Cwestiynau nawr gan lefarwyr y pleidiau. Llefarydd y Ceidwadwyr, Andrew R.T. Davies.

Diolch, Lywydd. Weinidog, bellach, yn amlwg, mae gennych gyfrifoldeb cyffredinol am y portffolio materion gwledig a'r amgylchedd, ac yn benodol, am Cyfoeth Naturiol Cymru. Wrth deithio o gwmpas ers i mi ymgymryd â’r briff ar ran yr wrthblaid, a siarad â'r sector coedwigaeth yn benodol, maent yn pryderu'n fawr ynglŷn â'r modd y rheolir yr ystâd goedwigaeth yng Nghymru, ac yn arbennig ynglŷn â’u gallu i gael hyd i bren masnachol fel nad yw eu gweithrediadau yn cael eu peryglu yn y dyfodol. Amlygir hyn heddiw mewn llythyr sydd wedi ymddangos yn y wasg—ac rwy'n deall nad yw Llywodraeth Cymru yn gwneud sylwadau ar wybodaeth a ddatgelwyd yn answyddogol—ond o'm profiad personol o deithio o gwmpas, mae popeth yn y llythyr hwnnw'n wir ar lawr gwlad. A phan fyddwch yn gweld ffigurau yn nodi 12,000 o swyddi, a gwerth £100 miliwn o fuddsoddiad, mae'r rhain yn niferoedd mawr, ac oni bai bod Cyfoeth Naturiol Cymru yn cael gwell siâp ar bethau ac yn dechrau sicrhau bod y sector coedwigaeth yn gallu cyflenwi ein busnesau pren, byddwn yn colli llawer o’r buddsoddiad hwn a llawer o'r swyddi hyn. Pa sicrwydd y gallwch ei roi inni yma heddiw fod gennych hyder yn y ffordd y mae Cyfoeth Naturiol Cymru yn gwasanaethu’r sector coedwigaeth yma yng Nghymru, ac yn benodol, yn mynd i'r afael â'r pryderon a fynegwyd wrthyf yn bersonol ac yn y llythyr a ymddangosodd heddiw?

Diolch. Rydych yn llygad eich lle—nid wyf yn hoff o wneud sylwadau ar ohebiaeth a ddatgelwyd yn answyddogol. Fodd bynnag, gallaf gadarnhau i chi ac i'r Siambr fy mod wedi derbyn y llythyr hwnnw gan Confor, ac yn amlwg, byddaf yn ymateb iddo maes o law. Yn amlwg, fe fyddwch yn gwybod fy mod wedi bod yn gyfrifol am y portffolio hwn ers bron i dair blynedd bellach, ac rwyf wedi mynegi pryderon ynghylch Cyfoeth Naturiol Cymru a'r ffordd y maent wedi ymdrin â choedwigaeth. Fodd bynnag, mae gennyf hyder yn Cyfoeth Naturiol Cymru.

Yr wythnos diwethaf, cyfarfûm â'r prif weithredwr a'r cadeirydd dros dro i drafod y mater penodol hwn, ac fe fyddwch yn gwybod bod hanner y bwrdd yn aelodau newydd a benodwyd gennyf fi, er enghraifft. Daethant i’w swyddi ddiwedd y llynedd. Felly, yn amlwg, rwyf wedi cael trafodaethau gyda hwy. Fe fyddwch yn gwybod y bydd y prif weithredwr a'r cadeirydd dros dro yn mynd gerbron y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus. Felly, mae’n galonogol iawn fod y ffordd ymlaen bellach yn briodol a bod y cadeirydd dros dro a'r prif weithredwr yn ystyried hyn yn flaenoriaeth.

Rwy'n credu fy mod yn cymryd hynny fel pleidlais o hyder yng ngallu Cyfoeth Naturiol Cymru i fynd i'r afael â'r pryderon yn y llythyr a gyflwynwyd gan 10—a chredaf fod hwnnw’n nifer digynsail—o broseswyr yma yng Nghymru.

Pwynt arall a godwyd yw bod llawer o bwyslais yn yr ymateb heddiw, yn amlwg, ar ymchwiliad annibynnol Grant Thornton sy’n edrych ar rai o'r materion a nodwyd yn hanesyddol mewn perthynas â Cyfoeth Naturiol Cymru. Dywedir wrthyf nad yw Grant Thornton wedi ymgysylltu â llawer o'r proseswyr hyn, os o gwbl yn wir, o ran gwrando ar eu safbwyntiau ar y ffordd ymlaen i'r sector coedwigaeth. A allwch gadarnhau heddiw, ac mai dyma a ddealloch chi, mai cylch gorchwyl Grant Thornton oedd dadansoddi perfformiad y sector, ond, yn bwysig, ymgysylltu â rhanddeiliaid, megis y proseswyr, ac, os nad yw hynny wedi digwydd, y byddwch yn cyfarwyddo Cyfoeth Naturiol Cymru i ddychwelyd at y proseswyr a chael eu mewnbwn ar unrhyw argymhellion a allai godi o'r adroddiad annibynnol hwn?

Ceir nifer o bwyntiau yn y cwestiwn hwnnw. Mae 10 o broseswyr wedi rhoi eu henwau ar y llythyr hwnnw. Rwyf hefyd wedi gofyn i Cyfoeth Naturiol Cymru edrych ar y berthynas rhwng y 10 cwmni hwnnw a Cyfoeth Naturiol Cymru wrthi i'r contractau ddod gerbron.

Ar hyn o bryd, ni allaf ddweud air am air beth oedd y cylch gorchwyl, ond yn sicr, roedd yn bwysig iawn, a chefais sicrwydd fod Cyfoeth Naturiol Cymru wedi gweithio mewn ffordd agored a thryloyw iawn gyda Grant Thornton, a buaswn wedi dychmygu bod—. Rwyf wedi dweud yn glir iawn na ddylai fod lle i unrhyw afreoleidd-dra. Felly, buaswn yn disgwyl i Grant Thornton, yn amlwg, gysylltu wedyn gyda phroseswyr i gael eu barn.

A'r sicrwydd arall y gallaf ei roi i chi, gan ddychwelyd at eich cwestiwn cyntaf, yw bod newid wedi bod o ran staff coedwigaeth Cyfoeth Naturiol Cymru, a chredaf y bydd hynny, unwaith eto, yn cryfhau pethau yn y dyfodol.

Buaswn yn ddiolchgar pe gallech ychwanegu unrhyw gyngor ychwanegol mewn ymateb ysgrifenedig, os oes modd, Weinidog, gan fy mod yn sylweddoli efallai nad oeddech yn gwybod y cylch gorchwyl air am air. Ni fuaswn wedi disgwyl ichi wybod hynny, ond credaf fod pa hyder sydd gennych yr adroddiad terfynol, os nad yw'r ymgysylltu hwnnw wedi digwydd, yn fater gwirioneddol bwysig.

Ond pwynt arall yr hoffwn ei godi mewn perthynas â Cyfoeth Naturiol Cymru, os caf: ddoe, yn y datganiad ar barodrwydd ar gyfer 'dim bargen', tynnais eich sylw at y £30 miliwn a roddwyd i Lywodraeth Cymru mewn perthynas ag arian y mae'r Canghellor wedi'i ddarparu i'r Llywodraethau datganoledig. Rwy'n cymryd bod rhywfaint o'r £30 miliwn hwnnw wedi'i ddyrannu i'ch adran, er na chadarnhawyd hynny gennych yn eich ymateb i mi ddoe. A allwch gadarnhau heddiw fod yr arian hwnnw wedi dod i'ch adran, neu fod peth o'r arian hwnnw wedi dod i'ch adran, ac y byddwch yn darparu arian i Cyfoeth Naturiol Cymru gyda'r cyfrifoldebau rheoleiddiol a'r cyfrifoldebau trwyddedu y byddant yn eu hysgwyddo wrth inni fwrw ymlaen â phroses Brexit, gan y credaf ei bod yn hanfodol bwysig, yn amlwg, os trosglwyddir cyfrifoldebau i sefydliad, fod adnoddau'n dilyn hefyd? Ac fel rwyf wedi'i nodi, mae'r arian wedi dod gan y Canghellor—y £30 miliwn hwn—felly mae angen inni ddeall sut yn union y mae wedi cael ei ddyrannu o fewn y Llywodraeth.

Buaswn yn fwy na pharod i anfon nodyn atoch gyda manylion y cyllid hwnnw.

Diolch.

Llefarydd Plaid Cymru, Llyr Gruffydd.  

Diolch, Llywydd. Gan fod y cyhoeddiad, wrth gwrs, am oedi Wylfa Newydd yn tanlinellu pa mor broblemus yw datblygu cenhedlaeth newydd o orsafoedd niwclear, mae yna beryg nawr, wrth gwrs, ein bod ni'n ffeindio ein hunain yn oedi ac yn aros, o bosib, am flynyddoedd i rywbeth ddigwydd, a does neb eisiau gweld yr ynys nac yn wir, ogledd Cymru'n ehangach mewn cyflwr o limbo o bosib o ganlyniad i hynny. Felly, onid nawr yw'r amser i chi, fel Gweinidog, ac i Lywodraeth Cymru gyda Llywodraeth y Deyrnas Unedig sbarduno cynnydd sylweddol yn y buddsoddiad mewn ynni adnewyddadwy fel modd i wireddu'n llawn y potensial aruthrol, wrth gwrs, sydd gennym ni fan hyn yng Nghymru yn y cyd-destun hynny, a thrwy wneud hynny hefyd, wrth gwrs, helpu i gryfhau'r economi ac i gyfrannu datrysiadau cyflymach a rhatach i anghenion ynni a newid hinsawdd yma yng Nghymru?

Yn amlwg, rydym yn siomedig iawn o glywed bod y gwaith o ddatblygu Wylfa Newydd wedi'i atal, ac yn amlwg, atebodd Gweinidog yr Economi a Thrafnidiaeth y cwestiwn brys gan eich cyd-Aelod, Rhun, yn fanwl iawn ddoe. Er bod ynni niwclear, wrth gwrs, yn rhan o'r cymysgedd ynni, yn sicr nid wyf yn ei ystyried yn ynni adnewyddadwy. Mae'n ynni carbon isel, ond nid yw hyn wedi effeithio ar fy ymrwymiad i gyflwyno mwy o ynni adnewyddadwy. Rwy'n hoff iawn o bob math o ynni adnewyddadwy.

Yr wythnos hon, cefais gyfarfod da iawn ddydd Llun ynglŷn ag araeau llanw, gan y credaf fod llawer o gyfleoedd ynghlwm wrth hynny. Felly, yr wythnos nesaf, byddwn yn cynnal uwchgynhadledd ynni'r môr yn Abertawe, a bydd y Prif Weinidog yn siarad ynddi. Credaf fod hynny'n dangos ein hymrwymiad i ynni adnewyddadwy, ac rwy'n sicr yn edrych ar ffyrdd o ddod â rhagor o brosiectau ynni adnewyddadwy i Gymru.

Dwi'n ei ffeindio hi'n ddiddorol eich bod chi'n dweud nad yw eich cynlluniau chi o safbwynt ynni adnewyddadwy ddim wedi cael eu heffeithio gan y penderfyniad yma. Dyna'n union ddylai fod wedi digwydd yn fy marn i. Hynny yw, nawr mae angen dyblu ymdrechion yn y maes yma er mwyn gwireddu'r potensial sydd gennym ni. Yn ei faniffesto i fod yn arweinydd y Blaid Lafur yng Nghymru, fe wnaeth Mark Drakeford, wrth gwrs, ymrwymo i greu corff—neu i edrych ar greu corff—cydfuddiannol newydd, Ynni Cymru, a fydd yn hybu cynhyrchu ynni yn lleol ac yn cynghori ar fuddsoddi strategol mewn ynni, ymysg amcanion eraill. Allwch chi roi diweddariad inni o safbwynt ble rŷm ni arni ar wireddu hynny? Ac yn sgil y newyddion, wrth gwrs, ynglŷn ag Wylfa, a wnewch chi hefyd ymrwymo i leoli Ynni Cymru ar ein hynys ynni ni, wrth gwrs, sef Ynys Môn?

Ni allaf roi'r ymrwymiad hwnnw, ond yn sicr, rwyf wedi cael trafodaethau cynnar iawn gyda'r Prif Weinidog. Ar y dydd Llun, rwy'n credu, wedi iddo ddod yn Brif Weinidog, cefais drafodaeth gydag ef ynglŷn â'i gynlluniau mewn perthynas â hynny ac mae wedi gofyn i swyddogion weithio ar hynny ar ei ran.

Cawsom ddatganiad gweinidogol gennych ddoe, wrth gwrs, ar eich paratoadau ar gyfer y posibilrwydd o adael yr UE heb gytundeb a'r effaith andwyol y byddai hynny'n ei chael ar amaethyddiaeth a sectorau eraill yng Nghymru. Yn y datganiad hwnnw, fe ddywedoch chi, ac rwy'n dyfynnu, eich bod wedi ymrwymo i weithio gyda sectorau allweddol i gynllunio mecanweithiau cymorth mewn perthynas â'r heriau difrifol hyn.

Ond heddiw gwelwn adroddiadau fod NFU Cymru ac Undeb Amaethwyr Cymru wedi mynegi pryderon ynglŷn â chael eu cau allan o'ch proses gynllunio ar gyfer Brexit 'dim bargen'. Eu hunig gyfraniad hyd yn hyn yw un cyfarfod bwrdd crwn a gynhaliwyd yr wythnos diwethaf. Yn amlwg, mae amser yn brin, Weinidog, felly does bosibl na ddylai grŵp cynllunio wrth gefn Llywodraeth Cymru gynnwys cynrychiolwyr y diwydiant, fel y gwelwyd yn y gorffennol, wrth gwrs, yn ystod yr achosion o glwy'r traed a'r genau yn 2001 a 2007. Felly, a allwch egluro inni pa rôl allweddol y bydd y rhanddeiliaid hynny'n ei chwarae yn eich trafodaethau 'dim bargen' dros yr wythnosau nesaf? Oherwydd ychydig wythnosau yn unig sydd gennym ar ôl.

Mae Undeb Cenedlaethol yr Amaethwyr ac Undeb Amaethwyr Cymru, fel y dywedwch, yn rhan o'r grŵp rhanddeiliaid. Cawsom gyflwyniad hir a manwl iawn ynghylch cynllunio ar gyfer senario 'dim bargen' yr wythnos diwethaf. Mae gennyf hefyd, o'r grŵp hwnnw—ac nid wyf yn gwybod a yw'r NFU a'r FUW yn rhan o'r is-grŵp penodol hwnnw—is-grŵp ar gyfer cynllunio senarios, sydd wedi edrych yn fanwl ar yr holl senarios a allai ddigwydd wrth inni adael yr UE. Mae'r grŵp hwnnw wedi bodoli ers oddeutu dwy flynedd a hanner mae'n siŵr. Cynhyrchwyd adroddiad manwl iawn ganddynt. Mae'r NFU a'r FUW yn cyfarfod â mi yn rheolaidd. Rwyf wedi gweld y ddau yr wythnos hon. Gwn fod swyddogion yn ymgysylltu â hwy mewn perthynas â Brexit 'dim bargen'. Felly, rwyf—. Yn amlwg, wrth inni gynyddu'r gwaith ar barodrwydd mewn perthynas â Brexit 'dim bargen', sy'n sicr yn rhywbeth rydym wedi'i wneud dros yr ychydig wythnosau diwethaf, ers iddo ddod yn llawer mwy o bosibilrwydd, rwy'n siŵr y bydd lefelau'r ymgysylltiad hwnnw'n cynyddu hefyd.

Llefarydd UKIP, Neil Hamilton.

Diolch, Lywydd. Mae Llywodraeth Cymru wedi gosod targed i ddileu TB mewn gwartheg a bywyd gwyllt erbyn 2036 ac mae ffermwyr yn derbyn bod hyn yn golygu llawer o gyfyngiadau ar y ffordd y maent yn gweithio ac yn gweithredu ac yn arwain at gostau sylweddol iddynt hefyd, ond mae hynny'n gwbl angenrheidiol er mwyn cyflawni'r nod a rennir gan bob un ohonom. Ond er bod ffermwyr yn gwneud llawer i atal a rheoli TB ar ffermydd gyda'u gwartheg, mae llawer yn teimlo nad yw Llywodraeth Cymru yn mynd ati yr un mor egnïol i ddatrys y broblem mewn bywyd gwyllt. Ac yng nghanlyniadau'r difa a awdurdodwyd yng Nghymru, a ymddangosodd yn ddiweddar yn y llythyrau a ddatgelwyd yn answyddogol ac a oedd yn destun cwestiynau gan Paul Davies yr wythnos diwethaf, daeth yn amlwg mai pum mochyn daear sydd wedi eu difa ers mis Hydref 2017, o gymharu â'r 10,000 o wartheg y bu'n rhaid eu difa yn y flwyddyn hyd at fis Medi diwethaf. Felly, mae llawer o bobl yn credu mai geiriau gwag yn unig yw polisi Llywodraeth Cymru ar reoli bywyd gwyllt. Tybed a all y Gweinidog roi'r wybodaeth ddiweddaraf inni yn awr ar yr hyn y mae'n bwriadu ei wneud i gyfiawnhau ei safbwynt.

Cyflwynais y rhaglen ddiwygiedig i ddileu TB ym mis Hydref 2017, ac rwyf wedi ymrwymo i adrodd yn ôl i'r Cynulliad hwn ym mis Ebrill pan fydd data gennyf ar gyfer y flwyddyn galendr gyntaf. Fe fyddwch yn gwybod ein bod, drwy'r rhaglen hon, yn llunio cynlluniau gweithredu pwrpasol gyda buchesi â TB hirdymor, sef unrhyw achos dros 18 mis, ac mae'r pum mochyn daear y cyfeiriwch atynt, rhywbeth sydd wedi'i gymryd allan o gyd-destun yn gyfan gwbl yn fy marn i, yn ymwneud â'r cynlluniau gweithredu pwrpasol hynny. Nawr, pan roddir y cynllun hwnnw ar waith gyda'r ffermwr, gyda'u milfeddyg preifat, gyda milfeddyg y Llywodraeth, efallai nad yw bywyd gwyllt yn rhan o'r hyn sydd angen ei wneud er mwyn dileu TB o'r fuches honno.

Mae'n syndod clywed hynny, ond dyna ni. Mae canlyniadau'r broses bedair blynedd o ddifa moch daear a drwyddedwyd yn Lloegr wedi eu cyhoeddi'n ddiweddar, ac o ganlyniad, mae Adran yr Amgylchedd, Bwyd a Materion Gwledig yn ei hymestyn bellach i 10 ardal arall yn Lloegr. Mae'r canlyniadau agosaf atom yn ne-orllewin Lloegr, yn swydd Gaerloyw—mae nifer yr achosion o TB mewn bywyd gwyllt wedi gostwng o 10.4 y cant i 5.6 y cant, ac yng Ngwlad yr Haf, o 24 y cant i 12 y cant. Felly, ymddengys bod hwn yn ostyngiad o 50 y cant i gyd. Nawr, mae Undeb Amaethwyr Cymru wedi dweud bod cynnydd Lloegr yn gwneud i strategaeth Cymru edrych yn wan, o ystyried bod gennych gynllun ar y silff, fel petai, yn barod i gael ei roi ar waith pe baech yn rhoi caniatâd i ymestyn difa moch daear, a fyddai, wrth gwrs, yn bolisi lles anifeiliaid ar gyfer moch daear yn ogystal ag ar gyfer gwartheg, gan fod TB yn glefyd ofnadwy, pa fath bynnag o anifail sy'n dioddef ohono. Felly, does bosibl nad yw hi bellach yn bryd ystyried dilyn esiampl Lloegr, yn yr achos penodol hwn o leiaf.

Na, nid wyf am ddilyn esiampl Lloegr. Rwyf wedi diystyru difa moch daear yn y modd y mae Lloegr yn ei wneud ers y diwrnod y cefais y portffolio hwn, yn dilyn trafodaethau manwl iawn gyda'r prif swyddog milfeddygol. Credaf hefyd ei bod yn iawn inni dynnu sylw at y ffaith bod 94.6 y cant o fuchesi heb TB ar ddiwedd mis Hydref 2018.

Wel, mae hynny'n sicr yn wir, ond mae'n dal i fod yn broblem sylweddol, ac nid yw'n ymddangos bod unrhyw gynnydd wedi'i wneud yn ddiweddar ar fynd i'r afael â hi—neu gynnydd sylweddol iawn o leiaf. Cyfeiriodd Paul Davies yr wythnos diwethaf hefyd at yr ohebiaeth hon a ddatgelwyd yn answyddogol, a allai beryglu bywydau ffermwyr, o ystyried gweithgarwch rhai eithafwyr hawliau anifeiliaid. Felly, tybed a wnaiff y Gweinidog fyfyrio ar ei methiant i ymddiheuro pan ofynnodd Paul Davies iddi wneud hynny y tro diwethaf, ond yn fwy arbennig, i roi rhywfaint o sicrwydd inni na fydd camgymeriadau o'r fath yn cael eu hailadrodd a bod camau effeithiol wedi'u cymryd o fewn yr adran i sicrhau nad yw'r wybodaeth sensitif hon yn cael ei datgelu yn answyddogol eto.

Nid yw Paul Davies erioed wedi gofyn imi ymddiheuro. Ymddiheurais pan ddigwyddodd yn ystod yr haf y llynedd. Ymddiheurais ar unwaith. Gofyn i'r Prif Weinidog ymddiheuro a wnaeth Paul Davies yr wythnos diwethaf, ac fel roedd y Prif Weinidog yn iawn i'w ddweud, ymdriniwyd â'r mater pan ddigwyddodd, ac mae bellach ar ben. Hoffwn ychwanegu hefyd fod tystiolaeth yn dangos bod y rhan fwyaf o achosion o TB buchol yng Nghymru yn deillio o drosglwyddiad o un buwch i'r llall.