Mae [R] yn dynodi bod yr Aelod wedi datgan buddiant.

Yr eitem nesaf yw’r ddadl gan Aelodau unigol o dan Reol Sefydlog 11.21(iv). Cyn inni ddechrau ar y ddadl yma, rydw i eisiau atgoffa Aelodau am fy nisgwyliadau o ran ymddygiad yn y Siambr. Mae hwn yn bwnc lle mae barn gryf ar y ddwy ochr, a hynny ar fater sy’n amserol iawn. Dylai hynny olygu ein bod yn cael dadl nawr sy’n ddiddorol, yn ddifyr ac yn angerddol. Ond nid yw hynny’n esgus dros heclo neu siarad dros siaradwyr neu unrhyw fath o ymddygiad a fyddai’n amharu ar urddas y lle yma. Rydw i hefyd eisiau atgoffa Aelodau, o ystyried lefel y diddordeb yn y ddadl a’r pwnc yma, fy mod i am alw cynifer o Aelodau â phosibl. Byddaf felly’n cyfyngu’r siaradwyr i dri munud yr un, ac eithrio’r rhai sy’n agor a chau’r ddadl, a’r Gweinidog sy’n ymateb. Gan mai dadl Aelodau unigol yw hon, byddaf hefyd yn ymdrechu i sicrhau adlewyrchiad teg o’r ddau safbwynt wrth alw Aelodau, yn hytrach na’r cydbwysedd pleidiol, fel y byddwn yn arfer. Felly, rydw i’n galw, i wneud y cynnig, Eluned Morgan.

Cynnig NDM6020 Eluned Morgan, Dawn Bowden, Dafydd Elis-Thomas

Cefnogwyd gan David Melding [R]

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru:

Yn credu y byddai Cymru’n gryfach, yn ddiogelach ac yn fwy llewyrchus pe byddai’n parhau’n rhan o’r Undeb Ewropeaidd.

Cynigiwyd y cynnig.

Diolch, Lywydd. Ymhen dros wythnos, fe fydd gan bobl Cymru gyfrifoldeb anferth: cyfrifoldeb i benderfynu pa fath o ddyfodol maen nhw ei heisiau i’n gwlad. A ydym ni eisiau byw mewn gwlad fewnblyg, gul neu a ydym ni eisiau gwlad sy’n edrych allan a gwlad sy’n deall, os ydym ni eisiau dylanwadu yn y byd, mae angen inni gydweithredu gyda’n cymdogion agosaf? Fe fydd y penderfyniad yma’n effeithio ar ein dyfodol am genedlaethau i ddod. Rwyf eisiau tanlinellu heddiw fy mod i’n credu ein bod ni’n elwa yng Nghymru yn fwy nag unrhyw fan arall o’r Deyrnas Unedig o’n haelodaeth o’r Undeb Ewropeaidd. Rydym ni’n fwy llewyrchus, yn fwy diogel ac yn fwy dylanwadol oherwydd ein haelodaeth o’r Undeb Ewropeaidd.

The Wales football team gave us great pride last week. They’ve also reminded us that together we’re stronger. We’re stronger on the football pitch together and we also need to understand that we’re stronger when we act together with our nearest neighbours. The fact is that Wales is better off financially thanks to our membership of the European Union. We receive much more back than we put in: £79 per head according to a recent report. Our infrastructure has been rebuilt thanks to European money. People have been trained—200,000 of them—thanks to European funding and jobs have been created by the thousands thanks to EU cash.

Theoretically, we could continue to receive this highest tier of funding until 2020. We’ve already earmarked the money to regenerate our communities, to support the unemployed and to rebuild our infrastructure, including transport links like the metro. We have no idea if this funding will be honoured. These projects could be in jeopardy and I, for one, have no confidence at all that a right-wing Government in London who is short changing us already through the Barnett formula will make up for what’ll be taken from us if we were to leave the EU.

Some on the ‘Out’ campaign are making promises to farmers that would not be in their gift to determine. Agriculture, they clearly haven’t worked out, is a devolved area. But this funding is not the key economic reason for us to remain in the EU. We should try and improve our wealth so we don’t need this funding. But the security of belonging to the biggest economic market in the world—500 million people—giving us opportunities to sell our goods and giving us opportunities that haven’t begun to be realised in the service sector yet, are things that we should not put in jeopardy.

This week, we’ve heard that Wales again has reached record levels of inward investment. These companies are choosing to base themselves here because it gives them a platform to enter that single market. We know that 150,000 jobs are dependent on that relationship. Now, nobody’s suggesting that those jobs are going to disappear overnight, but if you are sitting in Ford’s headquarters then you need to make a decision in future years whether you’re going to base yourselves in Spain, where they also have a plant, or here in Wales. If you look at the mark-up you need to enter that market—almost 10 per cent if we were outside the single European area—then you’ve got to ask, ‘Which choice are they likely to make?’ How many of our own export companies can really remain competitive when their mark-up is almost 10 per cent more than their European rivals?

Ninety-four per cent of Welsh lamb is exported to the European Union. And you know what? A lot of farmers I know have said, ‘Look, let’s ditch the European Union, let’s ditch the red tape’, but they’re living in cuckoo land if they think that they’ll be able to continue to export and tear up the rules and regulations that they need to adhere to if they want access to that market. The big difference is that they will have no say and no voice on what those rules will look like.

Our universities would suffer grievously from the absence of research and development funding. These are creating the jobs of the future, the jobs that will be paying for our social model, paying for our pensions and our health systems. And there will be an immediate price to pay. The Institute for Fiscal Studies has suggested around £30 billion could be wiped off the economy if we leave—£30 billion that currently is being spent on our health and education systems. And it won’t be the likes of Boris and Gove who’ll suffer; it’ll be the most vulnerable and the poorest in our society who will bear the brunt of these cuts. The ‘Leave’ campaign even at this late stage has given us no idea of what their vision of ‘leave’ looks like. You wouldn’t swap your house for another without seeing it first, without being sure of the location and the amenities where it was appropriate. This leap in the dark I think is madness.

And the idea of any individual country being able to call the shots in today’s globalised world is a fantasy. When the planes ploughed into those Twin Towers, it took minutes for it to affect our stock market. Already the insecurity of not knowing what’s going to happen next week has wiped billions off the stock market; it’s reduced the value of the pound. We are not controlling that. Sovereignty in today’s globalised society is an illusion. It’s like imagining Tim Peake boasting up there in his space station, independent, making his decisions, but the reality is he wouldn’t be there without a whole load of different communities and countries co-operating together, making sure he’s able to do his job.

Now, the EU is far from perfect, but, having sat in a gilt-clad chamber where people were there purely because of an accident of birth, I can tell you we should not be throwing stones. Labour, of course, wants to see an EU committed to social justice, protective of people’s rights as workers, as citizens, as consumers, an EU that understands the need for environmental protection, the need to tackle climate change and the need to respect sustainable development. We’ve benefited from a host of European laws. We have some of the cleanest beaches in Europe. We have high standards for recycling rates. We’ve got cleaner air. Would we be allowed to pursue criminals abroad, monitor extremists and work with Europol? The fact is nobody knows.

And today’s Tory cry of ‘red tape’ is our cry for protecting workers. The think tank Open Europe, on which much of the ‘Out’ campaign’s figures have been based, have calculated the costs of this so-called red tape. Let me just give you one example. They say that the working time directive, which limits working hours to 48 hours a week, costs the country £4 billion. They say the benefits are zero. Well, tell that to the cleaner who has no say over whether she’s allowed to do overtime. Tell that to the overworked mother who wants to go and see her children. Tell that to people like my husband who, when he was a trainee doctor, had to work 110 hours for the NHS. I for one am happy to relinquish a degree of sovereignty to give us the protection we need that we know we won’t receive from a Government hellbent on reducing workers’ rights, as we’ve seen in their introduction of the Trade Union Bill. But I think we’ve got to remember that, in this talk of markets, of rights and of the environment, the EU is the most successful example of a peace-making institution in history.

You know, 75 years ago, about two miles away from this very spot, my father’s house was totally obliterated by a German bomb. Who can imagine the terror of that poor child and other children around him? They thought they were safe and secure in their homes here in Wales and they became the target for an enemy. In this world full of instability, of threats, of new global challenges, we take that peace for granted at our peril. I hope that next week the people of Wales will think very carefully and chose to vote for prosperity, for peace and security and to remain a part of the European Union.

Mark Isherwood.

O, diar. Diolch. Ymddiheuriadau, Lywydd. Nid oes angen i ni fod yn yr UE i gydweithredu gyda phartneriaid Ewropeaidd. Rhaid i Gymru ym Mhrydain fod yn bartner sofran i Ewrop nid yn dalaith o’r UE fel rhan o gymuned fyd-eang sy’n edrych tuag allan. Os byddwn yn gadael, nid oes newid yn digwydd ar unwaith yn ystod y ddwy flynedd gyntaf. Byddai cymorth ffermio a chyllido strwythurol wedyn yn fater i Lywodraeth y DU mewn ymgynghoriad â’r gweinyddiaethau datganoledig. Oherwydd bod y DU yn un o gyfranwyr net mawr i’r UE, byddai mwy o arian ar gael.

Pan gynlluniodd Comisiwn yr UE i ddyrannu cronfeydd strwythurol ar gyfer y cyfnod 2014-2020, ceisiodd sicrhau toriadau o tua 27 y cant i Gymru. Ailddyrannodd Llywodraeth y DU ran o’r cyllid ar gyfer Lloegr er mwyn ailgydbwyso rhywfaint o’r diffyg hwnnw. Gyda Chymru allan o’r UE, gwleidyddion atebol i etholwyr Cymru fydd yn pennu cyllid yn y dyfodol.

Rhoddai’r DU gymhorthdal ​​i’w ffermwyr cyn iddi ymuno â’r UE a byddai’n gwneud hynny ar ôl i ni bleidleisio dros adael, gyda Llywodraeth Cymru yn gyfrifol am osod polisïau newydd i helpu ffermwyr yn lle rheoliadau fferm yr UE sydd wedi’u cynllunio’n wael. Eglurodd Gweinidog ffermio’r DU y byddai Llywodraeth y DU yn parhau i roi o leiaf yr un faint o gymorth ag y maent yn ei gael yn awr i ffermwyr ac i’r amgylchedd. Mae hyd yn oed y Prif Weinidog wedi dweud hynny’n glir.

Diolch i chi am gymryd yr ymyriad. Wrth gwrs, gwrandewais ar y cyfweliad a wnaeth y person hwnnw mewn gwirionedd, a phan gafodd ei herio yn ei gylch dywedodd na allai roi unrhyw sicrwydd. A ydych yn dweud y gallai roi sicrwydd neu a ydych yn cytuno ag ef na all roi sicrwydd, dim ond rhestr o ddymuniadau?

Fel Gweinidog gall gyflwyno cynigion ac os yw Tŷ’r Cyffredin yn ei basio fel corff sofran gyda gwleidyddion etholedig, fe fydd yn digwydd, ac mae’r Prif Weinidog ei hun wedi gneud yr ymrwymiad hwnnw. Wedi’r cyfan, mae gwledydd y tu allan i’r UE fel y Swistir a Norwy yn rhoi mwy o gymorth i’w ffermwyr mewn gwirionedd nag y mae’r DU a Chymru yn ei wneud.

Mae’r UE yn farchnad sy’n crebachu i’r DU, gydag allforion nwyddau a gwasanaethau i’r UE yn gostwng o 54 y cant yn 2006 i 44 y cant heddiw. Mae dros 60 y cant o allforion o Gymru bellach yn mynd i wledydd nad ydynt yn aelodau o’r UE. Yn 2014, roedd cyfran allforion nwyddau’r DU a oedd yn mynd i wledydd y tu allan i’r UE yn uwch na phob un o aelod-wladwriaethau eraill yr UE ac eithrio Malta. Mae cydbwysedd masnach rhwng y DU a’r UE wedi ffafrio gweddill yr UE bob blwyddyn ers i ni ymuno ac eithrio 1975, ac erbyn hyn mae gan y DU ddiffyg masnach mwy nag erioed gyda’r UE. Y DU yw partner allforio mwyaf yr UE, ac mae’n gwarantu miliynau o swyddi’r UE. Byddai o fudd enfawr i’r UE greu cytundeb masnach rydd cyfeillgar rhwng y DU a’r UE.

Fel y dywedodd cyn-ddirprwy gyfarwyddwr adran ymchwil Ewropeaidd y Gronfa Ariannol Ryngwladol bythefnos yn ôl, os awn yn ôl at yr egwyddorion economaidd craidd,

‘mae economeg yn niwtral ynglŷn ag a ddylid gadael neu aros’.

Wrth gefnogi undeb ffederal Ewropeaidd, pwysleisiodd Churchill na allai Prydain Fawr byth fod yn rhan ohono, gan ddatgan,

‘Rydym gydag Ewrop, ond heb fod yn rhan ohoni. Rydym yn gysylltiedig ond heb fod wedi’n cyfuno. Mae gennym ddiddordeb a chysylltiad ond nid ydym wedi’n hamsugno.’

Wel, mae’n bryd rhoi sofraniaeth o flaen y codwyr bwganod, democratiaeth o flaen y daroganwyr gwae a rhyddid o flaen ofn. Mae’n bryd i ni gymryd ein Teyrnas Unedig yn ôl.

Lywydd, rwy’n ffan mawr o’r grŵp The Clash. Rwy’n cofio eu gweld yng Ngerddi Soffia pan oeddwn yn 17 oed. Ni allaf fynd i mewn i’r trowsus lledr maint 28 hynny mwyach—os gallwn i byth—er bod y canu yn fy nghlustiau, ac mae yna, mae’n atgoffa’n barhaol efallai fy mod wedi cael gorddos o gerddoriaeth uchel yn y cyngherddau hynny—Siouxsie and the Banshees, The Damned, Tom Robinson ac wrth gwrs, The Clash. Felly, mae’n dda clywed un o’u traciau totemaidd, ‘Should I Stay or Should I Go’, ar yr awyr ac yn y newyddion cymaint yn ddiweddar. O Radio 4 i Radio Wales i erthyglau barn yn y cylchgrawn ‘Time’ a’r ‘Norfolk Eastern Daily Press’. Rwy’n siŵr na feddyliasant erioed y byddai’r trac roc pync bachog hwn yn dod yn gefndir i ddadl ar ddyfodol aelodaeth y DU yn yr UE yn y pen draw.

I Gymru, i dde Cymru, i fy etholaeth sef Ogwr, mae yna resymau clir pam y mae’n well peidio â chael drws yr UE wedi’i gau’n glep yn ein hwynebau, a’r cyntaf yw’r grym gwario. Un o fanteision yr UE yw y gellir dyrannu arian i ranbarthau lle y ceir mwy o angen, felly rydym yn bendant yn well ein byd yn ariannol yn yr UE gan ein bod yn derbyn cronfeydd strwythurol ar gyfer y Cymoedd ac ar gyfer cronfeydd datblygu gwledig ac yn y blaen i raddau llawer mwy na’r hyn a rown i mewn—llawer mwy na’r hyn rydym yn ei roi i mewn. Ac ie, ein harian ni yw hwn, ond ein harian ni yn dod yn ôl gyda hyd yn oed mwy wedi’i ychwanegu ato i dde Cymru a’r gorllewin a’r Cymoedd. Mae unrhyw un sy’n dadlau dros adael yn dadlau (a) dros gael llai o arian rhanbarthol a datblygu gwledig yn dod i orllewin Cymru a’r Cymoedd a chymunedau gwledig neu (b) wedi cael trafodaethau cyfrinachol gyda’r Canghellor i warantu y bydd yn ychwanegu at y grant bloc i Gymru wneud iawn am yr arian a gollwyd ac fel rydym newydd glywed, nid oes unrhyw sicrwydd.

Aeth tua £1.8 miliwn o’r cyllid hwnnw tuag at adfywio marchnad Maesteg, gwaith a gefnogwyd hefyd gan yr awdurdod lleol Llafur. Aeth tuag at y cynllun Pontydd i Waith, sydd o fudd i hyd at 2,000 o bobl yn Ogwr ac ar draws Cymoedd de Cymru, gan wella hyfforddiant a mentora sgiliau ar gyfer gwaith. Ac aeth £1.7 miliwn i’r cynllun STEM Cymru, sy’n hyrwyddo gyrfaoedd mewn gwyddoniaeth, technoleg, peirianneg a mathemateg i’n pobl ifanc. Ac i wardiau gwledig—sef pob un ond dwy o’r wardiau yn fy etholaeth yn Ogwr—mae’n mynd tuag at welliannau go iawn yn y mannau rydym yn byw ynddynt, drwy’r rhaglen datblygu gwledig a weinyddir gan Lywodraeth Cymru ac a ariennir gan yr UE, gan greu pethau fel campfa gymunedol mewn neuadd eglwys a adnewyddwyd ym Mlaengarw neu adnewyddu neuadd bentref Llangynwyd, gan ei throi o fod yn gragen led-adfeiliedig na châi ei defnyddio i fod yn ofod cymunedol ffyniannus sy’n dod â phobl at ei gilydd ac yn darparu paned hyfryd o de a chacen hefyd. Caiff hyn ei ymestyn gyda chynllun newydd Cymunedau Gwledig Ffyniannus Pen-y-bont a hyrwyddir gan gyngor Llafur Pen-y-bont, gan gynnig cymorth a grantiau o hyd at £100,000 i syniadau ar gyfer gwella ac adfywio ein cymunedau. Gallwn fynd ymlaen.

Felly, a ddylem aros neu a ddylem adael? Wel, efallai fod yna awgrym yn y gân ei hun, wedi’i guddio’n gynnil. Yng nghynddaredd y riff roc a’r geiriau sy’n cael eu bloeddio, mae’n hawdd methu’r ffaith fod y cytgan yn cael ei ganu ar yr un pryd mewn Tex-Mex a Sbaeneg Castiliaidd gan Joe Ely a’r diweddar Joe Strummer gwych. Sbaeneg Castiliaidd mewn clasur o gân roc pync nodweddiadol Brydeinig. Efallai ei bod yn ceisio dweud rhywbeth wrthym: rydym yn well ein byd yn aros gyda’n gilydd.

Nid yw’n ymddangos bod Aelodau Llafur wedi clywed y newyddion nad yw prosiect ofn yn gweithio. Edrychwch ar y polau piniwn. Nid yw’r cyhoedd yn eich credu mwyach. Wrth gwrs, y gwir amdani yw mai ein harian ni yw pob ceiniog a werir gan yr Undeb Ewropeaidd ar bob un o’r prosiectau mawr y clywsom eu rhestru y prynhawn yma. Ac ar ben hynny, rydym yn anfon £10 biliwn y flwyddyn i’r UE ac maent hwy’n ei wario yn rhywle arall. Mae hynny’n £10 biliwn y gellid ei ychwanegu at yr holl brosiectau a ddisgrifiwyd heddiw. Y gwir amdani yw nad yw’r UE yn mynd i unman yn economaidd. Yn 1980, roedd ei chyfran o fasnach y byd yn 30 y cant; heddiw, nid yw ond yn 15 y cant ac mae’n lleihau. Yr UE yw’r unig ran o’r byd—yr unig gyfandir—sydd heb weld twf o gwbl yn y ganrif hon, ar wahân i Antarctica. Mae pob un o’r cyfandiroedd eraill yn y byd wedi bod yn bwrw yn eu blaenau. O ran masnach rhwng y DU a’r UE, mae’r syniad y daw i ben pe baem yn gadael ar ôl y bleidlais ar 23 Mehefin yn nonsens llwyr.

Nid wyf yn tybio bod Aelodau Llafur wedi clywed y newyddion arall yr wythnos hon fod gennym ddiffyg masnach o £24 biliwn gyda’r UE yn chwarter cyntaf y flwyddyn hon yn unig. Dyna ddiffyg masnach o £100 biliwn y flwyddyn. Pam ar y ddaear y byddai’r UE yn awyddus i godi rhwystrau masnach yn ein herbyn a hwythau’n ennill cymaint o fasnachu gyda ni, oni bai eu bod yn gweithredu’n afresymol? Ac os ydynt yn gweithredu’n afresymol, pam y byddem eisiau cael ein clymu at bobl nad ydynt yn rhesymegol? Mae’r holl beth yn nonsens. Roedd ein hallforion i’r UE yn 2000 yn 60 y cant o gyfanswm ein hallforion byd-eang. Heddiw, fel y mae Mark Isherwood wedi nodi, 44 y cant yn unig ydynt. Y rheswm am hynny yw bod ardal yr ewro yn drychineb llwyr, ac i’r bobl hynny druain yn Sbaen, ym Mhortiwgal, yng Ngwlad Groeg, yn yr Eidal ac yn Ffrainc sy’n gweld eu gwledydd yn mynd rhwng y cŵn â’r brain, yn sicr nid yw’n hawdd iddynt gan eu bod yn talu’r pris am wallgofrwydd yr ewro.

Mae’r syniad ein bod yn mynd i gael ein heithrio o fasnach Ewropeaidd yn nonsens. Hyd yn oed pe na baem yn masnachu—

Diolch i chi am gymryd yr ymyriad. Wrth gwrs, un o’r dadleuon nad ydych wedi crybwyll yw pwysigrwydd diogelu hawliau gweithwyr drwy Ewrop. Roeddech yn aelod o Lywodraeth Thatcher yn yr 1980au a aeth ati i ddinistrio undebau llafur, i chwalu hawliau gweithwyr, a malu Undeb Cenedlaethol y Glowyr a’r diwydiant glo; cyn y gellir sicrhau unrhyw hyder neu gred y bydd eich ymgyrch yn gwneud unrhyw beth i gefnogi hawliau gweithwyr, onid ydych yn credu y dylech ymddiheuro am eich rôl yn Llywodraeth Thatcher yn yr 1980au?

Wel, mae hyn ond dangos i ba raddau y mae Llafur yn byw yn y gorffennol—onid yw—ein bod yn dadlau heddiw am yr hyn ddigwyddodd oddeutu 30 o flynyddoedd yn ôl yn hytrach na beth sy’n digwydd yn y byd heddiw. Ond yr hyn rwy’n ei nodi yw nad yw’r Llywodraeth Lafur dros y 30 mlynedd ddiwethaf, rwy’n meddwl, wedi gwneud unrhyw beth i ddiddymu unrhyw rai o’r mesurau a gyflwynwyd gan y Llywodraeth Dorïaidd yn yr 1980au. Felly, naw wfft i’r ddadl honno.

Ond i ddychwelyd at y pwynt roeddwn yn ei wneud am fynediad i’r farchnad sengl pe baem yn gadael, byddai’n rhaid i ni neidio dros dariff o 3 y cant ar gyfartaledd, sy’n nonsens. Mae hyn yn ymwneud yn llwyr ag adfer rheolaeth ar ein gwlad ein hunain a rhoi rheolaeth am bolisi cyhoeddus i bobl y gallwn eu hethol a chael gwared arnynt, nid biwrocratiaid anetholedig di-wyneb ym Mrwsel na allwn eu henwi hyd yn oed.

Mae’n debyg fod gennym oll brofiadau sy’n ein helpu i lunio barn benodol ar gwestiwn ein haelodaeth o’r Undeb Ewropeaidd. Yn fy achos i, rwy’n pwyso ar 30 mlynedd o brofiad fel swyddog undeb llafur cyn cael fy ethol i’r Cynulliad hwn. Gwn o brofiad uniongyrchol fod gweithwyr yng Nghymru a’u teuluoedd yn well eu byd oherwydd bod yr UE yn darparu ar gyfer ystod sylfaenol o hawliau gweithwyr. Mae’r rhain yn cynnwys—ac nid yw hon yn rhestr lawn; nid yw’n rhestr gyflawn—rheoliadau trosglwyddo ymgymeriadau; hawliau lleiafswm gwyliau; cyfreithiau gwrth-wahaniaethu; hawliau mamolaeth a thadolaeth; terfyn uchaf ar oriau gwaith; seibiannau gorffwys gwarantedig; rheoliadau iechyd a diogelwch a thriniaeth gyfartal i staff dros dro, staff asiantaeth a staff rhan-amser, gan gynnwys mynediad at bensiynau, y bu’n rhaid i ni ymladd drostynt, gyda llaw, drwy’r llysoedd Ewropeaidd. Mae llawer o’r rhai sydd eisiau i Brydain adael Ewrop yn gweld y safonau gofynnol hyn fel biwrocratiaeth neu gostau i fusnesau. Pe gallai’r DU gael gwared ar y safonau gofynnol hyn, dywedir wrthym y byddai pethau’n gwella’n rhyfeddol rywsut i weithwyr.

Wel, rwy’n cofio llawer o’r un lleisiau yn gwrthwynebu’r isafswm cyflog cenedlaethol a phan ofynnwyd iddynt am ddeddfwriaeth gwahaniaethu, dywedasant y byddent yn cael gwared ar y rhan fwyaf ohoni. Felly, nid wyf fi’n mynd i gymryd unrhyw argymhelliad ganddynt ynghylch hawliau gweithwyr yn Ewrop. Fy neges i weithwyr ar draws Cymru yw hon: y mater o bwys yn ein heconomi yw ymladd yr amodau sy’n caniatáu i weithwyr barhau i gael eu hecsbloetio, nid cael gwared ar yr hawliau y mae’r gweithwyr hynny’n eu mwynhau ar hyn o bryd. Y peth olaf sydd ei angen ar weithwyr yng Nghymru yw Llywodraeth Dorïaidd yn San Steffan yn cael cyfle i ddechrau ar ymosodiad arall ar hawliau cyflogaeth a enillwyd drwy waith caled. O gael eu gadael i wneud fel y mynnant, yr hyn y mae Torïaid yn ei gyflwyno yw deddfau llym fel y Ddeddf Undebau Llafur yn ddiweddar. Beth arall fyddai’n dilyn pe baem yn pleidleisio dros adael yr undeb ar 23 Mehefin?

Lywydd, hoffwn droi yn awr at fudd economaidd ein haelodaeth o’r UE yn fy etholaeth ym Merthyr Tudful a Rhymni. Ym Merthyr Tudful ei hun, mae prosiectau a ariennir gan yr UE wedi helpu dros 4,000 o bobl i gael gwaith, gyda thros 2,000 arall yn elwa ar brentisiaethau a ariennir gan yr UE. Mae’r UE wedi cyfrannu at nifer o brosiectau sydd wedi bod o fudd i’r economi leol, gan gynnwys adfywio canol y dref, gan greu sgwâr Penderyn, ailddatblygu’r Redhouse ac ardal adfywio Taf Bargoed. Mae gennym Barc Beicio Cymru, y llwybr cerdded ar lan yr afon yn Rhymni, amgueddfa’r Tŷ Weindio—pob un yn atyniad gwych i’w fwynhau, ac wedi’i ariannu’n rhannol gan arian Ewropeaidd.

O ran trafnidiaeth, rydym yn croesawu’r buddsoddiad parhaus yn ffordd Blaenau’r Cymoedd, uwchraddio gorsaf Rhymni a’r buddsoddiad yn y rheilffordd o Ferthyr i Gaerdydd, sy’n darparu sail i waith pellach ar gyflawni’r metro. Ac wrth gwrs, yng nghyd-destun presennol y cyffro ynglŷn â thîm pêl-droed Cymru, byddai’n esgeulus peidio â sôn am y gwaith o ailddatblygu Parc Penydarren Clwb Pêl-droed Merthyr Tudful.

I mi, mae yna gwestiwn sylfaenol wrth wraidd y ddadl hon ar yr UE: a ydych chi wir yn teimlo y byddai Llywodraeth Dorïaidd yn darparu’r lefel o gefnogaeth a welwn ar hyn o bryd ar gyfer cymunedau fel Merthyr Tudful a Rhymni, ac y byddwn yn mwynhau’r un hawliau gweithwyr ar draws y DU pe na baem yn aelodau o’r Undeb Ewropeaidd? Lywydd, fy nghasgliad i yw na fyddem.

Diolch i Neville Chamberlain ein bod wedi cael tâl gwyliau. Diolch i fenywod Dagenham, ac i Barbara Castle ein bod wedi cael cyflog cyfartal yn y gwaith. Lywydd, mae ymgyrchoedd yn datgelu cymeriad. Wrth i ni siarad, mae Prif Weinidog Cymru yn sefyll ochr yn ochr â David Cameron—yn unedig yn erbyn pobl sy’n llywodraethu eu hunain, yn unedig dros symud yn rhydd a mewnfudo digyfyngiad, yn unedig gyda Phrif Weinidog a geisiodd ddiogelu cyllideb yr UE mewn termau real, nes iddo golli pleidlais yn y Senedd. Yn ddiweddarach, collodd rai seddi yn y Senedd, er iddo ennill fy un i yn ôl. Yn wir, siaradodd am hyn heddiw, yn yr hyn a allai fod yn sesiwn gwestiynau olaf iddo fel Prif Weinidog. ‘Dyddiau da’, meddai, wrth iddo hel atgofion am fy methiant. Efallai y byddwn hel atgofion am ei fethiant ef yn fuan.

Mae ef a’i Ganghellor eisiau aros, beth bynnag fo’r pris i’r gwirionedd, a beth bynnag fo’r pris i swyddi pobl eraill, am eu bod am ddiogelu eu swyddi, a’u statws. Efallai fod gennyf fewnwelediad i’r rheswm pam y mae’r Canghellor yn gweithredu fel y gwnaeth. Cyfarfûm â’r Canghellor gyntaf adeg wythnos y glas yn Rhydychen. Siaradais mewn dadl, gan ddadlau dros ddiffyg hyder mewn Llywodraeth Geidwadol a oedd newydd ymuno â’r mecanwaith cyfraddau cyfnewid Ewropeaidd, i groeshoelio ein heconomi wrth allor ei phrosiect Ewropeaidd. Wedyn, dywedodd George Osborne wrthyf, er fy mod yn gywir ynglŷn â’r economeg o bosibl, y byddai bob amser yn cefnogi Ewrop, am ei fod yn teimlo bod ganddo fwy yn gyffredin ag aristocratiaeth Ewropeaidd nag â’r dosbarth gweithiol ym Mhrydain. Ddydd Iau nesaf, efallai y bydd y dosbarth gweithiol ym Mhrydain yn brathu’n ôl, am y byddwn yn well ein byd, am ein bod yn ddigon da i lywodraethu ein hunain, am ein bod yn fwy na seren ar faner rhywun arall.

A wnewch chi dderbyn ymyriad?

Rhun ap Iorwerth.

A ydych yn mynd i sôn am Gymru o gwbl yn ystod eich araith, neu a ydych chi’n bradychu’r ffaith nad ydych ond yn defnyddio Cymru fel cerbyd i wthio eich agenda eich hun?

Bydd Cymru, yn fwy, rwy’n meddwl, nag unrhyw ran o’n Teyrnas Unedig, rwy’n falch o ddweud, yn well ei byd y tu allan i’r Undeb Ewropeaidd. Cawn £600 neu £700 miliwn o’r UE, mae rhai yn dadlau ar yr ochr honno, ac eto, fesul y pen, mae ein cyfraniad yn £1 biliwn y flwyddyn, o’i gymharu â thua £16 biliwn rydym yn ei dalu mewn trethiant i Drysorlys y DU, o’i gymharu â’r £32 biliwn a gawn yn ôl mewn gwariant—bwlch o £16 biliwn efallai, o gymharu ag, ar y gorau, £200 miliwn neu £300 miliwn, un ffordd neu’r llall. Eto i gyd, mae ei blaid eisiau gadael y Deyrnas Unedig, pan fyddwn yn well ein byd fel Prydain annibynnol, mewn cymuned o’r byd, gan godi ein llygaid at y gorwel, yn well ein byd allan—[Torri ar draws.]—yn masnachu gydag Ewrop—

Nid yw’n derbyn ymyriad.

[Yn parhau.]—ond yn llywodraethu ein hunain.

Diolch. Jenny Rathbone.

Yn wir, mae ymgyrchoedd yn datgelu cymeriad, a phobl sy’n byw yn y gorffennol yw’r rhai sy’n gadael, nid y rhai sy’n aros. Rwyf yn y sefyllfa ryfedd heddiw o gytuno â George Osborne, sy’n dweud, os ydych yn gyfoethog ac nad ydych yn defnyddio gwasanaethau cyhoeddus, yna gallwch fforddio chwarae gyda’r syniad o rygnu ymlaen am oes a fu, pan oedd Prydain yn rheoli’r tonnau, a’r haul byth yn machlud ar yr ymerodraeth Brydeinig. Oherwydd dyna’r cyfeiriad y mae’r rhai sydd am adael yn awyddus i fynd â ni. Maent yn awyddus i fynd â ni yn ôl mewn capsiwl amser. Fe gofiwch 60 mlynedd yn ôl, a dyddiau budr y 1950au, pan oedd niwl cawl pys mor drwchus fel na allech weld eich drws ffrynt eich hun hyd yn oed? Ie, Deddf Aer Glân 1956 a ddechreuodd y glanhau, ond bellach cyfarwyddeb ansawdd aer 2008 sy’n mynd i ddwyn Boris Johnson i gyfrif am fod wedi ffidlan y ffigurau ar lygredd aer yn y brifddinas.

Hanner can mlynedd yn ôl—gadewch i ni fynd yn ôl 50 mlynedd at drychineb Aberfan. Amhosibl heddiw, o ganlyniad i gyfarwyddeb rheoli gwastraff y diwydiannau echdynnol 2006, sydd mewn gwirionedd yn dyfynnu trychineb Aberfan fel un o’r pethau sy’n sail iddi. Gadewch i ni fynd yn ôl 40 mlynedd, pan oedd ein traethau yn llawn o garthion amrwd, a heddiw, ers cyfarwyddeb dŵr ymdrochi 1976, mae gennym bellach draethau glân, a llawer iawn ohonynt yng Nghymru y gallwn fod yn falch ohonynt.

Y bobl sy’n torri eu boliau eisiau gadael yr UE yw’r llygrwyr diwydiannol, y bobl sy’n osgoi talu trethi, y llygrwyr bwyd, y cyflogwyr anghyfrifol ac ecsbloetiol. Nodaf fod llynges yr ymgyrch dros adael ar afon Tafwys yn cynnwys treill-long bysgota o’r enw Christina S, a oedd yn euog o dwyll pysgota gwerth £63 miliwn yn yr Alban. Dyma’r math o bobl sydd am i ni adael, ac yn anffodus, mewn sgwrs a gefais y diwrnod o’r blaen gydag uwch was sifil, dywedodd wrthyf yn breifat, pe baem yn pleidleisio dros adael, gallwn droi’r wlad hon yn hafan treth, fel y gallwn ddenu’r holl arian amheus o bob cwr o’r byd. Yn ddigon dychrynllyd, nid wyf yn meddwl ei fod yn cellwair; hyd yn oed yn fwy dychrynllyd, barnwr wedi ymddeol ydoedd. Cyferbynnwch ef a’r holl bobl farus, hunanol eraill ar frig y sefydliad nad ydynt byth angen defnyddio gwasanaethau cyhoeddus, ar wahân i gasgliadau bin, â phobl sy’n ei chael hi’n anodd ymdopi mewn Prydain lawn caledi, sydd rywsut yn meddwl, yn gamarweiniol, y bydd pleidleisio dros adael yn lleddfu eu dioddefaint. Er enghraifft, y person graddedig di-waith y siaradais ag ef neithiwr, sy’n bwriadu pleidleisio dros adael—yn drasig, mae’n credu y bydd ei sefyllfa’n gwella er mai’r gwrthwyneb sy’n wir mewn gwirionedd; hefyd y bobl yn fy etholaeth ar gontractau dim oriau y rhewyd eu cyflogau dros y nifer o flynyddoedd diwethaf, ac sy’n ofni y bydd mwy o fewnfudwyr yn arwain at gyflogau is byth; y pensiynwr sy’n credu y bydd ei wyron, drwy adael Ewrop, yn cael tŷ, yn wahanol i nawr. Dadl dros adeiladu mwy o dai yw hon, nid dros adael yr UE. Mae’r garfan dros adael wedi colli’r holl ddadleuon economaidd, nes eu bod bellach yn defnyddio bwgan truenus mewnfudo i bedlera eu gwenwyn. Mae hyn yn wirioneddol—

A wnewch chi ddod â’ch casgliadau i ben yn awr?

Gwnaf. Beth bynnag, dim ond dweud fy mod yn credu bod angen i ni gydnabod pan ffurfiwyd yr Undeb Ewropeaidd—i gadw ffasgiaeth rhag dychwelyd ac i gynrychioli’r dyfodol democrataidd sydd angen i ni i gyd ei gael. Mae angen i ni arwain ar Ewrop, nid ei gadael.

Rwyf eisiau dweud ychydig eiriau am y farchnad sengl, gan fy mod yn credu ei bod yn gyflawniad Prydeinig hynod ac yn rhywbeth sy’n parhau i gynnig cyfleoedd gwych i Gymru, a hyd yn oed yn fwy wrth iddi ehangu mwy i gynnwys gwasanaethau, ar ôl bod yn seiliedig ar nwyddau i ddechrau. Clywsom lawer o sôn ynglŷn â sut y bydd pethau bron yr un fath rywsut pe baem yn gadael, ond y bydd gennym lawer mwy o reolaeth dros yr adnoddau a thros ein democratiaeth. Wel, bydd pethau’n newid, neu fel arall prin ei bod yn werth gadael. Nid wyf yn credu y bydd y marchnadoedd yn ymateb yn bwyllog i benderfyniad y maent yn dweud wrthym fel mater o drefn y byddai’n niweidiol i economi Prydain, ac felly, i economi Cymru. Bydd rhywbeth yn digwydd i’r bunt, ac mae bron bawb yn dweud y bydd yn disgyn. Yn wir, mae rhai pobl sy’n ffafrio gadael yn croesawu hynny am y byddai’n gwneud ein hallforion yn rhatach. Ond rhaid wynebu’r ffeithiau hyn. Byddant yn cael effaith enfawr ar economi Prydain, ac economi Cymru yn ystod y blynyddoedd nesaf.

Ac rydym yn clywed gan rai—roedd awgrym ohono yn yr hyn a ddywedodd Neil Hamilton—y bydd y farchnad sengl yn dal i fod yno i ni fanteisio arni. Wel, beth bynnag arall sy’n digwydd, ni fydd ein mynediad iddi mor broffidiol ag y mae heddiw. Mae’r farchnad sengl hefyd yn cynnig cyfleoedd gwych i Lundain, a phe baem yn gadael yr Undeb Ewropeaidd, effeithir ar ddyfodol Llundain, fel y ddinas fyd-eang gyntaf a’r fwyaf blaenllaw o hyd, a chredaf fod angen i economi de Cymru ddenu mwy a mwy o adnoddau o Lundain orboblog, a Llundain sy’n ehangu, wrth i ni weld ein gwasanaethau ein hunain yn cael eu cryfhau, yn enwedig yn y byd proffesiynol, a byddai hynny i gyd yn cael ei beryglu a byddai potensial Caerdydd, a’r ardal o amgylch Caerdydd, fel magnet economaidd yn llawer llawer gwanach.

Dyfeisiwyd y farchnad sengl yn y 1980au gan Lywodraeth Thatcher. Rwy’n meddwl efallai mai dyma ran o’r broblem euogrwydd sydd gan rai Ceidwadwyr—ei fod yn gweithio: trawsnewidiodd Ewrop am ein bod wedi gwthio’r egwyddor o bleidleisio mwyafrifol. Roedd yn syniad gan y Ceidwadwyr i gael Ewrop i symud, a bois bach, nid yn unig fe lwyddodd i gael Ewrop i symud, aeth ati wedyn i amsugno dwyrain Ewrop i mewn i’r Undeb Ewropeaidd presennol. Beth fyddai wedi digwydd pe bai dwyrain Ewrop wedi dod yn rhes o wladwriaethau aflwyddiannus, fel rydym yn ei weld yn awr o amgylch y Maghreb a’r dwyrain canol? Pa fath o fyd y byddem yn byw ynddo pe bai hynny wedi digwydd?

Cafwyd llwyddiannau mawr yn yr Undeb Ewropeaidd, nid yn unig yn y farchnad sengl, ond hefyd o ran ehangu a dylem ddiolch ein bod yn byw mewn byd mwy diogel o ganlyniad, beth bynnag fo’r heriau, ac rydym yn wynebu heriau. Ond a dweud y gwir, mae wynebu eich heriau heb eich cymdogion, yn fy marn i, yn strategaeth ddi-hid iawn yn wir. Hefyd, mae dweud eich bod am fod yn agored i’r byd, ond fel eich cam cyntaf tuag at fod yn agored, eich bod yn troi eich cefn ar eich cymdogion, yn wrthddywediad pendant ac rwy’n gobeithio y bydd yr etholwyr yn gweld drwy hynny wythnos i yfory.

Yn gyntaf oll, nid oes y fath beth ag arian Ewropeaidd—arian Prydeinig yn dod yn ôl i ni ar ôl iddynt ddwyn ei hanner ydyw. Ond yma hoffwn oedi a myfyrio efallai ar sefyllfa gyfansoddiadol Cymru o fewn Ewrop. Fel rydym i gyd yn gwybod, nid yw Brwsel ond yn cydnabod Cymru fel rhanbarth yn unig yn Ewrop; nid oes ganddi statws cenedlaethol, er bod bodolaeth y Senedd hon ynddi’i hun yn brawf o’n statws cynyddol fel cenedl o fewn y Deyrnas Unedig. Felly, rwy’n awgrymu wrthych—[Torri ar draws.] Rwy’n awgrymu wrthych mai ffwl yn unig a fyddai’n cyfnewid bod yn genedl mewn undeb o genhedloedd a alwn yn Deyrnas Unedig am fod yn rhanbarth mewn cydgasgliad helaeth o ranbarthau sy’n ymestyn o Fôr y Baltig i Fôr Aegea ac sydd i’w ymestyn yn fuan i’r ochr draw i’r Bosphorus.

A wnewch chi dderbyn ymyriad? Diolch i chi am gymryd yr ymyriad. Felly, os mai eich dadl, yn gyfansoddiadol, yw eich bod yn cefnogi DU annibynnol, a ydych hefyd felly yn cefnogi Cymru annibynnol ac ar wahân?

Nac ydw, oherwydd yr hyn rwy’n dweud wrthych yw bod gennym yng Nghymru berthynas ardderchog â gwledydd eraill yn y Deyrnas Unedig sydd wedi bod o fudd i ni. Nid oes mantais i ni o fewn Ewrop. [Torri ar draws.] Nid oes mantais i ni o fod yn Ewrop.

O ystyried y diffyg cyfansoddiadol hwn, pam nad yw’r rhai sy’n aelodau o’r sefydliad hwn yn teimlo na fyddwn yn cael ein cyfran deg o fonws ariannol yn sgil gadael Ewrop? [Torri ar draws.] Roeddwn yn dyfalu efallai y byddwch yn dweud hynny, ond mae yna fonws ariannol yn mynd i fod yn sgil gadael Ewrop. Ac a ydynt yn dweud y byddai’r 40 o ASau Cymru yn San Steffan yn methu â chyflawni eu dyletswyddau o ran sicrhau’r cronfeydd hynny i Gymru? Mae’r rhan fwyaf o’r ASau hynny, wrth gwrs, yn ASau Llafur.

Mae Aelodau wedi sôn llawer am hawliau gweithwyr. Pa hawliau sydd gan y rheini sydd ar gontractau asiantaeth neu’n waeth na dim, ar gontractau dim oriau—y math mwyaf anghyfiawn o gyflogaeth er pan oedd gweithwyr y dociau’n dod at giatiau’r dociau i gael eu llogi ar gyfer gwaith un diwrnod neu beidio? Naw wfft i hawliau gweithwyr o dan y Senedd Ewropeaidd. Mae Llafur, mewn difrif, wedi gwerthu eu heneidiau i fusnesau mawr, bancwyr ac elît gwleidyddol Ewrop. Diolch.

Hoffwn fynegi fy nghefnogaeth i’r rhai sy’n ymgyrchu dros bleidlais ‘aros’ yn y refferendwm hwn. Nid fy lle i yw beirniadu’r rhai sy’n dymuno gadael, ond yn hytrach rwyf am wneud achos cadarnhaol dros pam rwyf wedi gwneud penderfyniad gwahanol ar ôl meddwl lawer. Yn bennaf oll yn fy meddwl mae lles a ffyniant pobl Caerffili. Dywedodd prif weithredwr Catnic, cwmni wedi’i leoli yn fy etholaeth, fod tua 30 y cant o’u masnach gyda’r Almaen, Ffrainc ac ardal Benelux, ac mae’r UE yn galluogi’r fasnach honno. Dyna ddyfyniad uniongyrchol oddi wrthynt. Bydd penderfyniad i newid ein perthynas fasnachu yn radical yn effeithio’n negyddol ar Catnic yn uniongyrchol.

Rwyf hefyd wedi siarad â chyflogwyr busnesau bach, sydd wedi defnyddio, er enghraifft, Twf Swyddi Cymru i logi staff, ac maent yn ofni y bydd diwedd ar y £396 miliwn o gyllid Ewropeaidd yn cyfyngu ar eu gallu i logi a hyfforddi. Daw hynny’n uniongyrchol gan gwmni bach yn fy etholaeth. Fel y dywedodd Eluned, nid wyf yn credu Boris a Gove pan ddywedant y byddant yn digolledu’r cyllid hwnnw pe baem yn gadael. Nid wyf yn credu hynny.

Ond heb os, yng Nghaerffili mae yna deimlad gwrth-UE, a rhaid i ni ddweud bod UKIP wedi gwneud eu gorau i fanteisio arno. Mae pobl yn fy etholaeth wedi dweud wrthyf eu bod yn teimlo—[Torri ar draws.]—bod yr elît yn yr UE—. Nid wyf yn mynd i dderbyn ymyriad, gan mai tri munud yn unig sydd gennyf; rwyf am fynd drwyddo. Mae pobl yn fy etholaeth wedi dweud wrthyf eu bod yn teimlo bod yr UE yn bell yn llythrennol ac yn ffigurol o brofiadau ein cymuned o ddydd i ddydd. Os pleidleisiwn dros aros, mae’n rhaid i hyn newid, a byddaf yn gweithio i newid hynny.

Yn wir, rwy’n cofio 20 mlynedd yn ôl, pan oeddwn yn y chweched dosbarth ym Margoed, daeth academydd o Brifysgol Caerdydd i siarad â ni ynglŷn ag ymuno â’r ewro. Daliodd ddarn punt i fyny a dywedodd, ‘Sut y gall unrhyw un ohonoch fod ag ymlyniad emosiynol i’r darn hwn o fetel am fod wyneb y Frenhines arno?’ Rwy’n cofio teimlo’n anghrediniol ac wedi fy mychanu. Gallaf ddychmygu y byddai Leanne Wood yn teimlo yr un fath; mae hi’n edrych arnaf yn awr. Yn fy marn i, methodd yn llwyr â mynd i’r afael er hynny â’r broblem allweddol gydag arian sengl, sef bod cyfraddau llog yn cael eu gosod ar gyfer yr Almaen, ac ni fydd hynny’n helpu Gwlad Groeg. Eto i gyd, ni wnaethom ymuno â’r ewro. Roedd ein democratiaeth seneddol a’n sofraniaeth yn Ewrop yn ddigon cryf i wrthsefyll y ffwlbri mwyaf hwn a dyma un o’r rhesymau pam rwy’n hyderus i fod yn aelod o’r Undeb Ewropeaidd ac yn hyderus y dylem aros.

Yn yr un modd, pan etholwyd Llywodraeth Geidwadol yn 1992, er mawr siom i mi, roeddent yn gallu ein heithrio o gyfraith yr UE yn seiliedig ar egwyddorion cyflog teg a hawliau cyfartal, a grybwyllwyd eisoes gan Dawn Bowden. Fodd bynnag, yn 1997, pan gawsom Lywodraeth Lafur, fe ymrwymasom i’r egwyddorion hynny. Unwaith eto, democratiaeth oedd hynny. Roedd yn ddewis democrataidd gan bobl y wlad hon—dewis sofran. Sy’n dod â mi—ac rwy’n teimlo bod y penderfyniadau democrataidd hyn wedi tanio ymgyrchoedd yr adain dde yn rhannol i bleidleisio dros adael.

Sy’n dod â mi yn olaf at fewnfudo. Mae’n rhaid i ni fynd i’r afael â’r pryderon hyn. Credaf na fydd gadael yr UE ond yn arwain, ar y gorau, at ychydig iawn o newid yn ein gallu i reoli ein ffiniau ac efallai y byddwn yn gwneud pethau hyd yn oed yn waeth. Nid yn unig y bydd Ewrop heb Brydain yn Ewrop lai sefydlog, bydd hefyd yn cael gwared ar unrhyw gymhelliad sydd gan wledydd fel Ffrainc i blismona a diogelu ein ffiniau.

Mae’n rhaid i ni gyflwyno achos cadarnhaol dros aros, un sy’n cwmpasu’r manteision i’n heconomi, ein democratiaeth a’n ffiniau. Felly, rwy’n annog yr Aelodau i bleidleisio dros ‘aros’ heddiw.

Rwy’n galw nawr ar Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid a Llywodraeth Leol, Mark Drakeford.

Diolch yn fawr, Lywydd. A gaf fi ddiolch i’r Aelodau hynny sydd wedi cyflwyno’r ddadl bwysig hon ar lawr y Cynulliad y prynhawn yma? Fy ngwaith i yw gosod safbwynt Llywodraeth Cymru, ac mae’r safbwynt hwnnw’n gwbl glir. Mae parhau ein haelodaeth o’r Undeb Ewropeaidd yn hanfodol i’n dyfodol yn ei holl ddimensiynau sylfaenol.

Nawr, clywsom gyfres o gyfraniadau y prynhawn yma yn nodi’r union achos hwnnw ym maes cyfiawnder troseddol, gwarchod yr amgylchedd, diogelwch bwyd, hawliau cyflogaeth a diogelwch rhag gwahaniaethu. Rwyf am ddechrau drwy ein hatgoffa am yr achos diwylliannol: mae Cymru’n genedl Ewropeaidd. Mae’r ffaith fod dwy iaith yn cael eu defnyddio’n ddyddiol yng Nghymru yn ein gosod yn gadarn yn y brif ffrwd Ewropeaidd. Mae’r ffaith ein bod yn Gymry yn golygu ein bod yn gyfforddus gyda hunaniaethau lluosog. ‘O ble rwyt ti’n dod?’—y cwestiwn cyntaf a ofynnwn i’n gilydd. Rydym yn deall y gall yr ateb fod yn dref neu’n bentref, yn wlad neu’n wir, yn gyfandir rydym yn perthyn iddynt. Rydym yn deall y gallwn berthyn i fwy nag un lle ar yr un pryd.

Yn ogystal â’r cysylltiadau diwylliannol hynny, fel y clywsom, mae’r Undeb Ewropeaidd yn sicrhau manteision i ni sy’n gymdeithasol, yn economaidd ac yn wleidyddol. Yn gymdeithasol, rydym ni ar yr ochr hon yn credu mewn Ewrop o undod, Ewrop o hawliau wedi’u diogelu a’u hymestyn i bobl sy’n gweithio ac amddiffyniad cryf i bobl sy’n agored i niwed yn y gymdeithas. Clywsom gan Dawn Bowden ac eraill am y ffordd ymarferol y mae’r hawliau cymdeithasol hynny’n gadael eu hôl ar fywydau pobl sy’n gweithio yma yng Nghymru.

Yn economaidd, fel y mae llawer o bobl yn y ddadl hon wedi’i ddweud, mae’r Undeb Ewropeaidd yn hanfodol i ni yng Nghymru—mewn amaethyddiaeth, mewn diwydiant, mewn buddsoddiad strwythurol, mewn ymchwil prifysgol. Dechreuodd Eluned Morgan drwy eu hamlinellu i gyd, ac aeth eraill, megis Huw Irranca-Davies, ymlaen i osod y manteision economaidd ymarferol hynny yn uniongyrchol yn y cymunedau rydym yn eu cynrychioli.

Mae’r cyllid uniongyrchol i Gymru o’r Undeb Ewropeaidd yn werth mwy na £500 miliwn bob blwyddyn. Mae gan dros 500 o gwmnïau o wledydd Ewropeaidd eraill weithrediadau yma yng Nghymru, ac mae’r gweithrediadau hynny’n darparu mwy na 57,000 o swyddi. Byddai pleidlais i adael yr UE yn anochel yn achosi pryderon mawr ynghylch y math hwnnw o fuddsoddiad rhyngwladol. Nonsens llwyr yw awgrymu na fyddai gadael yr Undeb Ewropeaidd yn effeithio dim ar economi Cymru. Fe fyddai. Byddai’n dechrau digwydd y diwrnod ar ôl gwneud penderfyniad o’r fath, a byddai’r effaith yn niweidiol iawn.

Ond Lywydd, efallai mai yn wleidyddol—a fforwm gwleidyddol yw hwn, wedi’r cyfan—y gwneir yr achos mwyaf pwerus dros yr Undeb Ewropeaidd. Mae pob un ohonom yn y Siambr hon yn hynod o ffodus o fod wedi byw am dros 70 mlynedd heb ryfel rhwng gwledydd Ewrop. Yn union fel y clywsom gan Eluned ar y dechrau, rwy’n meddwl am fy nheulu fy hun. Roedd fy nau daid yn ymladd yn y rhyfel byd cyntaf. Yn blentyn yn yr ysgol gynradd, rwy’n cofio’n glir cael clywed gan lygad-dystion a welodd Abertawe’n llosgi o Gaerfyrddin, 30 milltir i ffwrdd. Pan glywais y stori honno roedd llai o flynyddoedd wedi mynd heibio ers y digwyddiadau ofnadwy hynny nag a aeth heibio ers agor y Cynulliad Cenedlaethol am y tro cyntaf. Mae’r syniad fod gwrthdaro yn perthyn i’r gorffennol pell, fod 70 mlynedd o heddwch rywsut yn fwy nodweddiadol na 1,000 o flynyddoedd o ryfela, yn mynd yn groes i hanes. Sefydlwyd Cymuned Glo a Dur Ewrop, rhagflaenydd yr undeb heddiw, yn 1951 yn benodol i sicrhau na fyddai gïau rhyfel, fel y’u gelwid—glo a dur—byth eto’n cael eu defnyddio ar gyfer rhyfeloedd rhwng cymdogion Ewropeaidd. Ewrop heddiw, gyda’i sicrwydd o werthoedd democrataidd a rennir a hawliau dynol sylfaenol yw ein sicrwydd ninnau hefyd mai drwy wleidyddiaeth y caiff gwahaniaethau eu datrys nid drwy rym. Mae’n annirnadwy ein bod ar hyn o bryd yn wynebu peryglu’r fantais honno ar drywydd rhyw droi cefn chwerw ar y byd.

Lywydd, mae ymgyrchoedd yn datgelu cymeriad. Nid oes gennyf unrhyw gyngor ar gyfer y dosbarth gweithiol yng Nghymru o ffair y glas yn Rhydychen. [Chwerthin.] Ond gwn fod y grŵp o benboethiaid adain dde sy’n arwain yr ymgyrch i dynnu Cymru a’r Deyrnas Unedig allan o Ewrop yn ymgasglu o amgylch y bwrdd gamblo. Maent yn barod i gamblo gyda’n dyfodol ni—dyfodol ein plant a’n gwlad. Gadewch i’r neges seinio’n glir o’r Cynulliad hwn y prynhawn yma: mae Cymru yn well yn Ewrop. Mae Cymru yn perthyn i Ewrop, a dyna yw’r dewis sydd angen i ni ei wneud yr wythnos nesaf. [Cymeradwyaeth.]

Galwaf ar Dafydd Elis-Thomas i ymateb i’r ddadl.

Diolch yn fawr, Lywydd. Anodd iawn yw ymateb, ac yn sicr grynhoi, dadl fel hon, ond rydw i’n ddiolchgar i’r Aelodau i gyd am i ni gael dadl resymol a gweddol resymegol yn y cyfraniadau a wnaed. Fe ddechreuom ni gyda Mark Isherwood yn cyfeirio at y dadleuon amaethyddol a’r math o ddadleuon rwyf wedi clywed llawer ohonyn nhw yn yr ardal rwyf i’n ei chynrychioli, ac ar hyd y gorllewin: y syniad yma y gallwn ni sicrhau diogelwch i amaethyddiaeth a physgodfeydd Cymru drwy ddychwelyd i gyfundrefn y mae llawer ohonom ni yn ei chofio hi’n iawn, cyn inni gael pethau fel ‘regime’ cig oen yr Undeb Ewropeaidd i ddiogelu a datblygu ein diwydiant, yn yr un modd ag y mae ein pysgodfeydd ni bellach yn cael eu gwarchod drwy’r gyfundrefn sydd gennym ni. Oherwydd beth sy’n bwysig inni gofio am yr Undeb Ewropeaidd yw ei bod hi’n undeb sydd wedi newid ac wedi diwygio ar hyd ei hamser. Fe bwysleisiwyd hynny gan Huw Irranca-Davies—y pwysigrwydd o’r buddsoddiad yn ei gymuned o, cyfraniad y cronfeydd strategol i economi Cymoedd Cymru drwodd a thro.

Yna, fe ddaethom ni at gyfraniad difyr a digrif, fel y mae o hyd, gan Neil Hamilton. Roedd o’n ceisio pwysleisio, ar yr un llaw, y byddai sicrhau bod yr Undeb Brydeinig—y Deyrnas Unedig—yn dod mas o’r Ewrop unedig rhyw fodd yn sicrhau y byddai mwy o reolaeth dros beth sy’n digwydd yng Nghymru, yn Lloegr, yn Iwerddon ac yn yr Alban. Mae hon yn ddadl yr wyf wedi methu ei deall, oherwydd mae hi’n gwrthod imi y ddadl bwysicaf ynglŷn â beth y mae’r Undeb Ewropeaidd yn ei gynnig i ni. Rydym yn byw mewn byd sydd yn fyd-eang. Dyna natur yr hyn sydd wedi datblygu ar draws y byd. Mae gyda ni ranbarthau economaidd enfawr drwy’r byd i gyd. Ac eto, mae’r ddadl yma yn cael ei chyflwyno y byddai i ni, fel teyrnas, i fod y tu fas i ranbarth byd-eang o fyd sydd yn farchnad gyfan yn rhyw fodd yn fanteisiol. Felly, nid wyf yn derbyn y ddadl honno bod y diffyg masnachol sydd rhwng yr Undeb Ewropeaidd a’r tir mawr a’r Deyrnas Unedig yn mynd i fod yn warant o gwbl y bydd modd cael marchnad rydd o’r newydd yn y farchnad sengl.

Dyma sy’n bwysig, rwy’n credu, i ni gofio bod yna bedwar rhyddid mawr sydd yn sylfaenol i’r Undeb Ewropeaidd: rhyddid nwyddau i symud; rhyddid gwasanaethau i symud; rhyddid cyfalaf i symud; a rhyddid pobl i symud. Dyma lle mae’r ddadl ynglŷn â mewnlifiad yn tywyllu ac yn drysu pobl yn fwy nag unrhyw ddadl arall. Nid mewnlifiad yw bod pobl yn dod o dir mawr Ewrop sy’n rhan o’r Undeb Ewropeaidd i weithio yng Nghymru. Nid mewnlifiad ydy hynny. Beth ydy o ydy pobl sydd yn gyd-ddinasyddion o gyfandir cyfan yn gallu rhannu gwaith, fel yr ydw i’n gallu rhannu gwaith os ydw i’n mynd mas i weithio yn yr Undeb Ewropeaidd, neu fel y myfyrwyr sydd yn gweithio o Brifysgol Bangor, lle’r wyf i’n—

David Rowlands a gododd—

Ie, rhoi gorau.

Yes, I’ll take an intervention.

Diolch. Mae’n anhygoel i mi mai dwy blaid a elwir yn bleidiau sosialaidd sy’n poeni am y dosbarth gweithiol yw’r pleidiau sy’n dadlau dros gael nifer fawr o bobl yn arllwys i mewn i’r wlad hon. Nid oeddent yn cymryd swyddi prif weithredwyr. Nid oeddent yn cymryd swyddi uwch-weision sifil. Nid oeddent yn cymryd swyddi bancwyr. Roeddent yn cymryd swyddi dosbarth gweithiol. Lle nad oeddent yn cymryd y swyddi hynny, maent wedi gorfodi pris llafur i lawr i’r fath lefel fel mai’r cyflog byw yn awr yw’r cyflog safonol. Gwarthus—bawb ohonoch.

Yr unig beth a ddywedaf wrthych, David: heb y bobl hynny, beth fyddai’n digwydd i’r diwydiant cig ffres yng Nghymru? A’r GIG?

Pe baent yn talu—

Na, nid yw’r Aelod yn cymryd ymyriad pellach. Dafydd Elis-Thomas.

Pwysleisiodd Dawn Bowden y mater sylfaenol yma ynghylch hawliau a safonau gweithwyr, ac roeddwn yn falch iawn o glywed y ddadl honno. Yna daethom at Mark Reckless, a roddodd uchafbwyntiau wedi’u golygu o’i hunangofiant. Rwyf bob amser wedi ystyried mai ffuglen yw hunangofiannau, felly fe’i gadawn yn y fan honno. Pwysleisiodd Jenny Rathbone bwysigrwydd y cyfraniad amgylcheddol, o ran ansawdd aer, traethau glân ac wrth gwrs, diogelwch gwastraff mwyngloddio.

Then, my colleague David Melding. David Melding has led on the European question over the years. I made an error in the first referendum. Despite the efforts of Dafydd Wigley and others to persuade me, I voted against remaining in in 1975, and I have regretted that every day since then. And David is entirely right in making the case that the single market is a British Conservative project, and the contribution of the Thatcher Government had been significant.

Rhoddodd David Rowlands ddarlith i ni hefyd ar sefyllfa gyfansoddiadol Cymru. Rwy’n ofni fy mod yn gweld hyn ychydig yn wahanol, oherwydd bûm yn eistedd yn y Gadair am gyfnod ac yn treulio llawer o amser yn trafod â rhanbarthau Ewropeaidd. Ewrop o ranbarthau yw Ewrop, a bydd yn parhau i fod yn Ewrop o ranbarthau, lle bynnag y bydd Cymru yn penderfynu gosod ei hun. Ac ym Mhwyllgor y Rhanbarthau, rydym wedi cael ein cynrychioli’n fedrus iawn gan fy ffrind agos yma, Mick Antoniw, a allodd siarad o brofiad personol yn ystod yr argyfwng yn yr Ukrain.

Ac yn olaf, dof at gyfraniad Hefin David, lle soniodd am y teimlad gwrth-UE sy’n bodoli yng Nghymru. A wyddoch chi, os collwn yr un yma, ni fydd wedi’i cholli, y dosbarth gwleidyddol yng Nghymru fydd wedi’i cholli am nad ydym wedi cyflwyno’r ddadl yn ddigon cryf ac am nad ydym yn benodol wedi cyflwyno’r ddadl y gorffennodd Mark Drakeford, ein Gweinidog â hi—y ddadl dros hunaniaeth luosog.

The Welsh language is a co-official language in the European Union. It is not a co-official language in Westminster, and that’s a sufficient argument for me to stay in Europe forever.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn y cynnig? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.] Gohiriaf y bleidlais felly o dan yr eitem hon tan y cyfnod pleidleisio.

Gohiriwyd y pleidleisio tan y cyfnod pleidleisio.