Detholwyd y gwelliant canlynol: gwelliant 1 yn enw Lesley Griffiths. 

Dadl y Ceidwadwyr Cymreig sydd nesaf: gwasanaethau iechyd meddwl. Galwaf ar Mark Isherwood i wneud y cynnig. 

Cynnig NDM7861 Darren Millar

Cynnig bod y Senedd:

1. Yn nodi canfyddiadau adroddiad Holden ar fethiannau yn uned Hergest yn Ysbyty Gwynedd.

2. Yn gresynu at:

a) y ffaith ei bod wedi cymryd bron i wyth mlynedd a chyfarwyddyd gan y comisiynydd gwybodaeth i Fwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr gyhoeddi'r adroddiad;

b) yr oedi rhwng cyhoeddi'r adroddiad a gosod Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr mewn mesurau arbennig;

c) methiant y bwrdd iechyd a Llywodraeth Cymru i fynd i'r afael â'r holl faterion a nodwyd yn yr adroddiad;

d) diffyg atebolrwydd am berfformiad gwael gwasanaethau iechyd meddwl ledled Gogledd Cymru;

e) effaith ddinistriol y methiannau hyn ar staff, cleifion a'u hanwyliaid.

3. Yn galw ar Lywodraeth Cymru i:

a) ymddiheuro i staff, cleifion a theuluoedd y rhai yr effeithiodd y methiannau yn uned Hergest yn andwyol arnynt;

b) ei gwneud yn ofynnol i bob bwrdd iechyd gyhoeddi adroddiadau fel mater o drefn ac mewn modd amserol yn y dyfodol; 

c) cyflawni gwelliannau radical yn y modd y darperir gwasanaethau iechyd meddwl yng Ngogledd Cymru; 

d) cynnal adolygiad sylfaenol o wasanaethau iechyd meddwl ledled Cymru gyda chleifion, teuluoedd, gweithwyr proffesiynol a rhanddeiliaid eraill;

e) cyhoeddi gwybodaeth ystyrlon am berfformiad ac ansawdd gwasanaethau iechyd meddwl ledled Cymru, gan gynnwys amseroedd aros ar gyfer asesiadau iechyd meddwl a thriniaeth, fel therapïau siarad;

f) sefydlu rhwydwaith o ganolfannau iechyd meddwl galw i mewn 24 awr ar gyfer pobl sy'n profi argyfwng iechyd meddwl;

g) gweithio ar sail drawsbleidiol i gyflawni Deddf iechyd meddwl newydd i Gymru. 

Cynigiwyd y cynnig.

Gwrthodwyd fy ngalwad ddiweddar am ddadl yn y Senedd yn amser Llywodraeth Cymru ar adroddiad Holden a gyhoeddwyd y mis diwethaf, ac a ddogfennai fethiannau yn uned iechyd meddwl Hergest ym Mangor. Felly, rydym wedi cyflwyno'r ddadl hon gan y gwrthbleidiau ar fater y mae Llywodraeth Cymru wedi bod ynghlwm wrtho ers tro byd.

Yn 2012, ysgrifennodd y dirprwy grwner at y bwrdd iechyd yn amlinellu ei phryder wedi i ddynes farw yn uned Hergest. Ar ôl i'r Athro David Healy o adran seiciatreg uned Hergest fynegi pryderon ynglŷn â datblygiadau yn y ddarpariaeth o wasanaethau iechyd meddwl yng ngogledd Cymru, rhoddodd Lesley Griffiths, y Gweinidog iechyd ar y pryd, ateb i Darren Millar yn 2012 yn datgan y byddai adolygiad annibynnol yn dechrau cyn bo hir. Ar ôl i mi godi'r un pryderon gyda phrif weithredwr y bwrdd iechyd ar y pryd, cefais ateb ganddi yn 2012 ei bod wedi cychwyn ymchwiliad. Ond ni chafodd y bwrdd ei roi mewn mesurau arbennig tan fis Mehefin 2015, wedi i ymchwiliad allanol ddatgelu bod cleifion wedi dioddef camdriniaeth sefydliadol yn uned Ablett, uned iechyd meddwl acíwt Ysbyty Glan Clwyd. Dywedodd y bwrdd iechyd ei fod wedi cael gwybod am bryderon difrifol ynglŷn â gofal cleifion ar ward Tawel Fan yn uned Ablett ym mis Rhagfyr 2013, ond roedd y pryderon am y ward hon yn mynd yn ôl lawer ymhellach. Er enghraifft, yn 2009, tynnais sylw Llywodraeth Cymru a'r bwrdd iechyd at bryderon gan etholwr a ddywedodd fod y driniaeth a gafodd ei gŵr yn uned Ablett bron â bod wedi'i ladd, fod tri chlaf arall a gafodd eu derbyn tua'r un adeg â'i gŵr wedi cael profiadau tebyg, a'i bod bellach yn poeni am y driniaeth y gallai eraill ei chael yn yr uned hon.

Cyn cyhoeddi adroddiad Holden, roeddwn yn un o bum Aelod i dderbyn gohebiaeth gan swyddog gweithredol GIG wedi ymddeol ar ôl iddo weld yr adroddiad a'r atodiad. Dywedodd fod y bwrdd iechyd, hyd hynny, wedi protestio bod yn rhaid i brif destun adroddiad Holden a'i atodiad, a gwblhawyd ym mis Rhagfyr 2013 ac a oedd yn cynnwys darnau o ddatganiadau damniol 40 o chwythwyr chwiban, barhau ynghudd o olwg y cyhoedd er mwyn diogelu cyfrinachedd y chwythwyr chwiban, a bod y penderfyniad i atal tystiolaeth o esgeulustod ar sail mor annilys yn un bwriadol. Roedd y bwrdd iechyd, meddai, wedi rhoi'r gorau i'r esgus hwn o'r diwedd drwy dderbyn dyfarniad y comisiynydd gwybodaeth, a wnaed yn gyntaf dros 16 mis yn ôl, y dylid cyhoeddi'r adroddiad yn llawn. Mae'n gwbl glir bellach fod y prif gorff o dystiolaeth a ddarparwyd gan y chwythwyr chwiban—pob un ohonynt yn aelodau allweddol o staff yn uned Hergest—wedi'i gadw ynghudd yn fwriadol. Nid i ddiogelu chyfrinachedd y chwythwyr chwiban y gwnaed hyn ond yn hytrach i guddio gweithredoedd ac esgeulustod eu huwch reolwyr a oedd yn achosi i staff gael eu bwlio a chleifion i gael eu hesgeuluso.

Gwnaeth y bwrdd iechyd grynodeb byr, meddai, o'r adroddiad i'r Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus ym mis Tachwedd 2015, ond mae cyhoeddi'r adroddiad yn llawn yn datgelu bellach faint o fanylion a guddiwyd rhag y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus ar y pryd. Fel y gofynnodd ef, sut felly roedd hi'n bosibl, yn 2014, fod yr uchaf ei statws o'r rheolwyr hyn wedi cael caniatâd i wneud adroddiadau i'r bwrdd iechyd a'i bwyllgor ansawdd a oedd yn cuddio ei ran ei hun ym mhroses Holden, ac a yw'r bwrdd iechyd bellach yn fodlon fod yr uwch swyddogion a oedd yn gyfrifol am y llanastr hwn ac am ei gadw ynghudd am gymaint o amser bellach i gyd wedi'u symud o unrhyw gyfrifoldeb am ofal cleifion iechyd meddwl sy'n agored i niwed?

Wrth siarad yma ym mis Medi, dywedodd y Gweinidog iechyd ei bod yn bwysig nodi bod adroddiad cryno wedi'i gyhoeddi yn 2015, yn cynnwys argymhellion Holden. Ond dyma'r adroddiad cryno byr iawn y cyfeirir ato uchod, nad oedd yn disgrifio'r 31 o bryderon a restrwyd gan staff. Drwy gydol fy amser fel Aelod o'r Senedd, ers 2003, rwyf wedi cefnogi rhes o chwythwyr chwiban egwyddorol sydd wedi cael eu bygwth, eu bwlio, eu difrïo neu eu niweidio am fentro dweud y gwir yng Nghymru. Mewn digwyddiad a arweiniodd yn uniongyrchol at Holden cafodd dau uwch aelod o staff nyrsio a oedd wedi mynegi pryderon ynglŷn â diogelwch eu tywys allan o'r adeilad ar sail ffug. Yn achos Tawel Fan, rhoddwyd dau aelod o'r staff meddygol ar ddyletswyddau cyfyngedig a'u cyfeirio at y Cyngor Meddygol Cyffredinol. Roedd un ohonynt wedi mynegi pryderon ynglŷn â diogelwch wrth y rheolwyr, ond dywedwyd wrtho fod gwneud hynny'n dangos nad oedd yn gallu gweithio mewn tîm.

Nododd llythyr a gefais gan yr Athro Healy yn 2019, 'Mae nifer o fy nghleifion wedi marw, yn rhannol oherwydd anawsterau i'w cael i mewn. Ysgrifennais at y bwrdd iechyd am un claf—sydd bellach wedi marw—a oedd yn cael mwy o gydgysylltu gofal gan heddlu gogledd Cymru na chan y gwasanaethau iechyd meddwl, ond ni chaf gydnabyddiaeth fod fy llythyrau'n cael eu derbyn hyd yn oed.' Gwnaed honiadau ffug yn ei erbyn; fe'i cafwyd yn ddieuog bob tro, ac yn y pen draw derbyniodd gynnig swydd yng Nghanada. Fodd bynnag, mae llythyr a ddaeth ganddo yr wythnos hon yn datgan, 'Mae uno byrddau iechyd ar draws gogledd Cymru wedi rhoi staff sy'n gweithio yn Wrecsam yng ngofal y gwasanaeth cyfan. Daeth bwlio, ymosodiadau, diswyddiadau diannod yn seiliedig ar gyhuddiadau ffug, honiadau ffug o gam-drin rhywiol yn ddigwyddiadau cyffredin; dywedwyd wrth staff a fynegodd bryderon ynglŷn â diogelwch nad oeddent yn gallu gweithio mewn tîm a chawsant eu diswyddo. Mae rhai gwleidyddion o leiaf yn cydnabod eu bod wedi derbyn llythyrau gan uwch staff yn tynnu eu sylw at y materion hyn. Ni wnaeth Mr Drakeford gydnabod hynny erioed. Mae ei sylwadau diweddar ar yr hyn a ddigwyddodd wedi bod yn syfrdanol o anghywir.'

Wrth ymateb yma i ddatganiad 2018 gan yr Ysgrifennydd iechyd ar y pryd, Vaughan Gething, ar adroddiad y Gwasanaeth Cynghori ar Iechyd a Gofal Cymdeithasol ar ward Tawel Fan, dywedais:

'yn 2015, derbyniodd Llywodraeth Cymru, y bwrdd iechyd ac Arolygiaeth Gofal Iechyd Cymru ganfyddiadau adroddiad Donna Ockenden a gyhoeddwyd y flwyddyn honno.'

Felly, yn awr, pan fo llawer o honiadau difrifol yn britho adroddiad y Gwasanaeth Cynghori ar Iechyd a Gofal Cymdeithasol, pam ei fod wedi dod i'r casgliad rhyfedd fod y gofal yn dda ac na ddigwyddodd unrhyw cam-drin sefydliadol? Canfu adolygiad Ockenden yn 2018 fod y systemau, y strwythurau a'r prosesau llywodraethu, y drefn reoli a'r arweinyddiaeth a gyflwynwyd gan y bwrdd iechyd o 2009 ymlaen yn gwbl amhriodol ac yn ddiffygiol iawn. Ym mis Ionawr 2019, datgelodd Donna Ockenden fod staff wedi dweud wrthi fod gwasanaethau'n mynd tuag yn ôl. Mae dau glaf yn unedau iechyd meddwl gogledd Cymru wedi marw drwy grogi ac ymgais i grogi dros y flwyddyn ddiwethaf. Y mis diwethaf, datgelodd adroddiad gan Ombwdsmon Gwasanaethau Cyhoeddus Cymru fod y bwrdd iechyd wedi ymddiheuro'n annidwyll i fab dynes a oedd wedi cael triniaeth ar ward Hergest, David Graves, am y methiannau a nodwyd a'r anghyfiawnder a achoswyd iddo ef a'i deulu. Mewn llythyr at Gomisiynydd Pobl Hŷn Cymru, dywedodd cyfarwyddwr gweithredol nyrsio a bydwreigiaeth y bwrdd iechyd fod Mr Graves wedi bod yn ymosodol ar lafar ar brydiau ac wedi gwneud datganiadau sydd wedi gorfodi'r bwrdd iechyd i ystyried diogelwch yr unigolyn. Mewn ymateb, ysgrifennodd Donna Ockenden, 'Rwyf bob amser wedi eich ystyried chi, Mr Graves, yn gwrtais ac yn foesgar.'

Ddoe, ysgrifennodd prif swyddog Cyngor Iechyd Cymuned Gogledd Cymru ataf cyn y ddadl hon, i ddweud, pan ddaw'n fater o weithredu argymhellion adroddiadau heriol, fod Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr wedi bod yn araf i weithredu, a gallai rhai ddweud, yn amharod i weithredu. Felly, mae ein cynnig yn galw ar Lywodraeth Cymru i ymddiheuro i staff, cleifion a theuluoedd y rhai yr effeithiwyd arnynt yn andwyol ac i gynnal adolygiad sylfaenol o wasanaethau iechyd meddwl ledled Cymru gyda chleifion, teuluoedd, gweithwyr proffesiynol a rhanddeiliaid eraill. Mae'r holl hanes hwn wedi bod yn warthus, ac yn staen ar enw da'r sefydliad hwn a Llywodraeth Cymru.

Rwyf wedi dethol y gwelliant i'r cynnig. Galwaf ar y Dirprwy Weinidog Iechyd Meddwl a Llesiant, Lynne Neagle, i gynnig yn ffurfiol y gwelliant a gyflwynwyd yn enw Lesley Griffiths.

Gwelliant 1—Lesley Griffiths

Dileu popeth ar ôl pwynt 1 a rhoi yn ei le:

2, Yn nodi’r cynnydd a wnaed i wella ansawdd gwasanaethau iechyd meddwl ym Mwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr ac i’w gwneud yn fwy diogel, ers cyhoeddi argymhellion Holden yn 2015.

3. Yn cydnabod yr heriau mawr sy’n parhau yn y gwasanaethau iechyd meddwl ym Mwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr a’r gwelliannau sydd eu hangen i fynd i’r afael â nhw.

Cynigiwyd gwelliant 1.

Yn ffurfiol.

Diolch. Rhun ap Iorwerth.

Diolch yn fawr iawn, Ddirprwy Lywydd. Rwy'n croesawu'r cyfle heddiw i drafod adroddiad Holden ac adeiladu ar y drafodaeth a gawsom fel rhan o'r ddadl fer dan arweiniad Llyr Gruffydd ychydig wythnosau'n ôl. Er bod ychydig wythnosau wedi mynd heibio bellach ers rhyddhau'r adroddiad damniol hwn o'r diwedd, mae'n werth nodi bod y Llywodraeth yn dal i fod heb ddefnyddio ei hamser Senedd ei hun i ganiatáu i'r Senedd drafod yr adroddiad a chraffu ar ymateb y Llywodraeth.

Gan fod yr adroddiad wedi'i gyhoeddi o'r diwedd, mae'n rhaid i waith ddechrau ar adfer ymddiriedaeth pobl gogledd Cymru, ac mae hynny'n dechrau gyda'r angen i'r bwrdd iechyd a Llywodraeth Cymru gyfaddef pa mor fawr yw'r hyn y mae'r adroddiad hwnnw'n ei ddatgelu, cydnabod bod ymddiriedaeth yn y system wedi erydu'n helaeth iawn, ac ymrwymo i ddysgu pob gwers anodd sy'n deillio o hyn. Rhaid inni beidio ag anghofio mai'r adroddiad hwn oedd un o'r ffactorau a arweiniodd at osod bwrdd iechyd Betsi Cadwaladr mewn mesurau arbennig yn y lle cyntaf, ac roedd gan Lywodraeth Cymru gyfrifoldeb uniongyrchol dros y bwrdd iechyd hyd at y llynedd, a hyd yn oed ar ôl iddo ddod allan o fesurau arbennig, roedd cleifion yn dal i farw, ac mae cwestiynau'n parhau yn fy meddwl i ac ym meddyliau llawer o bobl eraill sut y gellid bod wedi gwneud y penderfyniad i dynnu'r bwrdd allan o fesurau arbennig pan oedd cynifer o gwestiynau heb eu hateb.

Ond mae hyn yn awr yn ymwneud â llawer mwy na rhyddhau adroddiad hirddisgwyliedig; mae'n ymwneud ag atebolrwydd pawb sy'n gyfrifol am y bwrdd iechyd, yn uniongyrchol ac yn anuniongyrchol, yn awr ac yn ystod y blynyddoedd diwethaf, dros y cyfnod mwyaf ofnadwy hwn. Byddwn yn cefnogi'r cynnig fel y mae ac yn gwrthod gwelliant y Llywodraeth, gan fod y Llywodraeth yn gwrthod cydnabod yr angen am fwy o dryloywder a'r angen am ddyrannu gwell adnoddau i fynd i'r afael â'r problemau a godwyd yma. Bydd yn destun pryder dwfn, rwy'n gwybod, ac yn siom i lawer o aelodau o staff a chleifion a'u teuluoedd fod Llywodraeth Cymru yma yn dewis dileu o'r cynnig gwreiddiol yr angen i bawb sydd ynghlwm wrth y mater resynu at y diffyg atebolrwydd, ac i resynu at effaith ddinistriol y methiannau a welsom ar staff a chleifion a'u hanwyliaid. Cânt eu cythruddo gan y ffordd y mae Llywodraeth Cymru yn gwrthod y galwadau am ymddiheuriad, am gynhyrchu adroddiadau mewn modd amserol yn y dyfodol, am gyflawni gwelliannau radical yn y modd y darperir gwasanaethau, am adolygiad sylfaenol o wasanaethau iechyd meddwl. Am sefydlu rhwydwaith o ganolfannau iechyd meddwl galw i mewn—mae Plaid Cymru wedi gofyn am fesurau o'r fath ers pedair blynedd. Rwyf wedi trafod gyda'r Dirprwy Weinidog y cynlluniau sydd ganddi hithau hefyd i roi mesurau ar waith, ond mae angen inni weld y mesurau hynny'n cael eu rhoi ar waith fel rhan o newidiadau eang i ddarpariaeth iechyd meddwl ledled Cymru.

Ond yma gyda Hergest a'r hyn a ddigwyddodd yno, mae gennym ddigwyddiadau trychinebus a arweiniodd at golli bywydau ac at ddioddefaint i lawer iawn o aelodau teuluol sydd wedi bod yn galaru yn sgil colli anwyliaid. Bydd cleifion, teuluoedd a llawer o staff y cefais sgyrsiau dwfn a thrallodus gyda llawer ohonynt dros y blynyddoedd yn gwrando'n astud ar yr hyn y mae'r Dirprwy Weinidog yn ei ddweud heddiw, oherwydd ni ddylid ystyried cyhoeddi'r adroddiad ei hun yn ddiwedd ar ymgyrch dros gyhoeddi'r adroddiad. Rhaid ei weld fel dechrau pennod newydd, a rhaid iddo ddangos ei fod yn ddechrau pennod newydd ar ôl yr hanes diflas iawn a welsom yn Hergest ac yn y gwasanaeth iechyd meddwl yng ngogledd Cymru yn y blynyddoedd diwethaf. 

Diolch i fy nghyd-Aelod, Darren Millar, am gyflwyno'r ddadl hynod bwysig hon yma heddiw. Fel yr amlinellwyd gan fy nghyd-Aelod, Mark Isherwood, wrth agor y ddadl heddiw, mae canfyddiadau adroddiad Holden yn peri pryder mawr. Yn wir, maent yn gwbl frawychus ac yn anodd iawn i'r trigolion rwy'n eu cynrychioli yng ngogledd Cymru eu darllen. Fel yr amlinellodd Mr Isherwood, datgelodd yr adroddiad hirddisgwyliedig, a gafodd ei atal rhag cael ei gyhoeddi am flynyddoedd, ddiwylliant o fwlio a morâl isel ymhlith staff ar ward Hergest, ward y dywedir ei bod wedi bod mewn trafferthion difrifol yn ôl yr adroddiad. Ac roedd y berthynas rhwng staff a rheolwyr ar lefel matron ac uwch wedi chwalu i'r fath raddau fel bod gofal cleifion yn ddi-os yn cael ei effeithio. Ac mae'n ddinistriol clywed bod cleifion wedi cael niwed ac wedi cael eu hesgeuluso oherwydd y problemau hyn. Gyda'r methiannau eithafol hyn wrth gwrs, mae staff, cleifion a theuluoedd wedi gorfod dioddef yn sgil y digwyddiadau dinistriol hyn.

Fel y gwyddom i gyd—mae eisoes wedi'i nodi—Llywodraeth Lafur Cymru sydd wedi bod â throsolwg dros y bwrdd iechyd hwn a'i fethiannau, a'r Prif Weinidog, Mr Drakeford a fu'n arwain y trosolwg hwn am ran helaeth o'r amser, pan oedd ar y pryd yn Weinidog iechyd. Fel yr amlinellodd y Prif Weinidog wrthyf mewn cwestiynau yr wythnos diwethaf, a dyfynnaf,  

'rwy'n cytuno ei bod hi'n bwysig gwneud yn siŵr bod ymddiriedaeth briodol rhwng pobl sy'n defnyddio gwasanaethau a'r ddarpariaeth o'r gwasanaethau hynny yn y gogledd'.

Ac mae gan y Llywodraeth hon lawer iawn o waith i'w wneud, Ddirprwy Lywydd, gan nad yw llawer o fy nhrigolion ledled gogledd Cymru ar hyn o bryd yn teimlo'r ymddiriedaeth honno yn y gwasanaethau iechyd meddwl yn fy rhanbarth. 

Fel y dywed ein cynnig, yn gyntaf oll mae angen i Lywodraeth Cymru ymddiheuro'n syml i staff, cleifion a theuluoedd yr effeithiwyd arnynt. Nid wyf yn meddwl bod hynny'n beth anodd i ofyn amdano. Ar wahân i eiriau, yr hyn y mae fy nhrigolion hefyd am ei weld yw gwelliannau radical yn y modd y darperir gwasanaethau iechyd meddwl ar draws rhanbarth Gogledd Cymru, gan gynnwys sefydlu canolfan iechyd meddwl galw i mewn 24 awr, a chyhoeddi gwybodaeth ystyrlon am berfformiad ac ansawdd gwasanaethau iechyd meddwl y maent yn eu defnyddio ledled Cymru. Ac eto, er gwaethaf hyn, mae'r bwrdd yn dal i gael anawsterau gyda'r ddarpariaeth iechyd meddwl. Mae'r ffigurau diweddaraf yn dangos mai gan y bwrdd iechyd yng ngogledd Cymru y mae rhai o'r amseroedd aros gwaethaf yng Nghymru, a beth y gwelwyd y Llywodraeth Lafur yma yn ei wneud? Byddai rhai'n galw tynnu'r bwrdd iechyd hwn sy'n methu allan o fesurau arbennig ychydig fisoedd cyn etholiadau'r Senedd ym mis Mai yn benderfyniad gwleidyddol, rwy'n siŵr.

Felly, ar wahân i rai o'r camau gweithredu neu'r diffyg gweithredu a welsom gan y Llywodraeth yn y mater hwn yn awr, yn y cynnig a gyflwynwyd gennym heddiw, gwelsom welliannau Llywodraeth Cymru i ddileu rhannau o'n cynnig sy'n cyfeirio at resynu at y trychinebau, a dileu ein cynigion ar gyfer atebion ymarferol a chadarn i ddatrys rhai o'r problemau a brofir, i sicrhau bod cleifion yn cael y driniaeth orau bosibl a cheisio adennill eu hymddiriedaeth, sy'n bwysig iawn, fel y dywedais yn gynharach.

Roeddwn yn falch iawn o glywed cyfraniad Plaid Cymru yn cefnogi ein cynnig heb ei ddiwygio. Mae'n bwysig iawn ein bod yn anfon y neges gywir at bawb sydd wedi dioddef. Felly, i gloi, Ddirprwy Lywydd, mae adroddiad Holden a'i ganfyddiadau yn peri gofid mawr, yn darlunio sefyllfa drist iawn, ac mae'n fethiant arall mewn dau ddegawd o benderfyniadau gwael a rheolaeth wael gan y gwasanaeth iechyd dan Lafur yng ngogledd Cymru, a'r tu ôl i'r methiannau hyn, yn anffodus, mae pobl yn dioddef yn ddiangen. Mae'n bryd i Lywodraeth Cymru ddysgu o'u camgymeriadau a rhoi cleifion yn gyntaf. Rwy'n annog yr holl Aelodau i gefnogi'r cynnig pwysig hwn. Diolch yn fawr iawn. 

Roeddwn am siarad yn y ddadl hon fel Aelod o dde Cymru nad oes ganddo wybodaeth fanwl ynglŷn â sut y mae bwrdd iechyd Betsi Cadwaladr yn gweithio, ond sydd wedi cael etholwyr yn cysylltu â mi gyda phroblemau iechyd meddwl yn fy etholaeth sy'n chwilio am gymorth gan Fwrdd Iechyd Prifysgol Aneurin Bevan a byrddau iechyd cysylltiedig yn fy nghymuned. Felly, rwy'n cymryd y geiriau o sicrwydd a gawsom gan y Gweinidog iechyd fel rhai didwyll, a hoffwn glywed mwy gan y Dirprwy Weinidog heddiw ynglŷn â sut yr ymatebwyd i adroddiad Holden, a'r materion a gaiff eu nodi gan Lywodraeth Cymru fel cyfres o welliannau a wneir o ganlyniad iddo. Felly, credaf fod hynny'n bwysig er mwyn cael fy nghefnogaeth i welliant Llywodraeth Cymru—i'r Gweinidog wneud hynny'n glir yn ei hymateb. Ond mae pwynt clir rhan 3(d) o'r cynnig ymlaen yn nodi pethau y gellir eu gwneud ledled Cymru. Nawr, ni allaf weld yn uniongyrchol ble—. Mae'n naid go fawr o adroddiad Holden i Gymru gyfan, yw'r pwynt rwy'n ceisio ei wneud yma, ac ni allaf weld lle gellir gwneud y naid honno. Felly, byddwn yn dweud, o bwynt (d) ymlaen, i gynnal adolygiad sylfaenol o wasanaethau iechyd meddwl, cyhoeddi gwybodaeth ystyrlon am berfformiad ac ansawdd gwasanaethau iechyd ledled Cymru, sefydlu'r canolfannau galw i mewn, a chyflawni Deddf iechyd meddwl newydd, credaf fod hwnnw'n waith mwy helaeth y mae angen i ymchwiliad pwyllgor ei gyflawni yn hytrach na dim ond pleidleisio o'i blaid yn y Siambr hon heddiw, oherwydd mae'n ymddangos bod yna gryn dipyn o allosod o adroddiad Holden ei hun.

Wedi dweud hynny, ymatebodd y Prif Weinidog ddoe—roeddwn yn gwrando ar y cwestiynau i'r Prif Weinidog—am wasanaethau iechyd meddwl, a dywedodd fod llywio gofal yn bwysig iawn i leihau'r pwysau ar wasanaethau iechyd meddwl. Y broblem gyda llywio gofal yw ei fod yn creu tagfa, ac mae'r tagfeydd yn digwydd ar y pwynt rydych yn mynd at ofal sylfaenol. A phan fyddwch yn mynd at ofal sylfaenol, gall fod yn anodd iawn cyrraedd y gwasanaeth iechyd meddwl cywir. Rwyf wedi ysgrifennu—. Mae gennyf lawer o gydymdeimlad â rhai o'r diwygiadau a awgrymir, gan gynnwys adolygiad sylfaenol o wasanaethau iechyd meddwl, oherwydd ysgrifennais at y Gweinidog iechyd i ofyn am adolygiad dan arweiniad arbenigwyr i lywio gofal. Ni chefais ymateb cadarnhaol, ond cefais esboniad o'r gwaith sydd wedi'i wneud gyda gwasanaethau meddygon teulu i wella mynediad at lywio gofal, sydd wedi'i gyflwyno, ac a ddylai arwain at ostyngiad yn y ciwiau am 8 a.m. a'r math o beth sy'n digwydd ar y ffôn, y peth cyntaf ar fore Llun neu fore Mawrth. Mae Llywodraeth Cymru wedi rhoi camau ar waith mewn perthynas â hynny. Er hynny, daw'r prawf ynghylch hynny yn y dystiolaeth sy'n digwydd ar ôl cyflwyno'r mesurau. Felly, mae tagfeydd i ofal yn bwysig, a'r hyn sy'n digwydd yn aml gyda phobl sy'n chwilio am gymorth iechyd meddwl yw bod y rhestr aros am wasanaethau fel therapi siarad mor hir fel eu bod yn mynd am feddyginiaeth yn lle hynny. Ac ni ddylai meddyginiaeth fod yn opsiwn cyntaf ar gyfer cymorth iechyd meddwl. Dylai fod yn therapi siarad, ymarfer corff, newid ffordd o fyw. Gall yr holl bethau hyn gefnogi'n well nag opsiwn uniongyrchol i gyffuriau a'r math hwnnw o ateb. Felly, nid yw'r tagfeydd hyn yn helpu, a chredaf fod Llywodraeth Cymru yn rhoi camau ar waith i fynd i'r afael â hynny.

Yn olaf, hoffwn nodi materion penodol a dynnwyd i fy sylw yn fy etholaeth. Cysylltodd un o fy etholwyr sydd ag anhwylder diffyg canolbwyntio a gorfywiogrwydd a syndrom Tourette â mi. Daeth ataf fel rhan o ymgyrch a drefnwyd gan gymdeithas syndrom Tourette yn ne Cymru, ac yn benodol nid oes llwybr clinigol ar gyfer syndrom Tourette yng Nghymru, sy'n golygu anawsterau i sicrhau diagnosis a dod o hyd i gymorth pellach. Bydd y rheini ohonoch sydd wedi bod yn y Siambr hon ers peth amser yn gwybod bod gennyf ferch sy'n awtistig iawn, a gallaf weld llwybr iddi hi, a'r driniaeth y mae hi ei hangen. Ond nid oes gan y rhai sydd â syndrom Tourette ac anhwylder diffyg canolbwyntio a gorfywiogrwydd lwybr tebyg ac nid oes ganddynt fynediad tebyg at wasanaethau iechyd meddwl. A gwn fod y Dirprwy Weinidog yn gwybod y manylion am hyn ac mae'n gweithio ar hyn. Mewn ymateb i stori gan BBC Wales ar y mater, dywedodd Llywodraeth Cymru,

'Mae Byrddau Partneriaeth Rhanbarthol yn cyflwyno fframwaith newydd i wella'r mynediad at y cymorth cywir' a'i bod,

'yn adolygu'r holl wasanaethau niwroddatblygiadol i blant ac oedolion, i nodi lle mae bylchau yn y ddarpariaeth a'r galw, y capasiti a chynllun gwasanaethau i blant, pobl ifanc ac oedolion' er mwyn eu gwella. A all y Gweinidog gadarnhau felly p'un a yw'r byrddau partneriaeth rhanbarthol hynny wedi cwblhau'r broses o gyflwyno'r fframwaith newydd hwn ai peidio? Ac a all gadarnhau a yw Llywodraeth Cymru yn dal ar y trywydd iawn i gwblhau ei hadolygiad o wasanaethau niwroddatblygiadol plant ac oedolion erbyn mis Mawrth fel y bwriadwyd, a fyddai'n mynd beth o'r ffordd tuag at ateb rhai o'r cwestiynau yn y cynnig?

Yn olaf, gan ein bod yn sôn am iechyd meddwl, byddwn ar fai'n peidio â chroesawu Andrew R.T. Davies yn ôl i'r Siambr. Roeddwn yn credu bod ei gyfraniad ddoe yn gyfraniad rhywun sydd wedi cymryd hoe o'r byd gwleidyddol, oherwydd roedd yn rhesymol iawn, yn bwyllog iawn, a chredaf fod gwers i ni yn awr dros y Nadolig i gymryd cam yn ôl, a dychwelyd yn y flwyddyn newydd, mae'n debyg, mewn ysbryd o garedigrwydd a chyd-gefnogaeth.

Dylai tystiolaeth dorcalonnus staff rheng flaen sydd wedi'u gorlethu â gwaith yn yr adroddiad hwn a pheth o'r cynnwys gwarthus wneud i bob swyddog a Gweinidog y Llywodraeth feddwl yn ofalus. Mae'n amlwg yn annerbyniol fod adroddiad mor bwysig â hwn, sy'n cynnwys 700 tudalen o dystiolaeth gan 45 aelod o staff, wedi'i gadw rhag y cyhoedd am amser mor hir.

Nawr, mewn cyfarfod â chadeirydd a phrif weithredwr y bwrdd iechyd yr wythnos diwethaf, lleisiais fy mhryderon mewn perthynas â'r adroddiad penodol hwn, a chefais sicrwydd y bydd adroddiadau yn y dyfodol lle canfyddir bod pethau wedi mynd o chwith yn ddifrifol yn cael eu hysgrifennu gyda'r bwriad o'u cyhoeddi. A bod yn deg, credaf fod y bwrdd iechyd wedi cydnabod na ddylid oedi yn y fath fodd gydag adroddiadau fel hyn, a gadael i deuluoedd boeni am amser maith wrth aros i'w gweld. Fodd bynnag, o gofio bod bwrdd iechyd Betsi Cadwaladr bellach ar ail gam adroddiad pwysig ar wasanaethau fasgwlaidd, a'r adran wroleg, bydd y rhain hefyd yn destun adolygiad. Weinidog, rwy'n gobeithio y byddwch yn defnyddio'ch ateb i gadarnhau y bydd Llywodraeth Cymru yn ceisio'i gwneud yn ofynnol i bob bwrdd iechyd gyhoeddi adroddiadau fel mater o drefn ac mewn modd amserol er mwyn gwella tryloywder ac ymddiriedaeth cleifion.

Mae canfyddiadau adroddiad Holden, sy'n cynnwys nodiadau helaeth ar brinder staff ar wardiau i'r graddau fod gofal corfforol sylfaenol a sylw i hylendid personol wedi cael eu hesgeuluso, yn ogystal â phryderon ynghylch strwythurau rheoli gwallus, yn adlewyrchu problemau yn y bwrdd iechyd. Yn wir, canfu adolygiad Ockenden fod Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr, ers dechrau 2013, yn cael clywed nad oedd eu rheolaeth a’u hymdrechion i ymchwilio i bryderon, gan gynnwys digwyddiadau difrifol a digwyddiadau 'byth', yn addas at y diben. Yn ychwanegol at hynny, mae staff rheng flaen ym maes gwasanaethau iechyd meddwl pobl hŷn wedi adrodd yn gyson am bryderon sylweddol ynghylch lefelau staffio a diffyg ymgysylltiad â'r uwch dimau rheoli iechyd meddwl. At ei gilydd, mae'r canfyddiadau hyn yn cefnogi'r cyfiawnhad dros ymchwiliad pellach i waith a rheolaeth Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr.

Er gwaethaf adroddiad Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus y pumed Senedd ym mis Mai 2019, a oedd yn nodi amheuon ynglŷn ag a fyddai’r bwrdd yn gallu dod allan o fesurau arbennig o fewn 12 mis, ar ôl bron i bum mlynedd a hanner mewn mesurau arbennig, ym mis Tachwedd 2020, cymerodd y cyn-Weinidog iechyd y cam annisgwyl i ddod â'r bwrdd allan o fesurau arbennig, ac fel y dywedodd Sam Rowlands, fy nghyd-Aelod, roedd hyn ychydig cyn etholiad Senedd. Felly, mae'n hanfodol fod unrhyw ymholiadau yn archwilio a yw'r penderfyniad gwleidyddol hwn wedi cael effaith negyddol ar y bwrdd iechyd, yn enwedig gan ei fod yn dal i ddioddef yn sgil prinder staff, ac wedi gwario £180 miliwn ar staff asiantaeth dros y pum mlynedd diwethaf, a'r ffaith bod oddeutu 40,242 o gleifion yn aros yn hwy na blwyddyn am eu triniaeth.

Gan ddychwelyd at fater gwasanaethau iechyd meddwl, mae'r ffigurau diweddaraf yn dangos mai gan y bwrdd hwn y mae'r amseroedd aros gwaethaf ond un yng Nghymru, gyda 56.3 y cant yn unig yn aros llai na 28 diwrnod am asesiad ym mis Medi 2021. Mewn ysbryd adeiladol, ynghyd â strategaeth iechyd meddwl 10 mlynedd newydd, rwy’n sefyll gyda fy nghyd-Aelodau o blith y Ceidwadwyr Cymreig i alw am Ddeddf iechyd meddwl newydd, a fyddai’n diweddaru'r ddeddfwriaeth ac yn cynnwys y syniadau diweddaraf ynghylch y ddarpariaeth iechyd meddwl yng Nghymru. Fy ngobaith yw y bydd Deddf o'r fath yn helpu i sefydlu rhwydwaith o ganolfannau iechyd meddwl galw i mewn 24 awr ar gyfer pobl mewn argyfwng iechyd meddwl, yn ogystal â chefnogi cael nyrsys hyfforddedig yn ôl i feddygfeydd teulu.

Felly, Weinidog, rwy'n gobeithio y bydd eich ateb yn ymrwymo i weithio ar sail drawsbleidiol i gyflwyno Deddf iechyd meddwl newydd fel y gallwn ddatblygu gwelliannau radical ar frys i'r ddarpariaeth o wasanaethau iechyd meddwl ym mwrdd Betsi Cadwaladr a ledled Cymru. Ac nid wyf yn dymuno codi i siarad yn y Senedd hon byth eto i drafod canfyddiadau mor ddifrifol ag y canfu'r adroddiad hwn. Ac rwy'n—. Y pwyntiau a ddywedodd fy nghyd-Aelod, Mark Isherwood, heddiw: fel Aelodau sydd wedi bod yma ers mwy nag un tymor, mae'n debyg dyma'r diwrnod tristaf i mi orfod codi yn y Senedd hon. Diolch.

Diolch am y cyfle unwaith eto i gael trafod y mater yma. Rŷn ni wedi cael sawl cyfle dros yr wythnosau a'r misoedd, yn wir y blynyddoedd, diwethaf i drafod sgandal yr uned Hergest a'r sgandal, wrth gwrs, o beidio â chyhoeddi adroddiad Holden yn llawn. A bob tro dwi'n codi i drafod y mater yma, dwi'n dal i fethu â chredu bod y bwrdd wedi trio osgoi atebolrwydd yn y modd y gwnaethon nhw—trio gwrthod bod yn dryloyw ar y mater yma—ac, wrth gwrs, sut dŷn ni'n dal heb weld pobl yn cael eu dal i gyfrif am y methiannau difrifol sydd wedi'u gweld mewn perthynas â'r achos yma.

Os ŷch chi'n nyrs neu'n ddoctor a rŷch chi'n methu yn eich dyletswydd, yna rŷch chi'n cael eich taro oddi ar y gofrestr; rŷch chi'n cael eich gwahardd rhag gweithredu o fewn eich proffesiwn. Os ŷch chi'n rheolwr yn y gwasanaeth iechyd, sydd yn methu, yna rŷch chi'n cael cario ymlaen ac, yn aml iawn, rŷch chi jest yn symud ymlaen i swydd wahanol debyg yn rhywle arall. Mae'n rhaid i hynny stopio, ac mae yna gyfrifoldeb ar y Llywodraeth i sicrhau dyw hynny ddim yn gallu cario ymlaen i ddigwydd yn y dyfodol.

Arweiniodd y diwylliant o wrthwynebiad i graffu, i newid a her, wrth gwrs, at hierarchaeth bwrdd Betsi Cadwaladr yn gwrthod rhyddhau'r adroddiad hwn, er gwaethaf ceisiadau'r comisiynydd gwybodaeth, hyd yn oed. Bu'n rhaid i berthnasau mewn galar aros yn ddiangen oherwydd biwrocratiaeth nad oedd yn rhoi pobl yn gyntaf—rhoi ei fuddiannau ei hun a'i enw da ei hun yn gyntaf a wnaeth, ac wrth gwrs, wrth wneud hynny, roedd yn maeddu'r enw da hwnnw ymhellach fyth. Ac mae'n ymwneud â mwy na pherthnasau'n galaru am ddioddefwyr yn Hergest yn unig, wrth gwrs—meddyliwch am sgandal Tawel Fan a'r nifer fawr o deuluoedd yr effeithiwyd arnynt yn y fan honno. Seiniwyd y larwm yn Hergest, a phe byddai'r bwrdd iechyd wedi talu sylw iddo drwy gyhoeddi adroddiad Holden yn amserol, efallai na fyddem wedi cael digwyddiadau Tawel Fan.

Nawr, rwy'n falch o weld rheolwyr bwrdd iechyd Betsi Cadwaladr yn derbyn dros y misoedd diwethaf fod yn rhaid i bethau newid—mae hwnnw'n gam cadarnhaol iawn, ac wrth gwrs, mae i'w groesawu. Ond nid wyf yn naïf. Rydym wedi bod yma o'r blaen; rydym wedi cael y gwawriau ffug hyn yn y gorffennol—addo dysgu gwersi ac i fod yn fwy agored. Ond ni all bwrdd Betsi Cadwaladr fforddio gwneud mwy o addewidion a pheidio â chadw atynt. Felly, wrth ei flas y bydd profi'r pwdin, gan fod pob un ohonom yn derbyn ei bod yn anodd rhedeg y bwrdd iechyd mwyaf yng Nghymru, gyda demograffeg mor heriol, ac mae gofal iechyd meddwl yn arbennig yn her barhaus ar draws pob bwrdd iechyd, fel y clywsom yn gynharach, ac mae arnaf ofn fod yr heriau hynny'n cynyddu wrth gwrs.

Ni allaf dderbyn y gwelliant a gynigiwyd gan y Llywodraeth. Mae gan y Llywodraeth hon gyfrifoldeb uniongyrchol am y methiannau ym mwrdd Betsi Cadwaladr oherwydd yr amser a dreuliodd, fel y clywsom, mewn mesurau arbennig. Byddai'n well pe bai'r Llywodraeth yn ystyried y rhan a chwaraeodd yn y problemau sydd wedi amharu ar y bwrdd iechyd dros y degawd diwethaf. Ble roedd arweinyddiaeth y Llywodraeth pan oedd y bwrdd o dan ei rheolaeth uniongyrchol? Pam na wnaethoch chi gael gwared ar y diwylliant o gelu a llusgo'r bwrdd iechyd allan o'r llanastr hwn? Felly, rydym bellach yn symud ymlaen, ac mae angen llawer mwy o dryloywder ac atebolrwydd gan y rhai sy'n gyfrifol am redeg ein gwasanaethau cyhoeddus.

Nawr, hoffwn sôn yn benodol am wasanaethau iechyd meddwl plant a'r glasoed. Gwyddom am yr ôl-groniadau cwbl annerbyniol wrth ymdrin ag achosion acíwt o salwch meddwl mewn plant, a gwn fod y Dirprwy Weinidog yn boenus o ymwybodol o hynny, ac maent yn broblemau sydd wedi cael effeithiau trawmatig ar bobl ifanc, eu teuluoedd a'r gymuned ehangach. Ac mae'r pandemig, fel y gwyddom, wedi dwysáu'r problemau hyn, felly mae'n rhaid inni ystyried dwysáu'r cymorth hefyd. A dyna pam fy mod yn falch fod cytundeb cydweithio Plaid Cymru gyda’r Llywodraeth yn ymrwymo i edrych ar sut y gallwn brofi cyfleusterau cymunedol, gan gynnwys y trydydd sector yn arbennig, i geisio datblygu’r llwybrau atgyfeirio clir at wasanaethau’r GIG a all helpu i gefnogi pobl ifanc mewn argyfwng, neu'r rheini sydd â phroblemau iechyd meddwl brys neu broblemau lles emosiynol.

Ni ddylai'r methiannau yn Hergest fod wedi digwydd, ac yn sicr, ni ddylai'r holl ffars o beidio â chyhoeddi adroddiad Holden yn llawn fod wedi digwydd. Felly, gadewch inni obeithio yn awr fod bwrdd iechyd Betsi Cadwaladr wedi dysgu ei wers o'r diwedd ac y bydd yn dechrau mynd i'r afael â'r methiannau difrifol mewn gwasanaethau iechyd meddwl yng ngogledd Cymru. Nawr, byddai hynny'n waddol hwyr ond yn un cadarnhaol a pharhaol, gobeithio, i bawb a gafodd gam mewn modd mor drasig.

Mae'n bleser cymryd rhan yn y ddadl hon y prynhawn yma, gan fy mod wedi gweithio ym mwrdd Betsi Cadwaladr am 11 mlynedd, a bûm yn gweithio am bedair blynedd ym maes iechyd meddwl fel gweithiwr cymorth, felly hoffwn feddwl bod y pwnc trafod hwn yn weddol agos at fy nghalon. Er bod adroddiad Holden yn canolbwyntio ar fethiannau uned Hergest yn Ysbyty Gwynedd, mae ganddo oblygiadau i gleifion ledled gogledd Cymru, ac mae'n atgoffa llawer o fy etholwyr yn rhy glir o'r methiannau yn Ysbyty Glan Clwyd ym Modelwyddan ac Ysbyty Brenhinol Alexandra yn y Rhyl.

Mae 11 mlynedd wedi bod ers yr arolygiadau cyntaf ar ward Glan Traeth yn Ysbyty Brenhinol Alexandra, a saith mlynedd ers cyhoeddi adolygiad Ockenden, a gynhaliwyd o ganlyniad i fethiannau difrifol yn uned Ablett yn Ysbyty Glan Clwyd, ond mae llawer o fy etholwyr yn teimlo, er gwaethaf cyfres o adolygiadau a blynyddoedd mewn mesurau arbennig, fod rheolwyr Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr yn esgeuluso cleifion a staff sy'n gweithio i'r bwrdd iechyd.

Ychydig cyn y pandemig, nododd Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus y Senedd broblemau staffio yn y bwrdd iechyd. Fe wnaethant dynnu sylw at y diffyg cynnydd ar weithredu argymhellion adolygiad y Gwasanaeth Cynghori ar Iechyd a Gofal Cymdeithasol ac adolygiad Ockenden. Fe wnaeth y pwyllgor fwrw amheuon hefyd ar y gallu i ddod â'r bwrdd iechyd allan o fesurau arbennig. Fodd bynnag, ar anterth y pandemig, ac ychydig fisoedd cyn etholiadau’r Senedd, daethpwyd â'r bwrdd iechyd allan o fesurau arbennig, fel y nododd Janet Finch-Saunders a Sam Rowlands, er mawr syndod i gleifion a staff ledled gogledd Cymru—felly, darllenwch rhwng y llinellau ar hynny.

Mae pryderon difrifol yn parhau ynghylch y ddarpariaeth iechyd meddwl ar draws y bwrdd iechyd. Mae tri chwarter y plant a'r bobl ifanc ledled y rhanbarth yn aros yn hwy na'r 28 diwrnod a argymhellir am asesiad. Gwyddom yn rhy dda fod y pandemig wedi cael effaith aruthrol ar iechyd meddwl pobl ifanc ledled Cymru, ond er hynny, mae'r rheini sy'n byw yn fy etholaeth yn parhau i gael eu gwasanaethu gan wasanaeth sy'n methu, un y bu sôn amdano ers degawdau ond sy'n parhau i wneud tro gwael â'r rheini y mae'n eu gwasanaethu er gwaethaf ymdrechion gorau staff anhygoel y GIG, sy'n mynd y tu hwnt i'w dyletswyddau bob dydd—staff sy'n parhau i gael eu gorlethu â gwaith gan uwch reolwyr nad ydynt yn eu gwerthfawrogi'n llawn, ac yn anffodus, nid gwasanaethau iechyd meddwl yn unig sy'n dioddef yng ngogledd Cymru. Mae prinder staff yn parhau i roi diogelwch cleifion mewn perygl—i'r graddau fod meddygon yn Ysbyty Glan Clwyd wedi teimlo rheidrwydd i ysgrifennu at y bwrdd iechyd i rybuddio am orlenwi a chleifion yn aros drwy'r dydd i gael eu gweld. Rhybuddiodd meddygon fod adrannau brys mor orlawn fel bod ymyriadau brys ar gyfer sepsis, strôc, gofal y galon, trawma mawr a dadebru yn cael eu peryglu.

Mae fy etholwyr yn bryderus iawn ynglŷn â sut y mae'r GIG yn cael ei redeg yng ngogledd Cymru, a hynny'n briodol. Rhan fach o'r broblem yw'r methiannau difrifol yn yr uned iechyd meddwl, yn anffodus. Mae angen diwygio gofal iechyd meddwl ar frys ar draws bwrdd Betsi Cadwaladr, ac rwy'n annog yr Aelodau i gefnogi ein cynnig, ond rwy'n gofyn hefyd y prynhawn yma i Lywodraeth Cymru fynd i’r afael â’r argyfwng cynyddol yn ein hadrannau damweiniau ac achosion brys. Diolch.

Samuel Kurtz. 

Mae'n ddrwg gennyf, Ddirprwy Lywydd, roeddwn o dan yr argraff nad oeddwn yn y ddadl hon; rwy'n ymddiheuro.

Mae'n iawn. Mae eich enw yma. Os nad ydych yn dymuno siarad, nid yw hynny'n broblem.

Na, mae'n ddrwg gennyf, fy nealltwriaeth i oedd ei fod wedi'i dynnu'n ôl.

Ocê. Galwaf ar y Dirprwy Weinidog Iechyd Meddwl a Llesiant, Lynne Neagle.

Diolch, Ddirprwy Lywydd, am y cyfle i ymateb i'r ddadl hon ac i gofnodi fy nghydnabyddiaeth o ymrwymiad bwrdd iechyd Betsi Cadwaladr i barhau i wella gwasanaethau iechyd meddwl. Hoffwn gydnabod ymroddiad y staff ar lawr gwlad yng ngogledd Cymru, sy'n gweithio'n galed i ddarparu gofal tosturiol o ansawdd uchel i gleifion sydd angen cymorth iechyd meddwl.

Bydd yr Aelodau’n cofio inni drafod y pwnc hwn ar 29 Medi, cyn cwblhau’r broses gyfreithiol ynghylch y cais rhyddid gwybodaeth am adroddiad Holden yn llawn. Roedd hefyd yn destun nifer o gwestiynau i'r Prif Weinidog yn ystod yr wythnosau diwethaf, ar ôl i'r bwrdd iechyd ryddhau'r adroddiad llawn. Ond dyma ni eto, yn trafod cynnig sy'n ceisio taflu bai am bethau a ddigwyddodd wyth mlynedd yn ôl ac nad yw'n gwneud llawer i gydnabod, er nad oes amheuaeth fod heriau sylweddol o hyd, fod y bwrdd iechyd wedi cymryd camau i fynd i'r afael â'r materion a amlygwyd yn adroddiad Holden, a methiannau eraill yn wir yn eu gwasanaethau iechyd meddwl.

Ar adroddiad Holden ei hun, mae'n bwysig cofio bod yr adroddiad cryno a gyhoeddwyd gan y bwrdd iechyd yn 2015 yn cynnwys yr holl argymhellion a wnaed gan Robin Holden. Rhoddodd y bwrdd iechyd gamau ar waith bryd hynny i fynd i'r afael â'r problemau a nodwyd, a chomisiynodd waith i sicrhau bod argymhellion Holden wedi'u gweithredu. Rhoddwyd adroddiad am y gwaith hwn wrth bwyllgor ansawdd, diogelwch a phrofiad y bwrdd iechyd ym mis Ionawr eleni, ac mae ar gael i'r cyhoedd. Roedd yn darparu sicrwydd fod camau wedi'u cymryd ar bob un o argymhellion yr adroddiad. Mae'r prif weithredwr wedi cydnabod bod rhai materion, gan gynnwys y ffaith bod pobl hŷn â salwch meddwl gweithredol yn derbyn gofal yn yr un amgylchedd â gwasanaethau iechyd meddwl acíwt i oedolion, wedi bod yn gymhleth i'w datrys oherwydd dyluniad a chynllun llawr uned Hergest a'r adnoddau staffio sydd ynghlwm wrth hynny. Nid yw hyn yn golygu nad yw'r materion hyn yn cael sylw. Mae anghenion pob claf yn cael eu hystyried, a chânt eu rheoli yn ôl yr angen. Rydym yn gweithio gyda'r bwrdd iechyd ar opsiynau ar gyfer ateb mwy hirdymor.

Mae rhai'n awgrymu y bu rhyw fath o oedi rhwng cynhyrchu'r adroddiad a rhoi'r bwrdd iechyd mewn mesurau arbennig. Fodd bynnag, fel y gwyddom, roedd adroddiad Holden yn un o nifer o adolygiadau annibynnol a gomisiynwyd gan y bwrdd iechyd mewn ymateb i bryderon ynghylch ansawdd gofal iechyd meddwl yng ngogledd Cymru, a arweiniodd at ei roi mewn mesurau arbennig yn 2015. Ni fu unrhyw oedi. Mewn gwirionedd, gofynnodd y Gweinidog iechyd ar y pryd i'r grŵp teirochrog o swyddogion Llywodraeth Cymru, Swyddfa Archwilio Cymru ac Arolygiaeth Gofal Iechyd Cymru adolygu statws uwchgyfeirio Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr ym mis Mehefin 2015. Ar ôl cael gwybod nad oedd y bwrdd iechyd wedi gwneud cynnydd digonol wrth fynd i'r afael â phryderon hirsefydlog ynghylch llywodraethiant, arweinyddiaeth a chynnydd, penderfynodd roi'r bwrdd mewn mesurau arbennig ar unwaith, a chyhoeddwyd hynny yn y Siambr hon lai na 24 awr yn ddiweddarach.

Ers adeg adroddiad Holden, mae'r bwrdd iechyd wedi gwneud cryn dipyn o gynnydd. Canfu adborth gan Archwilio Cymru, AGIC, a swyddogion Llywodraeth Cymru yn dilyn y cyfarfod bord gron diweddaraf ar iechyd meddwl, a gynhaliwyd mor ddiweddar â 22 Medi, y bu gwelliant sylweddol yn nidwylledd a thryloywder y bwrdd iechyd ynglŷn â'i wasanaethau iechyd meddwl. Penodwyd prif weithredwr newydd i lywio'r bwrdd iechyd ar ei daith wella. Cryfhawyd trefniadau llywodraethu i ddarparu mwy o oruchwyliaeth a chraffu ar wasanaethau iechyd meddwl ar lefel y bwrdd, ynghyd â ffyrdd systematig o nodi a rhoi gwybod am faterion wrth iddynt godi. Mae llawer mwy o sefydlogrwydd ar y lefel reoli yn y gwasanaethau iechyd meddwl, a mwy o hyder yn y gwasanaeth i ddarparu.

Er y gwyddom, fel gyda nifer o fyrddau iechyd ledled Cymru ar hyn o bryd, fod rhai materion perfformiad wedi'u gwaethygu gan COVID, mae gwasanaethau iechyd meddwl plant a’r glasoed a gwasanaethau oedolion bwrdd Betsi Cadwaladr wedi'u halinio'n well i ddarparu gwasanaeth mwy integredig. Bu gwelliannau mawr hefyd yn y ffordd y mae'r bwrdd iechyd yn gweithio gyda phartneriaid awdurdodau lleol a'r trydydd sector i gefnogi'r rhan o'r agenda iechyd meddwl sy'n ymwneud ag atal ac ymyrraeth gynnar. Mae'n amlwg, o fy nghyfarfodydd fy hun gyda'r bwrdd iechyd, a chyfarfodydd fy swyddogion, ei fod yn defnyddio goruchwyliaeth a her sylweddol Llywodraeth Cymru mewn ffordd gadarnhaol, ac yn unol â'i ddyhead i fod yn sefydliad sy'n dysgu.

Mae'r fframwaith ymyrraeth wedi'i thargedu yn cael ei ddefnyddio gan y bwrdd iechyd, ac mae pedwar matrics aeddfedrwydd wedi'u datblygu gyda staff i ysgogi gwelliannau. Y bwrdd iechyd sy'n berchen ar y matricsau, a chawsant eu datblygu gyda'r staff ar lawr gwlad sydd wedi dangos gwir ddealltwriaeth o'r anawsterau sy'n eu hwynebu a'r heriau sydd o'u blaenau. Elfen allweddol o'r matricsau yw eu bod yn eglur ynglŷn â'r angen i'r bwrdd iechyd ddangos ei fod yn ymateb i argymhellion adolygiadau allanol, ac yn gweithredu ffyrdd newydd o weithio mewn ymateb i'r argymhellion hyn. Mae swyddogion yn cyfarfod yn rheolaidd â'r bwrdd iechyd i adolygu cynnydd yn erbyn y matricsau, ac rwy'n croesawu'r tryloywder a'r didwylledd a ddangoswyd gan y bwrdd iechyd fel rhan o'r broses hon. Rwyf wedi cael cyfle fy hun i drafod y matrics iechyd meddwl yn uniongyrchol gyda'r cadeirydd a'r prif weithredwr, yn ogystal â'r unigolyn sy'n gyfrifol am wasanaethau iechyd meddwl. Yn ei hunanasesiad ei hun, mae'r bwrdd wedi cydnabod bod llawer o waith i'w wneud. Er fy mod yn cydnabod bod y sgoriau sylfaenol yn isel, maent yn adlewyrchu arfarniad gonest o sefyllfa'r bwrdd iechyd. Mae'n bwysig nodi nad yw'r sgoriau hyn yn adlewyrchu'r maes cyfan, dim ond y meysydd sy'n destun ymyrraeth wedi'i thargedu, ac maent yn gosod llinell sylfaen y gallwn olrhain cynnydd yn ei herbyn drwy'r matricsau.

Bydd adfer a thrawsnewid yn cymryd amser, ond rydym wedi dweud wrth y bwrdd iechyd yn gyson ac yn glir fod gallu dangos tystiolaeth o welliannau yn y gwasanaeth yn allweddol i wneud cynnydd ar draws y matricsau gyda'r bwriad o isgyfeirio ymhellach. Nid wyf yn celu rhag y ffaith bod llawer mwy o waith i'w wneud i sicrhau bod gwasanaethau iechyd meddwl yng Nghymru yn cyrraedd safon y mae pobl yn ei disgwyl ac yn ei haeddu. O fy nhrafodaethau gyda chadeirydd a phrif weithredwr bwrdd Betsi Cadwaladr, mae hyn yn rhywbeth sy'n amlwg iawn i staff y bwrdd iechyd. Fodd bynnag, mae angen inni gydnabod bod cynnydd wedi'i wneud ac yn parhau i gael ei wneud. Ceir ymdeimlad cynyddol o hyder, fod y blociau adeiladu yn eu lle i alluogi'r bwrdd iechyd i symud ymlaen o'r sefyllfa hon a mynd i'r afael â'r materion sydd heb eu datrys. Yn bwysig, cawn ymdeimlad fod y staff eu hunain yn credu bod y sefydliad wedi ymrwymo i ddysgu a thyfu. Mae'r ymdeimlad hwn o sefydliad y gallant fod yn falch o fod yn rhan ohono yn hanfodol ar gyfer denu a chadw staff ar bob lefel, ac mae'n hanfodol ein bod yn cefnogi'r bwrdd iechyd mewn mesurau i godi ysbryd staff yn hytrach nag ymosod arnynt o hyd.

Gan droi at yr hyn y mae'r cynnig yn galw amdano, hoffwn nodi bod y bwrdd iechyd eisoes wedi ymddiheuro. Mae'n ddrwg gennym fod pobl wedi cael y profiadau gwael hyn, ac maent eisoes wedi ymddiheuro. Mae'r bwrdd iechyd eisoes wedi ymrwymo i gyhoeddi pob adroddiad y mae'n ei gomisiynu. Roedd staff wedi cael gwybod y gallent siarad â Holden yn gyfrinachol, ac roedd y bwrdd iechyd yn pryderu y byddai enwau unigolion yn cael eu datgelu heb y golygiadau priodol, ac y byddai gwneud hynny'n tanseilio hyder staff wrth godi pryderon yn y dyfodol. Mae'r bwrdd iechyd, serch hynny, wedi dysgu o'r broses hon, ac erbyn hyn, mae ganddo bolisi ar waith ar gyfer adroddiadau sylweddol a fydd yn cael eu comisiynu gyda'r bwriad o'u cyhoeddi i atal materion o'r fath rhag codi yn y dyfodol. Gofynnir inni gyflawni gwelliannau radical yn y modd y darperir wasanaethau iechyd meddwl yng ngogledd Cymru. Rydym eisoes yn gwneud hyn.

Gan droi at ganolfannau argyfwng iechyd meddwl 24 awr, fel rwyf wedi'i ddweud sawl tro yn y Senedd hon, ein dull o wella iechyd meddwl a llesiant plant a phobl ifanc yw sicrhau bod cymorth iechyd meddwl wedi'i ymgorffori ar draws y lleoliadau lle maent yn byw eu bywydau, gan gynnwys ysgolion, colegau a chymunedau. Bydd cyflwyno ein fframwaith NYTH yn rhan allweddol o'r dull hwn, a bydd ein dysgu yn llywio ein gwaith ar ddatblygu fframwaith NYTH i oedolion. Rwy'n gobeithio y bydd ein gwaith atal yn rhwystro problemau rhag gwaethygu'n argyfyngau, ond gwyddom fod angen gwella mynediad at gymorth mewn argyfwng i blant ac oedolion. Mae hyn yn cynnwys darparu un pwynt cyswllt iechyd meddwl ar gyfer pob oedran drwy wasanaeth 111, a datblygu mwy o ddewisiadau yn lle derbyn i'r ysbyty. Fel rhan o'r cytundeb cydweithio â Phlaid Cymru, rydym hefyd wedi ymrwymo i brofi darpariaeth noddfa i bobl ifanc fel rhan o'r llwybr ehangach hwn i wella—

Ddirprwy Weinidog, mae angen i chi ddirwyn i ben.

—yr ymateb i argyfwng. Fodd bynnag, nid oes angen cymorth iechyd meddwl arbenigol ar y rhan fwyaf o bobl mewn trallod emosiynol. Yn aml, cymorth ar gyfer anghenion cymdeithasol a lles ehangach sydd ei angen arnynt, ac rwyf wedi ymrwymo i arwain dull amlasiantaethol a thrawslywodraethol o wneud hyn.

Mae'r cynnig hwn yn gofyn inni sicrhau Deddf iechyd meddwl newydd i Gymru. Rydym wedi cytuno i ddiwygiadau sy'n cael eu gwneud gan Lywodraeth y DU i Ddeddf Iechyd Meddwl 1983, a hoffwn atgoffa'r Aelodau fod y rhain yn deillio o adolygiad manwl helaeth gan Syr Simon Wessely, a gafodd ei groesawu gan weithwyr proffesiynol a rhanddeiliaid fel ei gilydd. Rydym yn gweithio'n agos gyda Llywodraeth y DU ar y diwygiadau hyn ac mae wedi addo sicrhau bod y diwygiadau'n gweithio i Gymru. Nid oes gennyf unrhyw reswm i amau’r addewid hwnnw, hyd yn oed os oes rhesymau gan bobl eraill, yn amlwg, dros wneud hynny.

Weinidog, mae angen i chi ddirwyn i ben.

Nid yw'r cynnig hwn yn cydnabod y gwaith a wnaed dros yr ychydig flynyddoedd diwethaf, ond yn hytrach, mae'n ceisio taflu bai. Nid yw'n cefnogi'r sefydliad. Nid yw'n cefnogi'r staff gweithgar a phenderfynol ar lawr gwlad—y staff y buom yn eu cymeradwyo ar garreg y drws heb fod mor bell yn ôl â hynny. Nid yw'n cydnabod y gwelliannau a wnaed yn y gwasanaethau yn y blynyddoedd ers adroddiad Holden. Yn bennaf, nid yw'n cydnabod ymdrechion enfawr y staff dirifedi sy'n mynd y tu hwnt i'r galw i wneud eu gorau bob dydd. Am y rhesymau hynny, ni allwn ei gefnogi, ac rwy'n annog yr Aelodau i gefnogi gwelliant y Llywodraeth.

Mae staff gweithgar a gofalgar bwrdd Betsi Cadwaladr yn haeddu ein cefnogaeth yn y Siambr hon, ac nid ydym yn gwneud unrhyw gymwynas â phobl gogledd Cymru drwy barhau i geisio rhyw fath o helfa ôl-weithredol i weld pwy y gellir eu beio am ddigwyddiadau'r gorffennol. Ein dyletswydd i bobl gogledd Cymru yw cefnogi'r bwrdd iechyd a'i reolwyr newydd wrth iddo symud ymlaen, a'i helpu i gyflawni ar eu rhan.

Galwaf ar Darren Millar i ymateb i'r ddadl.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Rwy'n gresynu at gywair ymateb y Dirprwy Weinidog i’r ddadl hon heddiw. Mae'r rhain yn faterion difrifol gerbron y Senedd. Nid yw'n iawn ein bod yn feirniadol o staff. Mewn gwirionedd, rydym wedi galw ar Fwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr, ac yn wir, ar Lywodraeth Cymru, i ymddiheuro i staff am beidio â mynd i’r afael â’r methiannau. Credaf fod hynny'n dangos cryn dipyn o gefnogaeth a chydymdeimlad â'r staff ar y rheng flaen sydd wedi bod yn gweithio'n galed i geisio cyflawni gwelliannau.

Ond nid oes unrhyw amheuaeth fod adroddiad Holden wedi datgelu methiannau difrifol, mor bell yn ôl â 2013, ym maes gofal iechyd meddwl yng ngogledd Cymru: diwylliant o fwlio a bygwth, prinder staff, cleifion yn cael eu hesgeuluso, a rhai'n cael eu niweidio. Ac mae'n ffaith ei bod wedyn wedi cymryd mwy o amser, tan fis Mehefin 2015, er gwaethaf honiadau’r Gweinidog fod camau wedi'u rhoi ar waith yn gyflym, i roi'r bwrdd iechyd mewn mesurau arbennig, pan oedd adroddiad arall yn dweud, i bob pwrpas, fod yr un pethau'n digwydd ar ward Tawel Fan, i lawr y ffordd yn Ysbyty Glan Clwyd, pethau a oedd hefyd yn broblemus a lle cafwyd methiannau difrifol ac esgeulustod sefydliadol.

Ni chredaf fod gweithredu wedi digwydd yn ddigon cyflym. Ac yn y cyfamser, mae arnaf ofn, Ddirprwy Weinidog, fod eich Llywodraeth wedi caniatáu i gleifion pellach gael eu niweidio, eu hesgeuluso a wynebu'r gamdriniaeth sefydliadol honno. Mae hynny'n ffaith, p'un a ydych yn ei hoffi ai peidio. Ac am hynny, byddwn wedi meddwl y byddai wedi bod yn ddigon gweddus heddiw i'r Llywodraeth ymddiheuro i'r cleifion yr effeithiwyd arnynt, y mae rhai ohonynt wedi marw bellach, eu hanwyliaid, ac yn wir, y staff y gwnaed cam difrifol â hwy gan arweinyddiaeth bwrdd Betsi Cadwaladr, a Llywodraeth Cymru yn wir, a phenderfyniadau Llywodraeth Cymru ar yr adeg honno.

Pan osodwyd y bwrdd iechyd mewn mesurau arbennig, dywedwyd wrthym, gyda chryn dipyn o ffanffer, y byddai gwelliannau sylweddol o fewn 100 diwrnod yn y bwrdd iechyd hwnnw mewn perthynas â gofal iechyd meddwl yn y rhanbarth. Ond ni ddigwyddodd hynny. Bum mlynedd a hanner yn ddiweddarach, cafodd y bwrdd iechyd ei dynnu o fesurau arbennig, er bod heriau enfawr heb gael eu datrys ym maes gofal iechyd meddwl, a llawer o'r methiannau a nodwyd yn Holden, a nodwyd yn Ockenden, a nodwyd yn adroddiad y Gwasanaeth Cynghori ar Iechyd a Gofal Cymdeithasol—er gwaethaf eu casgliad gwarthus yn eu hadroddiad na fu unrhyw gam-drin sefydliadol—heb gael sylw. Datganiadau a ffeithiau yw'r rhain.

Felly, mae claddu eich pen yn y tywod a dweud bod popeth yn gwella—fe ddywedoch chi fod rhai 'gwelliannau mawr' wedi bod—a ninnau wedi cael dwy farwolaeth ym mwrdd iechyd Betsi Cadwaladr yn yr unedau iechyd meddwl hyn dros y 12 mis diwethaf, marwolaethau y gellid bod wedi eu hatal pe bai rhywfaint o'r camau a addawyd wedi'u cymryd, yn ffiaidd a dweud y gwir. A dweud y gwir, mae'n ffiaidd. Ac mae methu deall realiti'r sefyllfa a chydnabod pan fo gwasanaeth yn methu ac angen gwella yn annerbyniol.

Pryd y byddwn yn gweld y gwelliannau hyn a addawyd? Mae'r heriau enfawr hyn yn dal i fodoli chwe blynedd yn ddiweddarach ar ôl rhoi'r bwrdd mewn mesurau arbennig oherwydd ei wasanaethau iechyd meddwl. Rydych yn gwneud cam â phobl gogledd Cymru. Rydych yn gwneud cam â'r cleifion iechyd meddwl. Rydych yn gwneud cam â'r bobl fregus hyn sydd angen ein cymorth yn enbyd. A chredaf fod awgrymu bod popeth yn ardderchog, fod popeth wedi gwella'n sylweddol, yn gwbl warthus. Bu oedi sylweddol cyn i Lywodraeth Cymru weithredu.

Fe sonioch chi am drafodaethau â rhanddeiliaid. Beth am yr adborth gan gleifion? Beth am yr adborth gan deuluoedd? Ni chlywais unrhyw gyfeiriad gennych atynt yn eich ymateb. Oherwydd gallaf ddweud wrthych o fy ngwaith achos fy hun nad yw pobl yn hapus. Nid yw'r sefyllfa'n dda. Mae angen i'r sefyllfa wella'n sylweddol o hyd, ac oni bai fod gennym Weinidog a all gydnabod hynny, ni fydd gennym unrhyw un yn mynd i'r afael â'r heriau hyn.

Nawr, rwyf am ddweud hyn: mae gennyf lawer o ffydd yn y prif weithredwr newydd ac yng nghadeirydd y bwrdd iechyd, a chredaf eu bod yn wirioneddol benderfynol o fynd i'r afael â'r mater hwn unwaith ac am byth. Rwy’n mawr obeithio y byddwch yn rhan o’r tîm i wella'r sefyllfa, ond mae arnaf ofn, gyda’ch agwedd a’r ymateb gwleidyddol gelyniaethus diangen a roesoch heddiw—ac nid wyf yn bod yn wleidyddol yma; y pwynt rwy'n ei wneud yw bod angen Llywodraeth arnom sy'n cydnabod bod y rhain yn heriau—ac oni bai eich bod yn barod i'w hwynebu, i fuddsoddi, er mwyn sicrhau bod y sefyllfa hon yn gwella, rydym yn mynd i gael mwy o farwolaethau, mwy o esgeulustod a mwy o bobl yn cael eu niweidio o ganlyniad i'r sefyllfa. Rwy'n hapus i dderbyn yr ymyriad.

Rwy'n falch iawn o glywed bod gennych ffydd yn y prif weithredwr newydd a'r cadeirydd, ond tybed a fyddech yn ystyried a yw'n ddefnyddiol iddynt hwy ai peidio, i wella'r gwasanaethau y mae angen eu gwella yng ngogledd Cymru, eich clywed yn gweiddi am bethau a ddigwyddodd yn rhywle rhwng chwech ac wyth mlynedd yn ôl, pan nad oes gennyf unrhyw amheuaeth fod Llywodraeth Cymru yn gweithio’n agos iawn gyda’r bwrdd iechyd i unioni’r materion hyn. Ond bob tro y byddwch yn codi ar eich traed ac yn ailadrodd y pethau trallodus a ddigwyddodd yn y gorffennol, rydych yn ei gwneud yn anos iddynt ddenu recriwtiaid newydd i'r gwasanaethau hyn.

Mae arnaf ofn, Jenny Rathbone, ein bod wedi croesawu'r ffaith bod bwrdd iechyd Betsi Cadwaladr wedi'i roi mewn mesurau arbennig yn ôl ym mis Mehefin 2015. Gallwch wirio'r cofnod. Fi oedd Gweinidog iechyd yr wrthblaid ar y pryd ac roeddwn yn canmol Mark Drakeford am wneud y penderfyniad dewr hwnnw, oherwydd roeddwn yn credu'n ddiffuant y byddai'n gwneud gwahaniaeth ar lawr gwlad fel roedd angen inni ei weld. Ni wnaeth hynny. Ni wnaeth wahaniaeth. Dyna pam y mae bwrdd iechyd Betsi Cadwaladr yn dal i wynebu heriau enfawr gyda darparu gofal iechyd meddwl, hyd yn oed heddiw.

Datgan ffeithiau a wnaf yma. Ni chafwyd ymddiheuriad gan Lywodraeth Cymru am ei methiant i ymateb i adroddiad Holden yn ôl yn 2013 pan ddaeth ar gael yn wreiddiol. Ni chafwyd unrhyw esboniad o gwbl pam y bu cymaint o oedi rhwng cyhoeddi'r adroddiad hwnnw a gosod y bwrdd iechyd mewn mesurau arbennig. Yn y bôn, roedd yr un pethau'n digwydd ar Hergest ag a ddigwyddodd ar ward Tawel Fan. Pe bai'r bwrdd iechyd wedi cael ei roi mewn mesurau arbennig ar yr adeg roedd adroddiad Holden ar gael i Lywodraeth Cymru yn ôl yn 2013, gellid bod wedi atal rhai o'r pethau a ddigwyddodd ar ward Tawel Fan. Mae hynny'n rhywbeth y credaf y dylai Llywodraeth Cymru ymddiheuro amdano, oherwydd pe baem wedi atal niwed i bobl, credaf ei bod yn annerbyniol inni gerdded yn ein blaenau a dweud bod pethau wedi gwella a pheidio â chydnabod y niwed a achoswyd. Ac mae arnaf ofn mai dyna'r sefyllfa rydym ynddi heddiw yn y Siambr hon.

Rwy'n gobeithio'n fawr—[Torri ar draws.] Rwy'n gobeithio'n fawr, Ddirprwy Weinidog, y byddwch yn gallu ystyried hynny, eich anallu i ymddiheuro i'r cleifion hynny a'u hanwyliaid am yr hyn sydd wedi digwydd, ac y byddwch yn parhau, gobeithio, i weithio gydag arweinyddiaeth y bwrdd iechyd i allu gwella'r sefyllfa annerbyniol hon, sydd wedi parhau'n rhy hir o lawer, fel y gallwn gael gwasanaeth gofal iechyd y gallwn fod yn falch ohono i gleifion iechyd meddwl yng ngogledd Cymru. Rwyf eisiau bod yn falch ohono. Rwyf eisiau iddo fod y gorau yn y byd, ond y gwir amdani yw nad felly y mae pethau.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn y cynnig heb ei ddiwygio? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.] Oes. Felly, gohiriaf y bleidlais ar y cynnig tan y cynnig pleidleisio.

Gohiriwyd y pleidleisio tan y cyfnod pleidleisio.