Cwestiynau nawr gan lefarwyr y pleidiau. Llefarydd Plaid Cymru, Rhun ap Iorwerth

Diolch yn fawr iawn, Llywydd. Mae cael mynediad llawn i'r farchnad sengl Ewropeaidd trwy aelodaeth o'r farchnad honno, gan gynnwys yr undeb tollau, yn hanfodol bwysig i fusnesau yng Nghymru. Mae 60 y cant o allforion Cymru yn mynd i'r Undeb Ewropeaidd. Rydym ni wedi clywed yr wythnos yma fod yr Undeb Ewropeaidd wedi dechrau cynghori busnesau yn Ewrop i feddwl ddwywaith cyn defnyddio cydrannau ceir o Brydain o hyn ymlaen. Mae'r sector cydrannau ceir yn dal i fod yn un pwysig iawn yma yng Nghymru, ac mae'r potensial o'r cyngor yma rŵan o fewn y diwydiant ar gyfandir Ewrop yn un a allai fod yn niweidiol tu hwnt. A ydych chi'n cytuno efo fi, felly, fod ymdrechion y Llywodraeth Geidwadol i dynnu Prydain allan o'r undeb tollau yn debyg o fod yn niweidiol iawn o ran y sector cydrannau ceir yng Nghymru?

A gaf fi ddiolch i'r Aelod am ei gwestiwn a dweud bod ein safbwynt yn glir iawn ac yn seiliedig ar ein Papur Gwyn ar fasnach? Mae arnom angen undeb tollau i gyflawni busnes â hwy, ac rwy'n pryderu'n fawr nid yn unig am ddyfodol y sector modurol, ond am ddyfodol yr holl sectorau sy'n dibynnu ar drefniadau tollau rhwydd. Nawr, wrth gwrs, mae cyfleoedd i'w cael ar gyfer y sector modurol o ran marchnad sengl y DU, ond ceir bygythiadau sylweddol hefyd fel y nododd yr Aelod.

Rydych yn gwneud yn fach o bethau braidd, ond fe wnaethoch chi ailddatgan safbwynt y Blaid Lafur, sef y dylai fod gennym ein hundeb tollau ein hunain wedi inni adael yr Undeb Ewropeaidd, yn hytrach nag undeb tollau'r UE. Nid hollti blew yw hyn—rydych yn sôn am undeb tollau newydd gydag esemptiadau penodol rhag cyfreithiau penodol yr UE. Nawr, buaswn yn dadlau bod hynny yr un mor anymarferol ag opsiwn 'max fac' enwog Theresa May. Byddai'n amhosibl, yn fy marn i, i'r UE dderbyn sefyllfa lle y gall gwlad nad yw'n rhan o'r UE fwynhau manteision llawn masnach ddiffrithiant gyda'r UE heb ddilyn holl reolau'r UE. Nawr, yn syml, nid yw safbwynt y Blaid Lafur, yn fy marn i, yn gwneud mwy na safbwynt y Torïaid i ddiogelu, yn yr achos hwn, y sector cydrannau ceir yng Nghymru. Ond i symud ymlaen, ni fyddai aelodaeth o'r undeb tollau ynddi'i hun hyd yn oed yn sicrhau masnach ddiffrithiant. Mae aelodaeth o'r farchnad sengl hefyd yn angenrheidiol ar gyfer hynny. A yw Llywodraeth Cymru yn dal i gredu mai bod yn aelod o farchnad sengl yr UE sydd orau er budd economi Cymru?

Wel, unwaith eto, rydym wedi dweud yn gwbl gyson ein bod yn credu y bydd arnom angen mynediad at y farchnad sengl wrth inni adael yr UE. Mewn perthynas â threfniant tollau, rydym hefyd wedi dweud yn glir iawn fod yn rhaid inni gael amgylchedd rheoleiddiol cyson ledled y DU ac Ewrop er mwyn sicrhau y gall nwyddau a gwasanaethau gael eu cludo'n rhwydd, a bod arnom angen trefniadau tollau rhwydd a di-dor hefyd.

Unwaith eto, rydych yn gwneud yn fach o derminoleg benodol: 'mynediad at y farchnad sengl Ewropeaidd'. Unwaith eto, nid hollti blew yw hyn. Yr wythnos nesaf, bydd gan Dŷ'r Cyffredin gyfle, fel y gwyddoch, i drechu Llywodraeth y DU ar nifer o welliannau a allai ddiogelu buddiannau economi Cymru. Bydd un ohonynt ar welliant gan yr Arglwyddi i gadw'r DU yn y farchnad sengl drwy aelodaeth o'r Ardal Economaidd Ewropeaidd. Nawr, pe bai Aelodau Seneddol Llafur yn cefnogi'r gwelliant ynghyd ag Aelodau Seneddol Plaid Cymru a fydd yn gwneud hynny, byddai'r Llywodraeth yn debygol o gael ei threchu, gan orfodi'r Llywodraeth, i bob pwrpas, i gyflawni'r hyn y gellid ei ystyried yn Brexit meddal, sy'n fwy buddiol i economi Cymru. Mae Jeremy Corbyn, fodd bynnag, wedi gorchymyn ei Aelodau Seneddol i ymatal rhag pleidleisio, gan ddewis ei syniad ei hun, sydd yr un mor anymarferol, yn fy marn i, o ofyn i'r UE adael i'r DU ei chael hi bob ffordd—y math o wleidyddiaeth ffantasi na chredaf y gallwn gamblo economi Cymru arni. Nawr, ar yr hyn a fydd yn un o'r pleidleisiau pwysicaf am genhedlaeth er budd swyddi, cyflogau a diwydiant Cymru, pa gyngor y byddwch yn ei roi i'ch cyd-Aelodau Llafur yn San Steffan i'w perswadio i gefnogi aelodaeth o'r AEE ac i'w darbwyllo i beidio â chael eu cofio fel galluogwyr Brexit caled y Torïaid?

Rydym wedi bod yn gwbl gyson, ac mae'r Aelod yn fy nghyhuddo o wneud yn fach o'r hyn a allai fod yn semanteg. Mewn gwirionedd, mae ein hymagwedd wedi bod yn glir iawn ac ni fydd yn newid. A bydd hynny'n llywio pob safbwynt y byddwn yn ei fabwysiadu o ran hysbysu ac annog Aelodau Seneddol ac Aelodau Tŷ'r Arglwyddi. Rydym am weld mynediad at y farchnad sengl yn parhau ac rydym am fod yn aelod o undeb tollau. Mae'r Aelod yn tynnu sylw at y gambl fwyaf. Ar hyn o bryd, y gambl fwyaf wrth inni adael yr UE fyddai pe bai Cymru yn gadael yr undeb rhwng Prydain Fawr a Gogledd Iwerddon. Yr hyn sy'n hollbwysig ar hyn o bryd yw ein bod yn cynnal—[Torri ar draws.]. Mae'n wir—mae'n wir mai'r gambl fwyaf a allai ddigwydd ar hyn o bryd fyddai annibyniaeth i Gymru wrth inni ymadael â'r UE. Mae angen i ni gynnal cysylltiadau cryf a da gyda gweddill y Deyrnas Unedig ar hyn o bryd ac mae angen inni ddiogelu economi Cymru, yn yr un modd ag y mae angen gwarchod economi'r DU.

Llefarydd y Ceidwadwyr, Russell George.

Diolch, Lywydd. Ysgrifennydd y Cabinet, o bosibl, bydd y don newydd sydd ar y ffordd o ran datblygiadau technolegol mewn cerbydau trydan yn darparu llu o gyfleoedd economaidd newydd i Gymru. Rydych wedi dweud o'r blaen na fydd cynllun gweithredu economaidd newydd Llywodraeth Cymru yn rhagnodol, ond a ydych yn cytuno â mi y byddai'n anghywir pe na bai'n rhagnodol mewn rhai sectorau er mwyn sicrhau cymaint â phosibl o effaith gadarnhaol gan dechnolegau newydd, gan gynnwys cerbydau trydan, ar swyddi ac ar dwf yng Nghymru?

Mae'r Aelod yn codi pwynt hanfodol bwysig, o ran y ffaith mai awtomatiaeth, mae'n debyg, yw'r her fwyaf sy'n wynebu llawer iawn o sectorau economi Cymru, ac y bydd pethau'n parhau i fod felly am flynyddoedd lawer, os nad degawdau. Ni fyddai busnesau am i ni fod yn rhy ragnodol yn y ffordd rydym yn cefnogi eu datblygiad yn y dyfodol, ond yr hyn a wnaethom yw creu galwad i weithredu, sef pum pwynt, yn y bôn, yn y meini prawf a osodwyd gennym er mwyn i fusnesau allu cael cymorth uniongyrchol gennym, sy'n cyfateb i'r pum ffactor a fydd yn sbarduno cynhyrchiant—ac wrth gwrs, mae croesawu awtomatiaeth a deallusrwydd artiffisial yn un o'r galluogwyr allweddol hynny.

Credaf ei bod yn gwbl hanfodol inni gydnabod bod llawer o fusnesau bach, micro a chanolig eu maint yn ddigon hyblyg i allu addasu i oes awtomatiaeth, ac y gall cwmnïau mwy gymryd mwy o amser i newid, er y gallant archwilio'r dyfodol yn well mewn rhai ffyrdd. Yr hyn rwy'n awyddus i'w wneud yw sicrhau bod y galwadau i weithredu yr un mor berthnasol i fusnesau bach a chanolig a'n cwmnïau angori a'n cwmnïau sydd o bwys yn rhanbarthol hefyd. Mae'n hanfodol fod pob cwmni o bob maint, ledled Cymru, yn croesawu awtomatiaeth yn hytrach na cheisio'i gwrthsefyll.

Diolch am eich ateb, Ysgrifennydd y Cabinet, ond o ran fy meirniadaeth flaenorol, credaf fod angen i'r cynllun gweithredu economaidd gynnwys targedau diriaethol y gellir eu cyflawni. Ond rwy'n deall yr hyn a ddywedwch o ran peidio â bod yn rhy rhagnodol o ran beth fyddai busnesau ei eisiau, ond nid yw hynny'n golygu nad yw hyn yn waith y gall y Llywodraeth ei wneud yma. Felly, hoffwn ofyn i chi, Ysgrifennydd y Cabinet, pa asesiad rydych wedi'i wneud o gynhwysedd cynhyrchiant trydan presennol Cymru ac o'i rhwydwaith ffyrdd presennol mewn perthynas â gallu'r seilwaith hwnnw i gynnal nifer fawr o gerbydau trydan yn y dyfodol yng Nghymru?

Rwyf wedi cyfarfod â'r Grid Cenedlaethol ac mae'n eithaf clir fod angen buddsoddiad sylweddol i gryfhau'r grid os ydym am i ddatblygiad cerbydau trydan fynd rhagddo fel y byddem yn dymuno, ac yn sicr fel y byddem yn dymuno er mwyn lleihau allyriadau carbon. Dylid darparu'r buddsoddiad hwnnw yn ganolog a dylid ei ddarparu'n gyflym. O'n rhan ni, rydym yn ystyried datblygu mwy o bwyntiau gwefru trydan, ond o ran y grid, os ydym am sicrhau bod y targedau a amlinellwyd gan Ysgrifennydd y Cabinet dros yr amgylchedd yn cael eu cyflawni, bydd rhaid cryfhau'r grid.

O ran trafnidiaeth a'r rhwydwaith ffyrdd, cefais fy nghofnodi'n dweud y buaswn yn hoffi gweld gwaith datblygu cefnffyrdd yn y dyfodol yn cysylltu â'r gwaith o brofi cerbydau awtonomaidd, cerbydau trydan a cherbydau cysylltiedig hefyd. Hoffwn weld Cymru'n achub y blaen ar wledydd eraill sy'n awyddus i ddefnyddio'r dechnoleg hon, ond sydd eto i ddangos dyhead cryf i wneud hynny.

Diolch am eich ateb, Ysgrifennydd y Cabinet. Yn ddiweddar, lansiwyd ein rhaglen 'Dinasoedd Byw' gennym ni fel Ceidwadwyr Cymreig, lle roeddem yn amlinellu nifer o ymrwymiadau polisi mewn perthynas â cherbydau trydan. Yn benodol, amlinellwyd cynigion i greu cronfa ffordd i ffyniant a fyddai'n galluogi i 10,000 o bwyntiau gwefru ceir trydan gael eu gosod ledled Cymru erbyn 2030 ac yn sicrhau bod canolfan ragoriaeth newydd yn cael ei chreu i gefnogi'r gwaith o greu technoleg cerbydau trydan newydd. Felly, a gaf fi ofyn i chi, Ysgrifennydd y Cabinet, a wnewch chi gynnig eich cefnogaeth i'r cynigion hyn ac ymrwymo i gyflwyno polisïau i gefnogi'r uchelgais hwn?

Buaswn yn fwy na pharod i gyfarfod—. Dylwn ddweud y buaswn yn falch o gyfarfod â'r Aelod i drafod y cynigion, gan y credaf eu bod yn cyd-fynd yn daclus â'n cynigion ar gyfer menter y Cymoedd Technoleg ac ar gyfer y sector modurol yn gyffredinol. Ac yn wir, o ran hynny, maent yn cyd-fynd yn berffaith â'r gwaith y mae'r Athro Brown wrthi'n ei wneud mewn perthynas ag awtomatiaeth a digido. Felly, buaswn yn fwy na pharod i gyfarfod â'r Aelod i drafod yr union gynigion a geir yn yr adroddiad, ac i weld lle y gallwn sicrhau, gyda'n gilydd, ar sail drawsbleidiol, y gallwn weithio gyda'n gilydd i hybu'r economi yn y modd y mae'n rhaid ei hybu yn oes awtomatiaeth, sef drwy groesawu technoleg ddigidol.

Llefarydd UKIP, David Rowlands.

Diolch, Lywydd. Ysgrifennydd y Cabinet, mae ystadegau'n cadarnhau yn gyson mai yng Nghymru y mae'r nifer uchaf o deuluoedd sy'n byw mewn tlodi, sef yr uchaf yn y DU ar 24 y cant, serch hynny, mae'r rheini sydd yn y Siambr hon ac ar gyflogau da wedi penderfynu na fydd nwy siâl yn cael ei echdynnu yng Nghymru, a dyna ni. Fodd bynnag, o gofio'r sefyllfa a nodir uchod, onid yw'n bryd ailwerthuso'r dystiolaeth helaeth sy'n bodoli bellach mewn perthynas â'r diwydiant hwn? Dylwn ychwanegu fy mod yn gofyn y cwestiwn hwn i chi, Ysgrifennydd y Cabinet, gan y gallai arwain at fuddion economaidd enfawr i'r wlad hon.

Wrth gwrs, nid wyf yn gyfrifol am ynni, ond atebaf y cwestiwn gan y credaf ei fod yn gwestiwn pwysig iawn. Na, ni fyddwn yn newid ein hymagwedd mewn perthynas â nwy siâl. Yn hytrach, a nodir hyn yn glir iawn yn y cynllun gweithredu economaidd, rydym yn awyddus i weld lles a chyfoeth yn gwella yn gyffredinol ledled Cymru, ond rydym hefyd yn awyddus i weld anghydraddoldeb o ran y ddau beth yn lleihau. Rydym yn dymuno gweld ffyniant yn cael ei rannu'n decach ledled Cymru, a gall pob agwedd ar Lywodraeth gyfrannu at yr agenda honno. O ran ynni, mae Gweinidog yr amgylchedd a materion gwledig wedi dweud yn glir iawn, fod yn rhaid i brosiectau ynni yn y dyfodol fod yn seiliedig a chanolbwyntio ar egwyddor gryfach o berchnogaeth gymunedol, er mwyn darparu cyflenwadau ynni rhatach, mwy hygyrch, mwy fforddiadwy a mwy dibynadwy ar gyfer cartrefi pobl. Mae'n gwbl gywilyddus fod pobl yn dal i fyw mewn tlodi ynni, ac rydym yn mynd i'r afael â hynny drwy sicrhau bod perchnogaeth gymunedol yn ganolog mewn rhaglenni ynni yn y dyfodol.

Diolch i Ysgrifennydd y Cabinet am ei esboniad, sydd, wrth gwrs, yn ailadrodd yr un hen bolisïau. Mae'r Unol Daleithiau ar flaen y gad o ran y diwydiant echdynnu nwy siâl, ac mae hynny wedi arwain at gyfoeth enfawr i'r wlad honno. Mae llawer o wledydd eraill ledled y byd bellach yn ceisio manteisio ar yr adnodd newydd hwn, gan gynnwys Tsieina, Canada, Mecsico ac Indonesia, yn ogystal â gwledydd eraill yn Ewrop, sy'n cynnwys Iwerddon, Gwlad Pwyl, yr Almaen a Denmarc.

Mae pob un ohonynt yn anghywir.

Mae tanwydd nwy yn llawer glanach nag unrhyw danwydd ffosil arall, ac yn wir, o ystyried tystiolaeth ddiweddar, mae'n llawer glanach, o bosibl, na'r sglodion coed rydym yn eu defnyddio i wresogi'r adeilad hwn. Mae'r peryglon sy'n ymwneud ag echdynnu wedi'u gorliwio i raddau helaeth, fel y mae ystadegau o'r Unol Daleithiau wedi'i brofi dros nifer o flynyddoedd. Does bosib, Ysgrifennydd y Cabinet, nad oes gan bobl Cymru hawl i weld yr adnodd enfawr hwn yn cael ei archwilio'n briodol o leiaf, yn enwedig o gofio bod gan y diwydiant echdynnu botensial i greu cannoedd o swyddi â chyflogau da.

Buaswn yn dadlau mai ynni adnewyddadwy, mewn gwirionedd, sydd â photensial i greu mwy o swyddi a swyddi sy'n gynaliadwy. A hefyd o ran ynni adnewyddadwy, gallwch warantu y bydd ar gael yfory, ond pan fyddwch wedi echdynnu'r holl nwy siâl, bydd wedi mynd. Yn fy marn i, ateb cyflym yw safbwynt yr Unol Daleithiau, ymagwedd yma heddiw ac wedi mynd tuag at ynni, echdynnu cymaint o ynni ag y gallwch neu gymaint o nwy ag y gallwch er mwyn darparu twf economaidd yn y tymor byr. Mae hynny'n mynd yn gwbl groes i'r contract economaidd sy'n edrych ar arferion busnes cyfrifol, a'r cynllun gweithredu economaidd sy'n edrych ar dwf cynaliadwy hirdymor. Felly, buaswn yn dal i ddadlau y dylem ganolbwyntio ar ddatblygu ynni adnewyddadwy, yn hytrach na mynd ar drywydd yr ateb cyflym tymor byr hwnnw i broblemau economaidd, sef yr hyn a geir yn yr Unol Daleithiau wrth iddynt fynd ar drywydd nwy siâl.

Rydych yn amddiffyn y mater yn huawdl, fel y gwnewch bob amser, Ysgrifennydd y Cabinet, ond gofynnaf eto: a yw'n iawn ein bod yn caniatáu i chwarter ein poblogaeth fyw mewn tlodi pan fo gennym adnodd naturiol gwerth biliynau o bunnoedd yn segur o dan ein traed? Ysgrifennydd y Cabinet, amcangyfrifir y gall fod hyd at 34 triliwn o droedfeddi ciwbig o nwy yng Nghymru, gydag o leiaf 12 triliwn yn gwbl hygyrch. Pe manteisid ar yr adnodd hwn, ni fyddai arnom angen gorsaf bŵer niwclear wedi'i hadeiladu gan uwchgwmnïau o Ffrainc a Tsieina; ni fyddai'n rhaid inni weld ein tirwedd yn cael ei anharddu gan araeau enfawr o felinau gwynt neu filoedd o erwau o gaeau glas wedi'u gorchuddio gan baneli solar; ac ni fyddai angen inni fewnforio miloedd o dunelli o nwy petrolewm hylifedig wedi'i gludo ar longau o ben draw'r byd, ac ar ba gost i'r amgylchedd? Does bosib, Ysgrifennydd y Cabinet, nad yw'n bryd i Lywodraeth Cymru roi buddiannau pobl dlotaf Cymru o flaen athrawiaeth wleidyddol.

Credaf ei bod bwysig iawn cadw'r cwestiwn ynglŷn a thlodi ynni, a sut rydym yn datrys tlodi ynni, ar wahân i'r syniad o fanteisio ar adnoddau naturiol sydd yma heddiw, ond pe baem yn manteisio arnynt ni fyddent yma yfory a byddent wedi mynd i bob un o genedlaethau’r dyfodol. Nid ydym yn cefnogi echdynnu nwy siâl. Ni fyddwn yn cefnogi echdynnu nwy siâl. Yr hyn y byddwn yn parhau i'w gefnogi yw datblygiad systemau datblygu ynni a all ddarparu ynni fforddiadwy a mynd i'r afael ag anghydraddoldeb ynni yn ein cymunedau. Wrth gwrs, mae prosiectau fel morlyn llanw Abertawe yn brosiectau braenaru i Gymru, byddant yn brosiectau newydd, ond gallant arddangos Cymru fel darparwr ynni adnewyddadwy ar gyfer miliynau o gartrefi, ac yn yr un modd ag y mae nwy siâl wedi rhoi rhywfaint o annibyniaeth ynni dros dro i'r Unol Daleithiau, yn y tymor hir, credaf y gallai cynhyrchu ynni adnewyddadwy drwy ynni'r llanw roi rhywfaint o annibyniaeth ynni i Gymru hefyd, yn ogystal ag ynni fforddiadwy i bobl y wlad.