Detholwyd y gwelliant canlynol: gwelliant 1 yn enw Paul Davies.

Yr eitem nesaf yw dadl Plaid Cymru ar uwch garchardai. Galwaf ar Bethan Jenkins i wneud y cynnig.

Cynnig NDM6506 Rhun ap Iorwerth

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru:

1. Yn galw ar Lywodraeth Cymru i wrthwynebu adeiladu uwch garchar ym Mhort Talbot.

2. Yn galw ymhellach ar Lywodraeth Cymru i:

a) beidio â gwerthu neu ryddhau tir Llywodraeth Cymru at ddibenion adeiladu'r uwch garchar arfaethedig;

b) datblygu'r economi leol drwy gefnogi busnesau yn y parc diwydiannol; ac

c) gwneud sylwadau i Lywodraeth y DU yn cefnogi'r dewisiadau amgen i garchardai mawr.

Cynigiwyd y cynnig.

Diolch. Ers y cyhoeddiad am y Titan mawr newydd neu’r uwch garchar yn ôl ym mis Mawrth eleni, mae wedi dychryn pobl ar draws y cymunedau rwy’n eu cynrychioli ym Mhort Talbot a’r ardal ehangach hefyd. Mae wedi grymuso croestoriad eang o’r gymuned ac wedi arwain at ymdrech drawsbleidiol go iawn ym Mhort Talbot i ddweud ‘na’ wrth y carchar hwn. Mae wedi arwain at bobl yn cymryd rhan mewn democratiaeth er na wnaethant hynny erioed o’r blaen, ac rwy’n falch o allu cael y ddadl hon heddiw er mwyn i ni amlinellu pam y credaf y dylai holl Aelodau’r Cynulliad hwn ymuno â’r rheini ohonom sy’n ymgyrchu yn erbyn y carchar hwn drwy ddweud ‘na’—nid yn unig yma, ond yn unrhyw le yng Nghymru.

Ceir llu o resymau pam y dylem wrthod y cynllun hwn. Maent yn amrywio o broblemau gyda’r safle ei hun i bryderon ehangach ynglŷn â sut yr hoffem i’n system droseddol fod. Beth rydym ei eisiau o wariant Llywodraeth yn ein cymunedau? Nid yw’r ffaith ein bod wedi cael cynnig ‘buddsoddiad’ gan y Llywodraeth yn golygu mai dyma’r math cywir o fuddsoddiad ar gyfer ein cymuned. Mae’r safle arfaethedig ei hun ar Rosydd Baglan ym Mhort Talbot, yn broblemus tu hwnt. Mae’n gorwedd mewn parth risg llifogydd, ac yn unol â pholisïau datblygu nodyn cyngor technegol 15 Llywodraeth Cymru ei hun, ni ddylai fod unrhyw adeilad o faint y carchar hwn ar y tir dan sylw. Ni fydd yn gwneud dim i helpu datblygu cynaliadwy a gwella’r ardal, ac felly dylid ei osgoi. Deallaf fod dynodiad y tir hwn wedi’i newid o ddynodiad risg llifogydd C2 i barth C1, felly efallai y gallai Ysgrifennydd y Cabinet egluro’r rhesymau dros y newidiadau hyn.

Mae’r safle yng nghanol parc diwydiannol Baglan, rhan o’r ardal fenter, wedi’i glustnodi’n glir ar gyfer datblygu menter. Ni fydd y carchar yn adeiladu ar botensial entrepreneuraidd yr ardal, ac mae un cyflogwr lleol mawr ym maes gweithgynhyrchu uwch wedi dweud y bydd yn ystyried yn ddwys a ddylai adael yr ardal os yw’r carchar yn mynd yn ei flaen.

Mae angen i ni gael atebion i gwestiynau ynglŷn â’r hyn rydym i fod i’w wneud ynglŷn â charcharorion sy’n cael eu rhyddhau ar brawf ac i mewn i’r gymuned. Cyn belled ag y gallwn weld o lythyr a anfonwyd at yr AS dros yr ardal, dyna’n benodol pam y dewiswyd Port Talbot fel safle, yn hytrach na safleoedd eraill yng Nghymru.

Mae hefyd yn werth nodi bod Llywodraeth Cymru wedi pasio’r Bil Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) er mwyn sicrhau datblygu cynaliadwy, sydd, yn y bôn, i fod i bwysleisio datblygiadau sy’n fuddiol i lesiant hirdymor cymunedau lleol. Rwy’n methu gweld sut nad yw adeiladu’r carchar hwn yn mynd yn groes i’r ddeddfwriaeth honno. Rydym yn sôn, ymhlith pethau eraill, am adeiladu carchar yn y parth risg llifogydd mewn ward lle mae 42 y cant o gartrefi’n wynebu perygl yn barod.

Mae’r carchar hefyd, i fy mhlaid i o leiaf, wedi dod yn symptom o fethiant polisi cyfiawnder troseddol y DU: y methiant i newid llwybr a chanolbwyntio ar adsefydlu priodol gyda’r nod o gadw’r rhai nad oes angen iddynt fynd i’r carchar allan o garchar. Yn lle hynny, nod rhaglen yr uwch garchar yw ymdrin â chymaint o droseddwyr â phosibl yn y ffordd rataf sy’n bosibl: rhoi carchardai ar gontract allanol i gontractwyr preifat lle mae cymhelliant ariannol wedyn i’r cwmnïau hynny weithio yn erbyn lleihau poblogaeth y carchardai. Mae Llywodraeth y DU yn dechrau mynd ar hyd y ffordd y mae’r Unol Daleithiau yn ei theithio ac o bosib yn creu problem y bydd yn anodd iawn cael gwared arni yn y dyfodol: dechreuad cymhlyg carchar diwydiannol bach y DU ei hun.

Cefais fy nghalonogi gan natur drawsbleidiol y gwrthwynebiad i’r carchar ym Mhort Talbot, ond—ac mae yna ‘ond’—mae angen i Lywodraeth Cymru gyfaddef beth yw ei safbwynt ar y carchar, oherwydd yr hyn sy’n peri dryswch go iawn yw bod Llywodraeth Cymru Lafur, sydd i fod wedi ymrwymo i ddelfrydau cyfiawnder cymdeithasol, yn rhoi unrhyw gefnogaeth i hyn.

Mae angen inni ystyried hefyd pa fath o neges economaidd y mae hyn yn ei rhoi. Mae Llywodraeth Cymru yn fodlon i Gymru, ydy, i fewnforio carcharorion o rannau eraill o’r DU pan nad oes angen y lleoedd ychwanegol hynny yma yng Nghymru. Mae’r Gweinidog, Ysgrifennydd y Cabinet, yn ysgwyd ei ben, ac os yw’n dymuno ymyrryd, yna, wrth gwrs, byddaf yn falch o dderbyn yr ymyriad hwnnw.

Mae’r safle a awgrymwyd ar gyfer y carchar yn rhan o ardal fenter Port Talbot, sy’n eiddo i Lywodraeth Cymru a chafodd ei chreu yn anterth yr argyfwng dur fel ymgais i annog gweithgaredd busnes yn yr ardal. Dylai hybu busnes, annog allforion, a chryfhau diwydiant trwm Cymru fod yn flaenoriaeth i Lywodraeth Cymru ar gyfer yr ardal, ond yn lle hynny mae wedi dewis cefnogi’r uwch garchar, ac os nad yw wedi gwneud, yna hoffwn weld hynny’n cael ei egluro heddiw. Mae carchar—

A wnaiff yr Aelod ildio?

Diolch.

A allai gyfeirio at sut yr ydym wedi dynodi ein bod yn gefnogol i’r carchar? Pa ddogfennau sydd gan yr Aelod i’w dangos?

Wel, hoffwn pe bai gennyf fwy o ddogfennau, ond yr hyn a ganfuwyd oedd eich bod wedi cael sgyrsiau gyda Llywodraeth y DU. Rydych wedi rhoi rhestr iddynt o safleoedd posibl yng Nghymru. Yn ôl yr hyn a ddeallaf—ac unwaith eto, rwy’n falch o gael fy nghywiro—nid oedd angen i chi roi’r rhestr honno i’r Weinyddiaeth Gyfiawnder. Yn wir, byddai galw iddynt osod gorchymyn prynu gorfodol ar y tir hwnnw, pe bai’n dod i hynny. Felly, o gyngor cyfreithiol a gefais gan y Cynulliad Cenedlaethol, nid oes gorfodaeth arnoch, Ysgrifennydd y Cabinet, i roi’r rhestr iddynt. Ac os wyf yn anghywir, yna, unwaith eto, rwy’n fodlon i chi ymyrryd neu ddweud wrthyf yn eich ymateb i’r hyn a ddywedaf yma heddiw. Rwyf hefyd yn deall, o e-bost a welais gan ein cynghorydd lleol, Nigel Hunt, ym Mhort Talbot, eich bod wedi rhyddhau’r tir hwnnw i’r Weinyddiaeth Gyfiawnder mewn gwirionedd. Felly, unwaith eto, os nad yw hynny’n gywir, yna os gwelwch yn dda—. Dyna neges e-bost y mae ef, rwy’n credu, wedi’i chael gyda’r cyngor lleol. Os nad yw hynny’n wir, yna, unwaith eto, hoffwn gael eglurhad. Wrth gwrs, rydym yn ceisio cael atebion lle bynnag y bo modd. Nid ymgais yw hon i danseilio unrhyw un. Rydym yn ceisio cael atebion ar hyd y ffordd.

Hoffwn orffen y sylwadau hyn drwy ddweud y buaswn yn hoffi canmol gwaith y gweithgor ym Mhort Talbot, sy’n cynnwys aelodau o wahanol bleidiau—ac mae pawb eisiau gweithio’n gadarnhaol i gadw’r tir ar gyfer datblygiadau diwydiannol a datblygiadau busnesau—ac sy’n gweithio gyda’i gilydd dros ddyfodol y dref a thros ddyfodol Cymru. Ac nid ydym am gael briwsion o San Steffan ar ffurf y carchar enfawr hwn, gan fy mod yn poeni, ac mae eraill yn poeni—am eu bod yn dweud wrthyf—y bydd y carchar hwn yn cael sgîl-effeithiau di-droi’n-ôl ar yr ardal. Nid ydym am gael y carchar hwn wedi’i orfodi arnom. Yn wir, nid oedd pobl yn Wrecsam am gael y carchar wedi’i orfodi arnynt hwy, ond dywedwyd wrthynt y byddai mwy o lefydd i garcharorion o Gymru, ac eto gwelsom erthyglau ym mhapurau Cymru ddoe ddiwethaf yn dweud wrthym nad oes carcharorion o Gymru yng Ngharchar ei Mawrhydi Berwyn. Felly, beth yw’r rhesymeg, felly, dros adeiladu’r uwch garchardai hyn yng Nghymru? Fe ddywedaf wrthych beth ydyw, ond nid yn fy ngeiriau fy hun, ond gan gyn-garcharor a gafodd ei gyfweld gan ‘The Guardian’—mae’n ddrwg gennyf, carcharor, nid cyn-garcharor—yng Ngharchar Oakwood yn Wolverhampton. Mae’n dweud:

Rydych yn dymchwel Wormwood Scrubs, gallwch ei wneud yn fflatiau gwerth miliynau. Gadewch inni roi’r gorau i falu— bîp—

Dyna pam y maent yn ei wneud. Mae’n haws ac yn rhatach i osod pawb mewn warws yng Nghymru.

Dyna beth sy’n digwydd.

Rwyf wedi dethol y gwelliant i’r cynnig, a rydw i’n galw ar Suzy Davies i gynnig gwelliant 1, a gyflwynwyd yn enw Paul Davies.

Gwelliant 1—Paul Davies

Dileu popeth a rhoi yn ei le:

1. Yn croesawu’r buddsoddiad o £1.3 biliwn gan Lywodraeth y DU i foderneiddio a diweddaru’r ystâd carchardai ar draws Cymru a Lloegr, gan greu cannoedd o leoedd modern i garcharorion a disodli’r hen sefydliadau gorlawn gan adeiladau newydd, addas i’r diben.

2. Yn cydnabod rôl Llywodraeth Cymru yn y broses o hyrwyddo a chlustnodi’r safle arfaethedig ym Mhort Talbot ar gyfer uwch garchar newydd yn ne Cymru.

3. Yn galw ar Lywodraeth Cymru i gynnal ymgynghoriad llawn a thrylwyr gyda thrigolion a busnesau lleol ynghylch effaith debygol datblygu carchar newydd ym Mhort Talbot.

4. Yn credu y dylai Llywodraeth Cymru gynnal archwiliad llawn o’r safleoedd amgen, gan gyhoeddi’r rhestr arfaethedig.

Cynigiwyd gwelliant 1.

Wel, diolch yn fawr, Llywydd.

Can I just declare, for the record, that I was, until recently, a trustee of Families and Friends of Prisoners, based at HMP Swansea, which I suspect is likely to be affected by the arrival of this new category C prison? Members may know also that I’ve trained to mentor individuals at the risk of re-offending, and I was a member of Christine Chapman’s cross-party group on children affected by parental imprisonment, along with other Members here.

While I’m not claiming that this gives me any particular insight on this debate, I feel I do have to comment on the unpleasantness of some of the rhetoric surrounding this decision to bring a modern facility for low-risk offenders to my region. Because, wherever it is sited—and, actually, I’m quite open-minded on this—this is not a dumping ground. It is not an industrial-sized penal colony—

A wnewch chi dderbyn ymyriad?

Na, ni wnaf. Dylech ymyrryd ar eich plaid eich hun, Leanne. Rydych wedi gweithio yn y gwasanaeth prawf, ac rydych yn caniatáu i aelodau o’ch plaid siarad am fewnforio carcharorion fel pe baent yn rhyw fath o nwydd Seisnig gwenwynig. Rwy’n credu ei fod yn warthus. Rydych wedi bod yn hollol iawn i feirniadu’r modd y mae tafodau diofal wedi dad-ddyneiddio ffoaduriaid a cheiswyr lloches, ac eto ni welaf unrhyw ymyriad gennych o ran y ffordd ddidaro rydych wedi caniatáu i garcharorion gael eu dad-ddyneiddio yn y ddadl hon ar y carchar newydd.

Mae ein carchardai Fictoraidd hefyd yn dad-ddyneiddio pobl. Yng ngharchar Abertawe, mae’r staff wedi ymdrechu’n galed iawn i liniaru cyflwr llwm iawn y lle, ond nid yw’r gofod yn addas ar gyfer adsefydlu. Mae’r cyfleusterau ar gyfer teuluoedd carcharorion yn well na’r hyn oeddent, nid yn lleiaf oherwydd gwaith Cymdeithas Teuluoedd a Ffrindiau Carcharorion, a grybwyllais yn gynharach, ond rwy’n amau y byddai’r rhan fwyaf ohonom yma yn cydnabod ei fod yn bell o fod yn ddelfrydol. Nid ateb amgen dieflig yn lle diwygio carchardai yw’r cyfleuster newydd hwn—ac mae tri arall i gael eu hadeiladu yn Lloegr—

Member of the Senedd:

A wnewch chi dderbyn ymyriad?

Ar y diwedd efallai.

[Yn parhau.]—ac atal aildroseddu, fel yr awgrymodd Bethan Jenkins ym mis Mawrth a heddiw. Mae’n anghywir. Mae’n rhan o’r diwygio hwnnw.

A wnewch chi ganiatáu ymyriad?

A gawn ni ei adael tan y diwedd? Mae’n ddrwg gennyf. Fe’i cymeraf os bydd gennyf amser. Rwy’n dweud bod y carchar hwn yn rhan o atal aildroseddu. Ni fydd y carchardai hen ffasiwn hyn, gyda choridorau tywyll ac amgylchiadau cyfyng, yn helpu troseddwyr i droi eu cefnau ar droseddu, ac nid ydynt ychwaith yn rhoi i’n swyddogion carchar proffesiynol ac ymroddgar—[Torri ar draws.]—dof at hynny—yr offer a’r amgylchedd cywir i wneud eu gwaith yn effeithiol. [Torri ar draws.] Dof at hynny.

Yng ngharchar Parc, sy’n gartref i droseddwyr risg uwch, fe fyddwch wedi gweld bellach sut y mae’r amgylchedd modern hwnnw yn helpu carcharorion i ddod yn fwy gwydn yn bersonol ac yn llai tebygol o aildroseddu. Rydym wedi bod dros y ffeithiau droeon ynglŷn â’r lefelau uwch o salwch meddwl ac anllythrennedd, profiadau niweidiol yn ystod plentyndod, ymhlith poblogaeth ein carchardai, ac mewn carchardai modern, adsefydlol y caiff llawer eu cyfle cyntaf go iawn i gael help. Mae’n anghywir inni ddisgrifio’r ‘uwch garchardai’ hyn fel y’u gelwir fel gofodau enfawr, digymeriad. Mae’n werth i’r Aelodau ailedrych ar sylwadau a wnaed gan Ysgrifennydd y Cabinet a Mark Isherwood yn ôl ym mis Gorffennaf, ar ôl i’r ddau ymweld â Charchar Berwyn. Maent hwy eu hunain wedi dweud bod y safle wedi’i lunio o unedau ar raddfa lai, a mwy dynol fel sy’n briodol i wasanaethau adsefydlu ac addysg wedi’u targedu, ac sy’n cael eu cynnig gan arbenigwyr trydydd sector a sefydliadau allanol eraill. Rwy’n rhyw gofio bod Coleg Cambria yng Ngharchar Berwyn, ac edrychaf ymlaen at weld manylion yr hyn a fydd yn cyfateb i hynny yn y carchar hwn.

Am y safle, rwy’n meddwl ei bod yn iawn i’r ddwy Lywodraeth ddangos eu prosesau meddwl ar hyn mewn gwirionedd. A yw Llywodraeth Cymru mor awyddus i wthio hyn yn ei flaen er mwyn cael gwared ar y darn hwn o dir o’r diwedd? Mae wedi bod ar y bachyn ers blynyddoedd. Rwy’n meddwl y byddai anwybyddu’r farn angerddol ynglŷn â hyn yn gamgymeriad. Gwnaed rhai pwyntiau defnyddiol iawn gan y grŵp ym Mhort Talbot, ac rwy’n siŵr y byddwn yn clywed rhagor heddiw, er gwaethaf y cywair diflas y soniais amdano’n gynharach. Ond rwy’n credu ei bod yn help i gael darlun llawnach, a dyna pam y cynigiais y gwelliant fel y’i cyflwynwyd.

Hoffwn i fy etholwyr gael y wybodaeth yn llawn a chywir, yn hytrach na gwneud penderfyniadau ar sail rhagdybiaethau mewn rhai achosion. I’r perwyl hwn, bydd y Weinyddiaeth Gyfiawnder yn cynnal digwyddiad deuddydd o hyd yn fuan i glywed gan drigolion yn uniongyrchol—yn uniongyrchol—er mwyn trafod wyneb yn wyneb. Dyna gyfle i brofi pryderon ynglŷn ag agosrwydd at gartrefi, er enghraifft, er fy mod yn cofio i’r Prif Weinidog ein sicrhau ar yr un mater, fel yr effeithiai ar leoliad carchar Parc yn y gorffennol. Mae’n gyfle i brofi’r galwadau ychwanegol hynny ar wasanaethau lleol gan garcharorion a’u teuluoedd. Mae’n bwynt da, ond yn achos Berwyn, rwy’n credu bod arian newydd wedi dilyn i helpu i ateb y galw hwnnw. Mae’n gyfle hefyd i brofi’r honiadau y bydd rhwng 200 a 500 o swyddi yn hyn, yn ogystal â swyddi adeiladu. Oherwydd rwy’n credu ei fod yn bwynt teg mewn gwirionedd i ddweud y gallai rhai o’r swyddi hyn fod yn symud o ardaloedd eraill, ond nid wyf yn argyhoeddedig y bydd y pob un ohonynt yn symud, nac y byddai swyddi ategol a swyddi’r gadwyn gyflenwi—ac yn sicr, swyddi adeiladu—yn dod o’r tu allan i’r ardal. Nid wyf yn credu bod hynny’n wir yng Ngharchar Berwyn, ac mae Llywodraeth y DU wedi datgan bwriad clir i sicrhau y bydd cynifer o swyddi ag y bo modd yn lleol. Felly, rwy’n argymell y dylai etholwyr fanteisio’n llawn ar hyn cyn ymateb i’r ymgynghoriad statudol, ac rwy’n gobeithio hefyd y byddant yn ymateb o ddifrif.

[Torri ar draws.] O, mae’n ddrwg gennyf, mae fy amser wedi dod i ben.

Rydym i gyd wedi gweld y boen economaidd a chymdeithasol y mae Port Talbot wedi’i dioddef yn ddiweddar. Mae’n rhaid i mi ddweud nad troi cadarnleoedd diwydiannol Cymru yn wladfa gosbi ddiwydiannol ei maint yw’r ateb i’r blynyddoedd o esgeulustod y mae’r gymuned honno wedi’u dioddef. Hoffwn ganolbwyntio yn fy sylwadau ar y dimensiwn economaidd, ond buaswn yn dweud wrth yr Aelod Ceidwadol: edrychwch, mae’n annynol i orfodi pobl—carcharorion—i symud gannoedd o filltiroedd oddi wrth eu teuluoedd. Mae’r dystiolaeth yn dangos bod adsefydlu’n llawer llai llwyddiannus os yw pobl yn cael eu symud gannoedd o filltiroedd oddi wrth eu teuluoedd, a dyna yw’r cysyniad sy’n sail i’r uwch garchar yn ei hanfod. Gadewch i ni edrych ar y ffactor ysgogol go iawn sy’n sail i’r polisi hwn gan y Ceidwadwyr—[Torri ar draws.] Os hoffech ymyrryd, fe gymeraf eich ymyriad. Gadewch i ni edrych ar y cymhelliant go iawn. Cyni yw hyn—[Torri ar draws.] O’r gorau, iawn, fe gymeraf ymyriad. Ewch ymlaen.

Rwy’n edrych ymlaen at yr hyn yr ydych yn mynd i’w ddweud, ond rwy’n gobeithio y byddwch yn rhoi tystiolaeth dros yr hyn yr ydych ar fin ei honni.

Fe ddywedaf hyn wrthych: y ffactor sy’n ysgogi go iawn yw’r—. [Torri ar draws.] Fe anfonaf y dystiolaeth atoch. Y ffactor sy’n ysgogi go iawn yw hyn: cyni’n dod wyneb yn wyneb ag annynoldeb. Mae rhagolygon y Llywodraeth ei hun wedi dangos mai CEM Berwyn fydd y carchar rhataf i’w redeg yng Nghymru a Lloegr. Dyna ydyw i bob pwrpas. Bocs mawr, ond i bobl. Ble mae’r dynoldeb yn hynny? Yr hyn a wnawn i bob pwrpas yw mai ni fydd yr unig wlad yn y byd a fydd yn mewnforio carcharorion o wlad arall. Nid yw’n dda iddynt hwy, nid yw’n dda i neb, ac mae’r dystiolaeth yn dangos hynny. Rydym yn troi de Cymru yn awr i fod fel oedd De Cymru Newydd 200 mlynedd yn ôl. Ac mae’r honiad hwn a roddir ar led ei fod yn mynd i fod yn dda i’r economi leol ym Mhort Talbot, mae’n gwbl gyfeiliornus, yn hollol anonest, fel y mae Llywodraeth y DU wedi cyfaddef. Edrychwch, yr ysgogiad go iawn yma yw eich bod yn adeiladu’r uwch garchardai er mwyn cau’r carchardai Fictoraidd. Felly, 200 o swyddi yn yr uwch garchar hwn ym Mhort Talbot, a 600 o swyddi’n cael eu colli yng Nghaerdydd ac Abertawe. Nid oes angen gwobr Fields mewn mathemateg i ganfod fod honno’n golled net. I’w roi mewn ffordd arall, dyna eich ymateb difflach i’r argyfwng dur, ac rydych yn awr yn disgwyl i ni ddathlu’r ffaith fod yna golled net yn mynd i fod i economi de Cymru.

Nawr, rhaid i mi ddweud wrth Lywodraeth Cymru, fe wnawn ni wrando ar yr hyn sydd gan y Gweinidog i’w ddweud. Cafwyd cynnig gan gwmni alwminiwm Basque am y darn hwn o dir yn ardal fenter Baglan, cynnig a sefydlwyd yn rhan o’r ymateb i’r argyfwng economaidd. Cymerwch y cynnig hwnnw. Dyna gwmni sy’n gwmni llwyddiannus, sy’n awyddus i ehangu ac yn amlwg mae’n rhan o glwstwr o ran metelau a deunyddiau yn yr ardal honno. Felly, nid oes unrhyw reswm go iawn pam y dylid gwrthod y cynnig hwnnw. Cymerwch ef yn awr. Cyhoeddwch heddiw fod y cynnig hwnnw’n mynd i gael ei dderbyn.

Rhaid i mi ddweud, fodd bynnag, fy mod wedi clywed yn gynharach heddiw y sylwadau a wnaeth yr Aelod anrhydeddus—mae gennyf hawl i ddweud hynny am Aelod o Dŷ’r Cyffredin, onid oes?—dros Aberafan, Stephen Kinnock, neu fel y’i galwaf yn awr, ‘archddug y bobl sy’n dweud ‘na’ wrth bopeth yn eu milltir sgwâr eu hunain’, yn dweud, mewn gwirionedd, y byddai’n iawn, cyn belled â bod y carchar yn cael ei symud i lawr y ffordd o Bort Talbot i Abertawe. Mae’n ymddangos mai ei agwedd ef yw, nid ei fod yn erbyn uwch carchar yn ne Cymru; mae’n achos, yn hytrach, o ‘nid yn fy mharc busnes i’.

Gadewch i ni ailadrodd: nid oes angen uwch garchardai o’r fath ar Gymru yn rhan o’n strategaeth economaidd. Nid yw’n dda i garcharorion eu hunain, gan y dylent gael eu hadsefydlu yn eu cymunedau. Ac os ydynt yn garcharorion risg isel, dylent fod yn y gwasanaeth prawf. Ond wrth gwrs, fe wnaethoch breifateiddio hwnnw, oni wnaethoch? Y ffaith amdani yw nad yw’n dda i’n heconomi. Mae’r niferoedd a gynigiwyd i ni o ran swyddi, maent yn haeddu eu lle ar ochr bws mawr coch. A buaswn yn dweud wrth Lywodraeth Cymru: os gwelwch yn dda, pan fydd Llywodraeth San Steffan yn dweud ‘neidiwch’, peidiwch â gofyn ‘pa mor uchel?’ – dyna pam y mae gennym Lywodraeth Cymru. Pan fyddwn yn credu mewn gwirionedd nad dyma’r ffordd iawn i ni fel cenedl, yna dylem ddweud hynny’n bendant gydag un llais. Rydym yn well na hyn. Mae pobl Port Talbot yn haeddu gwell na hyn. Gadewch i ni ddweud ‘na’ wrth yr esgus pathetig hwn o bolisi economaidd a pholisi cymdeithasol a ddylai olygu mewn gwirionedd eich bod gwyro eich pennau mewn cywilydd.

Wrth agor y ddadl hon y prynhawn yma, sefydlodd yr Aelod dros Orllewin De Cymru nifer o elfennau yn y drafodaeth, gan gynnwys effeithiolrwydd uwch garchardai yn lleihau cyfraddau aildroseddu a chynnig amgylchedd diogel i garcharorion ar gyfer adsefydlu, pa un a oes angen mwy o garchardai ar Gymru, ac anaddasrwydd y safle hwn ym Maglan ar gyfer y carchar newydd, fel y cyhoeddodd y Weinyddiaeth Gyfiawnder ar 22 Mawrth. Ar hyn o bryd, nid yw rhai o’r materion hyn wedi’u datganoli i Lywodraeth Cymru, ond mae perchnogaeth y tir arfaethedig, ac felly effaith y datblygiad, o fewn rheolaeth Llywodraeth Cymru, ac fel yr Aelod etholaeth dros y safle hwnnw, ni fydd yn syndod i’r Aelodau yn y Siambr hon y byddaf yn canolbwyntio ar anaddasrwydd y lleoliad a’r effaith y byddai’r datblygiad yn ei chael ar fy nghymuned leol.

Fodd bynnag, rwyf am leisio fy mhryderon ynglŷn ag effeithiolrwydd dull Llywodraeth y DU o adeiladu mwy o uwch garchardai yn lle carchardai Fictoraidd gorlawn fel ffordd o gyflawni ei nod o leihau cyfraddau aildroseddu. Rwy’n ei chael hi’n anodd dod o hyd i unrhyw dystiolaeth, tystiolaeth empirig, eu bod mewn gwirionedd yn lleihau cyfraddau aildroseddu o ganlyniad i unrhyw adsefydlu gwell sy’n digwydd ynddynt. Felly, yn sicr, byddai’n werth i’r Weinyddiaeth Gyfiawnder dreulio amser yn dadansoddi effeithiolrwydd yr uwch garchardai y mae eisoes yn eu gweithredu—CEM Berwyn, a Charchar Oakwood yn Birmingham—cyn symud ymlaen â’i chynlluniau arbed arian i greu rhagor ohonynt. Yn wir, ceir mwy o dystiolaeth fod yna broblemau hysbys gyda charchardai mawr. Hyd yn oed mor bell yn ôl â 1991, dangosodd yr Arglwydd Woolf y problemau, a chawsant eu dangos ymhellach mewn astudiaeth gan y prif arolygydd yn 2009, ac yn fwy diweddar mewn adroddiad damniol ar CEM Oakwood. Dylai Llywodraeth Cymru ystyried y rhain, a’r effaith gymdeithasol ar gymunedau a charcharorion, cyn gwneud unrhyw benderfyniad ynglŷn â gwerthu neu brydlesu’r tir yn ei pherchnogaeth ar gyfer datblygu uwch garchar.

Llywydd, fe symudaf ymlaen yn awr at anaddasrwydd y safle hwn, a pham rwy’n galw ar Lywodraeth Cymru i beidio â rhyddhau’r tir hwn i’r Weinyddiaeth Gyfiawnder ar gyfer y carchar newydd hwn. Yn ei sylwadau agoriadol, nododd Bethan Jenkins lawer o’r heriau i’r dadleuon a ddefnyddiwyd gan y Weinyddiaeth Gyfiawnder dros y penderfyniad hwn, gan gynnwys sawl un a oedd yn galw am ystyriaeth yn ystod y broses gynllunio. Cytunaf â’r rheini ac fe ymhelaethaf ar rai ohonynt, ond ni fydd gennyf amser i wneud pob un ohonynt, yn anffodus.

Gadewch i ni ddechrau gyda’r ddadl dros yr economi, fel yr amlinellodd Adam Price eisoes ar un ystyr: un sy’n awgrymu bod y Weinyddiaeth Gyfiawnder yn credu y bydd Port Talbot yn cymryd unrhyw swyddi, ni waeth beth. Wel, mae angen i ni arallgyfeirio’r economi leol, ac mae angen i ni wella dangosyddion y farchnad lafur—gwerth ychwanegol crynswth a diweithdra. Ond ni fydd y cynnig hwn yn gwneud hynny. Mae’r safle hwn o fewn parc menter glannau Port Talbot ac yn ardal sydd wedi’i chlustnodi i helpu’r economi i dyfu drwy annog busnesau sy’n bodoli eisoes, neu fusnesau newydd, i fuddsoddi mewn twf.

A wnewch chi dderbyn ymyriad? Roeddwn yn meddwl tybed a allwch egluro a yw’r tir hwn wedi ei ddynodi fel y man ble mae metro Abertawe i fod i basio drwyddo, ac felly pe baem yn rhoi carchar ar y safle hwn, byddai hynny’n amlwg â goblygiadau enfawr o ran rhediad esmwyth metro Abertawe.

Diolch i’r Aelod am hynny. Ni allaf roi’r ateb mewn gwirionedd, ond mae’n bwynt diddorol y gallwn ei ychwanegu at y rhestr o gwestiynau y byddwn yn eu gofyn.

Mae gennym fusnesau’n dweud eisoes y byddant yn symud allan. Nawr, mae symud allan yn golygu nad ydynt yn dod i mewn, ac felly rydym yn colli busnes i’r economi. Mae’r Weinyddiaeth Gyfiawnder yn honni y bydd y carchar hwn yn dod â swyddi newydd i bobl leol—niferoedd, gyda llaw, na allant eu cadarnhau. Heb sôn am y 200, ni allant gadarnhau mewn gwirionedd, oherwydd maent wedi dweud wrthyf nad ydynt yn gwybod faint hyd nes eu bod yn gwybod pa weithredwr. Wel, gallai’r gweithredwr fod yn weithredwr preifat, felly nid oes ganddynt syniad. Gyda llaw, os yw’n weithredwr preifat, roedd maniffesto’r Blaid Lafur yn yr etholiad cyffredinol eleni yn datgan mewn gwirionedd na ddylem fod yn rhan o’r gwaith o adeiladu unrhyw garchardai preifat newydd mwyach.

Y realiti yw y bydd Abertawe a Chaerdydd, y ddau’n garchardai Fictoraidd, yn cau, a bydd y swyddi hynny’n cael eu trosglwyddo i’r safle hwn. Mae hynny’n golygu nad oes swyddi newydd, mewn gwirionedd, ond pobl yn dod i mewn, ond ni fyddant o reidrwydd yn symud i mewn i’r ardal. Bydd cadwyni cyflenwi yn mynd gyda hwy hefyd, felly ni fydd swyddi’r gadwyn gyflenwi yn dod i mewn. Pan fydd yn weithredol, ni fydd unrhyw dwf. Ni fydd hyn yn cyflawni amcanion yr ardal fenter o ddod â thwf i’n heconomi. Yr hyn a fydd yn dod â swyddi yw unedau diwydiannol newydd i ddenu busnesau eraill i mewn ac i fuddsoddi. Nid oes gennym unedau o 5,000 i 10,000 troedfedd sgwâr; gadewch i ni eu cael. Beth am wneud yr un peth yma ag ar gyfer ardaloedd eraill yng Nghymru a sefydlu cynnig cryf i fusnesau?

Ysgrifennydd y Cabinet, rwyf fi wedi gofyn i Lywodraeth Cymru am dystiolaeth wedi’i chyhoeddi i gefnogi honiadau o ffyniant economaidd yn deillio o adeiladu carchar, ac rwy’n gobeithio y byddwn yn cael peth, oherwydd nid wyf wedi cael unrhyw dystiolaeth hyd yn hyn. A gaf fi ofyn hefyd a yw Llywodraeth Cymru wedi cael trafodaethau gyda chadeirydd bwrdd yr ardal fenter ac a yw ef o blaid y cynnig hwn?

Ysgrifennydd y Cabinet, hefyd, mae hanes y safle hwn yn hysbys i bobl leol, gan fy nghynnwys i. Gallaf gofio pan oedd merlod yn cerdded ar ei draws fel corstir. Gall pob un ohonom ddweud wrthych fod y lleoliad hwn yn safle anghywir ar gyfer y datblygiad hwn. Fy ngalwad i chi yn awr, ac yn y dyfodol, fydd, ‘Peidiwch â gwerthu’r tir hwn, na gosod y tir ar brydles i’r Weinyddiaeth Gyfiawnder’.

Nawr, cwestiwn arall yw’r honiad y bydd y carchar yn paratoi carcharorion ar gyfer ar ôl cael eu rhyddhau. Gwych, ond bydd y paratoad hwnnw’n cynnwys lleoliadau gwaith. Faint o fusnesau y cysylltir â hwy i ofyn a fyddant yn manteisio ar y cyfle hwn mewn gwirionedd? Gallaf ddweud wrthych: dim un. Sut y gall diwygio weithio os na wnaed dadansoddiad sylfaenol o ddarpariaeth adsefydlu? Mae holl gynsail economaidd ac adsefydlu’r datblygiad hwn yn ddiffygiol.

Llywydd, rwy’n gwybod nad oes llawer o amser, ac wrth orffen fy nghyfraniad, gofynnaf i Ysgrifennydd y Cabinet: pe bai carchardai wedi cael eu datganoli i Gymru, a fyddai Llywodraeth Cymru yn adeiladu uwch garchar yng nghanol cymuned ar dystiolaeth simsan o’r fath? Rwy’n mawr obeithio na fyddai. Mae’n amlwg nad oes unrhyw gyfiawnder yn dod i Bort Talbot gan y Weinyddiaeth Gyfiawnder. Yn lle hynny, gofynnaf i Lywodraeth Cymru ei sicrhau a dweud ‘na’ pan ofynnir iddi werthu’r tir neu ei osod ar brydles i’r Weinyddiaeth Gyfiawnder. Gosodwch ein heconomi yn flaenoriaeth, ac nid dymuniad y Weinyddiaeth Gyfiawnder i arbed arian.

Mae’n bleser cymryd rhan yn y ddadl hon. Rwy’n falch o ddilyn cyfraniad cryf David Rees yno, oherwydd yn amlwg roedd yn sioc i bawb ohonom pan gyhoeddodd Carl Sargeant, Ysgrifennydd y Cabinet, y bwriad i adeiladu uwch garchar a allai roi llety i 1,600 o garcharorion ym Maglan yn gynharach eleni. Ni welsom hynny’n dod. Yn amlwg, nid oedd Llywodraeth Cymru yn rhan o unrhyw drafodaethau cyn—

A wnaiff yr Aelod ildio? Nid wyf yn dymuno dibrisio unrhyw beth, ond er mwyn eglurder, daeth y cyhoeddiad gan y Weinyddiaeth Gyfiawnder, nid gan Carl Sargeant. Nid wyf am ei amddiffyn, ond eu cyhoeddiad hwy ydoedd, yn anffodus.

Rwy’n ddiolchgar am yr eglurhad hwnnw, David, ond roeddwn yn mynegi fy syndod pan gawsom y datganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet y diwrnod hwnnw yn ôl ym mis Mawrth. Rwy’n derbyn nad penderfyniad—mwy am hynny yn nes ymlaen—Ysgrifennydd y Cabinet ydoedd; negesydd yn unig ydoedd yn y lle hwn, ond nid oedd hynny’n lleihau’r syndod a deimlodd rhai ohonom. Ond diolch am eich ymyriad beth bynnag.

Hyd at y pwynt hwnnw, yn amlwg, nid oeddwn wedi canfod ymchwydd poblogaidd o farn gyhoeddus a oedd yn awyddus i gael carchar ym Mhort Talbot, rhaid i mi ddweud. Dim galwad gyhoeddus o gwbl. Roedd yna, ac mae yna, alwad gyhoeddus am forlyn llanw ym mae Abertawe, mae yna alwad gyhoeddus am drydaneiddio’r brif reilffordd o Lundain i Abertawe, ond uwch garchar ym Maglan—ni chafwyd galwad gyhoeddus o gwbl.

Nawr, wrth gwrs, digwyddodd y cyhoeddiad annisgwyl hwn—drwy gyfrwng Ysgrifennydd y Cabinet—oherwydd nad yw plismona, trosedd a chyfiawnder wedi eu datganoli i Gynulliad Cenedlaethol Cymru wrth gwrs. Gall San Steffan gyhoeddi pethau a dyna ni. Eto i gyd, mae plismona wedi’i ddatganoli ym mhob man arall, yn amlwg: yr Alban, Gogledd Iwerddon, Llundain, Manceinion hyd yn oed, ond nid i Gymru. Ac nid dadl yw hon am bwerau er eu mwyn eu hunain yn unig, ond o ran cyfiawnder troseddol, mae’r angen i fynd i’r afael â drws tro aildroseddu, fel y soniwyd mewn man arall, yn hollbwysig.

Mae’r diffyg yn torri ar draws hynny. Er mwyn ceisio atal troseddwyr rhag aildroseddu, mae angen ymateb gydgysylltiedig ac unedig ar draws yr holl wasanaethau cyhoeddus a sefydliadau gwirfoddol ac elusennol lleol. Oherwydd, ar gyfer troseddwyr sy’n gadael y carchar, mae angen tai, tai i bobl wedi iddynt gael eu rhyddhau; mae angen posibiliadau addysg a hyfforddiant; mae angen gwasanaethau iechyd cyffredinol; mae angen gwasanaethau iechyd meddwl; mae angen triniaethau cyffuriau ac alcohol; mae angen cymorth gwasanaethau cymdeithasol. Mae pob un o’r gwasanaethau hyn sydd eisoes dan ormod o bwysau wedi’u datganoli i Gymru. Rydym yn eu rheoli oddi yma. Mae cydlynu â phlismona, y gwasanaeth prawf, cyfiawnder troseddol a charchardai, materion nad ydynt wedi’u datganoli, yn anodd iawn felly, a dyna pam y cawn y cyhoeddiad sydyn hwn, pwy bynnag a’i cyhoeddodd, lle bynnag—ac rwy’n ddiolchgar i Ysgrifennydd y Cabinet am y cyhoeddiad hwnnw yn ôl ym mis Mawrth.

Ond gan nad yw cyfiawnder troseddol a charchardai wedi eu datganoli, sut y gallwn gael y math hwn o gyhoeddiad, a bod disgwyl i ni godi’r darnau gyda’n gwasanaethau datganoledig eisoes dan ormod o bwysau yma yng Nghymru? Oherwydd mae atal aildroseddu eisoes yn dasg anodd iawn. Mae cyfraddau aildroseddu parhaus yn dyst i hynny i gyd. Ond yn y pen draw, nid oes angen yr uwch garchar hwn. Nid oes unrhyw alw cyhoeddus poblogaidd amdano. Nid oes croeso iddo. Pleidleisiwch dros gynnig Plaid Cymru. Diolch yn fawr.

Fy marn o’r cychwyn ynglŷn â’r posibilrwydd o adeiladu carchar ym Maglan, Port Talbot—ac rwy’n byw ym Mhort Talbot—yw bod ymgynghoriad cyhoeddus yn eithriadol o bwysig, ynghyd ag asesiadau risg, ffactorau amgylcheddol—er enghraifft, tagfeydd traffig—ac fel y crybwyllwyd yn flaenorol, llifogydd yn yr ardal. Rhaid i ni hefyd ystyried safleoedd addas eraill. Ond pe bai’r meini prawf uchod yn cael eu goresgyn a bod golau gwyrdd yn cael ei roi, mae’n rhaid i ni dderbyn bod carchardai yn nodweddion parhaol yn ein cymdeithas. Pa ddewis arall sydd yna yn lle carchardai? Rydym yn agored i awgrymiadau.

Yn aml, dedfryd o garchar yw’r dewis olaf i farnwyr lle mae aildroseddu wedi digwydd neu lle roedd y drosedd yn rhy ddifrifol. A lle y ceir trosedd, ceir dioddefwr. Ceisiwch ddweud wrth fenyw sydd wedi dioddef cam-drin domestig a’i thrwyn wedi’i dorri a’i hasennau wedi torri ein bod yn chwilio am ddewis arall yn lle carchar i’r troseddwr. Byddai yna brotest gyhoeddus. Mae angen i ddioddefwyr trosedd deimlo’n ddiogel yn eu cymuned. Mae symud y sawl sy’n cyflawni trosedd allan o gymdeithas am gyfnod o amser yn rhoi tawelwch meddwl i ddioddefwyr a chyfle i’r troseddwr adsefydlu yn y carchar.

Os yw carcharorion yn cael eu cloi mewn celloedd am 23 awr y dydd, ychydig iawn o obaith o adsefydlu a geir neu obaith y bydd yn llwyddo. Roedd fy ngwaith yng ngharchar Parc yn canolbwyntio’n helaeth ar adsefydlu. Nid yw carcharorion dan glo am 23 awr y dydd, ond mewn gwirionedd roeddent allan am 14 awr y dydd, yn unol â’r contract. Diwrnod arferol fyddai: brecwast am 7 a.m., ymarfer corff a chawod; byddai’r carcharorion yn mynd i wahanol grwpiau wedyn: addysg, diwydiannau, gwaith, neu’n cael eu rhyddhau i fynd i’r llys, ymweliadau â theulu. Roedd y diwydiannau’n darparu gwaith garddwriaethol, gwaith coed, gwaith metel, argraffu, i enwi ond ychydig. O ran adsefydlu, ceir uned deuluol, sy’n canolbwyntio ar adeiladu bywyd teuluol yn dilyn trosedd ac sy’n darparu gwasanaeth cyfryngu gyda’r teulu. Ceir uned y lluoedd arfog, yn enwedig ar gyfer materion yn ymwneud ag anhwylder straen wedi trawma, problemau cyffuriau ac alcohol a chwalfa deuluol. Mae rhai hefyd yn hyfforddi—bydd rhai carcharorion yn hyfforddi fel gwrandawyr ac yn gweithio gyda’r Samariaid. Yna, maent yn gadael y carchar, ac mae llawer wedi mynd ymlaen i fod yn gwnselwyr. Mae’r uned iechyd a lles yn cynorthwyo gydag anableddau ac yn canolbwyntio ar sut i wella ffordd o fyw, gwneud newidiadau er lles iechyd, dysgu am faeth, delio â gordewdra, atal diabetes ac yn y blaen. Mae yna uned gofal iechyd ar gyfer rhai nad ydynt yn ymdopi’n dda â phroblemau iechyd meddwl; mae yna uned brofion gwirfoddol ar gyfer pobl sydd wedi cymryd cyffuriau, ond sydd wedi rhoi’r gorau iddi ac yn dymuno cael eu profi ar hap i drwsio pontydd gyda’u teuluoedd a chyfrannu’n gadarnhaol i gymdeithas. Bloc cyn rhyddhau carcharorion yw bloc D, ac mae’n cysylltu gyda’r gwasanaeth prawf. Cynhelir ffair swyddi bob chwe mis a bydd carcharorion yn cyfarfod â darpar gyflogwyr yn yr uned hon. Rhyddheir carcharorion i’r gymuned cyn eu rhyddhau o’r carchar am ddiwrnod yn awr ac yn y man; nid yw hwn yn gysyniad newydd. Pan ryddheir carcharorion yn barhaol, i ble maent yn mynd? Maent yn dychwelyd i’r gymuned gyda chymaint o baratoi ag sy’n bosibl ar gyfer eu rhyddhau, ac mae rhyddhau am y diwrnod yn bwysig. Mae rhai carcharorion wedi bod yn ffodus ac wedi cael eu dewis o garchar Parc ar gyfer y llynges fasnachol. Felly, mae yna bethau cadarnhaol yn perthyn i adsefydlu nad ydynt yn cael eu portreadu yma.

Un o fy eiliadau mwyaf balch oedd ar ôl estyn ei bost i garcharor a oedd yn dod o deulu o deithwyr. Rhwygodd ef yn ddarnau a’i daflu ataf fel conffeti mân. Dywedais wrtho fod rhywun wedi rhoi amser i’w ysgrifennu, ac efallai y dylai fod wedi ei ddarllen yn gyntaf, a dweud wrtho am glirio’r llanast. Fe gliriodd y llanast a mynd yn ôl i’w gell. Esboniodd yn ddiweddarach mewn sesiwn un i un na allai ddarllen o gwbl, a dyna pam yr oedd fel pe bai’n torri rheolau drwy’r amser; ni allai ddarllen y polisïau. I ddechrau, fe’i helpais ar sail un i un, ac yn ddiweddarach ymunodd â dosbarth. Ar ôl blwyddyn, cymerodd y llythyr oddi wrth ei fam a’i ddarllen i mi.

Mae’r carchardai yng Nghymru bob amser yn llawn, a gall hynny arwain at orlenwi. Mae rhai carcharorion o Gymru yn gorfod mynd i Loegr, gan wneud ymweliadau’n amhosibl. Felly, os ydym yn mynd i lwyddo i adsefydlu ac integreiddio troseddwyr, yna yn sicr mae ymweliadau teuluol yn hollbwysig. Mae angen ystyried y ffactor cyflogaeth hefyd: mae cyflogaeth yn ein gwaith dur wedi gostwng yn sylweddol ym Mhort Talbot a byddai llawer o bobl yn croesawu’r cyfle i ailhyfforddi. Nid swyddi swyddogion carchar yn unig; mae yna swyddi anweithredol: arlwyo, gofal iechyd, i enwi ond ychydig. Bydd arian a werir y tu allan yn hybu’r economi. Yn ystod y gwaith adeiladu, byddai’n wych pe bai dur Cymru yn cael ei ddefnyddio a llafur lleol hefyd yn cael ei ddarparu. Oherwydd cyfleoedd yng Ngharchar Parc, mae llawer wedi gadael a bellach yn byw bywydau cynhyrchiol ar ôl eu rhyddhau. Fodd bynnag, nid yw contractwyr preifat yn tendro ar gyfer carchardai, ac felly, rwy’n awgrymu bod yr honiad fod hwn yn fusnes proffidiol yn diflannu’n araf bach. Gallwn edrych ar agweddau cadarnhaol a negyddol tagio fel dewis arall, ond yn y pen draw, os ydym yn cael carchar, mae diogelwch y cyhoedd yn hollbwysig, fel y mae diogelwch staff a charcharorion, a rhaid sicrhau adnoddau priodol i unrhyw garchar er mwyn sicrhau bod adsefydlu’n digwydd yn llwyddiannus a chynnal diogelwch staff. Diolch.

Rwy’n anghyfforddus iawn gyda’r cynnig i adeiladu carchar mawr ym Mhort Talbot a’r gemau gwleidyddol sy’n mynd gyda hynny. Nid wyf yn derbyn y ddadl fod hwn yn fater sydd heb ei ddatganoli. Mae’n ymwneud â’r math o wlad yr ydym am i Gymru fod, ac mae cyhoeddiad dydd Llun ynglŷn â chomisiwn ar gyfiawnder yng Nghymru, dan arweiniad yr Arglwydd Thomas o Cwmgiedd, yr Arglwydd Brif Ustus presennol, yn cynnig cyfle inni ddatganoli mwy o’r system farnwrol yng Nghymru a hefyd i gael trafodaeth ynglŷn â sut beth yw cyfiawnder yng Nghymru. Hoffwn weld system garchardai nad yw’n gosod pobl mewn warysau, ond sy’n canolbwyntio, yn hytrach, ar adsefydlu. Dyna fy ngreddf, ond wrth fyfyrio ar beth i’w ddweud yn y ddadl heddiw edrychais ar beth o’r dystiolaeth, ac mae’r dystiolaeth yn gymysg. Rwy’n credu bod angen i ni bwyso a mesur pwysigrwydd cadw carcharorion yn agos at eu teuluoedd gyda’r dystiolaeth arall sy’n dangos y gall gwahanu troseddwyr oddi wrth eu grŵp cyfoedion helpu gyda’r cylch o aildroseddu. Mae tystiolaeth yn dangos bod carcharorion mewn carchardai mwy newydd yn cael canlyniadau gwell na’r rhai sydd wedi’u lleoli mewn carchardai hŷn, a bod hwn yn ffactor llawer mwy mewn perthynas ag aildroseddu na maint y sefydliad. Mae llawer yn dadlau bod carchardai mwy o faint yn rhy amhersonol i gefnogi adsefydlu effeithiol, tra bod eraill yn dadlau bod yr arbedion maint a ddarperir gan garchardai mwy o faint yn golygu y gellir darparu hyfforddiant a chyfleusterau cyflogaeth gwell ac ehangach. Felly, mae’r dystiolaeth yn gymysg.

Nid yw’r achos economaidd yn glir chwaith. Mae pobl yn dadlau—

A wnewch chi dderbyn ymyriad?

Rwy’n hapus i ildio.

Rwy’n derbyn eich pwynt fod y dystiolaeth yn gymysg, ond nid wyf wedi dod o hyd i unrhyw dystiolaeth i ddangos bod carchardai mwy o faint mewn gwirionedd yn lleihau cyfraddau aildroseddu eto. Rwy’n credu mai dyna’r elfen hanfodol yma. Maent yn dadlau ei fod yn gwneud hynny, ond eto nid wyf wedi dod o hyd i’r dystiolaeth ei fod. Gallai fod yn agos at wneud hynny, ond nid wyf wedi gweld y dystiolaeth eto.

Fel y dywedais, rwy’n meddwl bod y dystiolaeth yn gymysg. Mae yna dystiolaeth sy’n gwrthdaro ar y pwynt ac fel y dywedais, mae gennyf ragfarn bersonol yn erbyn uwch garchardai. Bûm yn cadeirio cyfarfod cyhoeddus yn Wrecsam ar adeg y ddadl yno, a gwneuthum ychydig o waith ar wrthwynebu’r carchar yn Wrecsam. Felly, dyna rwy’n tueddu’n gryf tuag ato. Fodd bynnag, i fod yn deg, rydym yn edrych ar y dystiolaeth, nid yw’n ddarlun clir, ac rwy’n credu bod angen inni dreulio mwy o amser yn sefydlu’r darlun cywir a’n safbwynt arno.

Fel yr oeddwn ar fin ei ddweud, nid yw’r achos economaidd yn ddiamwys chwaith. Mae pobl yn dadlau y bydd yr uwch garchar yn dod â swyddi newydd yn ei sgil o ran y gwaith adeiladu a’r staff fydd eu hangen. Ond fel y buom yn ei drafod o’r blaen yn y Siambr hon, heb ddiwygio rheolau caffael, mae prosiectau o’r maint hwn yn aml yn gweld swyddi’n cael eu mewnforio o’r tu allan i’r ardal, ac os yw carchardai Abertawe a Chaerdydd yn cau, yna bydd effaith y swyddi’n diflannu’n gyflym.

Rydym hefyd yn gwerthu’r tir hwn fel pe na bai iddo unrhyw werth neu botensial arall, ac fel y nododd Jenny Rathbone eisoes heddiw, ceir arwyddion o lasbrint Mark Barry—ei fersiwn o gysyniad rhwydwaith metro de Cymru, y credaf ei bod yn weledigaeth gyffrous—y gallai’r tir hwn yn hawdd fod yn rhan bwysig o leihau amseroedd teithio rhwng Abertawe a Chaerdydd a thu hwnt. Felly, dylai hwnnw fod yn ffactor allweddol hefyd. Nawr, mae hynny eto ar gam cynnar ac nid ydym yn glir sut y bydd yn datblygu. Felly, rwy’n credu bod angen ymdrin â’r materion hyn cyn i ni ddod i gytundeb. Nes inni gael y ddadl hon—yn hollbwysig, y ddadl am y math o wlad rydym am ei gweld a’r system gyfiawnder rydym am ei gweld—wrth basio—[Torri ar draws.] Rwy’n dod i ben; mae’n ddrwg gennyf, Leanne.

Ai ‘na’ oedd hynna?

‘Na’ ydyw, mae arnaf ofn. Rwy’n ymddiheuro. [Torri ar draws.] Hyd nes y cawn y ddadl ynglŷn â’r math o system gyfiawnder rydym am ei gweld yng Nghymru, mae’n rhy gynnar i basio’r cynnig hwn ac felly ni fyddaf yn ei gefnogi ar hyn o bryd.

Galwaf ar Ysgrifennydd y Cabinet dros Gymunedau a Phlant—Carl Sargeant.

Diolch i chi, Llywydd. Rwyf wedi gwrando’n ofalus ar y ddadl heddiw, ond bydd y Llywodraeth yn gwrthwynebu’r cynnig a’r gwelliant fel y’u cyflwynwyd.

Rhaid i mi ddechrau drwy gofnodi gweithredoedd a phwerau Llywodraeth Cymru’n gywir, a rhai o’r cyfraniadau a wnaed yn y Siambr heddiw. Cyfrifoldeb Llywodraeth y DU yw carchardai. Cysylltodd y Weinyddiaeth Gyfiawnder â Llywodraeth Cymru fel rhan o ymarfer ledled Cymru a Lloegr i weld a oeddem yn gwybod am unrhyw dir y gellid ei ddatblygu ar gyfer carchar o’r maint hwn. Fe wnaethom ddarparu rhestr o 20 safle. Rydym yn darparu rhestr o’r math hwn yn rheolaidd—[Torri ar draws.] Mewn eiliad, fe wnaf, Dai. Rydym yn darparu’r math hwn o wasanaeth yn rheolaidd i bob busnes a phob datblygwyr.

Diolch i Ysgrifennydd y Cabinet am dderbyn yr ymyriad. Rwy’n derbyn bod Llywodraeth Cymru’n darparu’r gwasanaeth hwnnw ar gyfer pob busnes, ond yn eich ymateb i mi ym mis Mai fe wnaethoch dynnu sylw at y meini prawf a ddarparodd y Weinyddiaeth Gyfiawnder i chi ar gyfer safleoedd. Un ohonynt oedd na ddylai fod yn orlifdir, ac eto fe wnaethoch gynnwys safle, sef y safle penodol hwn, sydd ar orlifdir. A allwch ddweud wrthyf pam y cafodd y safle hwnnw ei gynnwys?

Byddai’r manylion ar hynny’n dilyn egwyddor gyffredinol fod yna fesurau lliniaru y gall pob busnes ymateb iddynt o ran gorlifdiroedd a datblygiadau llifogydd, ac yn sicr nid yw’n anarferol i ni ddarparu cyfleoedd i ddefnyddio tir ar gyfer pob busnes, fel y dywedais. Dewis y datblygwr yw hynny wedyn, os ydynt yn dymuno bwrw ymlaen i ddatblygu neu fel arall.

Mynegodd y Weinyddiaeth Gyfiawnder ei hawydd i fwrw ymlaen â chais caniatâd cynllunio ar gyfer cyfleuster carchar ym Maglan, Port Talbot. Nid oeddem yn rhan o’r broses benderfynu a ddewisodd Baglan fel safle a ffafrir.

A wnewch chi dderbyn ymyriad?

Un eiliad. Nid yw’r Llywodraeth yn chwarae rôl yn y broses o ddatblygu’r carchar na rôl yn y gymuned. Efallai y byddwn yn gwneud sylwadau ar y cynigion pan fyddant ar gael.

Llywydd, rydym wedi rhoi dwy drwydded i’r Weinyddiaeth Gyfiawnder wneud gwaith ar y tir hwnnw. Mae’r rhain yn cynnwys mesurau lliniaru ecolegol ac unwaith eto, mae hyn yn arfer cyffredin. Mae datblygwyr am wybod beth yw cyfansoddiad y tir cyn cyflwyno cais cynllunio. Hefyd, mae’r Weinyddiaeth Gyfiawnder wedi gofyn inni drafod cytundeb opsiwn ar gyfer y tir. Nid ydym wedi gwerthu’r tir i’r Weinyddiaeth Gyfiawnder na dod i gytundeb ynglŷn â gwerthu nac wedi trafod ei werth. Nid yw’n fait accompli fel y mae llawer wedi awgrymu yn y lle hwn ac yn allanol, fel y clywsom. Os cyflwynir cynigion eraill ar gyfer y tir, nid oes dim i’n hatal rhag asesu manteision economaidd hynny a derbyn cynnig da.

Gan eich bod wedi cyfeirio’n benodol ato, a ydych wedi ymrwymo i’r cytundeb opsiwn rydych newydd gyfeirio ato gyda’r Weinyddiaeth Gyfiawnder?

Yr hyn a ddywedais oedd bod y Weinyddiaeth Gyfiawnder wedi gofyn inni drafod cytundeb opsiwn mewn perthynas â’r tir, ond nid ydym wedi gwerthu’r tir na thrafod cytundeb ar werthiant neu werth y tir.

Nid ydych wedi ymrwymo i’r cytundeb opsiwn, felly.

Nac ydym. Rwy’n hapus i dderbyn ymyriad.

Roeddwn i eisiau eglurhad, oherwydd fe ddywedoch nad ydych wedi bod yn rhan o unrhyw brosesau gwneud penderfyniadau. Ond ar 28 Mehefin, yn y cwestiynau cymunedau mewn ymateb i fy nghwestiwn ar y carchar, fe ddywedoch fod eich adran wedi cymryd rhan, ac rwy’n dyfynnu

‘o ran penderfynu a chynnig safleoedd a oedd ar gael ar draws rhanbarth de Cymru.’

Felly, roeddech naill ai’n cymryd rhan yn y broses o benderfynu neu nid oeddech yn rhan o hynny, Ysgrifennydd y Cabinet.

Mae’n ddrwg gennyf, rwy’n meddwl bod y chwarae ar eiriau neu’r dehongliad o’r hyn a ddywedais—. Os caf egluro’r safbwynt hwnnw, fel rwyf newydd ei wneud heddiw, rydym wedi cynnig 20 o safleoedd ar draws rhanbarth de Cymru, fel y byddem yn ei wneud ar gyfer unrhyw fusnes neu unrhyw ddatblygwr arall. Nid yw hynny’n anarferol o ran y ffordd y mae llywodraethau’n cyflawni busnes. Rwy’n credu—. Dai, a oeddech eisiau ymyrryd?

Ddim ar hyn o bryd.

Iawn.

Rwyf fi. [Chwerthin.] Roeddwn yn meddwl tybed a allech egluro pam, os yw’r ardal hon wedi ei dynodi’n addas ar gyfer gosod metro Abertawe—pam, felly, y mae’r Llywodraeth yn cynnig y lle fel safle posibl ar gyfer adeiladu, gan fod y ddau beth i’w gweld yn gwrth-ddweud ei gilydd.

Wel, gyda phob parch, mae’r rhain yn faterion ar gyfer y Weinyddiaeth Gyfiawnder. Nid yw yn ein perchnogaeth—[Torri ar draws.] Nid ein prosiect ni ydyw. Y Weinyddiaeth Gyfiawnder sy’n gwneud hyn. Yr hyn yr ydym yn ei groesawu yw bwriad y Weinyddiaeth Gyfiawnder—[Torri ar draws.]

Gadewch i Ysgrifennydd y Cabinet barhau, os gwelwch yn dda. Mae wedi derbyn llawer iawn o ymyriadau. Gadewch i Ysgrifennydd y Cabinet barhau.

Rwy’n ddiolchgar iawn, Llywydd. Cymerais oddeutu pump o ymyriadau. Rydym yn croesawu bwriad y Weinyddiaeth Gyfiawnder i gynnal digwyddiad cymunedol deuddydd o hyd a fydd yn rhoi cyfle i ymwelwyr a thrigolion weld a gwneud sylwadau ar y cynigion cyn i gais cynllunio ffurfiol gael ei wneud. Ac rwyf wedi clywed llawer o gyfraniadau gan Aelodau yn y Siambr y prynhawn yma, sydd i gyd yn amodau dilys yn ymwneud â chynllunio, a dylent gael eu cyfuno a’u rhoi fel tystiolaeth yn y broses honno.

Llywydd, rydym yn galw ar y Weinyddiaeth Gyfiawnder i sicrhau bod yna ymgynghori llawn a dilys i’r cymunedau a gynrychiolir gan yr Aelodau yma heddiw. Os yw’r awdurdod lleol yn derbyn cais cynllunio, bydd cyfle i drigolion gymryd rhan yn y broses gynllunio honno a buaswn yn eu hannog i wneud hynny. Fel y dywedais, nid yw polisi carchardai yn fater datganoledig, ond hoffwn rannu rhai syniadau ar y cwestiynau ehangach a ofynnwyd yma heddiw.

Deallaf nad oes digon o leoedd yma ar gyfer nifer y carcharorion risg isel categori C yn ne Cymru. Awgrymwyd hefyd y byddai carchar newydd yn disbyddu’r cyllidebau iechyd ac addysg lleol. Gadewch i mi ei wneud yn gwbl glir: fel yng Ngharchar Berwyn, ni fydd y gwasanaethau hynny ond ar gael os oes digon o arian yn cael ei sicrhau gan Lywodraeth y DU ar eu cyfer.

Nid wyf yn credu y byddai neb yn anghytuno gydag awydd y Weinyddiaeth Gyfiawnder i adeiladu carchardai newydd gyda chyfleusterau modern, addas i’r diben, lle y gellir datblygu diwylliant adsefydlu yn llwyddiannus, yn lle rhai aneffeithiol sy’n heneiddio, fel y soniodd Caroline Jones. Materion ar gyfer y Weinyddiaeth Gyfiawnder a Gwasanaeth Prawf a Charchardai ei Mawrhydi yw’r ystâd garchardai a’i rheolaeth. Buaswn yn gwrthwynebu anfon unrhyw un i garchar yn ddiangen. Yn yr un modd, fodd bynnag, mae angen inni amddiffyn ein cymunedau rhag niwed, ac yn amlwg mae gan garchardai ran i’w chwarae yn hynny. Dai Rees.

Diolch i Ysgrifennydd y Cabinet am ganiatáu i mi gael yr ymyriad. Rwy’n derbyn mai cyfrifoldeb y Weinyddiaeth Gyfiawnder yw’r ystâd garchardai, ond yn yr achos penodol hwn, mae’r tir yn eiddo i Lywodraeth Cymru ac felly, mae’n benderfyniad i Lywodraeth Cymru mewn perthynas â’r anghenion cymdeithasol yn ogystal ag unrhyw beth arall. Ac yn enwedig gan fod gennym y posibilrwydd o Abertawe a Chaerdydd yn cau oherwydd eu bod yn garchardai Fictoraidd yn ôl yr honiad, ac am mai polisi Llywodraeth y DU yn amlwg yw eu cau, gallem wynebu sefyllfa yn y pen draw lle ceir dau brif garchar o fewn 10 milltir i’w gilydd ac felly, nid yw’n gwasanaethu anghenion cymdeithasol y carcharorion a’u teuluoedd mewn rhannau eraill o dde Cymru mewn gwirionedd.

Gyda phob parch i’r Aelod, rwy’n meddwl mai’r hyn y dylem barhau i’w wneud yw cadw at y ffeithiau. Rydym yn gwneud llawer o ragdybiaethau am yr hyn sy’n digwydd yma. Mae’r digwyddiad dau ddiwrnod a gynhelir gan y Weinyddiaeth Gyfiawnder gyda’ch cymuned yn broses bwysig lle y gallwch ofyn y cwestiynau hynny’n effeithiol, a gobeithio y cânt eu hateb yn unol â hynny gan y Weinyddiaeth Gyfiawnder.

Llywydd, fel y soniais yn gynharach, mater i’r Weinyddiaeth Gyfiawnder yw’r cwestiynau’n ymwneud â’r ystâd garchardai. Nid yw’r rhain yn benderfyniadau i ni eu gwneud, ond cyn i ni wrthwynebu carchar modern ar ei ben dylem feddwl am gost hynny i garcharorion o Gymru, eu teuluoedd ac yn anad dim i’r cymunedau y byddant yn dychwelyd iddynt ar ôl cwblhau eu dedfryd. Ni ddylai hyd yn oed carcharorion a’u partneriaid, eu teuluoedd a’u plant orfod ymweld â hwy mewn sefydliadau nad ydynt yn gallu parchu urddas dynol carcharorion a’u teuluoedd yn llawn. Rwy’n credu y dylem sicrhau hynny i bawb.

Roedd y Weinyddiaeth Gyfiawnder yn rhagweld, pan fyddai’n weithredol, y bydd y datblygiad hwn yn creu tua 500 o swyddi newydd ac yn chwistrellu tua £11 miliwn y flwyddyn i’r economi leol. Mae’r rhain yn sicr yn faterion y dylid eu dwyn i sylw’r Weinyddiaeth Gyfiawnder. Fel y mae Dai Rees wedi ei ddweud, mae am weld y dystiolaeth ar hynny, ac rwy’n credu ei fod yn gwestiwn teg i’w ofyn. Mae cryn dipyn o dir amgen wedi’i ddyrannu at ddefnydd cyflogaeth yn yr ardal. Cyfeiriaf yr Aelodau at y cynllun datblygu lleol. Mae Llywodraeth Cymru wedi, ac yn mynd i barhau i ddarparu pecyn cymorth cynhwysfawr a fydd ar gael i gwmnïau yng Nghastell-nedd Port Talbot sy’n dymuno ehangu a thyfu. Fel yr ydym yn gwrthwynebu, yn y gwelliannau, yn ystod y ddwy flynedd ddiwethaf rydym wedi cynnig bron i £1.5 miliwn i naw o gwmnïau yn yr ardal honno, yn ogystal â £13 miliwn ar draws ystâd Tata Steel.

Llywydd, rwy’n cydnabod yr angen i symud ymlaen, ond o ran llifogydd, fel y gofynnodd yr Aelodau yn gynharach, mater i’r Weinyddiaeth Gyfiawnder—

A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet dderbyn ymyriad?

Mae amser Ysgrifennydd y Cabinet wedi hen ddod i ben yn barod. Rwy’n deall eich bod wedi derbyn nifer o ymyriadau eisoes, ond os dowch â’ch cyfraniad i ben, yna ni fydd angen i chi dderbyn unrhyw ymyriadau eraill. [Chwerthin.]

Rwy’n ddiolchgar iawn am eich cyngor, Llywydd. O ran y materion yn ymwneud â llifogydd, mater i’r Weinyddiaeth Gyfiawnder fyddai gwneud achos drwy asesiad o ganlyniadau llifogydd wrth i’r broses fynd rhagddi. Mae’r cynnig a’r gwelliannau, mewn gwahanol ffyrdd, yn eich gwahodd i gymeradwyo datganiadau camarweiniol ynglŷn â rôl a gweithredoedd Llywodraeth Cymru. Nid ydym wedi dewis y safle. Bydd y cynnig yn amodol ar broses gynllunio lawn. Mae’r Weinyddiaeth Gyfiawnder yn penderfynu a ddylid bwrw ymlaen ai peidio, a bydd Llywodraeth Cymru yn parhau i weithio i hyrwyddo’r economi yn yr ardal. [Torri ar draws.] Rwy’n annog yr Aelodau i wrthod y cynnig a’r gwelliannau heddiw, Llywydd.

Galwaf ar Bethan Jenkins i ymateb i’r ddadl.

Wel, yn anad dim arall, rwy’n falch ein bod wedi cael dadl danllyd a diddorol i’r rhai ohonom sydd wedi bod eisiau cael y ddadl hon heddiw, ond mae’n rhaid i mi ddweud fy mod yn siomedig gydag ymateb Ysgrifennydd y Cabinet gan ein bod mewn wythnos lle rydym yn trafod datganoli a’r pwerau sydd gennym. Weithiau, hyd yn oed os nad oes gennych y pwerau yn eich gafael, mae gennych yr awdurdod moesol i newid pethau fel Ysgrifennydd Cabinet. Mae gennych hawl i beidio â rhyddhau’r tir hwnnw i’r Weinyddiaeth Gyfiawnder. Efallai fod yna brosesau y mae busnesau’n eu dilyn, ond nid oes rhaid i chi ddilyn y broses honno bob amser. Nid oes rhaid i chi roi’r rhestr honno o wahanol ddarnau o dir iddynt eu datblygu i’r Weinyddiaeth Gyfiawnder—[Torri ar draws.] Wel, nid oes raid iddynt wneud hynny, oes yna—? Hoffwn i chi ymyrryd, Ysgrifennydd y Cabinet, oherwydd roeddech yn ysgwyd eich pen pan oeddech yn dweud nad ydych wedi arddel safbwynt. A ydych yn cefnogi’r carchar hwn? Felly, gallwn eich cofnodi’n dweud mewn gwirionedd a ydych chi’n ei gefnogi ai peidio, oherwydd nid wyf yn siŵr o hyd. Mae Carwyn Jones fel Prif Weinidog i’w weld yn hapus i’r carchar ddod i dde Cymru. A ydych o blaid y carchar hwn?

Wel, mae’n amlwg na wrandawodd yr Aelod. Fe ddywedoch yn gynharach nad yw hyn yn ymwneud â gwleidydda, sef yr union beth rydych chi a’ch cydweithwyr wedi dechrau ei wneud. Mae hyn yn—[Torri ar draws.]

Gadewch i Ysgrifennydd y Cabinet i ymyrryd. Ewch yn eich blaen, Ysgrifennydd y Cabinet.

Rwy’n ddiolchgar iawn am eich cyngor, Llywydd. Y mater i ni yw, os daw cynnig ar gyfer y safle, fel y dywedais yn ystod fy nghyfraniad, mae’n dal i fod ar agor i gynigion gan fusnesau eraill. Nid ydym wedi ffurfio barn sefydlog ynglŷn ag a ddylai’r carchar fynd yn ei flaen neu a ddylai math arall o fusnes fynd yn ei flaen. Mae hynny’n gwbl arferol.

Felly, a wnewch chi—? Fel y dywedodd Adam Price, mae Envases, y cwmni wrth ymyl y safle hwnnw, wedi dweud y byddai ganddynt ddiddordeb yn ei brynu, ac mae wedi bod yn wag ers cymaint o amser. Pam nad ydych wedi buddsoddi yn y tir hwn cyn nawr? Oherwydd ei fod ar barc diwydiannol, mae’n ddyletswydd arnoch i wneud hynny. Dywedais—ni ddywedais na fyddem yn wleidyddol; dywedais ein bod yn gweithio’n drawsbleidiol, ac rydym yn gweithio gydag aelodau o’ch plaid eich hun ym Mhort Talbot sy’n gwrthwynebu’r datblygiad hwn, a buaswn yn falch o barhau i weithio gyda hwy cyhyd ag y gallwn yn hyn o beth. Ni fydd gennyf amser i fynd drwy sylwadau pawb, ond rwy’n gwrthwynebu rhai o’r sylwadau gan Suzy Davies, sydd fel arfer yn eithaf blaengar, yn hytrach na llefarydd ar ran y Blaid Geidwadol ar lefel y DU. Fe soniais, sawl gwaith, am adsefydlu carcharorion. Nid ydym eisiau—. Rwy’n siarad â charcharorion am hyn ac maent hwy eu hunain yn dweud nad ydynt am gael uwch garchar, nad yw hynny’n eu cynorthwyo. Maent yn eu galw’n ‘warysau’, maent yn dweud eu bod yn cael eu lluchio i mewn ac allan o’r system. Dyna pam ein bod yn gwrthwynebu hyn yn sylfaenol.

Nid wyf yn siŵr ei bod yn werth mynd drwy’r holl sylwadau, ond roeddwn yn meddwl ei bod yn bwysig clywed yr hyn a ddywedodd Lee Waters mewn perthynas â chomisiwn cyfiawnder i Gymru, ond rydym yn gwybod bod ASau Llafur ar lefel y DU yn erbyn gweld cyfiawnder troseddol yn cael ei ddatganoli i’r lle hwn, felly byddwn yn gobeithio, drwy’r comisiwn gyfiawnder i Gymru, y gallwn weld yr ASau hynny’n newid eu meddyliau. Gobeithiaf y bydd David Rees, fel yr Aelod lleol a siaradodd mor huawdl yma heddiw, yn cefnogi cynnig Plaid Cymru, fel y gobeithiaf y bydd Aelodau eraill o’ch plaid yn ei wneud, gan eich bod wedi siarad yn gryf ynglŷn â pham y dylid defnyddio’r ardal hon ar gyfer datblygu economaidd, a pham, o ymchwil a wnaethoch ac y mae eraill wedi’i wneud, na allwch ddod o hyd i resymau cryf pam y dylid adeiladu uwch garchar ym Mhort Talbot. Felly, edrychaf ymlaen at weithio gyda chi ymhellach ar hynny.

Fe ddof â fy sylwadau i ben, ond nid yw hyn yn ymwneud â cheisio dieithrio neu fychanu carcharorion. Rydym i gyd, yn yr ystafell hon, yn gwybod sut yr ydym eisiau eu cefnogi a’u hadsefydlu, ac mae gan bawb ohonom bobl sy’n dod atom yn ein cymunedau i ddweud sut y dylid gwneud hynny. Ond nid yw preifateiddio’r gwasanaeth prawf yn mynd i helpu i gynorthwyo’r broses honno chwaith, ac rwy’n meddwl bod yn rhaid i ni i gyd weithio gyda’n gilydd i sicrhau—[Torri ar draws.]

Ni allaf glywed Bethan Jenkins. A gaf fi glywed cyfraniad terfynol Bethan Jenkins?

Adam, a ydych am wneud ymyriad? [Torri ar draws.] Rwy’n mynd i ddod â’r ddadl hon i ben, ac rwy’n diolch i bawb am ddadl mor fywiog os nad dim byd arall.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn y cynnig heb ei ddiwygio? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.] Gohiriaf y bleidlais, felly, ar yr eitem yma tan y cyfnod pleidleisio.

Gohiriwyd y pleidleisio tan y cyfnod pleidleisio.