Detholwyd y gwelliannau canlynol: gwelliant 1 yn enw Rebecca Evans, a gwelliannau 2 a 3 yn enw Rhun ap Iorwerth. 

Symudwn ymlaen at eitem 8 ar yr agenda y prynhawn yma, sef dadl y Ceidwadwyr Cymreig ar dimau iechyd meddwl cymunedol. Galwaf ar Darren Millar i wneud y cynnig.

Cynnig NDM7028 Darren Millar

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru:

1. Yn nodi Cyd Adolygiad Thematig Arolygiaeth Iechyd Cymru ac Arolygiaeth Gofal Cymru o Dimau Iechyd Meddwl Cymunedol.

2. Yn nodi ymhellach y nifer gynyddol o atgyfeiriadau i'r timau iechyd meddwl cymunedol ledled Cymru.

3. Yn gresynu at y diffyg cydraddoldeb rhwng gwasanaethau iechyd corfforol a gwasanaethau iechyd meddwl.

4. Yn galw ar Lywodraeth Cymru i wella'r cymorth a ddarperir gan dimau iechyd meddwl cymunedol, a mynediad ato, gan gynnwys:

a) cynyddu gwariant ar wasanaethau iechyd meddwl mewn termau real bob blwyddyn hyd at ddiwedd tymor y Cynulliad;

b) sicrhau bod timau argyfwng ar gael 24/7 ym mhob adran achosion brys mawr;

c) gweithio ar frys gyda byrddau iechyd i wella cyfleusterau iechyd meddwl cymunedol ar gyfer defnyddwyr y gwasanaeth a staff; a

d) codi ymwybyddiaeth ynghylch mynediad at dimau iechyd meddwl cymunedol fel y gall defnyddwyr y gwasanaeth gael y cyngor gorau posibl.

Cynigiwyd y cynnig.

Diolch ichi, Ddirprwy Lywydd. Rwy'n falch iawn o wneud y cynnig yn fy enw ar y papur trefn heddiw. Credaf fod rhai o'r dadleuon a gawsom ar faterion iechyd meddwl yma yn y Cynulliad Cenedlaethol wedi gweld y Cynulliad ar ei orau, yn dod ynghyd er mwyn tynnu sylw at rai o'r heriau sy'n ein hwynebu ar y cyd ac yn dwyn pobl at ei gilydd o wahanol dueddiadau gwleidyddol i geisio cytuno ar gonsensws o ran y dull gweithredu y gallwn ei gael ar rai o'r materion hyn. Yn wir, cafwyd llawer o dir cyffredin yn y blynyddoedd diwethaf. Roeddem yn ffodus iawn, wrth gwrs, o gael Mesur Iechyd Meddwl (Cymru) 2010, a gyflwynwyd gan fy nghyd-Aelod a'r cyn-Aelod Cynulliad Jonathan Morgan rai blynyddoedd yn ôl, ac a gefnogwyd gan yr holl bleidiau gwleidyddol yn y Senedd ar y pryd. Ac wrth gwrs, rydym wedi cael nifer o ddadleuon ar iechyd meddwl, gan gynnwys y rheini lle cawsom Aelodau'r Cynulliad yn siarad am rai o'u heriau a'u brwydrau eu hunain â phroblemau iechyd meddwl. A chredaf eu bod wedi bod ymhlith rhai o'r dadleuon mwyaf grymus, a dweud y gwir, a brofais i, yn sicr, fel Aelod Cynulliad.

Rydym wedi dod at ein gilydd hefyd, wrth gwrs, i geisio cefnogi nodau ac amcanion yr ymgyrch Amser i Newid, i fynd i'r afael â'r stigma sydd ynghlwm wrth iechyd meddwl. Ac felly, yn yr ysbryd hwnnw y cyflwynwn y ddadl hon y prynhawn yma, ac rydym yn ddiolchgar iawn i allu cydnabod y cymorth a gawsom gan Mind Cymru a Chymdeithas Cwnsela a Seicotherapi Prydain, sydd wedi dweud wrthym eu bod yn cefnogi'r cynnig sydd ger ein bron yn llwyr.

Nawr, rydym wedi cael dadleuon ar sawl agwedd ar ofal iechyd meddwl sylfaenol ac eilaidd, ond nid wyf yn cofio inni gael dadl benodol yn canolbwyntio ar yr hyn yr ydym am sôn amdano heddiw, sef timau iechyd meddwl cymunedol. Ac mae'n bwysig ein bod yn edrych ar y mater hwn, ac yn amserol iawn ein bod edrych ar y mater hwn, oherwydd, wrth gwrs, rydym wedi gweld nifer o broblemau'n codi mewn perthynas â thimau iechyd meddwl cymunedol o ganlyniad i'r cyd-adroddiad gan Arolygiaeth Gofal Iechyd Cymru ac Arolygiaeth Gofal Cymru, a gyhoeddwyd ym mis Chwefror. Ond roeddwn am fanteisio ar y cyfle i atgoffa pobl o'r hyn y mae timau iechyd meddwl cymunedol yn ei wneud.

Nawr, o'u henw, gallech feddwl eu bod yn rhan o'r system gofal sylfaenol, am eu bod wedi'u lleoli yn y gymuned, ond nid yw hynny'n wir wrth gwrs—maent yn bendant yn rhan o'r dull gofal eilaidd o weithredu gofal iechyd meddwl. Maent yn dimau amlddisgyblaethol sy'n aml iawn yn cynnwys nyrsys seiciatrig, seicolegwyr, therapyddion, cwnselwyr, gweithwyr cymorth a gweithwyr cymdeithasol, ac sy'n dod at ei gilydd er mwyn cefnogi pobl sydd â phroblemau iechyd meddwl acíwt ac anodd iawn—problemau iechyd meddwl cymhleth a difrifol.

Daeth y Llywydd i’r Gadair.

Soniais ychydig funudau yn ôl fod adroddiad ar y cyd wedi'i gynhyrchu gan yr arolygiaeth gofal iechyd a'r arolygiaeth ofal. Roedd rhai o'r canfyddiadau yn yr adroddiad hwnnw'n peri pryder mawr iawn. Canfu'r adroddiad fod gwahaniaeth ac amrywiaeth o ran cysondeb ac argaeledd y gwasanaethau a ddarperir gan dimau iechyd meddwl cymunedol ledled Cymru, ac rwyf am ganolbwyntio ar rai o'r materion hynny am ychydig funudau, os caf.

Un o'r problemau a nodwyd oedd bod anhawster yn y system atgyfeirio—ei bod yn bur anghyson, ac nad oedd pawb yn gallu cael gafael ar wasanaethau mewn modd amserol pan oedd angen iddynt allu cael gafael arnynt. Roedd yn amlwg o'r adroddiad nad oedd ymarferwyr cyffredinol bob amser yn glir ynglŷn â sut i gyfeirio'n uniongyrchol at eu timau iechyd meddwl cymunedol ac yn aml iawn roeddent yn atgyfeirio at dimau ysbytai yn lle hynny.

Dywedodd yr adroddiad fod angen un pwynt mynediad, o safbwynt atgyfeirio, fel bod pobl yn gwybod yn union ble i gyfeirio eu cleifion pan oeddent angen gofal a chymorth. Wrth gwrs, mae hyn yn cyd-fynd yn dda iawn gyda rhai o'r canfyddiadau a'r argymhellion a welsom gan bwyllgorau'r Cynulliad a fu'n edrych ar ein gwasanaethau iechyd meddwl. Rydym yn cofio nad oes cymaint â hynny o amser er pan fuom yn trafod adroddiad y Pwyllgor Iechyd, Gofal Cymdeithasol a Chwaraeon ar atal hunanladdiad, adroddiad a oedd hefyd yn tynnu sylw at yr angen i gael llwybrau clir a mynediad amserol at gymorth pan fo angen.

Canfu'r adroddiad hefyd fod llawer o bobl yn cael anhawster i gael gafael ar dimau iechyd meddwl cymunedol, yn enwedig yn ystod argyfwng. Er bod rhai rhannau o Gymru lle roedd pobl yn cael cymorth ar unwaith, mewn rhannau eraill o Gymru roedd pobl yn cael trafferth i gael mynediad at wasanaethau, yn enwedig gwasanaethau meddyg teulu y tu allan i oriau. Wrth gwrs, roedd nifer o bobl yn adrodd eu bod wedi gorfod ymweld ag adran achosion brys sawl gwaith cyn iddynt gael mynediad at y math o gymorth argyfwng yr oeddent ei angen.

Credaf fod dwy ran o bump o'r rhai a holwyd fel rhan o'r gwaith hwnnw wedi dweud, pan wnaethant gysylltu â'u timau iechyd meddwl—eu timau iechyd meddwl cymunedol—yn ystod argyfwng, mai dwy ran o dair yn unig ohonynt a oedd yn cael y cymorth oedd ei angen arnynt mewn gwirionedd. Dyna pam mai un o'r galwadau a wnaethom yn y ddadl hon yw'r angen i dimau argyfwng fod ar gael 24/7—ddydd a nos—yn ein holl adrannau achosion brys mawr ledled Cymru, fel bod y gefnogaeth yno pan fo'i hangen mewn argyfwng. Mae angen y mynediad unffurf hwnnw a llwybr at gymorth o'r fath mewn argyfwng.

Mae'n anodd iawn deall beth yn union yw lefel y galw am dimau iechyd meddwl cymunedol, oherwydd, wrth gwrs, nid oes unrhyw ddata'n cael ei gyhoeddi gan Lywodraeth Cymru mewn perthynas â hwy ar hyn o bryd. Yn ffodus, mae Mind Cymru wedi gwneud rhywfaint o waith ar hyn, drwy geisiadau rhyddid gwybodaeth. Rhwng 2014-15 a 2017-18, mae'n honni bod atgyfeiriadau at dimau iechyd meddwl cymunedol wedi cynyddu oddeutu 18 y cant, sy'n golygu bod dros 4,000 o atgyfeiriadau ychwanegol yn mynd i'r timau hynny, gan wneud cyfanswm ar hyn o bryd—neu yn 2017-18—o 26,711 o atgyfeiriadau mewn blwyddyn. Nawr, mae hynny'n llai na nifer wirioneddol yr atgyfeiriadau ledled Cymru, oherwydd, yn anffodus, ni allodd un bwrdd iechyd roi unrhyw wybodaeth am nifer yr atgyfeiriadau a oedd yn mynd i'w timau iechyd meddwl cymunedol, ac yn anffodus, yr unig fwrdd iechyd sy'n destun mesurau arbennig oedd hwnnw—Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr.

Gwyddom fod bwrdd iechyd Betsi Cadwaladr yn destun mesurau arbennig oherwydd pryderon ynglŷn â'r modd y mae'n darparu gwasanaethau iechyd meddwl, felly rwy'n meddwl ei fod yn destun pryder arbennig mai dyna'r un bwrdd iechyd nad yw'n ymddangos ei fod yn gallu ymdopi â chyfanswm y nifer o atgyfeiriadau, oherwydd, wrth gwrs, mae angen i chi wybod beth yw'r atgyfeiriadau i allu cynllunio ar gyfer ateb y galw y mae'r timau hynny'n ei weld, er mwyn i chi allu rheoli gofal pobl—cofiwch fod y rhain yn bobl sy'n agored iawn i niwed—mewn ffordd ddiogel ac effeithiol. Credaf felly fod y diffyg data difrifol yn peri pryder, a dyna un o'r rhesymau pam y byddwn yn cefnogi'r gwelliannau a gyflwynwyd gan Blaid Cymru, ac mae un ohonynt yn cyfeirio, wrth gwrs, at yr angen i gyhoeddi data yn rheolaidd.

Nawr, rydym yn sôn llawer yn y Siambr hon am yr angen am gydraddoldeb rhwng gwasanaethau iechyd meddwl a gwasanaethau iechyd corfforol, ac rwy'n credu ei bod hi'n hollol iawn inni gael cydraddoldeb rhwng y ddau wasanaeth, i wneud yn siŵr ein bod yn mesur perfformiad yn erbyn setiau tebyg o dargedau. Ond mae'n amlwg fod gormod o bobl yma yng Nghymru ar hyn o bryd yn aros yn llawer rhy hir i gael mynediad at therapïau siarad. Gwn ei fod yn destun pryder i bobl ym mhob plaid wleidyddol yma, gan gynnwys aelodau o'r Llywodraeth. Ac mae'r amseroedd aros hynny wedi cael sylw yn adroddiad Arolygiaeth Gofal Iechyd Cymru a'r arolygiaeth ofal, a gall fod yn unrhyw beth hyd at ddwy flynedd. Nawr, pan gaiff pobl eu hatgyfeirio at wasanaethau gofal eilaidd i gael cymorth, mae angen y cymorth arnynt mewn modd amserol, ac mae'n amlwg nad yw aros am ddwy flynedd cyn iddynt gael mynediad at y driniaeth sydd ei hangen arnynt yn ddigon da.

Nawr, mae gan Lywodraeth Cymru dargedau i wasanaethau cymorth iechyd meddwl sylfaenol lleol ac yn wir, i dimau iechyd meddwl cymunedol a gwasanaethau eilaidd eu cyrraedd, ond yr hyn sy'n rhyfedd yw, fel arfer, os oes gennych lefel o angen mwy difrifol, byddech yn disgwyl y byddai angen ymyrraeth gynt arnoch, felly dylai'r targed fod yn fyrrach i bob pwrpas. Nid yw hynny'n wir mewn perthynas â'r targedau y mae'r GIG yng Nghymru yn eu gweithredu ar hyn o bryd ar gyfer gwasanaethau iechyd meddwl, a chredaf fod hynny'n rhywbeth y mae angen inni weithio i fynd i'r afael ag ef.

Er enghraifft, mae targed o 28 diwrnod yn bodoli ar gyfer gwasanaethau cymorth iechyd meddwl sylfaenol lleol, sydd yno i gefnogi'r rheini sydd ag anghenion iechyd meddwl bach i gymedrol, neu anghenion iechyd mawr parhaus sy'n sefydlog iawn, o'r adeg y dônt i sylw tîm gofal sylfaenol hyd at y dyddiad y cânt eu hasesu. Dyna'r cyfnod targed—rhaid iddynt gael eu hasesu o fewn 28 diwrnod. Ac yna ceir targed arall o 28 diwrnod o ddyddiad yr asesiad hyd nes y byddant yn cael triniaeth. Yn gryno—56 diwrnod yw'r uchafswm y dylai'n rhaid i rywun aros o'r adeg y cânt eu hatgyfeirio hyd at yr adeg y byddant yn cael triniaeth.

Ond ar gyfer gwasanaethau gofal eilaidd, gan gynnwys mynediad at dimau iechyd meddwl cymunedol—ac mae'r rhain yn bobl sydd ag anghenion iechyd meddwl mwy difrifol a chymhleth—y targed yw 26 wythnos rhwng asesiad a thriniaeth—nid rhwng atgyfeirio a thriniaeth, ond rhwng asesiad a thriniaeth. Nawr, mae hynny i mi yn awgrymu'n glir fod problem yn y system yn rhywle o ran beth ddylai lefel y flaenoriaeth fod. Nawr, rwy'n sylweddoli bod heriau'n mynd i fod i allu gostwng yr amser targed, ond mae'n achos pryder nad ydym yno ar hyn o bryd.  

Ac wrth gwrs, nid yw perfformiad yn erbyn y targedau hyn yn cael ei gyhoeddi fel mater o drefn. Rwy'n cymryd ei fod yn cael ei fesur yn rhywle gan y Llywodraeth, ond nid oes gennym ddata i allu dangos a yw'r GIG yng Nghymru yn cyrraedd y targedau hyn, a chredaf fod angen inni wneud rhywbeth ynglŷn â hynny. Cafwyd ymrwymiad clir yn y cynllun cyflawni 'Law yn Llaw at Iechyd Meddwl', a gyhoeddwyd ar gyfer 2012-16, a ddywedai y byddai gennym set ddata graidd ar gyfer iechyd meddwl erbyn Rhagfyr 2014. Nid ydym wedi'i chael eto, ac yn wir, rwy'n credu ei bod yn cael ei gohirio nes 2022, ac mae'n amlwg nad yw hynny'n ddigon uchelgeisiol. Nid ydym ychwaith wedi gweld adroddiadau blynyddol ers cryn dipyn o amser ynghylch cyflawniad y rhaglen Law yn Llaw at Iechyd Meddwl. Roedd hwnnw'n ymrwymiad a wnaethpwyd—y byddem yn cael adroddiadau blynyddol—ond nid ydym wedi eu cael.

Felly, yn amlwg, mae angen i bethau newid. Rydym yn mawr obeithio y bydd y Cynulliad yn cefnogi'r cynnig ger ein bron, a byddwn yn derbyn y gwelliannau y cyfeiriais atynt yn gynharach. Diolch i chi.

Rwyf wedi dethol y tri gwelliant i'r cynnig, a dwi'n galw ar y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol i gynnig yn ffurfiol gwelliant 1 a gyflwynwyd yn enw Rebecca Evans.  

Gwelliant 1—Rebecca Evans

Dileu pwyntiau 3 a 4 a rhoi yn eu lle:

Yn cydnabod yr angen i sicrhau cydraddoldeb rhwng gwasanaethau iechyd y corff a gwasanaethau iechyd meddwl;

Yn galw ar Lywodraeth Cymru i wella’r cymorth a ddarperir gan dimau iechyd meddwl cymunedol a gwella’r mynediad at y cymorth hwnnw, gan gynnwys:

a) parhau i gynyddu’r gwariant ar wasanaethau iechyd meddwl mewn termau real bob blwyddyn hyd at ddiwedd tymor y Cynulliad, yn dibynnu ar ganlyniad yr adolygiad o wariant yn 2019;

b) sicrhau bod trefniadau ar waith i ymateb i argyfyngau iechyd meddwl bob awr o bob dydd ym mhob un o’r adrannau achosion brys mawr;

c) gweithio ar frys gyda’r byrddau iechyd i wella cyfleusterau iechyd meddwl cymunedol ar gyfer defnyddwyr y gwasanaeth a staff; a

d) codi ymwybyddiaeth ynghylch mynediad at dimau iechyd meddwl cymunedol fel y gall defnyddwyr y gwasanaeth gael y cyngor gorau posibl.

Cynigiwyd gwelliant 1.

Yn ffurfiol.

Galwaf ar Helen Mary Jones nawr i gynnig gwelliannau 2 a 3 a gyflwynwyd yn enw Rhun ap Iorwerth. 

Gwelliant 2—Rhun ap Iorwerth

Ym mhwynt 4, ychwanegu is-bwynt newydd ar ddiwedd pwynt 4:

cyhoeddi data perfformiad ystyrlon ar amseroedd aros, gan gynnwys grwpiau oedran a diagnosis, fel y gall hawliadau'n ymwneud â gwella gael eu gwirio'n annibynnol.

Gwelliant 3—Rhun ap Iorwerth

Ym mhwynt 4, ychwanegu is-bwynt newydd ar ddiwedd pwynt 4:

sicrhau bod timau iechyd meddwl cymunedol yn cysylltu â gwasanaethau hawliau lles i amddiffyn pobl sy'n agored i niwed yn erbyn asesiadau'r adran gwaith a phensiynau a phrosesau gwneud penderfyniad sydd yn aml yn gwaethygu cyflyrau iechyd meddwl .

Cynigiwyd gwelliannau 2 a 3.

Diolch yn fawr, Lywydd. A gaf fi ddiolch i'r Ceidwadwyr am gyflwyno'r cynnig pwysig hwn? Rwy'n croesawu'r cyfle i gymryd rhan yn y ddadl hon, a hoffwn gysylltu fy hun â llawer o'r hyn a ddywedodd Darren Millar. Credaf ei fod yn bortread meddylgar iawn o'r hyn sy'n broblem gymhleth iawn. Yn benodol, rwy'n credu y gall pawb ohonom gytuno bod rhywbeth mawr o'i le gyda'r targedau amseroedd aros. Pan fydd rhywun yn dioddef salwch meddwl difrifol, mae angen help arnynt yn syth, ac os oes rhywun yn gofyn am help ac nad ydynt yn ei gael ar unwaith, mae gwir berygl y bydd eu cyflwr yn gwaethygu. Os oes ganddynt gydafiachedd gyda chyffuriau ac alcohol, fel sy'n digwydd yn aml, bydd gennych bobl y gallai eu hunanfeddyginiaethu fynd allan o reolaeth—dyna un o'r rhesymau pam y credaf ein bod yn gweld cyfran mor uchel o boblogaeth ein carchardai yn bobl sydd â phroblemau iechyd meddwl, oherwydd weithiau nid ymdrinnir â'r problemau iechyd meddwl hynny mewn ffordd amserol. Ac rwy'n dweud hynny yn yr ysbryd cydweithredol y cyflwynodd Darren Millar y ddadl hon ynddo. Credaf y byddai pawb ohonom yma yn dyheu am well a rhaid inni ddisgwyl i'r Gweinidog gyflawni hynny.

Nid wyf am ailadrodd y sylwadau a wnaeth Darren. Rwyf am siarad yn fyr, Lywydd, am ein dau welliant a dechrau drwy ddweud na fyddwn yn cefnogi gwelliant y Llywodraeth, oherwydd credwn fod Darren Millar wedi gwneud achos cryf iawn dros yr angen i gydleoli timau argyfwng brys mewn adrannau damweiniau ac achosion brys. Yn bersonol gwelais sefyllfaoedd sy'n peri gofid mawr, meddygon adrannau damweiniau ac achosion brys yn ceisio ymdrin â phobl ifanc, yn enwedig, gyda phroblemau iechyd meddwl difrifol iawn. Nid oes ganddynt gapasiti na sgiliau i wneud hynny ac mae angen rhywun i allu dod i mewn ar unwaith, rhywle lle gallant atgyfeirio cleifion ar unwaith. Gallaf feddwl am un achos penodol pan oedd yn rhaid i mi eistedd mewn adran damweiniau ac achosion brys gyda pherson ifanc mewn trallod mawr a oedd yn hunanladdol, ac nid oedd unman i fynd â hi, ar wahân i gell yr heddlu o bosibl ar y cam hwnnw—ac roedd hyn rai blynyddoedd yn ôl, diolch byth. Gallwch ddychmygu pa mor ofnadwy oedd hynny iddi ond hefyd i'r staff meddygol a oedd yn ymdrin â hi. Felly, credwn fod yr achos dros gyd-leoli timau wedi'i wneud.

Os caf droi at ein gwelliannau ni a gwelliant 3, nid oes unrhyw amheuaeth fod newidiadau olynol yn y system nawdd cymdeithasol, a gychwynnwyd, wrth gwrs, gan yr Arglwydd Freud o dan Tony Blair—yr asesiadau o'r gallu i weithio—wedi taro pobl â phroblemau iechyd meddwl yn galed iawn. Mae'n hawdd gweld os oes gan rywun anabledd corfforol, dywedwch, sy'n golygu bod angen iddynt ddefnyddio cadair olwyn. Mae'n llawer anos gweld pa mor wanychol y gall problem iechyd meddwl fod. Rhaid imi ddweud, fel Aelod etholedig yn y lle hwn, nad wyf erioed wedi methu ennill apêl wrth i mi gefnogi person sydd â phroblem iechyd meddwl, yn sgil prawf Atos gwreiddiol—lle cynhelir y profion, wrth gwrs, gan bobl nad ydynt yn gymwys ac nad ydynt yn gwybod beth y maent yn ei wneud yn aml iawn, a bod yn onest—ac rwy'n siŵr fod llawer ohonom yn yr ystafell wedi llwyddo i gefnogi apeliadau llwyddiannus. Ond caf fy ngadael gyda'r cwestiwn ynglŷn â phobl nad ydynt yn gwybod, sydd heb rywun gyda hwy a all sicrhau'r math hwnnw o eiriolaeth.

Lluniwyd y profion hyn yn amlwg gan bobl nad ydynt yn deall y profiad o anabledd anweledig; nid ydynt yn deall cyflyrau sy'n gyfnewidiol. Ac mae'r broses o orfodi pobl â phroblem iechyd meddwl barhaus i gael eu hailasesu dro ar ôl tro mewn gwirionedd—a gallaf feddwl eto, ac rwy'n siŵr y gall eraill yn yr ystafell hon—yn gwaethygu'r salwch meddwl. Mae angen inni herio hyn ac un ffordd ymarferol y gallem ei wneud yma yw sicrhau bod cysylltiadau cryf iawn gan dimau iechyd meddwl cymunedol ledled Cymru â chyngor lleol ar fudd-daliadau, fel bod y bobl sy'n gorfod mynd drwy'r asesiadau hynny—cymaint ag y byddem yn dymuno eu gweld yn diflannu—yn cael cymorth proffesiynol priodol. Nid yw bob amser yn bosibl iddynt—

A wnewch chi dderbyn ymyriad?

Byddai'n bleser gennyf dderbyn ymyriad.

A gredwch fod—? Credaf eich bod yn gwneud achos cryf iawn dros gysylltu problemau iechyd meddwl â diwygio lles. A gredwch y gallai datganoli gweinyddu lles helpu, pe baem yn gallu llunio rhai o'r asesiadau a'r gweithdrefnau hynny ein hunain?

Yn sicr, credaf y gallai. Credaf y gallem ddod â set wahanol iawn o werthoedd i'r asesiadau hynny ac rwy'n falch iawn fod Llywodraeth Cymru o'r diwedd wedi cytuno i gadw hynny dan arolwg.

Fe drof yn fyr iawn, gyda chaniatâd y Llywydd, at ein gwelliant 2, sy'n edrych ar yr achos dros gael data. Os caf roi un enghraifft yn fyr iawn, rydym wedi bod yn cyfeirio ers amser hir at amseroedd aros Gwasanaethau Iechyd Meddwl Plant a'r Glasoed (CAMHS). Dywedodd y Prif Weinidog ar y pryd yn briodol iawn ei bod yn debygol fod yna ormod o bobl ifanc ar y llwybr CAMHS nad oedd angen iddynt fod arno. Gwnaed penderfyniad yn 2017 i dynnu tua 1,700 o blant oddi ar y llwybr—roedd tua 74 y cant ohonynt ar restrau aros ar y pryd. Nawr, efallai mai dyna oedd y peth cwbl gywir i'w wneud ar gyfer y bobl ifanc unigol hynny, ond fy mhwynt yw nad ydym yn gwybod mewn gwirionedd—nid ydym yn gwybod mewn gwirionedd i ble'r aethant, nid ydym yn gwybod beth oedd eu canlyniadau, ac nid ydym yn gwybod a gawsant ymyriadau mwy priodol.

Mae Darren Millar eisoes wedi cyfeirio at rai o'r problemau sy'n ymwneud â diffyg gwybodaeth, diffyg data—rwyf wedi fy syfrdanu, er nad yw'n syndod gwaetha'r modd, fod yna fwrdd iechyd lleol na all ddweud wrth bobl ynglŷn â nifer yr atgyfeiriadau at eu timau iechyd meddwl cymunedol. Rwy'n siŵr y byddai'r Gweinidog yn cytuno gyda phawb ohonom nad yw hyn yn dderbyniol a hoffwn ei annog eto heddiw i sicrhau bod y broses o gasglu data'n effeithiol erbyn 2022 yn digwydd yn gynt na hynny. Ni allwn ddatrys y broblem os nad ydym yn gwybod pa mor fawr yw hi ac os nad ydym yn gwybod beth yn union yw hi. Hyd yn oed gyda'r ewyllys orau yn y byd ni all y Gweinidog mwyaf dawnus yn y byd wneud hynny.

Felly, rwyf am orffen fy sylwadau, Lywydd, drwy ddiolch unwaith eto i'r Ceidwadwyr, a diolch iddynt am dderbyn ein gwelliannau, a thrwy gymeradwyo'r cynnig hwn a'n gwelliannau i'r Siambr.

Rwy'n ddiolchgar am y cyfle i siarad y prynhawn yma ar ganfyddiadau'r adroddiad hwn a gynhyrchwyd ar y cyd gan Arolygiaeth Gofal Iechyd Cymru ac Arolygiaeth Gofal Cymru. Maent yn ganfyddiadau brawychus. Canfu'r adroddiad anghyfartaledd ac amrywioldeb o ran cysondeb ac argaeledd y driniaeth, gofal a chymorth a ddarperir gan dimau iechyd meddwl cymunedol ledled Cymru. Mae'n gwneud 23 o argymhellion mewn 40 o feysydd i fynd i'r afael â'r methiannau presennol yn y system.

Hoffwn gyfeirio fy sylwadau heddiw at y problemau sy'n wynebu cleifion rhag cael gafael ar y gwasanaethau sydd eu hangen arnynt. Rwy'n pryderu bod cleifion yn aml yn methu cael gafael ar y gofal y maent ei angen mewn modd amser neu'n agos at eu cartref. Mae'r ffigurau diweddaraf yn dangos mai ychydig dros hanner y cleifion a gafodd eu gweld o fewn y targed amser rhwng atgyfeirio a thriniaeth o 28 diwrnod ar gyfer gwasanaethau iechyd meddwl. Bu'n rhaid i bron 6 y cant o gleifion aros mwy na chwe mis am driniaeth. Mae amseroedd aros ar gyfer therapïau siarad hefyd yn achosi pryder, gyda 16 y cant o gleifion yn cael eu gorfodi i aros dros 28 diwrnod am y gwasanaeth hanfodol hwn. Mae un o'r anghydraddoldebau ac anghysonderau sylweddol a amlygwyd yn yr adroddiad yn ymwneud â gofal argyfwng 24/7 ar draws yr awdurdodau iechyd gwahanol. Mae rhai byrddau iechyd, fel Cwm Taf, yn gweithredu llinell gymorth dros y ffôn ar gyfer unrhyw un sy'n profi argyfwng iechyd meddwl. Mae'r gwasanaeth hwn ar gael 24 awr y dydd. Fodd bynnag, nid yw byrddau iechyd eraill ond yn gweithredu'r gwasanaeth hwn am 12 awr y dydd yn unig, ac mae rhai o'r llinellau cymorth hyn ond yn bodoli i gefnogi'r bobl y mae'r gwasanaeth eisoes yn gwybod amdanynt.

Ceir anghysonderau o fewn y byrddau iechyd hyd yn oed. Mae bwrdd iechyd Abertawe Bro Morgannwg yn darparu gwasanaeth 24 awr ar gyfer pobl yn Abertawe ond gwasanaeth 12 awr yn unig a geir ar gyfer trigolion Pen-y-bont ar Ogwr neu Gastell-nedd Port Talbot. Ni ellir parhau loteri cod post o'r fath ar gyfer gofal mewn argyfwng. Mae'n annheg ac yn annerbyniol.

Mae anghydraddoldebau sylweddol yn effeithio i'r un graddau ar ofal mewn argyfwng ar gyfer plant a phobl ifanc. Tri bwrdd iechyd yn unig yng Nghymru sy'n darparu timau argyfwng am 12 awr y dydd, saith diwrnod yr wythnos. Ym Mhowys, nid oes unrhyw wasanaethau ar gael ar benwythnosau neu ar ôl 5 p.m. ar ddyddiau'r wythnos. Ar fater gwasanaethau ar gyfer pobl ifanc, rhaid imi nodi problem diffyg gwelyau ar gyfer pobl ifanc sydd â phroblemau iechyd meddwl risg uchel. Tair uned cleifion mewnol arbenigol a geir yng Nghymru, gyda 51 o leoedd. Ers mis Rhagfyr, mae cleifion Cymru wedi'u symud o Regis Healthcare yng Nglynebwy oherwydd pryderon am eu diogelwch. O ganlyniad, mae hyn yn gadael 27 o welyau yn unig mewn mannau eraill. Mae Arolygiaeth Gofal Iechyd Cymru wedi galw'r prinder yn 'annerbyniol'.

Mae problemau'n codi hefyd yn y ddwy uned arall. Mae Tŷ Llidiard ym Mhen-y-bont ar Ogwr yn gweithredu meini prawf cyfyngedig ar gyfer atgyfeiriadau hyd nes y cyflawnir gwaith gwella, ac mae'r uned yn Abergele yn wynebu problemau recriwtio. O ganlyniad i'r prinder hwn, nid yw pobl ifanc bob amser yn gallu cael gofal amserol sy'n agos at ble maent yn byw ac mae'n rhaid eu lleoli y tu allan i'r ardal. Mynegwyd pryderon am gapasiti yn gyntaf gan Lywodraeth Cymru yn 2013, chwe blynedd yn ôl. Mae'n amlwg bod rhaid i Lywodraeth Cymru fynd ati fel mater o frys i adolygu'r galw am y gwasanaethau hyn yn erbyn gallu a chapasiti'r unedau CAMHS er mwyn sicrhau y gall pobl ifanc gael y driniaeth sydd ei hangen arnynt. Mae diagnosis cynnar yn bwysig iawn mewn perthynas ag iechyd meddwl, Lywydd. Os gwneir diagnosis ohono, naill ai gan feddyg teulu neu eraill, gellir ei wella'n gynnar yn hytrach na'i adael nes y bydd yn rhy hwyr, ac os rhoddir triniaeth yn ddiweddarach, mae'n cymryd llawer mwy o amser i drin yr unigolyn am weddill eu bywydau.

Lywydd, rwy'n gobeithio y bydd y Gweinidog yn derbyn yr argymhellion yn yr adroddiad hwn ac yn gweithredu i sicrhau bod pobl â salwch meddwl yn cael triniaeth deg a chyfartal lle bynnag maent yn byw yn y wlad hon. Diolch.

Lywydd, hoffwn ddiolch yn swyddogol i'r Torïaid am gyflwyno'r cynnig hwn. Rwy'n cytuno â barn Darren Millar, ac rwy'n cydnabod hynny. Cyflwynwyd y ddadl hon yn yr ysbryd o weithio i sicrhau ein bod yn cael y gwasanaethau cywir ar gyfer rhai o'r bobl fwyaf agored i niwed, ac mae hynny'n hollbwysig.

Y mis diwethaf, cadeiriais y grŵp trawsbleidiol ar iechyd meddwl pan drafodwyd yr adroddiad. Y diwrnod canlynol, mewn gwirionedd, yn dilyn y cyfarfod hwnnw, fe'i codais yn y datganiad busnes gyda'r Trefnydd, pan ofynnais am ddatganiad gan y Gweinidog iechyd ynglŷn â sut y byddai'n ymateb i'r adroddiad, a chefais wybod y cawn ateb erbyn diwedd yr wythnos efallai, ac rwy'n croesawu'r cyfle i ofyn yr un cwestiwn eto heddiw a gweld a allwn gael ymateb gan Lywodraeth Cymru i'r adroddiad hwnnw yn awr, oherwydd nid ydym wedi'i gael hyd yma.

Nawr, mae'n hollbwysig fod pobl sydd ag anghenion iechyd meddwl yn ogystal â'u gofalwyr a'u teuluoedd—nid ydym wedi sôn am eu gofalwyr a'u teuluoedd eto—yn cael y gofal a'r cymorth gorau posibl, ac mae'n peri pryder fod yr adroddiad gan Arolygiaeth Gofal Iechyd Cymru ac Arolygiaeth Gofal Cymru a gyhoeddwyd yn dangos mewn gwirionedd fod yna anghysonderau yn y gofal ar draws Cymru, ac yn pwysleisio bod angen gwella'r timau iechyd cymunedol yn helaeth er mwyn sicrhau bod pobl sy'n profi anghenion iechyd meddwl a'u teuluoedd yn cael y gofal a'r cymorth gorau.

Rydym yn symud fwyfwy i fyd lle mae gofal yn ôl yn y gymuned yn brif nod, ac os ydym i gyflawni hynny, rhaid inni sicrhau bod pobl yn teimlo'n ddiogel ac mewn rheolaeth pan fyddant yn mynd yn ôl i'w hamgylchedd eu hunain. Ni allwn fforddio peidio â mynd i'r afael â'r canfyddiadau allweddol yn yr adroddiad hwn. Ac mae'r rhagair yn dweud y cyfan mewn gwirionedd. Nododd yr Aelod dros Ddwyrain De Cymru, Oscar, y materion sy'n codi o ran anghysondeb, argaeledd triniaeth, gofal a ddarperir yn y gymuned—fe ddywedodd y cyfan, ac yn wir, os darllenwch yr adroddiad, rydym yn clywed y geiriau 'amrywiol' ac 'anghyson' cymaint o weithiau, ac mae'n bwysig fod Llywodraeth Cymru, byrddau iechyd ac awdurdodau lleol angen ystyried yn ofalus ac archwilio'r holl feysydd a nodwyd yn yr adroddiad a gweithredu ar yr argymhellion fel y bydd pobl sy'n byw gyda salwch meddwl yn cael gofal cyfartal lle bynnag maent yn byw yng Nghymru.

Roedd pobl yn dweud bod y gwasanaeth yn feichus ac yn anodd ei ddefnyddio. Roeddent yn cyfeirio at ddiffyg dealltwriaeth o wahanol feini prawf ar gyfer atgyfeirio, a olygai bod atgyfeiriadau, yn enwedig gan feddygon teulu, yn cyflwyno'r wybodaeth anghywir, gan arwain at oedi cyn cael asesiadau a chymorth, ac yn fwy pryderus, mynegwyd pryderon ynghylch mynediad at wasanaethau i bobl sy'n profi argyfyngau iechyd meddwl, fel y nododd Darren Millar yn ei bwyntiau agoriadol ac yn ei gynnig. Mewn gwirionedd nid oedd hanner y bobl yn gwybod â phwy y gallent gysylltu y tu allan i oriau, ac mae hynny'n frawychus—i feddwl, os oes gan rywun salwch meddwl, nid yw teuluoedd a gofalwyr yn gwybod pwy i droi atynt er mwyn helpu'r unigolyn dan sylw. Rhaid inni fynd i'r afael â hynny.

Roedd sawl cwestiwn yn codi yn yr adroddiad ynglŷn â darparu gofal diogel ac effeithiol. Darllenwch y geiriau hynny: gofal diogel ac effeithiol ar gyfer y bobl hyn sy'n agored i niwed. Ac mae'r diffyg data wedi'i nodi eisoes, ond hefyd ymwneud aelodau o'r teulu neu ofalwyr yn y broses o gynhyrchu'r cynlluniau gofal ar gyfer yr unigolion hynny. Nododd yr adroddiad nad oedd bron i hanner yr aelodau teuluol neu ofalwyr wedi cael eu cynnwys yn y trafodaethau a arweiniodd at y penderfyniadau i ddod â chymorth y tîm iechyd cymunedol i ben. Felly, roeddent yn cael eu rhyddhau o ofal heb fod dros hanner yr aelodau teuluol yn rhan o'r trafodaethau hynny. Dywedodd un rhan o dair nad oeddent wedi cael gwybodaeth—. Mae'n ddrwg gennyf. Dywedodd llai na thraean eu bod wedi cael gwybodaeth ynglŷn â phwy i gysylltu â hwy. Nid yw hynny'n dderbyniol. Os ydych yn gofalu am berson sydd â salwch meddwl a'ch bod yn eu gosod yn ôl yn y gymuned, oherwydd eich bod yn eu rhyddhau o ofal, heb gymorth, y peth lleiaf y gallwch ei wneud yw sicrhau bod aelodau o'u teuluoedd a'u gofalwyr yn cael gwybod beth i'w wneud mewn argyfwng. Mae angen inni ymdrin â hynny os ydym yn parchu'r unigolion sy'n wynebu'r heriau hyn. Yn aml yn y Siambr hon, rydym—. Dywedodd Darren—rydych yn hollol iawn—ein bod yn aml yn y Siambr yn tynnu sylw at ba mor agored i niwed yw'r unigolion hyn a'r camau y dylem ni fel Cynulliad eu cymryd i'w diogelu, ac mae'r adroddiad hwn yn dweud nad ydym yn gwneud hynny. Felly, dylem ofyn i'n Llywodraeth sicrhau eu bod yn ymateb i'r holl argymhellion yn yr adroddiad hwn er mwyn sicrhau bod modd i'r bobl hyn ddibynnu ar y gwasanaethau sydd ar gael drwy gyfrwng y timau iechyd meddwl cymunedol a'r holl dimau eraill i ddarparu'r gofal y byddent yn ei ddisgwyl—gofal y buaswn yn ei ddisgwyl i mi fy hun neu aelod o fy nheulu.

Wrth gloi eu canfyddiadau, nododd Arolygiaeth Gofal Cymru ac Arolygiaeth Gofal Iechyd Cymru:

'bod angen gwneud cryn dipyn o welliannau o hyd mewn gwasanaethau Iechyd Meddwl Cymunedol er mwyn bod mewn sefyllfa i gyflawni'r weledigaeth a nodir yn Law yn Llaw at Iechyd Meddwl'.

Edrychaf ymlaen at weld hynny'n dwyn ffrwyth. Weinidog, gwn mai un o'r problemau mawr yw adnoddau. Rydym wedi bod yn sôn am therapïau siarad—mae'n ymwneud ag adnoddau. Weithiau, nid oes gennym adnoddau i wneud hynny. Rwy'n derbyn hynny, ond mae angen inni ddechrau datblygu'r adnoddau hynny. Nid oes gennym ddigon, felly gadewch i ni eu cael yn eu lle, gadewch i ni wneud yr hyfforddiant, gadewch i ni gael pobl i allu darparu'r gwasanaethau hyn. Rhaid inni fod mewn sefyllfa, fel cenedl, i allu cefnogi pobl â salwch meddwl er mwyn sicrhau, fel cymuned, nad ydynt yn cael eu gadael yn agored i niwed yn eu cartrefi eu hunain.

Credaf ei bod yn eithaf amlwg yma heddiw fod llawer o'n Haelodau, o bob plaid, yn cydnabod y brys i sicrhau gwelliant parhaus yn y modd y darparwn gymorth ar gyfer gofal iechyd meddwl. Rydym yn ymwybodol iawn nad yw problemau iechyd meddwl yn gwahaniaethu; maent yn effeithio ar famau, plant, tadau, mamau beichiog, pobl ifanc, oedolion, pobl ganol oed, y genhedlaeth hŷn a'r rhai sydd ag anhwylderau eraill ac sydd wedi cael diagnosis o gyflyrau eraill gan waethygu'r broblem. Er bod gofalu am iechyd meddwl yn galw am gryn dipyn o hunanofal a gweithredu arferion ffordd o fyw iach, i ddioddefwyr profiadau niweidiol a thrawmatig ac argyfyngau iechyd meddwl difrifol, mae ymyrraeth a gofal iechyd meddwl priodol yn hanfodol. Ac eto, nid yw ein gwasanaethau iechyd meddwl a'r modd y trefnir ac y rheolir ein byrddau iechyd ar hyn o bryd, mewn rhai achosion, yn ddigon da i allu ymdopi â'r galw hwn. Mae ansawdd y gofal sydd ei angen i atal cynnydd pellach yn y cyfraddau hunanladdiad—ymhlith pobl ifanc ac oedolion gwrywaidd yn benodol—camddefnyddio sylweddau a salwch meddwl gwanychol yn eithriadol.

Fel Aelod Cynulliad—Aelod etholaeth gyda swyddfa yn nhref Llandudno—yn anffodus, rwy'n gweld gormod o dystiolaeth anecdotaidd o bobl na allant gael cymorth iechyd meddwl nac unrhyw fath o gwnsela neu unrhyw beth, ar adeg pan fyddant yn wynebu argyfwng dwys. Yn wir, Lywydd, mae hyfforddiant a chadw staff meddygol a gweithwyr proffesiynol cymwysedig yn un o fy mhrif bryderon. Yn ôl Mind, fel rhan o'r cwricwlwm hyfforddi meddygon teulu, ar hyn o bryd, un yn unig o'r 21 modiwl clinigol sy'n canolbwyntio ar iechyd meddwl, ac mae nifer y cylchdroadau y mae meddygon dan hyfforddiant yn eu cyflawni mewn amgylchedd iechyd meddwl wedi bod yn gostwng yn ystod y pum mlynedd diwethaf. Mae'n mynd tuag at yn ôl. Eto i gyd, nid yw'r tueddiadau hyn yn adlewyrchu'r ffaith mai problemau iechyd meddwl bellach yw'r epidemig modern a bod un rhan o dair o apwyntiadau meddygon teulu bellach yn ymwneud â materion iechyd meddwl.

Felly, gofynnaf i'r Gweinidog, yn onest ac yn gwbl ddidwyll, sut y gall Llywodraeth Cymru sicrhau bod meddygon a gweithwyr proffesiynol meddygol dan hyfforddiant yn cael yr hyfforddiant—yr hyfforddiant perthnasol—sydd ei angen mewn gwirionedd ar gyfer anghenion pobl o bob oed ar hyn o bryd—

A wnewch chi dderbyn ymyriad?

Gwnaf, wrth gwrs.

A ydych yn cytuno gyda'r hyn a ddywedodd fy nghyd-Aelod, Helen Mary Jones—y gallai problemau llawer o bobl gydag iechyd meddwl yn hawdd fod yn gysylltiedig â diwygio lles? Ac os ydych yn derbyn hynny, a ydych yn derbyn, pe bai gennym reolaeth dros rai agweddau ar ddiwygio lles yma, y gallem liniaru rhai o'r agweddau gwaethaf hynny arno?

Yr hyn a ddywedwn wrth yr Aelod, gyda phob parch, yw bod llu o resymau pam fod problemau iechyd meddwl—

Ond a yw diwygio lles yn un ohonynt?

Ac i fod yn onest, gadewch i ni—. Rydym yn sôn am broblemau iechyd meddwl a sut y gallwn ni, ar draws y Siambr hon, weithio tuag at—

Achosion?

Diwygio lles—gadewch inni gael y ddadl honno ar ddiwrnod arall. Ond rwy'n poeni mwy am fy etholwyr na allant gael gafael ar driniaeth a chymorth pan fyddant ei angen, Leanne.

At hynny, gan droi at ddarparu gofal iechyd, hoffwn dynnu sylw penodol at y ddarpariaeth anghyfartal ac anghyson o ofal argyfwng a gwasanaethau y tu allan i oriau. Ymgorfforir yr anghysondeb rhanbarthol hwn gan Abertawe, sy'n cynnig cyswllt ffôn mewn argyfwng 24/7, o gymharu â Phen-y-bont a Chastell-nedd Port Talbot, sydd ond yn cynnig y gwasanaeth hwn o 9 a.m. tan 9 p.m. Ac fe fyddaf yn onest, nid oes gennyf unrhyw ddarpariaeth yn Aberconwy y gwn amdani, neu y gŵyr fy etholwyr amdani, ar ôl 5 o'r gloch. Pan fydd pobl yn teimlo ar eu gwaethaf—gall fod am 2 o'r gloch yn y bore, gall fod am 4 o'r gloch yn y prynhawn, gall fod am 7.15 gyda'r nos, ac nid oes gennym y gwasanaethau hynny ar waith. Mae angen system gymorth 24/7 365 diwrnod rywsut neu'i gilydd yng Nghymru.

Mae'r sefyllfa o ran cymorth mewn argyfwng hyd yn oed yn fwy brawychus ar gyfer plant a phobl ifanc. Yng Nghwm Taf a Chaerdydd a'r Fro, mae timau argyfwng CAMHS ar gael rhwng 10 a.m. a 10 p.m. saith diwrnod yr wythnos, ac eto ym Mhowys nid oes unrhyw wasanaethau ar gael ar benwythnosau neu ar ôl 5 p.m.. Rwy'n gofyn i'r Gweinidog: 'Beth sy'n cyfiawnhau amrywio o'r fath?' Yn sicr, dylai mynediad cyfartal at wasanaethau fod yn elfen endemig sy'n rhedeg drwy unrhyw wasanaeth a ddarperir ganddo fel Gweinidog iechyd.

Yn wir, o ran rheoli, dylai'r Siambr fod yn ymwybodol hefyd o'r problemau llety i bobl ifanc sy'n wynebu risg uchel. Ymhelaethodd fy nghyd-Aelod Mohammad Asghar yn dda ar y problemau a amlygir yn y diffyg gallu i recriwtio pobl yn yr uned yn Abergele, sy'n gweld pobl—ac mae hefyd yn gweld awdurdodau lleol a byrddau iechyd yn gwario cannoedd o filoedd o bunnoedd er bod gennym ddarpariaeth hollol briodol o offer ac adeiladau yn Abergele, ond nid oes gennym staff hyfforddedig, cymwysedig.

Yn Aberconwy, mae canslo apwyntiadau iechyd meddwl ar fyr rybudd oherwydd prinder seiciatryddion ymgynghorol a gweithwyr arbenigol eraill wedi niweidio cleifion yn Nant y Glyn a Roslin. A phan fydd gennych broblem iechyd meddwl, mae cael eich apwyntiad wedi'i ganslo'n sydyn yn rhywbeth sy'n eich gwanychu'n eithafol iawn. Pan sonnir am hynny fel mater o bryder, ychydig iawn o sylw a gaiff.

Nawr, rwy'n edrych ymlaen at gynllun cyflawni 'Law yn Llaw at Iechyd Meddwl' sydd ar y gweill ar gyfer 2019-22, ond peidiwch â gadael i hwn fod yn gynllun cyflawni arall gyda thargedau uchelgeisiol a llawer o eiriau gyda fawr ddim gweithredu. Hoffwn ofyn i'r Gweinidog: os gwelwch yn dda, canolbwyntiwch ar anghenion y rhai sydd â phroblemau iechyd meddwl ledled Cymru, a gadewch inni fod yn arloeswyr ac yn hyrwyddwyr ar eu rhan, oherwydd maent yn rhan ganolog iawn o'n cymdeithas.

Rwy'n croesawu'r cyfle i gyfrannu at y ddadl. Os caeaf fy llygaid, gallwn dyngu fy mod wedi bod yma o'r blaen, oherwydd pan ddeuthum gyntaf i'r Siambr hon, roeddwn yn eistedd yn y gadair hon ac roedd fy nghyd-Aelod Jonathan Morgan yn eistedd lle mae Nick Ramsay yn eistedd, ac yn y balot ar gyfer Mesurau ar y pryd, roedd yn ddigon ffodus i ennill y balot ar gyfer y Mesur iechyd meddwl. Cymerodd y Llywodraeth y Mesur iechyd meddwl hwnnw o dan ei hadain, ac fe'i cyflwynwyd yn sgil hynny. Un o'r pethau y ceisiai'r Mesur ei gyflawni wrth gwrs oedd rhoi diwedd ar y loteri cod post y teimlai llawer o bobl ei bod yn bodoli ar y pryd. Yn anffodus, oddeutu 10 mlynedd yn ddiweddarach, yn ôl adroddiad Arolygiaeth Gofal Iechyd Cymru, mae'n amlwg fod y loteri cod post honno'n dal i fodoli mewn llawer o wasanaethau iechyd meddwl.

Nid sgorio pwyntiau gwleidyddol mewn unrhyw fodd yw hyn. Nid wyf yn credu bod iechyd meddwl yn bwynt gwleidyddol, i fod yn onest gyda chi. Buaswn yn ei ystyried yn rhyfeddol pe bai unrhyw un o unrhyw blaid wleidyddol yn ceisio darostwng gwasanaethau iechyd meddwl neu'r ddarpariaeth o wasanaethau iechyd meddwl. Mae'n amgylchedd heriol i weithio ynddo, yn enwedig pan edrychwch ar y cynnydd yn y galw am y gwasanaethau hynny. Ond mae'n hanfodol fod yna gynllun cydlynol ar waith i gadw at y teimladau a fynegwyd yn y Siambr hon oddeutu 10 mlynedd yn ôl ynglŷn â dileu'r loteri cod post, ynglŷn â deall arwyddocâd y galwadau ar y gwasanaethau, boed yn y gymuned neu mewn lleoliad acíwt. Rwy'n gobeithio y bydd y Gweinidog, pan fydd yn crynhoi'r ddadl y prynhawn yma, yn rhoi hyder inni, fel Gweinidog ac fel adran—ac ar draws y Llywodraeth, mewn gwirionedd, oherwydd mae hyn yn ymwneud â mwy na'r adran iechyd, mae hyn ar draws y Llywodraeth—fod yna gynllun cyfunol ar waith i godi'r targedau cyflawni fel y gall pobl, yn y pen draw, gael yr amseroedd aros is a chael yr ymateb sydd ei angen arnynt pan fo argyfwng yn digwydd a phan fo aelodau teuluol yn chwilio am gymorth i gefnogi un o'u hanwyliaid sy'n wynebu'r argyfwng hwnnw.

Un o'r pethau pan gyhoeddwyd y Senedd Ieuenctid yn ddiweddar a phan gyfarfûm ag aelodau'r Senedd Ieuenctid o fy ardal etholiadol fy hun—roedd pob un o'r aelodau'n nodi gwasanaethau iechyd meddwl ar gyfer pobl ifanc fel maes blaenoriaeth, ynghyd â darparu cymorth iechyd meddwl yn yr ysgol, yn arbennig. Un peth nad oedd y Mesur iechyd meddwl yn ei roi, mae'n amlwg, oedd yr hawl honno i unrhyw un o dan 18 oed. Roedd yn bwynt y ceisiwyd edrych arno ar y pryd, ac mae'n faes pryder problemus sy'n tyfu eich bod yn edrych ar yr amseroedd aros i bobl ifanc gael mynediad at gymorth a chefnogaeth, rydych yn edrych ar yr amseroedd aros i'r teuluoedd gael y cymorth hwnnw, ac nid yw'n digwydd, Weinidog. Rwy'n gobeithio, unwaith eto, yn eich ymateb i hyn, y gallwch roi rhyw oleuni i ni ynglŷn â pha ddatblygiadau rydych yn eu rhoi ar waith i gefnogi pobl mewn addysg sy'n cael trafferth gyda'u hiechyd meddwl, oherwydd, yn amlwg, rydym yn gwybod ei fod yn faes sy'n peri pryder cynyddol. Fel y dywedais, pan gyfarfûm ag aelodau a etholwyd o fy ardal etholiadol fy hun i'r Senedd Ieuenctid, roeddent yn bryderus iawn ynglŷn â'r maes hwn ac yn ei restru fel un o'u tair prif flaenoriaeth.

Hefyd, wrth edrych ar yr adroddiad ac edrych ar beth o'r iaith sydd i'w gweld yn benodol, rwy'n credu bod yna ddarpariaeth, yn amlwg, ac yn gwbl briodol felly, ar gyfer darparu gwasanaethau iechyd meddwl yn Gymraeg a Saesneg, ond fel cynrychiolydd ar gyfer Canol De Cymru—ac mae'r Gweinidog ei hun yn cynrychioli un o'r cymunedau mwyaf amrywiol yng Nghymru, De Caerdydd a Phenarth—mae'n bwysig gwneud yn siŵr fod ieithoedd yn cael eu cynnwys yn y ddarpariaeth ac nad yw pobl yn cael eu heithrio oherwydd yr iaith y maent yn ei siarad. Rwy'n derbyn bod hwn yn faes anodd iawn i weithio gydag ef, oherwydd weithiau rydych yn sôn am ychydig iawn o bobl, ond mae angen darparu gwasanaethau cyfieithu gwell ym maes iechyd meddwl, fel nad yw pobl yn cael eu heithrio yn sgil diffyg cyfieithydd addas i fod yno lle bo angen ac yn y gymuned.

Ac os caf orffen ar y pwynt olaf yn ogystal, rwy'n meddwl mai un o'r pethau a fyddai'n helpu meddygon teulu yn enwedig i ddarparu gwasanaeth gwell yw therapïau siarad, oherwydd dyma faes arall y mae gennyf ddiddordeb personol ynddo. Rwy'n gresynu bod pobl yn aml iawn yn cael eu trin yn feddygol drwy gyffuriau neu ryw fodd arall, pan fo therapïau siarad yn gallu bod o gymaint o gymorth i bobl ac yn eu cadw allan o'r sector acíwt mewn gwirionedd, os cânt therapi siarad mewn modd amserol. Ac nid oes unrhyw gofrestr genedlaethol ar gael i allu cynnwys gweithwyr proffesiynol—therapyddion neu gwnselwyr—arni. Mae llawer o gyrff cydnabyddedig yn rhoi achrediad, ond os ydych yn feddyg teulu, er enghraifft, ni cheir unrhyw gofrestr genedlaethol y gallwch ei defnyddio i gyfeirio rhywun ati, i gael mynediad at gymorth drwy therapïau siarad. Credaf fod hynny'n ddiffyg yn y system—ac efallai y bydd rhywun am fy nghywiro—y gellid ei unioni'n gymharol syml drwy roi cofrestr o'r fath ar waith. Felly, rwy'n gobeithio y gall y Gweinidog gymryd rhan yn hynny hefyd wrth iddo annerch y Cynulliad heddiw. Ond rwy'n croesawu'r cyfle i gyfrannu at y ddadl hon, ac yn benodol yr ysbryd y cynhaliwyd y ddadl ynddo, oherwydd pan fydd un o bob pedwar ohonom yn cael episod o salwch meddwl ar ryw adeg yn ystod ein hoes, mae'n ddyletswydd arnom oll fel deddfwyr i sicrhau, pan fyddwn yn pasio deddfwriaeth, ei bod yn cyflawni, a phan fydd problem yn codi, ein bod yn rhoi sylw iddi.

Galwaf ar y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol, Vaughan Gething.

Diolch ichi, Lywydd. Rwy'n falch o gael cyfle heddiw i ailddatgan cydnabyddiaeth y Llywodraeth hon i bwysigrwydd parhau i wella gwasanaethau iechyd meddwl. Hoffwn ddweud fy mod yn croesawu naws gyffredinol y ddadl heddiw, gyda llawer o gyfraniadau ystyrlon, gan gynnwys y rhai rwy'n cytuno â hwy a'r rhai lle nad wyf yn cytuno â phob rhan unigol. Credaf ei bod yn ddefnyddiol cael dadl wirioneddol iach lle ceir gwahaniaeth barn ac yn gyffredinol, rwy'n credu, uchelgais a rennir i weld gwelliannau i brofiadau a chanlyniadau drwy ein gwasanaethau iechyd meddwl, ac yn bwysig, y pwynt nad mater ar gyfer y gwasanaeth iechyd yn unig yw hwn. Yn aml, mae'r gwelliannau a'r pethau sy'n gwneud pobl yn wydn mewn perthynas â'u hiechyd meddwl yn ymwneud â mwy na'r gwasanaeth iechyd yn unig.

Nawr, un o brif rannau'r cynnig a'r ddadl heddiw yw'r adroddiad thematig gan Arolygiaeth Gofal Iechyd Cymru ac Arolygiaeth Gofal Cymru. Mae'n amlygu themâu a materion allweddol sy'n deillio o'u cyd-adolygiadau o dimau iechyd meddwl cymunedol. Mae'r cyd-adolygiadau'n adlewyrchu natur integredig y gwasanaethau hyn rhwng byrddau iechyd lleol ac awdurdodau lleol, ond mae'r adroddiad thematig yn canolbwyntio ar wasanaethau i oedolion. Wrth gwrs, rydym wedi trafod cleifion mewnol CAMHS yn gynharach heddiw yn y cwestiwn amserol, ac mae gennym lawer iawn o waith ar y gweill i geisio gwella gwasanaethau iechyd meddwl ar gam cynharach, mwy ataliol yn y cyd-grŵp gorchwyl a gorffen gweinidogol mewn ymateb i'r adroddiad 'Cadernid Meddwl'. Mae'r adroddiad thematig yn cydnabod bod cynnydd yn digwydd, gan gynnwys cydweithredu cynyddol rhwng iechyd a gofal cymdeithasol ac ar ddarparu gwasanaeth ymatebol yn ystod cyfnod pan ydym yn wynebu craffu a galw cynyddol am wasanaethau iechyd meddwl. Mae'r adroddiad yn gwneud 23 o argymhellion ar gyfer gwella, a gallaf gadarnhau bydd y Llywodraeth yn ymateb i bob un o'r argymhellion hynny.

Nawr, mewn ymateb cychwynnol i'r adroddiad, ysgrifennodd prif weithredwr GIG Cymru at Arolygiaeth Gofal Iechyd Cymru ar 20 Mawrth. Roedd yn nodi disgwyliadau Llywodraeth Cymru y bydd byrddau iechyd yn ymgysylltu â phartneriaid awdurdod lleol i ddarparu cynlluniau gwella cadarn fel eu hymateb i'r argymhellion yn yr adroddiad, a gallaf gadarnhau y bydd cefnogi timau iechyd meddwl cymunedol yn faes blaenoriaeth yn ein cynllun cyflawni 'Law yn Llaw at Iechyd Meddwl'. Byddwn yn ymgynghori ar y cynllun cyflawni o fewn yr ychydig fisoedd nesaf, a bydd y cynllun cyflawni hefyd yn datblygu'r argymhellion o'r adolygiad diweddar o gynllunio gofal a thriniaeth gan uned gyflawni'r GIG. I gefnogi'r gwelliannau hyn, byddwn yn targedu buddsoddiad ychwanegol dros y flwyddyn ariannol nesaf. Bydd hwnnw'n cynnwys arian i gynyddu'r ystod o therapïau seicolegol a mynediad atynt, a bydd yn adeiladu ar y £5.5 miliwn ychwanegol a ddarparwyd yn y flwyddyn sydd newydd ddod i ben.

Mae'r cyd-adolygiad hefyd yn gwneud argymhellion mewn perthynas â system wybodaeth gofal cymunedol Cymru. Rydym wedi ymrwymo arian sylweddol i gefnogi gweithredu'r system TGCh hon ar draws ein 22 awdurdod lleol a'n saith bwrdd iechyd. Mae'n ymdrin â'r rhyngwyneb rhannu gwybodaeth o fewn y byrddau iechyd a rhwng byrddau iechyd ac awdurdodau lleol, gan gynnwys ein tîm iechyd meddwl cymunedol. Hoffwn ymateb i rai o'r pwyntiau am y set ddata graidd ar gyfer iechyd meddwl yr ydym wedi ymrwymo i'w chwblhau. Bydd yn cynnwys nodi targedau priodol ac ystyrlon a datblygu dull sy'n canolbwyntio mwy ar ganlyniadau o gyflawni'r gwaith hwn. Datblygir yr eitemau data hyn gan fwrdd llywio prosiect cenedlaethol amlasiantaethol, ac ar hyn o bryd maent yn mynd drwy'r bwrdd safonau arloesedd ar gyfer Cymru er mwyn sicrhau eu bod yn cael eu casglu mewn ffordd gyson. Nid wyf eisiau gorfod esbonio sut y mae'r ystadegau a gynhyrchwn yn y pen draw yn wahanol mewn gwahanol rannau o'r wlad. Mae'r gwaith yn digwydd fesul cam ar hyn o bryd ond mae disgwyl iddo ddod i ben erbyn diwedd y flwyddyn galendr hon, a bydd y set ddata'n cael ei chynnwys o fewn y system wybodeg ar gyfer gofal cymunedol yng Nghymru. O safbwynt iechyd meddwl, rydym wedi cyflogi staff i gefnogi gwaith yn uniongyrchol gyda thimau ledled Cymru drwy gydol 2019 i dreialu casglu data a ffurflenni gan ddefnyddio ein systemau TG presennol i baratoi ar gyfer gweithredu o fewn y system wybodaeth ar gyfer gofal cymunedol yng Nghymru. [Torri ar draws.] Fe wnaf.

Bydd hyn yn cynnwys gwaith i lywio ymarfer sy'n canolbwyntio ar ganlyniadau, yn casglu gwybodaeth am brofiad defnyddwyr o wasanaethau ac yn gwella cysondeb wrth ddefnyddio mesurau canlyniadau ac i fesur cynnydd a gwellhad. Byddwn yn anelu i ymestyn y gwaith hwnnw ar draws yr holl dimau yn 2020-21, fel bod data iechyd meddwl yn cael ei gyhoeddi'n rheolaidd pan fydd y system yn gweithredu'n llawn ac yn briodol.

Diolch am gael y newyddion diweddaraf ar hynny, ond yn amlwg mae wyth mlynedd wedi mynd heibio ers inni gael ymrwymiad clir i gyflwyno'r set ddata graidd hon, a bydd llawer o bobl yn teimlo nad yw hynny'n rhoi digon o sylw neu flaenoriaeth, a dweud y gwir, i wneud hyn. Does bosib nad oes darnau o wybodaeth y gellir eu cyhoeddi yn y cyfamser—cyfres dros dro, os mynnwch, o dargedau—gyda rhywfaint o ddata perfformiad clir ynghlwm wrthynt cyn y cyhoeddir y set ddata graidd. A ydych yn derbyn y gallu i allu cynhyrchu rhywbeth yn y cyfamser sy'n ystyrlon, efallai yn erbyn perfformiad y targedau sydd eisoes gennych? Mae'n destun pryder yn fy marn i nad oes digon o wybodaeth gan fyrddau iechyd fel Betsi Cadwaladr—bwrdd sy'n destun mesurau arbennig am ei berfformiad ym maes iechyd meddwl—a buaswn yn ddiolchgar pe gallech ddweud wrthym: a allwch roi rhywbeth yn y cyfamser, ac yn enwedig, a allwn gael rhywfaint o wybodaeth gan Betsi Cadwaladr?

Credaf fod nifer o gwestiynau ychwanegol yno, Lywydd. Gallaf ddweud, fodd bynnag, ein bod eisoes wedi darparu data perfformiad. Caiff ei gyhoeddi, ac rwy'n fwy na pharod i ystyried eto os oes yna bethau y gallem eu gwneud yn y cyfamser. Ond fy nod yw cyhoeddi data rheolaidd ynghylch gwasanaethau iechyd meddwl sy'n wirioneddol ddefnyddiol, ac er mwyn gwneud hynny, mae'n rhaid iddo gynnwys ymgysylltu ag amrywiaeth o bobl wahanol. Byddai'n llawer gwell gennyf gael rhywbeth sy'n ddefnyddiol na rhywbeth sy'n gyfleus neu'n gyflym.

Nawr, canolbwyntiodd y cyd-adolygiad thematig ar dimau iechyd meddwl cymunedol. Mae'n bwysig deall y galw cyffredinol am wasanaethau iechyd meddwl y cyfeiriwyd ato ar sawl achlysur yn y ddadl heddiw. Dengys data rheoli fod timau datrys argyfwng a thriniaeth yn y cartref wedi gweld cynnydd yn y nifer o atgyfeiriadau a nifer yr asesiadau yn ystod y ddwy flynedd ddiwethaf. Yn y flwyddyn ddiwethaf yn unig, derbyniodd y gwasanaethau iechyd meddwl cymunedol oddeutu 20,000 o atgyfeiriadau ar gyfer asesiadau argyfwng, ac ar gyfartaledd, ceir mil o atgyfeiriadau ychwanegol bob mis at wasanaethau cymorth iechyd meddwl sylfaenol lleol o gymharu â 2013. O ran gweithgarwch, mae dros 200,000 o bobl wedi cael eu gweld gan wasanaethau iechyd meddwl sylfaenol lleol ers eu cyflwyno, gyda 100,000 o bobl yn cael ymyriadau therapiwtig. Mae'r galw cynyddol hwnnw yn rhannol yn adlewyrchu gwell dealltwriaeth o iechyd meddwl yn ein cymdeithas, ac yn rhannol y ffactorau ychwanegol sy'n ysgogi pobl i ofyn am fwy o gymorth ar gyfer nifer fwy, o bosibl, o achosion o heriau iechyd meddwl, a pharodrwydd i ofyn am help sy'n gadarnhaol mewn gwirionedd. Mae hyn hefyd yn ganlyniad i'n dull o ddarparu mwy o gymorth yn y gymuned. Gwelsom gynnydd yn yr angen am wasanaethau cymunedol, ac rydym wedi gweld gostyngiad yn nifer y bobl sydd angen eu derbyn i'r ysbyty.

I gydnabod y galw cynyddol, rydym yn parhau i wario mwy ar iechyd meddwl nag unrhyw ran arall o'n gwasanaeth iechyd gwladol. Rydym yn parhau i glustnodi cyllid ar gyfer iechyd meddwl. Mewn gwirionedd, gwyddom fod byrddau iechyd yn gwario mwy na'r hyn a glustnodwyd ar gyfer iechyd meddwl, ac ers 2016-17, mae cynnydd o 12.5 y cant wedi bod yn yr arian a glustnodwyd. Yn y flwyddyn ariannol nesaf, bydd yr arian a glustnodir yn £679 miliwn—cynnydd gwirioneddol ac ystyrlon a pharhaus yn y cyllid. Ac mae hynny'n cynnwys £14.3 miliwn ychwanegol o fuddsoddiad wedi'i dargedu ar gyfer gwella meysydd blaenoriaeth allweddol, gan gynnwys gwasanaethau iechyd meddwl ar gyfer plant a'r glasoed, therapïau seicolegol, amenedigol, argyfwng a'r tu allan i oriau. Ac ar wasanaethau argyfwng a thu allan i oriau, dyma un o brif flaenoriaethau GIG Cymru yn y flwyddyn i ddod. Mae'n adeiladu ar ein gwaith blaenorol yn sefydlu timau argyfwng CAMHS a gwasanaethau cyswllt seiciatrig i oedolion, sy'n gweithio ar benwythnosau a'r tu allan i oriau.

Nawr, rwy'n deall ac yn awyddus i gydnabod ac ailadrodd y sylwadau am barch cydradd rhwng iechyd corfforol ac iechyd meddwl, ac i ailddatgan ymrwymiad ein Llywodraeth i gyflawni hynny—lefel gyfartal o ofal, boed ar gyfer iechyd corfforol neu iechyd meddwl.

Felly, rwy'n croesawu'r pwyslais parhaus ar iechyd meddwl. Edrychaf ymlaen at ymgysylltiad yr Aelodau yn y cam nesaf o 'Law yn Llaw at Iechyd Meddwl' a'r ymgynghoriad cysylltiedig. Rydym wedi ymrwymo i gyflawni gwelliannau gwirioneddol a chynaliadwy yn y gwasanaethau, y profiadau a'r canlyniadau. A byddwn yn gwneud hynny cyn gynted â phosibl, er mwyn cynnal gofal o'r ansawdd y byddai pob un ohonom yn ei ddisgwyl.

Galwaf ar David Melding i ymateb i’r ddadl.

Diolch yn fawr, Lywydd. A gaf fi ddweud bod Darren Millar wedi dechrau'r ddadl hon drwy ddweud bod dadleuon iechyd meddwl ymhlith y dadleuon gorau a gawn yn y Cynulliad? A bu'r Gweinidog yn hael wrth gydnabod naws adeiladol y ddadl hon, a chredaf y byddem oll yn cytuno iddi fod yn ddadl ystyrlon a phriodol iawn. Aeth Darren ymlaen i siarad hefyd am y straeon personol a roddwyd gan nifer o ACau dros y blynyddoedd mewn perthynas â'u problemau iechyd meddwl eu hunain—fy hun yn eu plith—a chredaf ei bod hi'n bwysig iawn i bobl gyhoeddus, ac enwogion yn enwedig, i siarad allan. Mae'n caniatáu inni chwalu'r mythau sydd ynghlwm wrth y mater, ac mae hynny'n bwysig tu hwnt. Aeth Darren ymlaen wedyn i siarad am yr ymgyrch 'Amser i Newid', sydd, wrth gwrs, â'r math hwnnw o amcan wrth ei wraidd. Yna siaradodd am bwysigrwydd y ddadl hon gan ein bod yn aml yn anwybyddu pwysigrwydd timau iechyd meddwl cymunedol ac yn benodol, tynnodd sylw at yr angen am dimau argyfwng 24 awr y dydd, saith diwrnod yr wythnos, y cyfeiriodd Aelodau eraill a'r Gweinidog ato hefyd.

Dywedodd Helen Mary fod amseroedd aros yn broblem go iawn, a chredaf ei bod yn briodol inni ganolbwyntio ar hynny. Mae angen gwella'r data hwnnw ac mae angen inni sicrhau bod y terfyn amser ar gyfer y cynllun data newydd yn digwydd cyn gynted â phosibl. A threuliodd y Gweinidog beth amser yn sôn am hynny yn yr ymateb hwn.

Soniodd Mohammad Asghar am yr amrywioldeb a'r anghysondeb ar draws Cymru, sy'n her go iawn, rwy'n credu—fod angen inni godi safonau yn gyffredinol a sicrhau bod pobl yn cael gwasanaeth o'r radd flaenaf lle bynnag maent yng Nghymru.

Soniodd David Rees am yr angen am ymateb amserol i gyd-adroddiad AGIC/AGC, a gwahoddodd y Gweinidog i ddweud pryd y byddai'r Llywodraeth yn ymateb. Mae arnaf ofn y bydd yn rhaid eich siomi ar yr achlysur hwn oherwydd ni chawsoch wybod yn union pa bryd fyddai hynny'n digwydd. Er hynny, er tegwch i'r Gweinidog, fe roddodd rai manylion ynglŷn â dull y Llywodraeth o weithredu. Ac yna siaradodd David am le teulu a gofalwyr yn hyn, ac yn aml nid ydynt hyd yn oed yn gwybod sut i gysylltu â'r timau argyfwng a thu allan i oriau. Mae hwnnw'n fethiant allweddol.

Soniodd Janet am y ffaith bod gan bob math o bobl anawsterau iechyd meddwl. Mae pawb ohonom yn agored i niwed. Byddai'r rhan fwyaf ohonom, o orfod wynebau ffactorau penodol, yn debygol o ddioddef rhyw ffurf ar drallod meddwl neu salwch meddwl. Ac mae hynny'n wirioneddol bwysig. Ac yna fe siaradodd yn briodol iawn yn fy marn i am yr angen am fwy o fodelau iechyd meddwl mewn hyfforddiant meddygol, a chredaf fod y pwyntiau a wnaethoch yno wedi creu argraff ar bob un o'r Aelodau.

Dywedodd Andrew R.T. ei bod hi braidd fel pe baem wedi bod yma o'r blaen: 2007, Jonathan Morgan yn ennill y balot. Rwyf bob tro braidd yn amheus o'r ymadrodd eich bod yn 'ennill balot', ond beth bynnag, cafodd ei enw ei ddewis, a dewisodd Fesur iechyd meddwl. A chefais y fraint o gadeirio'r pwyllgor trosolwg deddfwriaethol a edrychodd ar hynny. Ac roedd yn garreg filltir wirioneddol bwysig mewn gwirionedd yn ein gwaith. A soniodd Andrew hefyd am werth consensws gwleidyddol yn hyn o beth.

A gaf fi gymeradwyo ymateb y Gweinidog at ei gilydd? Credaf iddo geisio mynd i'r afael â'r prif gwestiynau a godwyd—nid er boddhad llwyr i ni o reidrwydd ym mhob achos, ond ni chredaf iddo osgoi unrhyw beth. Mae'r cyd-adroddiad thematig yn cydnabod bod cynnydd yn cael ei wneud, ond bydd y Llywodraeth yn ymateb i bob un o'r argymhellion ac yna bydd yn datblygu cynllun cyflawni. Credaf fod hynny'n bwysig. Mae gwaith ar y set ddata'n parhau a rhaid iddo fod yn drylwyr. Yn amlwg, mae'n rhaid i'r terfyn amser adlewyrchu hynny, ond rydym ei angen cyn gynted â phosibl.

Cydnabu hefyd fod angen i dimau argyfwng a thu allan i oriau fod yn brif flaenoriaeth ac yna fe wnaeth bwynt pwysig iawn yn fy marn i. Fe fyddaf yn gorffen gyda hyn, a diolch i chi am eich amynedd, Lywydd. Wrth i'r galw gynyddu, i raddau helaeth am ein bod bellach yn siarad mwy am iechyd meddwl ac rydym yn ceisio cael mwy o bobl i ofyn am gymorth, rydym yn gwella'r math o gymorth y gallant ei gael gan y timau gofal sylfaenol, ac yn yr achos hwn, y timau gofal cymunedol. Felly, mae'r ffaith ein bod yn gweld cynnydd yn y galw yn dangos i raddau helaeth ein bod yn gwella, o leiaf o ran y canfyddiad cyffredinol o bwysigrwydd gofyn am gymorth. Gyda hynny, rwy'n dod â'r ddadl i ben.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn y cynnig heb ei ddiwygio? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.] Rwy'n gohirio'r bleidlais felly tan y cyfnod pleidleisio.

Gohiriwyd y pleidleisio tan y cyfnod pleidleisio.