf yn eich amau ​​pan ddywedwch wrthym mai polisi Llafur Cymru yw eich polisi chi, ond rwy'n dweud wrthych ei fod hefyd yn un o bolisïau Torïaid y DU, sy'n amlwg braidd yn anghyfforddus i chi a'ch Aelodau ar y meinciau cefn, rwy'n siŵr. Nawr, yn ogystal â chael gwared ar y rhwyd ​​ddiogelwch y cyfeiriais ati i ffermwyr Cymru yn y cyfnod anodd hwn o ran Brexit, o dan eich cynigion, wrth gwrs, bydd cyllid bellach ar gael—neu argymhellir ei fod ar gael—i bob rheolwr tir, yn hytrach na’i fod ar gael i ffermwyr gweithredol yn unig. Nawr, bydd hyn, wrth gwrs, yn seiffno buddsoddiad oddi wrth y teuluoedd ffermio pan wyddom fod pob punt a fuddsoddir mewn fferm yn cynhyrchu £7 i'r economi wledig. O dan eich cynigion, bellach gallem weld sefydliadau bancio, cronfeydd pensiwn a ffermwyr anweithredol eraill—nad ydynt yn gwneud unrhyw gyfraniad, mewn gwirionedd, i'r economi neu'r gymuned leol—yn elwa o gynigion Llafur a chynigion Torïaid y DU hefyd. Nawr, cred Plaid Cymru y dylai unrhyw system newydd ôl-Brexit gyfeirio’r cymorth at ffermwyr gweithredol, yn hytrach na gwobrwyo perchnogaeth tir ynddi'i hun. Felly, a wnewch chi ailystyried y cynnig a sicrhau bod cymorth i ffermio yng Nghymru yn cael ei dargedu at y ffermwyr gweithredol, sef y rhai sy'n cymryd y risg ariannol sy'n gysylltiedig â chynhyrchu ein bwyd?

Ymddengys fod yr Aelod yn awyddus iawn i glymu’r ddau beth gyda'i gilydd—cynigion Cymru a chynigion Llywodraeth y DU. Os edrychwch yn galed iawn, fe welwch fod llawer o wahaniaethau—cynhyrchu bwyd, i ddechrau. Rydym wedi sicrhau bod cynhyrchu bwyd wrth wraidd y cynllun cadernid economaidd. Yn sicr, rwyf am gadw ffermwyr gweithredol ar y tir. Rwyf wedi dweud hynny'n glir iawn. Rydych yn gofyn a fyddaf yn ailystyried. Mae’n destun ymgynghoriad. Rydym eisoes wedi cael oddeutu 3,000 o ymatebion, rwy'n credu, hyd at yr wythnos diwethaf. Rwy'n gystadleuol iawn. Rwyf am weld mwy o ymatebion nag y cafodd DEFRA, pro rata. Felly, rwy'n awyddus iawn i annog pobl i ddweud eu barn. Ond holl bwynt yr ymarfer hwn yw sicrhau bod ein ffermwyr yn parhau i ffermio. Mae arnom angen iddynt wneud hynny, a dyna fydd yn digwydd gyda'n polisi.

Llefarydd y Ceidwadwyr, Andrew R.T. Davies.

Diolch, Lywydd. Mae'n wych pan fyddwch yn mynd yn ail ac mae dau o'ch tri chwestiwn eisoes wedi eu gofyn. [Chwerthin.]

Os caf fi ofyn ichi, Ysgrifennydd y Cabinet: yn ôl yr hyn a ddeallaf, ar ddechrau'r broses hon, cafodd yr adran farn gyfreithiol ynglŷn ag a oedd y cynigion yn yr ymgynghoriad ar ddiwygio'r polisi amaethyddol cyffredin a thaliadau i ffermwyr yng Nghymru yn bodloni amodau Sefydliad Masnach y Byd. A allwch gadarnhau bod y farn honno wedi’i rhoi i'r Llywodraeth, ac a ydych yn fodlon fod y farn a gynigiwyd i chi, os cafodd ei rhoi, yn sicrhau bod y cynigion hyn yn cydymffurfio â rheolau Sefydliad Masnach y Byd?

Ydw. Yn sicr, holais swyddogion er mwyn sicrhau bod yr holl agweddau cyfreithiol wedi'u hystyried.

Iawn, ond a yw hynny'n golygu, yn amlwg, fod barn wedi'i cheisio a'u bod yn cydymffurfio â rheolau Sefydliad Masnach y Byd? Diolch am nodi hynny, Ysgrifennydd y Cabinet.

O ran yr asesiadau o'r effaith economaidd a grybwyllwyd gan y siaradwr blaenorol rwy'n credu, o gofio nad yw'r asesiadau effaith hynny wedi'u gwneud, fel y dywedasoch, mae'n bwysig iawn fod y diwydiant a’r rhai sy’n cymryd rhan yn y broses hon yn deall yn eglur y bydd yna amserlen ar gyfer gwneud yr asesiadau hynny. Pa amserlen y gallwch ei rhoi inni heddiw? Credaf y byddai'r rhan fwyaf o bobl wedi hoffi rhyw fath o ddealltwriaeth fod yr asesiadau effaith hyn eisoes wedi'u cwblhau ar y gwahanol gynigion gan y byddai'r broses fodelu honno'n dylanwadu'n fawr ar rai o'r penderfyniadau yr oedd angen eu gwneud. Ond yn absenoldeb yr asesiadau hynny, yn ôl pa amserlen y gweithiwch i sicrhau bod yr asesiadau hynny'n cael eu cwblhau, o gofio'r amserlen dynn iawn rydych wedi'i gosod ar gyfer y cyfnod pontio wrth ddiwygio'r polisïau hyn?

Rydym wedi ymrwymo i gynnal asesiadau effaith llawn yn amlwg, ac unwaith eto, wrth weithio gyda'r rhanddeiliaid o gwmpas y ford gron, maent yn ymwybodol iawn o hynny. Felly, daw'r ymgynghoriad i ben ar 30 Hydref. Wedyn, bydd yn rhaid inni asesu'r ymatebion a gawsom. Rwyf wedi dweud yn glir iawn y byddwn yn ymgynghori eto yn y gwanwyn ar y cynigion a gaiff eu cyflwyno yn sgil yr ymgynghoriad, felly buaswn yn dweud os—erbyn diwedd mis Tachwedd, pan gaiff y ffair aeaf ei chynnal, er enghraifft, buaswn yn gobeithio gallu bod mewn sefyllfa erbyn diwedd mis Tachwedd i bennu amserlen fwy pendant, os mynnwch, ar gyfer yr adeg y bydd y cynigion hyn yn cael eu cyflwyno. Ond fel y dywedaf, rydym wedi dweud y gwanwyn, byddwn yn ymgynghori eto yn y gwanwyn, felly bydd hynny'n digwydd rhwng y ddwy adeg honno. Ond rwy'n gobeithio bod fod yn fwy penodol, yn ôl pob tebyg tua diwedd mis Tachwedd.

Rwy'n ddiolchgar i chi am nodi hynny, gan ei bod yn hanfodol ein bod yn deall pryd fydd hyn yn digwydd. Fel y dywedais, mae'r asesiadau effaith hynny'n hanfodol er mwyn deall y gwahanol fodelu a gyflawnir ar hyn o bryd. Ond yr hyn a wyddom o dan y cynigion presennol, yn amlwg—nid yw 'rheolwyr tir' o reidrwydd yn ffermwyr gweithredol. Nawr, yn bersonol, rwy’n cefnogi'r pwynt mai ffermwr gweithredol a ddylai gael yr arian hwn, ac rwy’n datgan buddiant fel partner mewn busnes ffermio teuluol. Fodd bynnag, bydd eich cynigion, os cânt eu derbyn a’u rhoi ar waith yn llawn, yn arwain at gynnydd enfawr yn nifer y cyfranogwyr a allai elwa o'r arian hwn sydd i fod i gefnogi'r economi wledig. Ar hyn o bryd, credaf fod oddeutu 17,000 i 18,000 o bobl yn derbyn taliadau o dan y cynllun talu sylfaenol. Mae'n bosibl y gallai’r adran fod yn ymdrin â 40,000 i 45,000 o ymgeiswyr. Pa baratoadau a wnewch fel adran i ymdrin â'r nifer sy'n manteisio ar y cynlluniau? Oherwydd mae pob un ohonom yn cofio’r hyn a ddigwyddodd yn ôl yn 2005-06, pan oedd y bwrdd ymyrraeth fel yr oedd, neu'r Asiantaeth Taliadau Gwledig yn Reading, yn ei chael hi’n anodd ymdopi â'r system newydd a gyflwynwyd gan Lywodraeth y DU yn ôl yn 2005-06 ac a arweiniodd at oedi aruthrol a phwysau ariannol enfawr ar fusnesau gwledig. Pa gapasiti rydych yn ei ddatblygu yn yr adran, a pha hyder y gallwch ei roi i ni y gallwch ymdopi â chynnydd mor enfawr yn y niferoedd y bydd yn rhaid i'r adran ymdrin ag ef?

Ar hyn o bryd, credaf fod oddeutu 16,000 o bobl yn derbyn taliadau uniongyrchol. Fe fyddwch yn gwybod am berfformiad rhagorol Taliadau Gwledig Cymru; ni yw'r gorau yn y DU. Credaf fod oddeutu 95 y cant o'r taliadau wedi’u gwneud ar 1 Rhagfyr. Felly byddaf yn defnyddio'r grŵp hwnnw neu'r tîm hwnnw o bobl yn fy mhortffolio, yn amlwg, pan fydd y cynlluniau ar waith gennym. Mae llawer iawn o waith i'w wneud cyn hynny, ond rwy'n hyderus fod y capasiti gennym.

Llefarydd UKIP, Neil Hamilton.

Diolch yn fawr, Lywydd. Rwyf wedi canmol Ysgrifennydd y Cabinet sawl tro am ei hymagwedd agored tuag at ei swydd a'r modd penderfynol y mae'n dibynnu ar dystiolaeth fel sylfaen i bolisïau'r Llywodraeth. A yw'r Gweinidog yn derbyn fy siom felly ei bod wedi ymwrthod â’r ymagwedd hon mewn perthynas â saethu ar dir cyhoeddus, a gwrthdroi polisi Cyfoeth Naturiol Cymru a gyflwynwyd ym mis Gorffennaf? Onid yw'n sylweddoli'r niwed y bydd yr ymagwedd hon yn ei wneud yng nghefn gwlad, yn enwedig os caiff ei dilyn mewn mannau arall?

Na, nid wyf yn derbyn hynny. Fel y dywedasom yn glir yr wythnos diwethaf mewn ateb i gwestiwn amserol, mater polisi oedd hwn. Dywedodd Cyfoeth Naturiol Cymru yn glir o'r cychwyn eu bod yn disgwyl cael arweiniad gan Lywodraeth Cymru mewn perthynas â'r ystyriaethau moesegol ac ystyriaethau polisi ehangach. Dywedais hynny ac rwy'n falch fod safbwynt Llywodraeth Cymru ar saethu ffesantod a gweithgareddau cysylltiedig ar dir cyhoeddus wedi cael eu hystyried gan Cyfoeth Naturiol Cymru.

Credaf y bydd y cyhoedd yn gyffredinol o’r farn fod hwnnw’n esboniad chwerthinllyd o'r penderfyniad, oherwydd, er ei bod yn wir eich bod wedi dweud yr wythnos diwethaf fod:

'safbwynt Llywodraeth Cymru yn fater ar gyfer ystyriaeth barhaus Cyfoeth Naturiol Cymru ac nid yw'n eu rhwymo i dderbyn a chytuno â’r safbwynt hwnnw', dywedodd cadeirydd dros dro Cyfoeth Naturiol Cymru, Dr Madeleine Havard, fod Llywodraeth Cymru wedi 'rhoi arweiniad clir' o ran y cyfeiriad y dylai Cyfoeth Naturiol Cymru fynd iddo. Nid oes unrhyw reswm iddynt wneud tin-dros-ben oni bai i ufuddhau i'ch dictad. Felly, credaf y bydd y rhan fwyaf o bobl y tu allan yn credu bod eich ymateb yn un cwbl anonest.

Credaf y byddai'r rhan fwyaf o bobl Cymru a barn y cyhoedd yn dweud eu bod, mewn gwirionedd, yn cefnogi rhoi terfyn ar brydlesu ar ystâd Llywodraeth Cymru. Awgrymaf fod yr Aelod allan o gysylltiad â barn y cyhoedd, ac wedi colli golwg ar y polisi. Gan gyfeirio'n ôl at yr honiadau o ran yr effaith ar yr economi, mae'r ffigurau a ddyfynnir ar gyfer pob menter saethu ledled Cymru, nid ar ystâd Llywodraeth Cymru yn unig. Dim ond 1 y cant o fentrau saethu yng Nghymru sy’n digwydd ar y tir hwnnw.

Os yw saethu, fel y dywed y Gweinidog, yn anfoesol ar dir cyhoeddus, mae'n rhaid ei fod yn anfoesol ar dir preifat hefyd. Felly, mae'n eithaf amlwg beth yw cyfeiriad polisi Llywodraeth Cymru yn hyn o beth, a gall pob pysgotwyr, pob saethwr, unrhyw un sy'n ymwneud â chwaraeon gwledig yn gyffredinol, ystyried Llywodraeth Cymru yn elyn pendant bellach. Blaen y gyllell yw hyn; mae gan Lywodraeth Cymru ei llygad ar bob un ohonynt.

[Anghlywadwy.]—Nonsens.

Credaf fod yr Aelod newydd ateb fy nghwestiwn ar fy rhan. Rwy'n gwrthod hynny'n llwyr. Credaf eich bod yn ceisio neidio ar y drol a chymell ffrae. Caiff tirfeddiannwr preifat wneud fel y mynnant ar eu tir eu hunain, ond o ran ystâd Llywodraeth Cymru, a gaiff ei reoli ar ran holl bobl Cymru, ar gyfer pobl Cymru, bydd Llywodraeth Cymru yn gwneud penderfyniad ynglŷn â hynny.