Yr eitem nesaf yw'r datganiad gan y Dirprwy Weinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol ar y Bil Plant (Diddymu Amddiffyniad Cosb Resymol) (Cymru). Dwi'n galw ar y Dirprwy Weinidog i wneud ei datganiad—Julie Morgan. 

Diolch, Llywydd. Mae'n bleser o'r eithaf i mi gyflwyno Bil plant (Cymru) i'r Cynulliad Cenedlaethol heddiw. 

Pleser mawr i mi yw cael cyflwyno Bil Plant (Diddymu Amddiffyniad Cosb Resymol) (Cymru) i'r Cynulliad Cenedlaethol heddiw. Bu hen ddisgwyl am y Bil hwn a bu ymgyrchu am amser maith, gennyf innau hefyd. Ac, yn wir, arweiniodd Christine Chapman, y cyn-Aelod Cynulliad dros Gwm Cynon, a chredaf ei bod hi yn yr oriel heddiw, ddadl yn Siambr y Cynulliad ym mis Ionawr 2002 ar y testun, 'Mae taro plant yn anghywir, ac mae plant yn bobl hefyd.' Felly, mae gennym hanes hir yn y Cynulliad hwn yn hyn o beth.

Mae cyflwyno hwn heddiw yn garreg filltir bwysig yn ein hymrwymiad ni i wella a sefydlu hawliau i blant yng Nghymru, ac yn ein hymrwymiad i bobl Cymru i gadw'r addewidion a wnaethom ni ar garreg y drws. Fe wnaethom addo y byddem yn cyflwyno deddfwriaeth i ddiddymu'r amddiffyniad o gosb resymol pan ofynnwyd i'r cyhoedd bleidleisio o'n plaid yn 2016. Ac rwy'n ymfalchïo ein bod ni'n anrhydeddu'r addewid honno heddiw.

Cyn imi droi at y Bil ei hunan, hoffwn roi teyrnged i waith dau a ddaeth yn syth o'm blaen i sydd wedi bod â rhan allweddol i ddod â ni i'r sefyllfa hon heddiw. Felly, hoffwn ddiolch i Huw Irranca-Davies, a gyflwynodd y Bil gyda'r ymarfer ymgynghori mor frwdfrydig, ac, wrth gwrs, i Carl Sargeant.

Mae'n briodol ein bod ni'n cyflwyno'r ddeddfwriaeth hon eleni, y flwyddyn y mae'r gymuned ryngwladol yn dathlu deng mlynedd ar hugain o Gonfensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau'r Plentyn. Nod cyffredinol y Bil yw helpu i ddiogelu hawliau plant.

Rwy'n awyddus i fod yn eglur o'r cychwyn cyntaf o ran yr hyn na fydd y Bil hwn yn ei wneud—ni fydd yn creu trosedd newydd. Ein bwriad yw cefnogi rhieni wrth iddyn nhw fagu eu plant a darparu cymorth ychwanegol a chefnogaeth, pe bai angen, wrth wneud yn siŵr bod plant yn cael yr un lefel o amddiffyniad yn erbyn cosb gorfforol ag oedolion yn ôl y gyfraith.

Pe caiff y Bil ei basio, ni fydd yr amddiffyniad o gosb resymol ar gael i rieni yng Nghymru mwyach, neu'r rhai sy'n gweithredu in loco parentis, fel amddiffyniad i gyhuddiad o ymosodiad cyffredin neu daro. Caiff hynny ei ddiddymu o dan gyfraith droseddol a sifil fel ei gilydd. Er bod cosb gorfforol wedi ei hen wahardd mewn ysgolion, cartrefi plant, yng ngofal maeth awdurdod lleol ac yn y ddarpariaeth o ofal plant, caiff oedolion sy'n gweithredu in loco parentis mewn mannau nad ydyn nhw'n rhai addysgol, gan gynnwys y cartref, ddefnyddio'r amddiffyniad o gosb resymol. Felly, mae'r Bil hwn yn diddymu'r man gwan hwn.

Daeth y Dirprwy Lywydd (Ann Jones) i’r Gadair.

Bydd y ddeddfwriaeth hon nid yn unig yn diddymu'r amddiffyniad ond bydd yn cefnogi newid diwylliannol ehangach yng Nghymru ac yn ei gwneud yn gwbl glir i bawb—i blant, rhieni a gweithwyr proffesiynol—fod cosbi plant yn gorfforol yn annerbyniol mewn unrhyw amgylchiad. Nid yw Llywodraeth Cymru yn dadlau y dylid gadael llonydd i blant wneud fel y mynnant. Mae angen rhywfaint o ddisgyblaeth ar bob plentyn a chael terfynau call wrth iddyn nhw dyfu i fyny. Ond nid yw cosbi corfforol yn rhan o ddisgyblu plant na gosod y terfynau hynny. Nid fydd y Bil hwn yn atal oedolion rhag gofalu am blant. Ni fydd y Bil yn ymyrryd â gallu'r rhieni i rwystro plentyn yn gorfforol rhag niwed—i'w atal rhag rhedeg i'r ffordd, i'w helpu gyda gweithgareddau o ddydd i ddydd, fel gwisgo amdano, neu o ran hylendid a glanweithdra. Ni fydd yn eu rhwystro rhag defnyddio dulliau eraill yn lle cosb gorfforol i gadw disgyblaeth a mynd i'r afael ag ymddwyn yn wael.

Ac rwy'n siŵr, wrth i'r Bil fynd rhagddo drwy ei gyfnodau craffu, y ceir dadl iach o ran y dystiolaeth ynghylch a yw cosbi corfforol yn niweidiol i blant ac ar agweddau'r rhieni. Er hynny, rwyf i o'r farn na ellir goddef defnyddio cosb gorfforol, waeth pa mor ysgafn, yn fath o ddisgyblaeth nac am unrhyw reswm arall. Ond, eisoes, mae'r agweddau tuag at gosbi plant yn gorfforol yn newid yng Nghymru. Fe aiff hi'n llai derbyniol o dipyn i beth. Plant yw aelodau mwyaf bregus ein cymdeithas ac nid oes dim yn bwysicach na'u diogelwch a'u lles nhw. Er bod y prif gyfrifoldeb am fagu plant yn parhau gyda'r rhieni, mae gan Lywodraeth Cymru swyddogaeth benodol iawn o ran creu'r math o gymdeithas y gall plant dyfu i fyny ynddi mewn amgylchedd diogel a hapus sy'n eu meithrin nhw.

Wrth ddatblygu'r ddeddfwriaeth hon, ystyriwyd yn ofalus bob ymateb i'r ymgynghoriad a gynhaliwyd gennym y llynedd a'r amrywiaeth o ymchwil rhyngwladol ar y pwnc hwn. Mae hyn yn cynnwys yr adolygiad gan Ganolfan Polisi Cyhoeddus Cymru, a ddaeth i'r casgliad bod y rhan fwyaf o'r ymchwilwyr yn y maes yn dyfarnu bod cydbwysedd y dystiolaeth yn ddigonol i gefnogi'r honiad y gall unrhyw gosb gorfforol mewn unrhyw sefyllfa fod yn niweidiol i ddatblygiad plentyn.

Yn hytrach na gwella ymddygiad plant, nododd fod y ffordd y mae rhieni yn defnyddio cosb gorfforol fel arfer yn gysylltiedig ag ymddygiad gwrthgymdeithasol ac ymddygiad annymunol gan blant fel arall.

Mae'r potensial ar gyfer trin rhieni fel troseddwyr yn rhywbeth sydd wedi cael ei drafod a'i godi gyda mi ar sawl achlysur. Rwy'n dymuno bod yn glir: nid yw diddymu'r amddiffyniad ynddo'i hunan yn mynd i wneud rheini'n droseddwyr nac unrhyw unigolyn arall; eu gweithredoedd nhw yn ôl y gyfraith yw'r peth pwysig. A'n bwriad ni yw tynnu mwy o bobl i mewn i'r system cyfiawnder troseddol. Ond, drwy ddiddymu'r amddiffyniad, efallai y bydd rhai rhieni sy'n cosbi eu plant yn gorfforol, ac y caiff yr heddlu neu'r gwasanaethau cymdeithasol wybod am hynny, yn cael eu cyhuddo o drosedd mewn amgylchiadau lle na fyddai hynny'n digwydd ar hyn o bryd oherwydd ceir amddiffyniad y gallan nhw ei ddefnyddio.

Mae'r Llywodraeth hon yn sylweddoli pa mor bwysig yw sicrhau bod y rhieni'n cael yr wybodaeth, y cymorth a'r cyngor ar amrywiaeth o bynciau, gan gynnwys dewisiadau cadarnhaol yn hytrach na chosbi corfforol. Rydym yn gwneud hyn drwy nifer o ffyrdd, gan gynnwys ein hymgyrch 'Magu Plant. Rhowch Amser Iddo', ymwelwyr iechyd, gweithwyr proffesiynol eraill a'n rhaglenni i gefnogi teuluoedd, Dechrau'n Deg a Theuluoedd yn Gyntaf. A byddwn yn adeiladu ar hyn yn rhan o raglen cymorth ochr yn ochr â'r ddeddfwriaeth, oherwydd, i fod yn wirioneddol effeithiol, mae'n rhaid i'r Bil hwn fod yn gysylltiedig ag ymgyrch wybodaeth sydd wedi cael ei chynllunio'n dda.

Os caiff y Bil ei basio, os caiff ei basio yn y Cynulliad hwn, bydd bod digon o amser rhwng y Cydsyniad Brenhinol a dechreuad y ddeddfwriaeth ar gyfer cynnal ymgyrch gyhoeddus.

Mater arall a godwyd gyda mi yw'r effaith bosibl ar yr heddlu, ar y gwasanaethau cymdeithasol ac ar eraill, a chredaf fod yn rhaid i ni—ac rydym wedi edrych yn ofalus ar yr hyn a ddigwyddodd pan gyflwynwyd deddfwriaeth debyg yn Seland Newydd. Efallai y bydd cynnydd i'w weld mewn galwadau i'r heddlu ac atgyfeiriadau gwasanaethau cymdeithasol o ganlyniad i hyn. Ond mae'n anodd rhagweld yr effaith oherwydd nid oes unrhyw gynsail yn y DU o ddiddymu'r amddiffyniad ac mae'r dulliau cyfredol o adrodd a chofnodi yn ei gwneud hi'n anodd cael gwaelodlin gywir o weithgarwch fel y mae ar hyn o bryd. Byddwn yn parhau i weithio'n agos gyda'r heddlu, Gwasanaeth Erlyn y Goron a'r gwasanaethau cymdeithasol, ac rydym yn gweithio gydag awdurdodau lleol i gasglu data i fonitro effaith y Bil.

Dirprwy Lywydd, rwy'n ymfalchïo fy mod i'n gallu cyflwyno'r Bil hwn i'r Cynulliad heddiw. Rwy'n edrych ymlaen yn fawr at weithio gyda'r Aelodau a'r Pwyllgor Craffu dros y misoedd nesaf wrth i'r Bil fynd rhagddo. Rwy'n gobeithio y bydd gennym ni gefnogaeth yr Aelodau ar draws y Siambr i amddiffyn plant ac amddiffyn hawliau plant yng Nghymru. Diolch.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Mae'n rhaid imi ddweud ar y cychwyn fy mod i'n wirioneddol barchu'r Aelod dan sylw am y gwaith yr ydych wedi ei wneud wrth gyflwyno'r Bil hwn a'r hyn yr ydych chi'n parhau i'w wneud i ddiogelu ein plant ledled Cymru. Rwyf innau hefyd yn rhannu eich gobeithion, eich nodau a'ch uchelgeisiau o ran llawer o'r gwaith y ceisiwn ei wneud gyda'n gilydd. Ond rwy'n credu, yn hyn o beth, yr hoffwn i gyfeirio at y ffaith eich bod yn dweud bod yr awydd am hyn yn bodoli ers 2002—nid wyf yn credu ein bod ni wedi cyrraedd y fan eto o ran y dystiolaeth sy'n ei gwneud yn iawn i gyflwyno'r Bil hwn ar hyn o bryd. Oherwydd, fel yr ydych chi'n iawn i dynnu sylw ato yn eich datganiad, Dirprwy Weinidog—rydych chi'n gwneud y pwynt eich bod ar hyn o bryd yn gwirio'r effaith a gaiff y Bil hwn. Nid yw'r data ar gael i ddweud wrthym pa mor fawr yw'r broblem yng Nghymru. O'm rhan i, rwy'n hoffi gweld deddfwriaeth yn cael ei phasio gan y sefydliad hwn sy'n  mynd i wneud gwahaniaeth gwirioneddol. Ar hyn o bryd mae hwn yn fater mor oddrychol fel y credaf y bydd yr holl Aelodau etholaeth eisoes wedi dechrau cael gohebiaeth, ac mae mantol cydbwysedd yn fy etholaeth i ar hyn o bryd yn dangos bod y pryderon sy'n cael eu cyflwyno eisoes gyda hyn yn dweud wrthyf, mewn gwirionedd, fod mwy o waith i'w wneud cyn y gellir cyflwyno hwn fel darn o ddeddfwriaeth.

Nawr, rwy'n nodi bod hyn yn dechnegol—. Hynny yw, mae gennym ni Fil dwyieithrwydd yn dod gerbron, ond un ochr o bapur A4 yw hwn yn llythrennol, a dywedaf eto pam yr wyf yn gofidio: Bil yw hwn a fydd yn diddymu cosb gorfforol fel amddiffyniad rhesymol ac yn gwahardd taro fel dull derbyniol o gosbi. Yn gyntaf, fel y mae fy ngwaith i ar y Pwyllgor Addysg, Plant a Phobl Ifanc wedi dangos, rwy'n awyddus i egluro yn y fan hon nawr fy mod yn credu fy mod innau hefyd yn dadlau o blaid hawliau ein plant a'r rhai sy'n arbennig o agored i niwed. Nawr, i blentyn:

'Mae Partïon y Gwladwriaethau i gymryd pob mesur deddfwriaethol, gweinyddol, cymdeithasol ac addysgol priodol i amddiffyn y plentyn rhag pob ffurf ar drais corfforol neu feddyliol'.

Nawr, rwy'n sicr ein bod ni i gyd yn cytuno yn y fan hon na ellir goddef cam-drin plant a bod hynny'n torri Confensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau'r Plentyn a Deddf Plant 2004. Ni ddylai unrhyw blentyn fod yn agored i gael ei gam-drin, boed hynny'n gorfforol, yn emosiynol neu'n rheolaeth drwy orfodaeth. Eto i gyd, nid yw'r Bil hwn yn crynhoi'r amrywiaeth lawn o gam-drin y gall rhai plant fod yn agored iddynt a'r unig beth a wna yw cynnig diddymu taro a chosbi corfforol fel amddiffyniad rhesymol.

Nawr, dywedodd yr Aelod hefyd yn ei datganiad fod y math hwn o ymddygiad yn gysylltiedig ag ymddygiad gwrthgymdeithasol, a'r materion eraill yr wyf i wedi eu codi—. Rwyf i o'r farn bod cam-drin emosiynol a rheolaeth ac ymddygiad drwy orfodaeth dros blant yr un mor niweidiol â cham-drin corfforol—. Nawr, rwy'n credu bod y Bil hwn yn tynnu'r taro o gyd-destun ehangach cam-drin—a dyna'r hyn yr ydym ni'n sôn amdano yma mewn gwirionedd—ac mae hwnnw'n gronig, yn systematig ac yn fwriadol. Fel y gwyddom yn iawn, mae cam-drin corfforol, emosiynol a rheolaeth drwy orfodaeth yn mynd lawn yn llaw yn aml, ac yn ôl erthygl 19 o Gonfensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau'r Plentyn:

Mae Partïon y Gwladwriaethau i gymryd gweithrediadau deddfwriaethol priodol i amddiffyn y plentyn rhag pob ffurf ar drais corfforol neu feddyliol.

Nid yw'r Bil hwn yn gwneud hynny. Yn hollbwysig, mae'r Bil arfaethedig hwn yn brin o'r manylion angenrheidiol ac mae diffyg eglurder. Yn gyntaf, nid yw'n glir beth fyddai cost y Bil hwn, sut y gellid gweithredu'r Bil hwn yn llwyddiannus gan ymwelwyr iechyd, a sut y gellid gorfodi'r Bil hwn ar lawr gwlad. Nawr, pan siaradwn am y gost, rydym yn siarad nawr am adrannau gwasanaethau cymdeithasol ledled Cymru sydd eisoes yn cael eu tangyllido'n ofnadwy. Gallai sefyllfa godi, pe bai'r Bil hwn yn cael ei basio, fod adroddiad yn cael ei wneud ac yna ymweliad â'r teulu, ac yna'r adnoddau—gan yr heddlu, yr ymwelydd iechyd, yr awdurdod lleol, yr adran gwasanaethau cymdeithasol—rwyf i o'r farn bod angen inni fod yn glir iawn o ran y costau cysylltiedig. At hynny, nid yw'n glir pa beth yn union yw'r diffiniad o daro sy'n sail i'r Bil hwn. Pan gawsom gyfarfod, cafwyd gwahaniaeth barn, os hoffech chi, ar yr hyn a olygir gan y weithred o daro mewn gwirionedd; roedd gwahaniaeth rhwng eich diffiniad a'ch dehongliad chi o hynny, hyd yn oed o'i gymharu â' diffiniad a dehongliad eich ysgrifennydd preifat chi eich hun. Mae yna fater yma o ran y dehongliad llythrennol a thechnegol.

Er mwyn gweld newid yn ymddygiad y cyhoedd, ac er mwyn i'r Bil hwn weithio'n ymarferol, mae'r eglurder hwn yn hanfodol, gan y byddai'n penderfynu pa wybodaeth ysgrifenedig a chanllawiau fyddai ar gael i rieni, ac wrth gwrs weithrediad y gyfraith. O ran gorfodi'r gyfraith hon—wyddoch chi, sut rydym ni'n mynd i blismona ein cartrefi? Onid ydych yn poeni y gallai hyn, yn wir, rannu teuluoedd, pan wneir cyhuddiadau, pan fydd teuluoedd, am ba reswm bynnag—y pwysau sydd ar ein teuluoedd ar hyn o bryd, pwysau ar berthnasoedd, rhyng-gysylltiadau mewn teuluoedd newydd. Rwyf i'n credu'n gryf fod yn rhaid gwneud mwy o waith eto yn hyn o beth. Nawr, er gwaethaf sylwadau'r Gweinidog bod mwy o gefnogaeth gan y cyhoedd i ddisgyblaeth sydd heb fod yn gorfforol, o 71 y cant yn 2015 i 81 y cant yn 2018, mae'n gwbl aneglur sut fydd y cyhoedd yn derbyn y Bil hwn, ac a ystyrir Bil o'r fath yn ymyrraeth ar farn rhiant a bywydau preifat teuluoedd.

Yn sicr, nid wyf i'n credu y dylai'r sefydliad hwn, na Llywodraeth Cymru, geisio gwneud ein teuluoedd na'n rhieni'n droseddwyr. A byddwn yn annog y Dirprwy Weinidog i fynd yn ôl i ailfeddwl efallai, a chyflwyno Bil sy'n cwmpasu llawer mwy—rhywbeth y gallwn ni i gyd weithio gydag ef, ym mhob plaid, i sicrhau bod ein plant yn cael eu hamddiffyn rhag pob math o gam-drin. Diolch.

Diolch i chi, Janet Finch-Saunders, am eich cyfraniad i'r ddadl. Rydych chi wedi codi llawer o bwyntiau yn yr hyn yr oeddech chi'n ei ddweud; hoffwn innau wneud ychydig o sylwadau wrth ymateb. Yn gyntaf oll, rwyf i o'r farn ei bod yn bwysig cofio nad ni yw'r wlad gyntaf i wneud hyn, bod 54 o wledydd, rwy'n credu, wedi cyflwyno deddfwriaeth erbyn hyn i gael gwared ar yr amddiffyniad o gosb resymol. Mae Iwerddon yn agos iawn atom, sydd wedi ei ddiddymu; mae'r Alban yn y broses o'i ddiddymu. Felly nid rhywbeth unigryw neu ryfedd yw hyn. Dilyniant naturiol ydyw o'r ddeddfwriaeth sydd eisoes wedi digwydd i ddileu taro mewn ysgolion—cosb gorfforol mewn ysgolion—i atal rhieni maeth, a dilyniant graddol yw hwn. Felly, nid wyf i'n credu ei fod yn beth mor anarferol ag yr  awgrymwch chi.

Roeddech chi'n sôn am y problemau y byddwn yn eu hwynebu—ymwelwyr iechyd a gweithwyr cymdeithasol, a phobl ar lawr gwlad sy'n ymdrin â'r materion hyn i gyd. Mae cefnogaeth gref i'r ddeddfwriaeth hon gan ymwelwyr iechyd, a chefnogaeth gan y mwyafrif llethol o weithwyr cymdeithasol, ac maen nhw'n awyddus i'w gweld yn dod i rym. Oherwydd maen nhw'n gwybod bod yna neges glir wedyn, pan fyddan nhw'n gweithio gyda rhieni i'w helpu gyda gwaith anodd iawn rhianta. Credaf fod yn rhaid inni gydnabod mai peth anodd iawn yw bod yn rhiant. Rwyf i wedi bod yn rhiant, ar rwyf i'n fam-gu erbyn hyn, ac rwy'n gwybod pa mor anodd yw magu plant. Ac mae'n bwysig i ymwelwyr iechyd a gweithwyr cymdeithasol, a phawb sy'n gweithio gyda phlant, eu bod nhw'n gwbl glir o ran lle maen nhw'n sefyll. Ac wrth gael yr amddiffyniad hwn, mae'n ei gwneud yn anodd iddyn nhw, oherwydd maen nhw eisiau annog rhianta cadarnhaol—fel y gwn y mae pawb—ond mae'n anodd pan fydd gennych chi'r amddiffyniad hwn yno, sydd yn rhoi awgrym fod cosb gorfforol yn dderbyniol. Ac felly mae'r bobl hynny sy'n gweithio ar lawr gwlad i gyd yn gefnogol iawn, iawn i'r ddeddfwriaeth hon, ac, yn wir, wedi bod yn ein lobïo ni am y ddeddfwriaeth hon. Felly, rwy'n credu ei bod yn bwysig iawn inni gofio hynny.

Yr hyn yr ydym ni'n ei wneud mewn gwirionedd yw cyflwyno cyfraith ar gosb gorfforol, dyna'r diffiniad—cosb gorfforol, sy'n fwy na tharo neu bwnio. Mae'n golygu llawer o bethau eraill hefyd. Mae'n gosb gorfforol. Ond rwy'n derbyn yr hyn y mae hi'n ei ddweud fod yna bethau eraill sy'n niweidiol i blant. Rwy'n edrych ymlaen at weithio gyda hi ar y pwyllgor, pan fyddwn ni'n siŵr o drafod yr holl faterion eraill hyn. Oherwydd i mi, mae'n bwysig iawn ein bod ni'n trafod y materion, yn y Cyfnod Pwyllgor hwn, sy'n peri gofid i bobl, a'r materion a gaiff eu codi, yn ddiamau, yn y Cyfnod Pwyllgor gan y cyhoedd ac sydd eisoes wedi dechrau o ganlyniad i gyhoeddusrwydd i'r Bil. Ond rwyf i wedi fy mhlesio'n fawr iawn gan y gefnogaeth sydd i'r Bil hyd yn hyn.

Yn wahanol iawn i'r Torïaid, mi fyddwch chi'n falch o glywed bod Plaid Cymru yn falch iawn o weld y Bil yma yn cychwyn ar ei daith. Mae'n rhaid imi ychwanegu un cymal bychan i hynny: 'o'r diwedd'. Hynny yw, mae wedi cymryd amser inni gyrraedd y diwrnod yma heddiw, er bod rhywun yn gwerthfawrogi ein bod ni wedi cyrraedd yma heddiw yma. A dwi'n credu bod y Cynulliad wedi pasio mewn egwyddor bod angen Bil o'r math yn ôl yn 2001. Dŷch chi'n sôn am 2002, felly mae yna o leiaf 17 mlynedd wedi pasio ers i'r drafodaeth gychwyn, ac mae hynny'n llawer iawn rhy hir. Dwi'n deall bod yna agweddau amrywiol, ac rydyn ni wedi clywed rhai heddiw, ond dyletswydd Llywodraeth ydy arwain newid mewn ymddygiad, ac felly dwi'n falch iawn ein bod ni'n cychwyn ar y daith yma. Mae fy mhlaid i wedi bod yn greiddiol i'r ymdrech i gael y maen i'r wal efo hyn gyda chyn-Aelodau fel Jocelyn Davies a Lindsay Whittle ac eraill wedi chwarae rhan allweddol yn yr ymdrech i ddileu'r amddiffyniad cosb resymol. Fe wnaethon ni gynnwys adduned yn ein maniffesto ar gyfer etholiad 2016 i gyflwyno deddfwriaeth i'r perwyl hwn. Mi fyddai pasio'r Ddeddf yn golygu y byddai gan blant yng Nghymru'r un amddiffyniad yn erbyn cosb gorfforol ag sydd gan oedolion.

Mae'n sefyllfa hurt ar hyn o bryd. Pam yn y byd bod plant, ar hyn o bryd, yn cael eu trin yn israddol i oedolion? Pam yn y byd nad oes angen amddiffyniad dros fod un unigolyn yn defnyddio grym corfforol yn erbyn unigolyn arall, ond bod amddiffyniad dros fod unigolyn yn defnyddio grym corfforol yn erbyn plentyn? Un o'r arwyddion cliriaf o gymdeithas wâr ydy'r ffordd dŷn ni'n trin grwpiau bregus o fewn ein cymdeithas. Byddai pasio'r Bil yma yn cynnal hawliau plant ac yn sicrhau bod Cymru'n cydymffurfio'n llawn ag erthygl 19 o Gonfensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau'r Plentyn sydd, wrth gwrs, yn gofyn bod y wladwriaeth yn cymryd pob cam angenrheidiol a phriodol i ddiogelu plant.

Mi hoffwn i fynd ar ôl dau fater—dau gwestiwn, os leiciwch chi—pnawn yma. Mae yna dros 50 o wledydd yn y byd wedi dileu'r amddiffyniad o gosb gorfforol, a fy nghwestiwn cyntaf ichi heddiw felly ydy: pa wersi sydd gan Gymru i'w dysgu o brofiadau'r gwledydd hynny, nid yn unig Sweden, Iwerddon, yr Almaen, y Ffindir, Seland Newydd, ond llu o wledydd eraill hefyd? Gwersi cadarnhaol y gallen ni elwa o wybod amdanyn nhw, ond hefyd gwersi am sut y gallwn ni gyflwyno'r ddeddfwriaeth mewn ffordd fwy effeithiol.

Mae fy ail gwestiwn i yn ymwneud â rhianta cadarnhaol. Mae tystiolaeth gynyddol ar gael sy'n dangos nad ydy cosb gorfforol yn effeithiol a'i bod hi yn niweidio plant yn gorfforol a hefyd yn emosiynol. Mae yna fwy a mwy o rieni yn cydnabod hynny, ac mae agweddau at arferion magu plant yn sicr yn newid. Ond dydy hi ddim bob tro yn hawdd gwybod pa dechnegau sydd orau i'w defnyddio er mwyn dysgu plant bod ffiniau ar gael—ffiniau nad ydyn nhw fod i'w croesi. Mae'n rhaid imi ddweud, yn fy mhrofiad i fel rhiant sengl i bedwar o blant bach, a dim ond chwe blynedd rhyngddyn nhw, rhwng yr hynaf a'r ieuengaf, dwi'n gwybod bod rhianta yn gofyn am bob math o sgiliau, a sgiliau sydd angen eu dysgu, yn aml iawn. Bod yn rhiant yw un o’r swyddi gorau yn y byd, bod yn rhiant yw un o’r swyddi pwysicaf yn y byd, ond mae bod yn rhiant hefyd yn gallu bod yn swydd heriol iawn. Felly, dwi’n credu, law yn llaw â chyflwyno’r ddeddfwriaeth newydd yma rydyn ni’n ei chroesawu’n fawr ar y meinciau yma, mae angen rhaglenni rhianta cadarnhaol a heini ar draws Cymru.

Felly, fy ail gwestiwn ydy: fydd yna ddigon o adnoddau yn gallu cael eu neilltuo ar gyfer rhaglenni o’r math yna? Dwi ddim yn credu ei fod o’n ddigon i ymestyn y ddarpariaeth bresennol sy’n digwydd trwy gynlluniau Dechrau’n Deg ac ati. Dwi wedi gweld rhai o’r rheini ar waith, ac maen nhw’n gallu gweithio’n ardderchog, ond dŷn nhw ddim yn cyrraedd pawb ac mae angen cyrraedd pawb. Felly, a oes yna adnoddau i wneud hynny? Dwi’n edrych ymlaen at y gwaith o graffu’r Bil hwn rŵan, fel aelod o’r pwyllgor plant a phobl ifanc, dros yr wythnosau nesaf. Diolch.

Diolch yn fawr iawn, Siân, ac rwy'n wirioneddol werthfawrogi'r gefnogaeth yr ydych chi'n ei rhoi i'r ddeddfwriaeth hon, oherwydd fy mod i'n gwybod bod eich plaid chi wedi bod yn gefnogol iawn—ac roedd Jocelyn a Lindsay yn rhagorol—ac rwy'n credu bod Helen Mary Jones wedi bod yn gefnogol iawn yn y Cynulliad blaenorol. Rwy'n credu ein bod ni'n unedig o ran eisiau gwella bywydau plant. Felly, diolch yn fawr iawn i chi am eich cefnogaeth.

Ar y ddau gwestiwn yr ydych chi'n eu gofyn, fel y dywedwch, mae dros 50 o wledydd—54 o wledydd, rwy'n credu—wedi cael gwared ar yr amddiffyniad erbyn hyn ac mae mwy yn ystyried gwneud hynny. Felly rwy'n credu bod hyn yn rhywbeth a ddaw, yn y pen draw, i bobman. Rwy'n credu bod gwersi i'w dysgu. Un o'r pethau yr wyf i'n credu sy'n bwysig iawn yw y dylid, o gyflwyno'r ddeddfwriaeth, pan fydd yn derbyn Cydsyniad Brenhinol, gael digon o amser inni ganiatáu iddi ymsefydlu. Felly, rydym ni'n ystyried cyfnod sylweddol o amser, hyd at ddwy flynedd, a gall Gweinidogion ei chyflwyno pan fyddan nhw'n teimlo bod yr amser yn iawn. Credaf ei bod yn bwysig iawn i bawb fod yn ymwybodol o'r newid, ac i wneud hynny, bydd gennym ymgyrch ymwybyddiaeth gyhoeddus fawr, sy'n bwysig iawn, ac wedyn, mae'n bwysig iawn hefyd fod y staff ar y rheng flaen, y bobl sy'n mynd at bawb yn gyffredin—. Oherwydd bydd gan bob mam ei bydwraig a'i hymwelydd iechyd, ac mae'n bwysig iawn inni allu mynegi'r neges drwyddyn nhw am y newid i'r gyfraith fel y bydd pobl yn gwybod beth a olygir gan y newid yn y gyfraith. Felly, rwy'n credu bod hynny'n bwysig iawn, iawn ac rydym ni wedi dysgu hynny.

Y peth arall a ddysgwyd, sy'n gysylltiedig â'ch ail gwestiwn, yw nad oes llawer o ystyr i newid cyfraith ar ei phen ei hun. Mae'n rhaid i hynny ddod gyda'r wybodaeth, ond hefyd gyda chymorth i rieni. Ac mae hynny'n gwbl hanfodol yn fy marn i. Felly, rydym yn ein gweld ein hunain yn ehangu'r cymorth i rieni. Fel y dywedwch chi, mae Dechrau'n Deg a Theuluoedd yn Gyntaf yn ffynonellau enfawr o gymorth, ond nid ydyn nhw o reidrwydd yn cyrraedd pob teulu sydd mewn angen. Felly, mae'r ymwelwyr iechyd a'r bydwragedd yn gwbl hanfodol—eu bod nhw'n gallu cario'r neges. Ac, wrth gwrs, mae rhaglen Llywodraeth Cymru, 'Rhianta. Rhowch Amser Iddo.', sy'n rhywbeth a ddefnyddir yn eang, ac rydym ni'n bwriadu cynyddu swm y cymorth a roddir.

Yr hyn a ddysgwyd oddi wrth wledydd eraill yw bod llawer o ofid, anesmwythder a phryderon rhesymol yn aml yn dod yn sgil deddfwriaeth o'r fath. Ond, yn aml iawn, yn fuan ar ôl gweithredu'r ddeddfwriaeth, mae'r ysbryd yn newid ac mae pobl yn dechrau holi beth oedd diben yr holl ffwdan, mewn gwirionedd. Rwy'n weddol sicr mai dyna fydd yn digwydd yma, y byddwn ni'n gallu symud ymlaen, rwy'n gobeithio, wedi i'r ddeddfwriaeth gael ei phasio. Ac rwy'n credu mai dyna'r hyn a ddysgwyd oddi wrth wledydd eraill, ni chafwyd llawer o ofid wedi i'r newid ddigwydd, ac nid oes unrhyw wlad, hyd yn oed gyda newid yn ei llywodraeth, wedi ceisio gwrthdroi'r ddeddfwriaeth. Felly, rwy'n credu ein bod wedi dysgu, pan ddaw'r ddeddfwriaeth, mai dyna pryd y bydd y newid yn y ddeddfwriaeth yn dylanwadu mewn gwirionedd ar ysbryd y wlad. Felly, unwaith eto, diolch ichi am eich cefnogaeth.

Hoffwn longyfarch Julie Morgan yn fawr iawn ac, yn wir, Chris Chapman, am eu gwaith cydnerth iawn nhw wrth ddal ati gyda'r hyn oedd yn fater amhoblogaidd iawn. Ac mae rhai o'r creithiau ar eich cefn oherwydd Aelodau o'ch plaid chi yn ogystal ag aelodau o'r gymdeithas ehangach. Mae'n hyfryd eich gweld chi'n cyflwyno'r ddeddfwriaeth hon yma heddiw.

Nid oes cyfarwyddiadau yn dod gyda bod yn rhiant, a'n gwaith ni yw hyrwyddo cyfrifoldebau cymdeithas am bob un o'n plant ni, os ydym yn rhieni neu beidio. Wrth gwrs, mae hynny'n dechrau gyda Llywodraeth y DU, pan welwyd y gostyngiad gresynus yng ngwerth budd-dal plant a chredydau treth a budd-daliadau sy'n gysylltiedig â phlant dros y naw mlynedd diwethaf, wedi gwthio mwy o blant eto i dlodi. Ond mae hon yn ffordd arall sydd gennym ni o gefnogi'r plant hynny sydd â'r angen mwyaf am gymorth gan gymdeithas.

Mae un o'r gwrthwynebwyr mwyaf uchel eu cloch i'r darn hwn o ddeddfwriaeth yn un o'm hetholwyr i. Nid oes gennyf unrhyw reswm i dybio nad yw'n fam gwbl ardderchog a gofalus, ond nid wyf i'n cael fy argyhoeddi gan ei dadleuon fod angen iddi allu taro ei phlant er mwyn eu cadw'n ddiogel. Rwyf wedi egluro na allaf ddod o hyd i unrhyw dystiolaeth nad yw taro yn unrhyw beth ond niweidiol i blentyn. Mae'n rhaid inni gofio bod y plentyn yn ddiamddiffyn, heb allu i fynnu ei hawliau ac yn llwyr ddibynnol ar oedolion am ei les, ac mae hwnnw'n wirionedd sy'n sefyll yn gadarnach byth pan fo'r plentyn yn ifanc iawn. Felly, yn wir, rwy'n cymeradwyo'r fenter hon ac rwy'n siŵr y bydd yn golygu y bydd gennym Gymru well i blant.

Roeddwn i eisiau sôn am un pwynt yn y datganiad a wnaethoch chi, Gweinidog, sef yn yr ymchwil a wnaeth Canolfan Polisi Cyhoeddus Cymru. Roeddech chi'n dweud, yn hytrach na gwella ymddygiad plentyn, eu bod yn canfod bod y ffordd y defnyddir cosb gorfforol gan rieni fel arfer yn gysylltiedig ag ymddygiad gwrthgymdeithasol ac ymddygiadau annymunol eraill gan blant. Tybed a allech chi ddweud ychydig mwy am hynny, oherwydd mae'n ymddangos i mi fod honno'n dystiolaeth bwysig iawn, iawn.

Wel, rwy'n diolch yn fawr i Jenny Rathbone am ei chefnogaeth a'r cymorth a roddwyd ganddi hi i hwn yn ogystal ag yn y gorffennol. Rwy'n sicr yn cytuno nad peth hawdd yw bod yn rhiant ac nid ydych yn cael unrhyw beth sy'n dweud wrthych chi sut mae bod yn rhiant. Yn amlwg, ceir llawer o bwysau ar rieni, ac mae hi'n cyfeirio at y newidiadau mewn budd-daliadau lles, sydd, wrth gwrs, yn dod â straen ychwanegol.

Rwy'n credu bod y pwynt a wna am blant yn ddiamddiffyn yn bwynt cryf iawn, oherwydd credaf mai dyna mewn gwirionedd a barodd imi ymwneud â hyn ar y cychwyn—meddwl am berson mawr yn defnyddio cosb gorfforol yn erbyn person bach. Hynny yw, nid yw'n iawn o gwbl fod hynny'n gallu digwydd. Dyna'r hyn a wnaeth i mi deimlo'n gryf iawn iawn o'r cychwyn cyntaf mewn gwirionedd fod hwn yn rhywbeth y dylem ni ddeddfu yn ei gylch. Felly, rwy'n sicr yn ei chefnogi hi yn y ffaith bod plant mor ddiamddiffyn. A pham mae angen tybio bod yn rhaid ichi allu defnyddio cosb gorfforol er mwyn magu eich plentyn? Felly, rwy'n gobeithio pan gawn ni'r cyfle i drafod y materion hyn yn eang—ac yn ystod hynt y Bil hwn rwy'n credu y bydd gennym ni'r cyfle i drafod pob agwedd ar rianta, ac rwy'n credu y bydd hynny'n gymorth i deuluoedd a phlant—a bydd y bobl sy'n ofidus iawn am hyn efallai yn gallu newid eu meddwl. Ac rwy'n meddwl am ei hetholwraig, sydd, rwy'n cytuno, yn siŵr o fod yn rhiant da iawn, ond mae'n amlwg ei bod yn teimlo'r angen i allu defnyddio cosb gorfforol yn erbyn ei phlentyn.

O ran yr ymchwil, rwy'n credu fy mod i wedi dweud pan oeddwn i'n ymateb i'r ymchwil fod y rhan fwyaf o'r ymchwilwyr yn y maes yn dyfarnu bod pob cosb gorfforol o bosibl yn niweidiol i blentyn mewn unrhyw amgylchiad ac nid oes angen cymryd y risg hwn pan fo dulliau ar gael nad ydyn nhw'n ddisgyblaeth gorfforol. Yn amlwg, ceir amrywiaeth o safbwyntiau; mae ymchwilwyr yn cyflwyno amrywiaeth o safbwyntiau, ond dyna yw'r casgliad yn gyffredinol. Ond cafodd ymchwil mwy diweddar ei gyhoeddi, sef ymchwil eithaf eang, gan ddwyn ynghyd wahanol ddarnau o ymchwil, sy'n dweud y gall ymddygiad gwrthgymdeithasol, yn enwedig ymhlith pobl ifanc yn eu harddegau, fod yn gysylltiedig â defnyddio cosb gorfforol ar oedran cynnar—a'u bod nhw'n fwy tebygol o gymryd rhan mewn ysgarmesoedd. Felly, mae hwnnw'n ddarn gweddol ddiweddar o ymchwil. Ond, unwaith eto, rwy'n diolch i Jenny Rathbone am ei chefnogaeth a'i chyfraniad.

Diolch, Gweinidog, am eich datganiad heddiw. Rwy'n gwerthfawrogi bod hon wedi bod yn ymgyrch hir i lawer o Aelodau yn y Siambr, ac i sawl cyn Aelod y cyfeiriwyd atynt. Mae hwn yn fater emosiynol, felly rwy'n ofalus yn yr hyn a ddywedaf i, ond credaf fod angen inni edrych yn ofalus ar unrhyw ddeddfwriaeth arfaethedig yn y maes hwn.

Gweinidog, rydych chi'n dweud nad yw'r ddeddfwriaeth arfaethedig yn gwneud dim yn fwy na chau bwlch ac nad yw'n creu trosedd newydd. Rwy'n cytuno bod hynny'n wir, yn dechnegol, ond mae canllawiau Gwasanaeth Erlyn y Goron yn glir iawn o ran y sefyllfa gyfreithiol ar hyn o bryd. Ar hyn o bryd, nid yw'r amddiffyniad dros daro plentyn ond yn cwmpasu cosbedigaeth resymol. Felly, yn rhesymegol, mae pobl sy'n cosbi plant mewn modd corfforol yn afresymol yn agored i erlyniad fel y mae pethau'n sefyll. Ceir dadl nad oes angen y ddeddfwriaeth hon arnom mewn gwirionedd, a gallai hyn ddrysu'r mater, ac felly, yn rhesymegol, bydd pobl yn agored i erlyniad am gosbi rhesymol, sy'n ymddangos i mi yn ddefnydd afresymol o gyfraith. Felly, sut y gallwn ni sicrhau nad yw rhieni yn cael eu cosbi am ddisgyblu'n gyfreithlon eu plant sydd o bosib yn camymddwyn? Pa gamau diogelu fydd ar gael i atal erlyniadau diangen yn yr achosion hyn?

Ceir problemau posibl o ran yr heddlu, Gwasanaeth Erlyn y Goron a'r gwasanaethau cymdeithasol yn ymdrin â chynnydd mawr yn nifer y cwynion. Nawr, rwy'n deall yr hyn yr ydych chi newydd ei ddweud, a chredaf ei fod yn synhwyrol iawn, pan oeddech chi'n dweud eich bod yn edrych ar ddwy flynedd i ymsefydlu unrhyw newid yn y ddeddfwriaeth, ac y byddai ymgyrch ymwybyddiaeth ymhlith y cyhoedd. Rwyf i o'r farn, o ddilyn y trywydd hwn, y byddai honno'n elfen bwysig iawn. Roedd Siân Gwenllian yn codi'r mater hefyd, i fynd gyda'ch deddfwriaeth, efallai y bydd angen cael mwy o gymorth i rieni. Roeddech chi'n sôn y gellid defnyddio ymwelwyr iechyd a bydwragedd, rwy'n credu, mewn ffordd addysgol, gan annog rhianta heb ddefnyddio cosbi corfforol ac, wrth gwrs, mae angen inni osgoi hynny gymaint ag y gallwn ni. Felly, rwy'n cytuno â hynny i gyd. Y cwestiwn bach a ofynnodd Siân chi nad ydych chi wedi ei ateb efallai oedd ynghylch unrhyw gynnydd mewn adnoddau i ariannu ymgyrch o'r fath a chynyddu ymwybyddiaeth y cyhoedd, a hefyd a fydd yna unrhyw oblygiadau o ran adnoddau o ran yr heddlu, Gwasanaeth Erlyn y Goron a'r gwasanaethau cymdeithasol, yn enwedig pan fydd y ddeddfwriaeth yn dechrau.

Yn olaf, rydych chi wedi sôn am Seland Newydd. Rydych chi'n mynd i edrych ar—neu, yn hytrach, rydych chi yn edrych ar—enghraifft Seland Newydd ac, yn wir, 53 o wledydd eraill sydd wedi cyflwyno'r ddeddfwriaeth hon. Rwy'n sylweddoli eich bod chi'n gwneud hynny. A oes modd inni gael ymatebion mwy manwl a ran sut y maen nhw wedi ymdrin â hyn, naill ai heddiw neu yn nes ymlaen yn y trafodion. Diolch.

Diolch, Gareth Bennett, am eich cyfraniad. Roeddech chi'n sôn am gau'r bwlch. Nid cau'r bwlch o ran cosb gorfforol yn y cartref yn unig yw hyn; mae'n cau'r bwlch o ran cosb gorfforol yn yr ysgolion Sul, mewn cyfleusterau hamdden, mewn amrywiaeth fawr iawn o leoliadau nad ydyn nhw'n rhai addysgol. Mae unrhyw un sy'n gofalu am blentyn yn y lleoliadau hynny, ar hyn o bryd, yn gallu defnyddio'r amddiffyniad o gosb resymol, a chredaf fod hynny'n achos cryn dipyn o syndod i lawer. Felly, mae hwnnw'n fwlch sy'n cael ei gau, yn ogystal â mater rhieni yn y cartref.

O ran y gwaith sy'n ymwneud â Gwasanaeth Erlyn y Goron, yr heddlu a'r gwasanaethau cymdeithasol, rwyf wedi cwrdd â'r cyrff hynny i gyd. Fe wnes i gyfarfod â'r comisiynwyr heddlu a throseddu, prif gwnstabliaid yr heddlu, Gwasanaeth Erlyn y Goron a'r gwasanaethau cymdeithasol, ac maen nhw i gyd yn cefnogi'r hyn yr ydym ni'n ei wneud. Byddwn yn sefydlu grŵp gweithredu. Byddwn yn sefydlu hwnnw'n weddol fuan ac, yn amlwg, pe caiff y ddeddfwriaeth ei phasio gan y Cynulliad, bydd hwnnw'n parhau i fod yn weithredol yn ystod y cyfnod tan y gweithredu terfynol. Ar y grŵp gweithredu hwnnw, rydym yn bwriadu bod y gwahanol grwpiau hyn yn cydweithio i edrych ar unrhyw oblygiadau mewn ffordd fanwl iawn, ac felly byddwn yn cynnwys yr holl sefydliadau hynny y soniodd ef amdanyn nhw. Wrth gwrs, mae pob un ohonyn nhw wedi dweud y gallai fod angen mwy o adnoddau i wireddu hyn.

Mae'n anodd iawn pennu mewn gwirionedd faint o adnoddau ychwanegol sydd ei angen, oherwydd, yn amlwg, nid ydym wedi diddymu'r amddiffyniad o gosb resymol o'r blaen, ac felly mae'n anodd iawn gwybod faint fydd ei angen. Rydym wedi amcangyfrif £4 miliwn dros bum mlynedd, a fyddai'n cynnwys rhaglen i godi ymwybyddiaeth—rhaglen ymwybyddiaeth gyhoeddus fawr iawn—ac yn ystyried cynyddu'r cymorth i rieni.

Mae rhagor o wybodaeth ar gael am yr hyn sydd wedi digwydd yn Seland Newydd. Anodd iawn yw cael gwybod rhywbeth gan y gwledydd sydd wedi gwneud hyn y gallwch chi ei gysylltu a'i ddefnyddio o ran yr hyn sy'n digwydd yma. Ond yr hyn a ganfuwyd yn Seland Newydd oedd bod nifer y rhieni a ddaeth gerbron y system cyfiawnder yn fach iawn. Gan gyfrifo yn ôl y dystiolaeth o Seland Newydd, amcangyfrifir—er mai amcangyfrif yn unig yw hyn—yng Nghymru, y byddai llai na 10 achos mewn unrhyw flwyddyn.

Rwy'n falch iawn o allu siarad ar yr eitem hon heddiw, Dirprwy Weinidog. Yn fy marn i, mae'r Bil hwn yn cynnig newid hir-ddisgwyliedig i'r gyfraith er mwyn diddymu syniad hen ffasiwn o oes Fictoria. Mae'n rhaid imi anghytuno ag Aelod Cynulliad Aberconwy, oherwydd mae'r rhan fwyaf o bobl yr wyf i'n siarad â nhw yn fy etholaeth i o'r farn wirioneddol fod gan blant eisoes yr un amddiffyniad cyfreithiol ag oedolion rhag ymosodiad corfforol, ac rwy'n gweld cefnogaeth aruthrol o blaid y Bil hwn yn fy etholaeth i. Rwy'n teimlo ei bod hi'n wir yn amser sicrhau bod y gyfraith yn cyd-fynd â chymdeithas ac rwyf wrth fy modd hefyd, wrth gwrs, oherwydd ei fod yn ymrwymiad ym maniffesto Llafur Cymru o etholiad 2016 y byddwn ni'n ei wireddu.

Hoffwn i roi canmoliaeth i chi, Dirprwy Weinidog, am eich ymgyrchu hirdymor ar y mater hwn ac rwy'n croesawu eich canmoliaeth chi o'ch rhagflaenwyr fel Gweinidogion plant, hefyd. Ond rwy'n gofyn i'r Dirprwy Lywydd faddau imi hefyd am roi gair o deyrnged i Christine Chapman, fy rhagflaenydd fel Aelod Cynulliad i Gwm Cynon, a fu'n ymgyrchu mor frwd ac mor ddiwyd ar y mater hwn am gyfnod mor hir. Rwy'n cofio, yn aelod ifanc o'r Blaid Lafur, clywed Christine wrth iddi ddod i siarad â ni yn rheolaidd yn aelodau o'r blaid ar y mater hwn a'i theimladau cryf hi yn ei gylch, a'r dystiolaeth a gasglodd dros nifer o flynyddoedd ledled y byd ynghylch y manteision y gallai Bil fel hwn eu dwyn i bobl ifanc yng Nghymru.

Hoffwn i ofyn ychydig o gwestiynau heddiw. Yn gyntaf, wrth gwrs, rydym newydd weld sefydlu yn ddiweddar Senedd Ieuenctid Cymru yma yn y Senedd. Tybed a ydych chi wedi cael unrhyw drafodaethau â'n cynrychiolwyr ni sydd newydd eu hethol i Senedd Ieuenctid Cymru am eu barn nhw o'r Bil hwn a'r ffordd orau y gellid ei drafod a'i bortreadu mewn gwirionedd ar gyfer teuluoedd ledled Cymru?

Yn ail, rwy'n croesawu eich ymrwymiad i hyrwyddo rhianta cadarnhaol a'r atebion yr ydych wedi eu rhoi eisoes i'r Aelodau sydd wedi holi cwestiynau am hynny. Rwy'n nodi bod Bil Aelod Preifat yn Senedd yr Alban sy'n ceisio ei gwneud hi'n ddyletswydd ar Weinidogion yr Alban i hyrwyddo ymwybyddiaeth a dealltwriaeth y cyhoedd o'r Bil y maen nhw'n ei gynnig yn y fan honno. Tybed a ydych chi wedi ystyried llunio rhywbeth tebyg yn ein Bil ni yma yng Nghymru?

Yn ogystal â hynny, o ran yr ymgyrch rhianta cadarnhaol y bydd Llywodraeth Cymru yn ymgymryd â hi, a ydych chi wedi rhoi unrhyw ystyriaeth i'r modd y gellir ei theilwra i gyrraedd grwpiau sy'n fwy ar ymylon cymdeithas, er enghraifft, unigolion sy'n amharod i ymgysylltu â gwasanaethau statudol neu sydd ag anghenion arbennig o ran diwylliant, iaith, cyfathrebu neu fel arall?

Yn olaf, Dirprwy Weinidog, a fyddech chi'n gallu rhoi unrhyw wybodaeth bellach ar amserlen y Bil hwn wrth symud ymlaen, ac yn benodol o ran pa bryd y byddai'r gyfraith ei hun yn dod i rym?

Diolch i Vikki am ei chyfraniad ac am iddi sôn am Christine Chapman a'r holl waith a wnaeth hi. Byddwn i'n cytuno â hi mewn gwirionedd bod llawer o rieni yn credu nad ydych chi'n gallu defnyddio cosb gorfforol yn erbyn eich plentyn yn gyfreithiol bellach, oherwydd bod llawer o bobl wedi dweud wrthyf, 'O, doeddwn i ddim yn credu y gallem ni wneud hynny'—maen nhw wedi credu eisoes—. Felly, mae rhyw awyrgylch yn bodoli, mae'r awyrgylch wedi newid. Rwy'n credu bod pethau'n newid o ran plant a bod yr hyn yr oeddem ni'n ei gynnig rai blynyddoedd yn ôl ac a oedd yn ymddangos yn rhyfedd ac unigryw, yn rhan o'r brif ffrwd erbyn hyn.

Senedd Ieuenctid Cymru—nid wyf wedi cael trafodaeth â nhw eto, ond gobeithiaf wneud hynny, ac rwy'n siŵr y bydd y pwyllgor, y Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg, pan fydd yn edrych ar hyn, yn ystyried siarad â Senedd Ieuenctid Cymru, a hefyd Plant yng Nghymru—rwy'n credu y bydd hwn yn grŵp da i siarad ag ef hefyd.

Yn rhan o'r ymgynghoriad, siaradodd Unicef â dros 1,000 o blant, ac roedd 72 y cant o blant ysgolion cynradd o blaid ein deddfwriaeth, ac roedd 56 y cant o blant ysgolion uwchradd o blaid y ddeddfwriaeth. Felly, rwy'n credu'n gyffredinol bod plant yn cefnogi'r ddeddfwriaeth, a chafwyd rhai astudiaethau gyda phlant yn gofyn sut roedden nhw'n teimlo ynghylch cosb gorfforol, a bu'n ddiddorol iawn clywed am yr hyn y mae pobl ifanc yn ei deimlo ynghylch cael eu bychanu a theimlo'n ddi-rym, a'r effaith a gafodd hyn arnyn nhw. Rwy'n credu ei bod yn bwysig iawn i ni, wrth gyflwyno'r ddeddfwriaeth hon, i gofio sut mae pobl ifanc mewn gwirionedd yn teimlo. Felly, rwy'n credu yn ystod y cyfnod hwn byddwn yn defnyddio pob cyfle. Rwy'n gwybod bod y swyddogion sy'n gweithio ar y Bil yn cynllunio grwpiau ffocws gyda phobl ifanc yn ystod hynt y Bil fel y gallan nhw siarad am yr hyn y mae'n ei olygu iddyn nhw, ac unrhyw help y gallant ei roi inni. Felly, rwy'n credu bod y mater hwnnw'n bwysig iawn.

Mae'n Fil syml iawn. Dim ond un ddalen, yn cael gwared ar yr amddiffyniad, a byddai'n well gennyf mewn gwirionedd ei gadw mor syml â phosib, dim ond dileu'r amddiffyniad. Ond ein bwriad yw hybu ymwybyddiaeth y cyhoedd, ac, wedyn, mae cyrraedd grwpiau a all fod ar y cyrion yn amlwg yn rhan hanfodol o'r gwaith, a bwriadwn wneud ymdrechion arbennig i gyrraedd gwahanol grwpiau o bobl sydd, efallai, â phroblemau ac sy'n teimlo ar y cyrion ac nad ydyn nhw'n dod i gyfarfodydd. Ond rwy'n credu, fel dywedais o'r blaen, bod gennym ni wasanaeth cyffredinol sydd yn cyrraedd pawb—ymwelwyr iechyd a bydwragedd. Rwyf wedi gweithio llawer gyda'r gymuned Sipsiwn a Theithwyr, ac rwy'n gwybod bod yn rhaid gwneud ymdrech benodol i gyrraedd gwahanol gymunedau er mwyn egluro'r hyn yr ydych chi'n ei wneud. Felly, rwy'n credu eich bod yn llygad eich lle—bydd angen i ni wneud ymdrech arbennig.

Yna, o ran yr amserlen, byddem yn gobeithio, os aiff popeth yn dda o safbwynt y daith drwy'r Cynulliad, y byddem yn cael Cydsyniad Brenhinol yn gynnar y flwyddyn nesaf, ac yna, fel y dywedaf, rydym ni'n credu y bydd hi hyd at ddwy flynedd cyn y byddwn ni mewn gwirionedd yn gweithredu'r ddeddfwriaeth o'r diwedd.

A gaf i ddiolch i'r Gweinidog am ei datganiad? Rwy'n gwybod fod ganddi farn ddiffuant iawn ynghylch yr angen am y gwaharddiad penodol hwn, a bydd hi'n deall fy mod wedi gwrthwynebu'r gwaharddiad ar smacio plant y mae'r Llywodraeth yn ei gynnig. Rwy'n bryderus iawn, yn amlwg, ynghylch y posibilrwydd o drin degau o filoedd o rieni cariadus, parchus ledled Cymru sy'n defnyddio smacen yn achlysurol i ddisgyblu eu plant, fel troseddwyr, ac rwy'n credu bod y mwyafrif llethol o rieni yn gwybod ble i dynnu'r llinell rhwng cosb resymol a cham-drin plant. Mae gennym ni ddeddfwriaeth gynhwysfawr sydd eisoes wedi ei sefydlu ar gyfer ymdrin â cham-drin plant, a chaiff pobl eu herlyn yn hollol briodol gan ddefnyddio'r ddeddfwriaeth bresennol, ac fe ddylen nhw wynebu'r canlyniadau cyfreithiol o ran hynny. Ond rwy'n bryderus ynghylch effaith bosib hyn ar rieni, yn arbennig o ystyried bod eich memorandwm esboniadol yn nodi rhai o'r effeithiau posib hynny, o ran cael cofnod troseddol, a hwn yn ymddangos ar ddogfen y Gwasanaeth Datgelu a Gwahardd, a'r effaith wedyn a gaiff ar eu cyflogaeth—eu gwahardd rhag rhai swyddi a swyddogaethau, a'r cyfyngiadau ar eu gallu i deithio i wledydd tramor penodol. Ac rwy'n gwybod eich bod wedi dweud nad yw'n fwriad gennych i wneud rhieni'n droseddwyr—rwy'n deall nad dyna eich bwriad—eich bwriad yw hyrwyddo rhianta cadarnhaol. Ond y gwir amdani yw mai dyna fydd yn digwydd mewn gwirionedd—bydd unrhyw un sy'n smacio plentyn ar ôl i'r gyfraith newid yn cael ei ystyried yn droseddwr. Felly, rwy'n bryderus iawn ynghylch hynny ac yn meddwl tybed beth ydych chi'n mynd i'w wneud i sicrhau y bydd gweithredu'r gyfraith hon, petai'n dod yn gyfraith, yn gwbl gymesur ac yn gefnogol o rieni, ac nid yn rhywbeth sy'n mynd i fod yn faleisus o ran eu herlid, fel petai.

Rwy'n pryderu ychydig hefyd ynglŷn â sut y caiff hyn ei orfodi. Rydych chi eisoes wedi cyfeirio, yn rhai o'r cwestiynau eraill, at sut y bydd y gyfraith yn gweithredu ledled Cymru. Yn amlwg, mae'n bwysig bod gennym ni ymgyrch hyrwyddo ynghylch unrhyw newid yn y gyfraith, petai newid yn dod, yng Nghymru, ond mae'n amlwg bod gennym ni lawer o ymwelwyr, o Loegr yn benodol—ymwelwyr dydd ac ati—a tybed sut y byddwn ni'n eu hysbysu nhw am y newid yn y gyfraith fel nad ydyn nhw, yn ddiarwybod yn torri'r gyfraith ar ôl croesi'r ffin a dod i Gymru petaen nhw'n smacio plentyn fel math o ddisgyblaeth.

Clywais yr hyn a ddywedoch chi am y gweithgarwch hyrwyddo y byddwch yn ei gynnal, ac mae'n datgan yn glir eich bod wedi gosod cyllideb o'r neilltu ar gyfer y gweithgarwch hyrwyddo hwnnw, o ran addysgu pobl ynglŷn â'r newid yn y gyfraith, yn y memorandwm esboniadol a gyhoeddwyd ddoe. Ond nid oes cyllid ychwanegol ar gael yn unol â'r memorandwm hwnnw ar gyfer cyrsiau rhianta mwy cadarnhaol er mwyn cynyddu capasiti'r cyrsiau hynny. Mae hynny'n peri pryder imi, oherwydd byddwn yn disgwyl gweld cynnydd sylweddol yn y galw gan rieni a fyddai efallai eisiau'r cyfle i ddysgu technegau rhianta eraill. Ond oni bai eich bod mewn gwirionedd yn barod i gynnig rhywfaint o arian i ehangu'r ddarpariaeth sydd gennym ni ar hyn o bryd yng Nghymru, nad yw'r mwyafrif llethol o rieni yn cymryd rhan ynddi ar hyn o bryd, rwy'n credu na fyddwn ni byth yn cyflawni'r math o newid yr ydych chi a fi eisiau ei weld o ran gwneud yn sicr y bydd hyrwyddo rhianta cadarnhaol ar gael. Rwy'n cytuno'n llwyr â chi ynghylch yr angen i hyrwyddo dulliau rhianta gwahanol, ond oni fyddwch yn cynyddu'r adnoddau, oni fyddwch yn cynyddu capasiti'r bobl hynny sydd eisoes yn cynnig y mathau hyn o wasanaethau, ni fyddwn ni byth mewn gwirionedd yn cyflawni'r math o uchelgais yr ydych chi eisiau ei weld o ran newid ymddygiad ledled Cymru.

Rwyf yn gwybod bod Llywodraeth Cymru yn gwneud gwaith mapio ar hyn o bryd, fel y deallaf, yn edrych ar y gwahanol leoedd lle mae rhianta cadarnhaol yn cael ei weithredu, a meddwl wyf i, tybed a wnewch chi roi rhywfaint o wybodaeth ynghylch pryd rydych chi'n disgwyl i'r gwaith mapio gael ei gwblhau. Rydych chi wedi cyfeirio at y ffaith bod cyrsiau rhianta cadarnhaol ar hyn o bryd yn gyffredinol o ran yr hyn sy'n cael ei gynnig, ond nid wyf yn credu eu bod yn cael eu hyrwyddo'n gyffredinol ymhlith rhieni. Mae pobl yn disgwyl mynd i ddosbarth cyn-geni, er enghraifft, os ydyn nhw'n cael eu plentyn cyntaf, ond nid ydyn nhw'n cael cynnig cwrs rhianta cadarnhaol yn yr un modd. Ac rwy'n credu y dylem ni fod yn graff a chynnig y mathau hyn o bethau yn y dyfodol er mwyn rhoi i bobl y pethau y maen nhw eu hangen.

Ac yn olaf, oherwydd mai chi yw'r ail siaradwr, ac rydych chi wedi cael pum munud.

Rwy'n gwerthfawrogi hynny. A gaf i ofyn ichi am agweddau rhieni ac agweddau cymdeithas yn gyffredinol hefyd? Mae'r memorandwm yn cyfeirio at rywfaint o'r gwaith arolwg y mae Llywodraeth Cymru wedi ei wneud, ond nid yw'n cyfeirio at ddarnau eraill o waith a wnaed gyda'r cyhoedd yn gyffredinol. Felly, cafwyd arolwg ComRes, er enghraifft, yn ôl yn 2017, lle y gwnaed hi'n gwbl glir nad oedd dros dri chwarter y rhieni yn credu y dylai'r weithred o riant yn smacio plentyn fod yn drosedd, dywedodd 68 y cant o'r rhai a holwyd yn yr arolygon ComRes hynny bod yn rhaid smacio plentyn drwg weithiau, a dywedodd hefyd bod 77 y cant o'r ymatebwyr wedi dweud y dylai'r rhieni benderfynu pa un ai i smacio eu plant neu beidio. Mae hynny'n ymddangos yn groes iawn i ganfyddiadau eich arolwg chithau, a meddwl wyf i tybed pam nad ydych chi wedi cyfeirio at arolwg ComRes, o ystyried mai hwn yw'r unig ddarn o waith sylweddol a wnaed gyda'r cyhoedd yn gyffredinol, yn eich memorandwm. Nid yw'n ymddangos yn briodol fod hwnnw wedi ei anwybyddu neu ei anghofio. Ac yn olaf—

Na, mae'n ddrwg gennyf, rydych chi wedi cael chwe munud a chi yw'r ail siaradwr.

Rwyf yn gwerthfawrogi hynny, ond ceir—

Na, na, mae'n ddrwg gennyf, mae gennyf bum siaradwr arall i'ch dilyn chi ac ni fydd rhai ohonynt yn cael eu galw. Dirprwy Weinidog.

Diolch yn fawr iawn, Darren Millar, am y sylwadau hynny. Yn amlwg, mae'r rhan fwyaf o'r materion hynny a godwyd gennych chi yn bethau y buom yn eu hystyried yn ofalus. O ran y rhesymau pam efallai y byddwn ni'n cyrraedd y sefyllfa pryd gwelwn ni rieni yn dod i mewn i'r system gyfiawnder, ceir amodau eithaf clir y mae'n rhaid eu hystyried, ac mae'n rhaid i'r heddlu a Gwasanaeth Erlyn y Goron gael digon o dystiolaeth—mae'n rhaid ichi ystyried budd y cyhoedd, ac mae'n rhaid ichi ystyried buddiannau'r plentyn. Ac fel y mae pethau ar hyn o bryd, ceir ymateb cymesur gan yr awdurdodau hynny sy'n rhan o'r system. Mae hynny'n digwydd eisoes a disgwyliaf i hynny barhau heb os nac oni bai, ac felly'n sicr mae'n hollol annhebygol y bydd pobl yn chwilio am rieni neu'n erlid rhieni. Yr hyn a wnawn ni yw darparu cymaint o dystiolaeth a chefnogaeth ag y gallwn ni a chymaint o wybodaeth ag y gallwn ni. Ac rwy'n credu y bydd hyn yn arwain at newid mewn ymddygiad.

Rwy'n gwybod fod Darren Millar yn dweud nad yw llawer o rieni yn gwybod am y cymorth sydd ar gael, ond mae hynny'n gysylltiedig â'r hyn yr ydym ni'n bwriadu ei wneud. Ac mae 'Rhianta. Rhowch amser iddo' mewn gwirionedd wedi cael ei ddefnyddio'n dda iawn ac mae'n ymdrin â'r holl broblemau anodd y mae'n rhaid i rieni fynd i'r afael â nhw, a bydd hyd yn oed yn bwysicach wrth i ni gyflwyno'r ddeddfwriaeth hon. Er enghraifft, mae'n ymdrin â strancio, mae'n ymdrin ag amser prydau bwyd, mae'n ymdrin â hyfforddiant poti—pob math o sbardunau sy'n achosi pryder mawr i rieni. Felly, bydd unrhyw ymateb yn gymesur, fel y mae yn awr. O ran y newid, yr hyn a ddywedwn ni yw nad yw unrhyw gosb gorfforol yn dderbyniol, a dyna'r hyn yr ydym ni eisiau deddfu yn ei gylch a dyna yn ein barn ni yw'r peth priodol i'w wneud.

Yn gyflym, ynghylch pam na wnaethom ni—. Yn amlwg mae arolwg ComRes yn arolwg cyffredinol. Yr hyn yr wyf i wedi ei ddyfynnu yw'r hyn yr ydym ni wedi ei gomisiynu ein hunain. Bu cryn newid mewn barn, a bu'r farn mewn gwirionedd ymhlith rhieni, nid y cyhoedd yn gyffredinol. Felly, mae'n deillio o'r rhieni. Er enghraifft, y mae newid, oherwydd yn 2018, roedd 81 y cant o rieni yn anghytuno â'r datganiad bod yn rhaid weithiau, smacio plentyn drwg—81 y cant o'r rhieni hynny yn credu nad oedd hynny'n iawn. Ddwy flynedd cyn hynny, 71 y cant oedd y rhif, gyda'r un cwestiynau a'r un grŵp yn gyfrifol. Felly, cafwyd dipyn o symud. Ac o ran rhieni plant dan chwech, rwy'n credu bod yr arolwg diweddaraf wedi dangos mai dim ond 5 y cant oedd yn teimlo'n fodlon ynghylch defnyddio cosb gorfforol ar blentyn, a nifer y rhai a oedd yn dal i ddefnyddio cosb gorfforol oedd mewn gwirionedd 11 y cant, ond dim ond 5 y cant o'r rheini oedd yn teimlo eu bod wedi gwneud y peth iawn. Rwy'n credu mai un o'r pethau sydd wedi amlygu ei hun o'r hyn yr ydym ni wedi'i glywed, yw pan fo rhieni'n ddefnyddio cosb gorfforol yn erbyn eu plant, cymaint ohonyn nhw sy'n wirioneddol edifar am hynny wedyn, ac y mae'n hunllef iddyn nhw. Ac mae gennym ni lawer o enghreifftiau o hynny.

A gaf i ddweud pa mor falch wyf i o fod yn y Siambr hon heddiw i weld y darn hwn o ddeddfwriaeth yn cael ei gyflwyno? Fel y dywedodd Siân Gwenllian, mae wedi bod yn hir yn dod, ond nid yw hynny'n rheswm i beidio â'i groesawu'n fawr iawn heddiw. Hoffwn ategu popeth a ddywedodd y Dirprwy Weinidog am ei rhagflaenwyr, ond hefyd rwy'n teimlo bod yn rhaid imi ddweud na allaf feddwl am berson mwy addas ar ei meinciau i fod yr Aelod sy'n gyfrifol am y darn hwn o ddeddfwriaeth heddiw ac rwy'n edrych ymlaen yn fawr iawn at weithio gyda hi wrth i'r ddeddfwriaeth gael ei chyflwyno.

Croesawaf yn fawr iawn—fel rwy'n gwybod bod y grwpiau a'r sefydliadau y cyfeiriodd y Dirprwy Weinidog at rai ohonyn nhw—y ffaith y bydd hwn yn Fil syml, y bydd yn fater syml o ddiddymiad. Wrth gwrs, clywais yr hyn a ddywedodd Aelodau eraill am y ffaith bod llawer o faterion y mae angen inni ymdrin â nhw i gefnogi plant a sicrhau nad ydynt yn cael eu cam-drin, ond nid yn y darn hwn o ddeddfwriaeth mae'r lle i hynny. Diddymiad syml yw'r hyn sydd ei angen mewn gwirionedd, ac rwy'n falch iawn o allu cefnogi hynny heddiw a dyna, fel y dywed Siân Gwenllian, fydd pob un o'm cyd-Aelodau Plaid Cymru yn ei wneud.

Wnaf i ddim, Dirprwy Lywydd, ailadrodd y pwyntiau trafod a godwyd eisoes, ond hoffwn gyfeirio at rywbeth y mae'r Dirprwy Weinidog eisoes wedi ei grybwyll ynghylch y ffordd y mae plant a phobl ifanc yn teimlo pan gânt eu cosbi'n gorfforol. Rydym yn gwybod bod yr ymchwil gorau yn dangos bellach bod y rhai bach yn ofidus a dryslyd, oherwydd bod mami a dadi yn dweud wrthyn nhw trwy'r amser nad yw pobl fawr i fod i daro pobl fychan— 'Paid â tharo dy frawd bach, dydi hynny ddim yn garedig'. Ac yna, ar yr un gwynt, os yw dadi'n rhoi smacen ichi ar ôl i chi daro eich brawd bach, mae hynny'n ddryslyd iawn, os ydych chi'n bedwar neu'n bump oed. Gwyddom mai ymateb y plant hŷn os cânt eu cosbi'n gorfforol, os cânt eu taro—gan mai dyna beth yr ydym yn sôn amdano—yw eu bod yn teimlo wedi eu bychanu ac yn ddi-rym, a bod cyswllt uniongyrchol wedyn rhwng hynny a'r plant hynny wedyn yn mynd ymlaen i ymddwyn yn waeth. Dyma'r cysylltiad y mae Aelodau wedi'i grybwyll—rhwng cosb gorfforol, rhwng oedolion yn taro plant, a'r plant hynny wedyn yn mynd ymlaen i ymddwyn yn wrthgymdeithasol.

Rwy'n gwybod ac rwy'n wirioneddol ddeall y pryderon a godwyd gan Aelodau eraill yma, ac rwy'n credu bod y pryderon hynny yn gwbl ddilys. Ac rwy'n gobeithio, yn ystod hynt y Bil, y byddwn ni i gyd yn gallu—yn enwedig aelodau'r pwyllgor, ond y byddwn i gyd yn gallu edrych eto ar y dystiolaeth orau a'r fwyaf cyfredol, a chael sicrwydd, lle bynnag y cyflwynwyd y ddeddfwriaeth hon, na chafodd cannoedd ar gannoedd o rieni da eu gwneud yn droseddwyr. Yr hyn y bydd y ddeddfwriaeth hon yn ei wneud wrth gwrs yw ei gwneud hi'n glir iawn i deuluoedd beth sy'n dderbyniol a beth sy'n annerbyniol. Yn sicr, o edrych ar fy mhost etholaeth, mae llawer o bobl yn croesawu hynny'n fawr iawn.

Hoffwn ofyn un neu ddau o gwestiynau penodol. Mae Vikki Howells eisoes wedi codi pwynt am blant a phobl ifanc yn rhan o'r broses ymgynghori. Hoffwn ddweud wrth y Dirprwy Weinidog ei bod hi'n bwysig iawn bod hynny'n cynnwys plant iau, ac nid pobl yn eu harddegau'n unig. Ceir rhai prosiectau rhagorol y gwn i fod y Dirprwy Weinidog yn ymwybodol ohonyn nhw, megis y prosiect Lleisiau Bach ym Mhrifysgol Abertawe, lle mae plant bach iawn, chwech a saith oed, wedi gallu cael llais o ran y polisi, ac o ran beth yw eu barn am yr hyn fyddai'n gweithio iddyn nhw—nid yn gymaint o ran y ddeddfwriaeth, gan nad ydyn nhw'n mynd i boeni am hynny, ond ynghylch sut y maen nhw'n teimlo y maen nhw'n dysgu orau, gall fod yn ddefnyddiol inni wrando arnyn nhw.

Unwaith eto, o ran pwy fydd yn gallu defnyddio gwasanaethau rhianta, clywaf yr hyn a ddywedwyd am yr angen am adnoddau ychwanegol, ac wrth gwrs byddwn yn ategu'r hyn a ddywedodd Vikki Howells am bwysigrwydd estyn allan at yr hyn a alwn ni'n gymunedau anodd eu cyrraedd. Credaf weithiau ei fod yn ymwneud â chymunedau lle nad ydym ni wedi ymdrechu'n ddigon caled, i fod yn onest. Ond byddwn i hefyd eisiau inni fod yn  ofalus iawn rhag rhoi'r argraff bod rhianta problemus yn rhywbeth sy'n digwydd ymhlith pobl sy'n dlawd yn economaidd yn unig. A minnau'n fam sengl ddosbarth canol fy hun, roedd adegau pan fyddwn i wedi hoffi'n fawr iawn cael fy mam drws nesaf, a doedd hi ddim yno. Felly, rwy'n credu bod yn rhaid inni wneud yn siŵr yn y ddadl hon, nad ydym ni'n creu unrhyw argraff ein bod yn credu bod y bobl sy'n byw yn y cymunedau hynny yn fwy tebygol o ymddwyn yn amhriodol tuag at eu plant na rhieni dosbarth canol. Rwy'n credu hefyd na ddylem ni fod o dan unrhyw argraff nad yw rhieni dosbarth canol angen help ychwaith.

Felly, hoffwn i'r Dirprwy Weinidog ystyried sut y gallwn ni—. Byddwn i'n dadlau mai'r rhieni dosbarth canol hynny sy'n cael trafferthion tu ôl i ddrysau caeedig o bosib yw un o'r grwpiau sydd fwyaf anodd eu cyrraedd yn y drafodaeth hon, oherwydd gall mater o gywilydd godi o ddweud, 'ni allaf ddod i ben â hi'. Felly, efallai cydnabod hynny—a chlywaf yr hyn a ddywedodd y Dirprwy Weinidog am wasanaethau ymwelwyr iechyd, gwasanaethau mamolaeth ar gyfer rhieni ifanc iawn, ond hefyd a oes pethau y gallwn ni eu gwneud drwy ysgolion i godi ymwybyddiaeth a rhoi mynediad i fwy o deuluoedd dosbarth canol, a allai ei chael hi'n fwy anodd defnyddio llwybrau mwy traddodiadol efallai.

Ac, yn olaf, o ran amserlenni, rwy'n gwerthfawrogi'r hyn a ddywedodd y Dirprwy Weinidog am yr angen i bethau ymsefydlu. Byddwn i'n dadlau bod y ffaith ein bod wedi cael y dadleuon hyn yn y lle hwn dros nifer o flynyddoedd wedi cyfrannu at y newid y mae'r Dirprwy Weinidog eisoes wedi cyfeirio ato yn y farn gyhoeddus. Mae pobl yn gwybod am yr hyn yr ydym ni wedi bod yn siarad amdano. Gwyddom bellach fod 80 y cant o rieni plant ifanc yng Nghymru yn credu bod cosbi corfforol yn annerbyniol, ac nad ydyn nhw eisiau ei ddefnyddio.

Felly, rwy'n credu ein bod ni wedi trafod hyn ers tro. Mae'n dda gweld Christine Chapman yma heddiw. Tybed a gaf i ofyn i'r Dirprwy Weinidog gadw'r cyfnod gweithredu o ddwy flynedd o dan adolygiad. Rwy'n credu bod plant yng Nghymru wedi bod yn aros am amser hir iawn i gael yr un amddiffyniad y mae'r rhan fwyaf ohonom yma yn teimlo eu bod yn ei haeddu. Rwy'n gwerthfawrogi'r hyn y mae'r Dirprwy Weinidog yn ei ddweud am yr angen i fod yn glir bod pawb yn deall y newid yn y gyfraith, ond rwy'n credu bod dwy flynedd, ar ôl i'r ddeddf gael ei phasio, yn ymddangos yn amser hir iawn, iawn i mi. Felly, byddwn i'n gofyn i'r Dirprwy Weinidog adolygu hynny, os byddai hi mor garedig.

Diolch. Rwy'n diolch i Helen Mary Jones am ei chyfraniad, ac am ei chefnogaeth i hyn dros nifer o flynyddoedd. Felly, diolch ichi am hynny. Ydw, rwy'n credu ei bod hi'n bwysig ymgynghori â phlant iau. Fel y dywedais yn yr araith, mae UNICEF wedi ymgynghori eisoes mewn ysgolion uwchradd ac ysgolion cynradd, a gwelsom y farn glir mewn ysgolion cynradd o blaid rhoi'r ddeddf hon ar waith. Felly, ydym, rydym ni'n bwriadu ymgynghori â phlant hŷn ac iau, oherwydd y ffordd y mae hyn yn effeithio arnyn nhw yn amlwg—dyna'r mater allweddol. Felly, byddwn yn gwneud hynny. Ac mae hyn i bawb—pob rhan o gymdeithas. Ond fe wyddom ni gyda rhai grwpiau ei bod hi'n haws eu cyrraedd. Mae'n fwy anodd cyrraedd rhai grwpiau oherwydd nad ydym ni'n cwmpasu môr a thir i'w cyrraedd nhw. Mae hynny'n rhywbeth y credaf yr ydym ni'n ei ddysgu ym mhob agwedd ar bolisi a gwaith. Ond mae'n effeithio ar bawb. Ac, fel y gwnaethoch chi sôn, gall mamau neu rieni a allai fod yn fwy cefnog gael yr un problemau, felly mae hwn i bawb. Felly, llwyr ategaf hynny.

Ac rwy'n credu bod gweithio drwy ysgolion yn bwysig iawn. Cafodd y ddeddfwriaeth hon groeso gan undebau'r athrawon, wrth gwrs, gan ei bod hi yn erbyn y gyfraith i ddefnyddio cosb gorfforol mewn ysgolion ers amser hir, lle wrth gwrs yr ydych chi in loco parentis—mae'r athrawon—er wrth gwrs rydym ni'nn ystyried y gweithlu cyfan, y gweithlu addysgu. Felly, mae hynny i'w groesawu'n fawr.

Gallwn weithredu'r ddeddfwriaeth mewn gwirionedd ar unrhyw adeg ar ôl iddi dderbyn Cydsyniad Brenhinol, ond rydym ni'n ystyried dwy flynedd er mwyn bod mor sicr ag y gallwn ni, fod pawb yn gwybod amdani, gan ystyried y pryderon a gafodd eu mynegi'n deg. Rydym ni yn teimlo'n gryf iawn ein bod ni eisiau cefnogaeth cymaint o bobl â phosib. Diolch.

Rwyf wedi cael llawer o negeseuon e-bost a llythyrau ar y mater hwn, ac nid oes un o'i blaid, gan fod gennym ni gyfraith eisoes yn y fan yma. Dyma smacen. Bydd y gwaharddiad arfaethedig hwn yn gwneud y fam, tad neu ofalwr sy'n ceisio amddiffyn ei blentyn rhag perygl ac yn ceisio gosod ffiniau yn droseddwr. Felly, bydd rhiant sy'n rhoi tap bach yn cael ei drin yn awr fel camdriniwr plant. A ydych chi'n credu bod hyn yn rhesymol? Nid wyf yn argymell cosbi corfforol, ond rwyf yn argymell cadw draw o ystafelloedd byw pobl a'u bywydau. Rwy'n teimlo ei bod hi'n berthnasol imi adrodd fy stori i wrthych chi—[Torri ar draws.] A wnewch chi fod yn dawel, os gwelwch yn dda? Ni wnes i dorri ar eich traws pan oeddech chi'n siarad.

Ewch ymlaen ac fe wnaf i reoli'r Siambr pan fyddaf yn credu bod angen, diolch.

Diolch. Af ymlaen â'm stori. Cefais fy mabwysiadu'n faban a drwy gydol fy mhlentyndod a phan oeddwn i'n oedolyn ifanc cefais fy ngham-drin yn gorfforol ac yn emosiynol gan fy mam fabwysiadol. Nid oedd fy nhad mabwysiadol yn cymryd rhan ond roedd yn caniatáu i hynny ddigwydd. Ni sylwodd neb. Roedd y pwniadau mewn mannau lle nad oedd cleisiau yn weladwy, ac fe dyfodd fy ngwallt hir yn ôl ar ôl iddo gael ei rwygo allan wrth imi gael fy nhynnu o'r gwely, i lawr y grisiau i gael fy nghuro bob nos. Dywedwyd wrthyf petawn i'n dweud wrth unrhyw un y byddwn yn cael fy nhrin yn waeth. Dyma, fodd bynnag, oedd normalrwydd i mi ar y pryd, ac, o'm profiad i o fywyd go-iawn fe wn i fod y gwahaniaeth rhwng cam-drin a smacio mor amlwg â nos a dydd. Camdrinwyr fel fy rhieni sydd angen teimlo grym llawn y gyfraith, nid rhieni cariadus. Wnaf i ddim ailadrodd yn y fan yma yr holl faterion ymarferol amlwg sy'n ymwneud â gweithredu a phlismona'r polisi hwn gan fod Aelodau eraill wedi eu datgan. Byddai'n well o lawer gennyf i petai amser gwerthfawr yr heddlu, gwasanaethau cymdeithasol ac adnoddau llysoedd yn cael eu defnyddio i fynd i'r afael â cham-drin plant ac nid i ymlid rhieni fu'n rhoi tap ar y coesau.

Rydym ni'n clywed bob wythnos yn y Siambr dan gymaint o bwysau y mae ein gwasanaethau, beth yw effaith cyni, ac eto mae Llafur Cymru nawr eisiau ychwanegu at y pwysau hynny gyda'r gwallgofrwydd hwn. Nid yw'r cyhoedd yng Nghymru eisiau i aelodau Llywodraeth Cymru eistedd ar eu soffa, helpu eu hunain i'r bisgedi a defnyddio'r hyn sydd ar ôl o'u dŵr poeth. Ewch allan o'u bywydau a chanolbwyntio ar greu diwylliant lle mae pawb yn parchu ei gilydd, diwylliant o ddewis personol a chyfrifoldeb personol. Nid yw hyn yn ddim mwy nag ymyriad ar lonyddwch gan wladwriaeth faldodus a'r enghraifft unigol fwyaf o ymffrostio mewn rhinweddau a welais i erioed yn fy mywyd.

Diolch i Mandy Jones am ei chyfraniad, ac rwy'n diolch iddi am rannu ei phrofiadau â ni. Credaf y gallaf ond ailadrodd mewn gwirionedd fod y bobl hynny sy'n gweithio agosaf â rhieni—y bydwragedd, ymwelwyr iechyd, gweithwyr cymdeithasol, NSPCC, Barnardos—y rhai sy'n gweithio mewn modd proffesiynol agosaf â rhieni, maen nhw i gyd eisiau'r ddeddf hon. Maen nhw'n awyddus iawn inni gyflwyno'r ddeddf hon, oherwydd eu bod yn gweld pethau o lygad y ffynnon ac maen nhw'n teimlo nad oes lle o gwbl i unrhyw ffurf o gosb gorfforol. Rwy'n credu—wyddoch chi, rydych chi'n siarad am rieni sydd efallai yn tapio eu plant ac a fyddan nhw tybed yn y pen draw yn cael eu gwneud yn droseddwyr. Bydd ganddyn nhw ddigon o gyfle yn ystod yr amser hir y byddwn ni yn ei gymryd i adael i bawb wybod beth yw'r gyfraith hon, i ddod i wybod nad yw hynny'n dderbyniol ac y gallan nhw ymatal rhag gwneud hynny, ac felly rwy'n credu y bydd ganddyn nhw bob cyfle, ac os oes angen cymorth arnyn nhw, byddwn yn cynnig cymorth. Felly, mewn gwirionedd, rwy'n wirioneddol gredu ei fod—. Fel y dywedaf, rwy'n gwerthfawrogi'n fawr iawn y ffaith eich bod wedi rhannu eich profiad chi, ond dywed yr holl bobl hynny sy'n ymwneud â hyn ac yn ymwneud ag achosion o gam-drin eu bod eisiau gweld y ddeddf hon ar waith, ac y bydd hynny yn gwneud eu gwaith hwythau'n haws, bydd yn gwneud pethau'n gliriach a byddan nhw a'r plant y maen nhw'n gofalu amdanyn nhw ar eu hennill, ac mae'n—. Mae'r Llywodraeth hon yn gwbl ymrwymedig i geisio sicrhau bod plant yng Nghymru yn cael y dechrau gorau posib mewn bywyd, a byddwn yn falch iawn, mewn gwirionedd, petawn ni'n gallu gwneud yn siŵr nad yw cosbi corfforol yn rhan o'u bywydau.

Diolch am eich datganiad, Dirprwy Weinidog. Hoffwn ddechrau drwy ddweud y bûm i, am flynyddoedd lawer, yn gofalu am blant nad oedden nhw'n blant biolegol i mi ac na chawson nhw erioed mo'u smacio na'u tapio ac, yn yr un modd, a minnau'n athrawes flynyddoedd lawer yn ôl, roedd yr un peth yn wir. Fodd bynnag, mae'r newidiadau i'r ddeddf yr ydych chi'n eu cynnig yn peri pryder i lawer iawn o rieni cariadus sy'n parchu'r gyfraith. Yn wir, rwyf wedi cael llawer o negeseuon e-bost i'r perwyl hwn. Dirprwy Weinidog, a wnewch chi gadarnhau bod y mwyafrif o rieni a ymatebodd i'ch adnodd ymgysylltu ar-lein TrafodMaguPlant yn gwrthwynebu'r gwaharddiad ar daro plant? Sut ydym ni'n annog newid? A yw rhoi rhiant cariadus ar gofnod troseddol yn weithred gadarnhaol i uned deuluol? Efallai y byddan nhw'n colli eu swyddi ac efallai y bydd y teulu yn cael ei hyrddio i fywyd o dlodi.

Dywedodd cyn-Weinidog plant wrth y Cynulliad y byddai'r newidiadau nid yn unig yn gwneud smacio yn drosedd ond hefyd pan fo rhiant at ddiben disgyblaeth yn defnyddio unrhyw ffurf arall ar gyffwrdd plentyn yng Nghymru y byddai hynny'n drosedd. Er enghraifft, byddai rhiant sy'n defnyddio grym i godi plentyn sy'n camymddwyn yn euog o guro. Dirprwy Weinidog, mae nifer fawr o rieni yn credu y bydd eich cynigion yn arwain at wneud rhieni cariadus yn droseddwyr, a gofynnaf sut ydych chi'n ateb hynny ac yn ymateb i'r rhieni.

Dirprwy Weinidog, nid rhieni'n unig sy'n poeni am y newidiadau y bydd eich Bil yn eu cyflwyno. Mae Dr Ashley Frawley, uwch ddarlithydd mewn polisi iechyd y cyhoedd a gwyddorau cymdeithasol ym Mhrifysgol Abertawe yn credu y bydd eich Bil yn gorlwytho gwasanaethau cymdeithasol sydd eisoes wedi eu gorweithio. Felly, Dirprwy Weinidog, a wnewch chi ymateb i bryderon Dr Frawley? Mynna Dr Frawley hefyd na fydd newid y ddeddf yn gwneud dim i atal cam-drin plant. Dirprwy Weinidog, a ydych chi'n credu y bydd newid y ddeddf yn cael unrhyw effaith ar ymdrechion i fynd i'r afael â cham-drin plant yn gorfforol? Ac, yn olaf, Dirprwy Weinidog, petai eich deddf yn cael ei phasio, bydd cyrff y GIG yn trin honiadau o smacio fel cam-drin. Pa ddarpariaethau mae Llywodraeth Cymru yn eu gwneud i sicrhau bod gan gyrff y GIG ddigon o adnoddau a digon o staff sydd wedi'u hyfforddi'n briodol i ymchwilio'n llawn a theg i honiadau o'r fath? Diolch.

Wel, diolch i Caroline Jones am ei chyfraniad, a hoffwn ei gwneud hi'n gwbl glir y bydd rhianta arferol yn parhau fel y mae yn awr. Ni fydd rheswm o gwbl pam na all rhieni ymdrin â phlentyn trafferthus, na'u hamddiffyn rhag perygl, na gwneud yn siŵr ei bod yn sownd mewn sedd car ar ôl ychydig o drafferth—dyna natur bod yn rhiant, effeithir dim ar hynny. Felly, os gwelwch yn dda, hoffwn i Caroline Jones fod yn gwbl sicr—ac i bawb yn y Siambr hon ddeall—na fydd y ddeddf hon yn effeithio ar unrhyw beth fel hynny. Yr hyn y mae'r ddeddf hon yn effeithio arni yw cosb gorfforol. Mae'n ymwneud â defnyddio dull corfforol i gosbi'r plentyn, a cheir llawer iawn iawn o ffyrdd eraill o gosbi plentyn, ac, yn wir, mae plant eu hunain wedi crybwyll pethau a allai fod yn fwy effeithiol, megis tynnu breintiau neu eich atal rhag gwylio'r teledu neu gymryd eich ffôn oddi arnoch ac mae'n ymddangos mai hynny yw'r peth gwaethaf oll. Felly, mae llawer o bethau y gallwch eu gwneud mewn gwirionedd, a dyna allwn ni eu gwneud yn ôl adborth y plant eu hunain. Mae 'Rhianta. Rhoddwch amser iddo', y credaf ichi gyfeirio ato, yn ffordd o helpu rhieni, er nad oes gennym ni unrhyw ystadegau o'r fan honno, ond mae'r holl ymchwil yr ydym ni wedi ei gomisiynu ac y mae'r Llywodraeth wedi ei gomisiynu yn dangos bod y mwyafrif helaeth o rieni yn cefnogi'r ddeddfwriaeth hon yn y bôn.

Rwy'n credu bod yr academydd y gwnaethoch chi gyfeirio ato yn academydd ar ei ben ei hun. Mae gennym ni grŵp llawn o academyddion ar gyfer amddiffyn plant sy'n datgan yn rheolaidd pa mor gefnogol ydyn nhw i'r symud tuag at y ddeddfwriaeth hon, ac mewn gwirionedd maen nhw wedi ymgyrchu am flynyddoedd gyda llawer o'r cyrff eraill sydd wedi bod yn ymgyrchu ers blynyddoedd.

Ac yna, yn olaf, cytunaf yn llwyr na fydd y newid yn y ddeddf, ar ei ben ei hun yn cyflawni popeth yr ydym ni eisiau ei gyflawni. Mae'n rhaid ei wneud gyda'r gefnogaeth a'r wybodaeth, ond mae newid yn y ddeddf yn arwydd i'r gymdeithas gyfan yma yng Nghymru nad ydym ni'n derbyn cosb gorfforol. Nid ydym ni eisiau i hynny fod yn ddull yr ydym ni'n ei weithredu yng Nghymru, ac rwy'n falch iawn ein bod ni'n gallu cyflwyno'r ddeddfwriaeth hon. Rydym ni'n mynd gyda'r llanw. Mae'r Alban yn gwneud hyn ar yr un pryd; mae Iwerddon wedi gwneud hyn. Nid oes amheuaeth gennyf y bydd Lloegr yn ei wneud yn fuan.

Yn olaf, ac yn fyr, Huw Irranca-Davies.

Diolch, Dirprwy Lywydd, a gaf i ymuno ag eraill i ddweud pa mor falch yr wyf i eich bod yn bwrw ymlaen â hwn? Pan oedd y ddau ohonom ni'n Aelodau Seneddol gyda'n gilydd, roeddech chi'n ymgyrchydd brwd yn erbyn y llanw bryd hynny ynghylch y mater hwn, a cheir rhyw fath o gydamseredd melys mewn gwirionedd wrth ichi sefyll yn y fan acw nawr a bwrw ymlaen â hwn, ac rwyf wrth fy modd. Rwy'n credu eich bod mewn dwylo da hefyd o ran eich tîm o swyddogion.

Gellir ymdrin â rhai o'r pryderon a grybwyllwyd heddiw, ac efallai y gallwn i awgrymu ychydig o ffyrdd y gellid eu datblygu. Dyma un; mae gennym ni eisoes rai enghreifftiau blaengar da iawn o waith amlasiantaethol, lle mae ein gweithwyr proffesiynol rheng flaen yn dwyn ynghyd pobl sy'n gweithio ym maes cymorth i deuluoedd, mewn timau yn ymwneud a'r teulu, yn y gwasanaethau cymdeithasol. A hefyd, mae diogelwch cymunedol a'r heddlu'n cydweithio agos iawn i nodi'n gynnar iawn yr arwyddion pryd y mae angen cymorth ar deuluoedd, pryd y mae angen ymyriadau, ac nid ymyriadau troseddol bob tro gyda llaw, ond pryd gall ymyriadau fod yn fwy cydgysylltiedig o amgylch y teulu. A dyna un ffordd ymlaen a gobeithiaf y bydd hi'n cytuno â hi.

Yn ail, mae'n ymwneud â'r hyn a wnawn ni gyda'r estyniad i'n gwaith yn y blynyddoedd cynnar, y tu hwnt i le yr ydym ni o safbwynt Dechrau'n Deg ar hyn o bryd, sut y gallwn ni gydgysylltu mwy o'r hyn a wneir ar lawr gwlad gyda'r tîm o amgylch y teulu, Teuluoedd yn Gyntaf a modelau eraill i wneud yn siŵr bod y cymorth ymhobman pan welwn ni fod teuluoedd ei angen.

Ac yn olaf, yn yr ymgyrch ymwybyddiaeth a grybwyllwyd, ein bod yn defnyddio cyrhaeddiad eang y sefydliadau hynny sydd eisoes yn gweithredu er mwyn pwysleisio’r neges hon mewn gwirionedd. Ac mae hi, byddwn yn dweud wrth gloi—gan fy mod wedi hepgor y rhan fwyaf o fy sylwadau, Dirprwy Lywydd, yn sgil eich cyfarwyddiadau i fod yn gryno—rydym yn nodi wrth fwrw ymlaen fod NSPCC Cymru, Plant yng Nghymru, Tros Gynnal Plant, colegau brenhinol, cymdeithasau proffesiynol sy'n cynrychioli pediatregwyr, unigolion amlwg, seiciatryddion, nyrsys, gweithwyr cymdeithasol, a hefyd, mae'n rhaid imi ddweud, Aelodau trawsbleidiol, i gyd yn cefnogi hwn. Felly, dymunaf y gorau ichi wrth ichi fwrw ymlaen â hyn; rwy'n credu bod y gwynt yn awr yn eich hwyliau. Ac mae hyn yn dda i'r wlad gyntaf i gynnwys trais yn erbyn plant yn y diffiniad o drais yn y cartref, y wlad gyntaf i benodi Comisiynydd Plant, y wlad gyntaf i sefydlu'r confensiwn ar hawliau'r plentyn mewn cyfraith a chreu polisi, ac mae'r ffaith ein bod yn camu ymlaen â hwn yn arwydd arall ein bod yn genedl flaengar.

Hoffwn ddiolch i Huw Irranca-Davies am ei sylwadau a hefyd, unwaith eto, i ddiolch iddo am y modd brwdfrydig a chefnogol, pan oedd yn y swyddogaeth hon, y cyflwynodd yr ymgynghoriad. Ac rwy'n cofio bod yn San Steffan, ac rwy'n cofio ceisio cynnig gwelliant, ac rwy'n cofio cael cefnogaeth y Cynulliad a chymorth y Gweinidog plant, Jane Hutt, a ddaeth i'n cefnogi ni. Felly, mae hi wedi bod yn daith hir i gyrraedd y pwynt hwn mewn gwirionedd, ond rwy'n credu bod yr awyrgylch wedi newid, ac yn y bôn rwy'n cefnogi'r pwyntiau a wnaethoch chi, gan fy mod i'n credu bod y rheini i gyd yn gyrff ac yn feysydd lle gallwn ni estyn dwylo i deuluoedd a phlant. Rwyf hefyd yn adleisio ei bwynt olaf sef y bu rhai cyfraniadau gwirioneddol wych i'r ddadl hon heddiw. Croesawaf yn arbennig y cyfraniadau gan y rheini a fynegodd amheuon a phryder, ac rwy'n gobeithio, yn ystod hynt y Bil hwn, y byddwn yn gallu tawelu rhai o'r pryderon hynny efallai. Felly, diolch yn fawr iawn.

Daeth y Llywydd i’r Gadair.

Diolch i'r Dirprwy Weinidog.

Eitem 4 yw'r Rheoliadau Gwasanaethau Mabwysiadu Rheoleiddiedig (Darparwyr Gwasanaethau ac Unigolion Cyfrifol) (Cymru) 2019. Eitem 5 yw Rheoliadau Deddf Rheoleiddio ac Arolygu Gofal Cymdeithasol (Cymru) 2016 (Diwygiadau Canlyniadol) 2019. Ac eitem 6 yw Rheoliadau Gwasanaethau Rheoleiddiedig (Darparwyr Gwasanaethau ac Unigolion Cyfrifol) (Cymru) (Diwygio) 2019. Heblaw bod unrhyw Aelod yn gwrthwynebu, dwi'n cynnig bod y tri chynnig yn cael eu grwpio i'w trafod os nad oes gwrthwynebiad.