Iawn. Fe wnawn ni ailafael ynddi felly ag eitem 5 ar ein hagenda y prynhawn yma, sy'n ddatganiad gan y Gweinidog Cyllid a'r Trefnydd—y goblygiadau cyllidol i Gymru yn sgil effaith COVID-19 a'r ymateb iddo. A galwaf ar y Gweinidog Cyllid a'r Trefnydd, Rebecca Evans.

Diolch. Ar 3 Mawrth pasiwyd cyllideb derfynol 2020-21 gan y Senedd, ac mae cymaint wedi digwydd yn y 10 wythnos ers hynny. Roeddem ni eisoes wedi wynebu amgylchiadau na welsom ni erioed mo'u tebyg wrth bennu ein cynlluniau ar gyfer cyllideb 2020-21 a hynny ar adeg o gyni parhaus yn y DU, ansicrwydd parhaus Brexit ac effeithiau dinistriol y llifogydd diweddar. Roedd cyllideb hwyr Llywodraeth y DU ar 11 Mawrth hefyd yn golygu newidiadau pellach i'n setliad. Bydd yr Aelodau'n cofio fy mod, o ganlyniad, wedi ymrwymo i wneud datganiad i roi'r wybodaeth ddiweddaraf am y rhagolygon ac unrhyw newidiadau eraill o ran cyllid ar gyfer Cymru. Rwy'n darparu'r manylion hynny heddiw, ond yn amlwg rydym ni nawr mewn sefyllfa wahanol iawn.

Rydym ni nawr yn ymateb i effeithiau datblygol a dinistriol pandemig y coronafeirws, sy'n gofyn am wario digyffelyb gan y Llywodraeth yn ddi-oed ac ar raddfa fawr a heb ei debyg ers y rhyfel. Felly, byddaf yn canolbwyntio heddiw ar yr ymdrechion eithriadol y mae Llywodraeth Cymru yn eu gwneud i ddefnyddio ein cyllideb yn y ffordd orau bosibl i ymateb i argyfwng y coronafeirws, ac i ddangos sut y mae'r penderfyniadau yr ydym wedi'u gwneud yn adlewyrchu ein gwerthoedd fel Llywodraeth.

Mae'r rhagolygon ar gyfer cyllid cyhoeddus yn llwm. Yn ôl y Swyddfa Cyfrifoldeb Cyllidebol, gallai diffyg ariannol y DU fod yn £273 biliwn eleni. Mae hynny bum gwaith yn uwch na'r disgwyl ddeufis yn unig yn ôl adeg cyllideb y DU, ac yn sylweddol uwch nag yr oedd ar anterth y benthyca yn ystod yr argyfwng ariannol ddegawd yn ôl. Bydd y cynnydd hwn yn deillio'n rhannol o wariant cyhoeddus uwch i ymdrin â'r argyfwng presennol, ond hefyd oherwydd llawer llai o dderbyniadau treth, yn sgil y gostyngiad mewn gweithgarwch economaidd. Bydd y cyfyngiadau symud yn effeithio ar refeniw treth datganoledig yn yr un modd â threthi eraill; gallwn ddisgwyl ergyd sylweddol. Fodd bynnag, mae'r fframwaith cyllidol yn diogelu ein cyllideb rhag ergydion economaidd ledled y DU. O ganlyniad, dylai effaith net llai o weithgarwch economaidd a derbyniadau treth ar ein cyllideb eleni fod yn fach, ond byddwn, wrth gwrs, yn cadw golwg fanwl ar y sefyllfa hon.

O ran y cyd-destun economaidd ehangach, mae'r Swyddfa Cyfrifoldeb Cyllidebol a Banc Lloegr wedi cydnabod ei bod hi bron yn sicr y bydd yr epidemig, a'r mesurau angenrheidiol a roddir ar waith i geisio atal ei ledaeniad, yn arwain at leihau gweithgarwch economaidd yn syth i raddau digyffelyb o fewn cof.

Bydd diweithdra yng Nghymru yn sicr yn codi'n gyflym, er gwaethaf y mesurau sydd wedi'u rhoi ar waith gan Lywodraeth y DU a Llywodraeth Cymru. Y rhai mwyaf difreintiedig—y rhai sydd ar gyflog isel, mewn cyflogaeth ansicr, a phobl ag iechyd gwael—fydd y rhai mwyaf tebygol o wynebu'r risg. Bydd pobl ifanc sy'n ymuno â'r farchnad lafur yn wynebu cyfnod arbennig o anodd, ac mae'r dystiolaeth o gyfnodau blaenorol o ddirwasgiad yn dangos y gallai hyn arwain at effeithiau negyddol parhaol ar eu hincwm, iechyd, lles a hyd yn oed disgwyliad oes.

Er mwyn ariannu'r camau gweithredu a gymerwyd gennym, rydym ni wedi cael cynnydd yn ein cyllideb ar ffurf symiau canlyniadol o wariant gan Lywodraeth y DU ar fesurau yn Lloegr. Hyd yn hyn, rydym yn disgwyl dros £2.1 biliwn sydd ymhell dros 10 y cant o'n cyllideb arfaethedig.

Er mwyn amddiffyn y GIG ac achub bywydau, bu angen i ni wneud penderfyniadau anodd i ariannu gweithgareddau sy'n ein paratoi am y gwaethaf yn y gobaith na fydd eu hangen yn llawn. Rydym ni hefyd wedi cymryd camau pendant i ryddhau, drwy ailflaenoriaethu ac addasu at ddibenion gwahanol, mwy na £0.5 biliwn o'n cyllideb ein hunain a chyllid Ewropeaidd i gefnogi economi Cymru a sicrhau bod ein gwasanaethau cyhoeddus wedi'u harfogi i ymdopi â'r pandemig coronafeirws.

O'r gronfa wrth gefn hon i ymateb i'r coronafeirws, rydym ni eisoes wedi rhoi dros £300 miliwn i'r GIG i gefnogi blaenoriaethau gan gynnwys cyflenwi cyfarpar diogelu personol, darpariaeth ysbyty maes, buddsoddi mewn profi ac olrhain, a recriwtio i'r GIG.

Rydym ni hefyd yn cymryd camau pendant i amddiffyn y bobl fwyaf difreintiedig mewn cymdeithas. Rydym ni wedi darparu £11 miliwn ychwanegol o gymorth ar unwaith ar gyfer y rhai sy'n wynebu caledi o ganlyniad i'r pandemig, £15 miliwn i sefydlu parseli bwyd wythnosol i'r rhai a warchodir, a £24 miliwn ar gyfer cronfa ymateb Covid-19 y trydydd sector, yn targedu'r pwysau y mae elusennau a'r trydydd sector yn eu hwynebu. Rydym ni hefyd wedi cyhoeddi cymorth ychwanegol o hyd at £6.3 miliwn ar gyfer hosbisau yng Nghymru.

Ynghyd â'r camau gweithredu hyn, rydym ni hefyd yn rhoi £500 yn ychwanegol i bawb sy'n gweithio ar y rheng flaen mewn gofal cymdeithasol, gan gydnabod nad yw cyfradd y farchnad ar gyfer y swydd yn adlewyrchu pwysigrwydd enfawr y gwaith a wnânt mewn unrhyw ffordd.

Rydym ni wedi gweithredu i ddiogelu'r gwasanaethau cyhoeddus hanfodol a ddarperir gan ein hawdurdodau lleol drwy gronfa galedi awdurdodau lleol o £110 miliwn, ac mae hyn yn cynnwys £40 miliwn i gael bwyd i deuluoedd sydd â'r hawl i gael prydau ysgol am ddim tra bo ysgolion wedi cau, £40 miliwn i gefnogi'r costau ychwanegol y mae gwasanaethau gofal cymdeithasol i oedolion yn eu hwynebu nawr, yn ychwanegol at y taliad o £500 yr wyf newydd gyfeirio ato, a £10 miliwn i helpu cynghorau i weithredu ar unwaith i amddiffyn y digartref a'r rhai sy'n cysgu allan.

Rydym ni hefyd wedi defnyddio pecyn digyffelyb o fesurau i gefnogi'r economi ac amddiffyn swyddi. Rydym ni'n buddsoddi £1.7 biliwn yn ogystal â mesurau hanfodol a lansiwyd gan Lywodraeth y DU, fel y cynllun cadw swyddi. Mae ein cefnogaeth yn cynnwys mwy na £1 biliwn y mae Llywodraeth Leol yn ei ddosbarthu ar ein rhan drwy ryddhad ardrethi busnes a grantiau cysylltiedig i fusnesau yn y sectorau lletygarwch, hamdden a thwristiaeth.

Rydym ni hefyd wedi sefydlu cronfa cadernid economaidd o £500 miliwn i gynnig cymorth hanfodol i fusnesau, elusennau a mentrau cymdeithasol, yn ychwanegol at yr hyn sydd ar gael yn Lloegr. O'r £500 miliwn, mae cronfa benthyciadau Banc Datblygu Cymru o £100 miliwn eisoes wedi cymeradwyo dros 1,300 o fenthyciadau, gyda chyfanswm o dros £100 miliwn, sy'n diogelu 15,000 o swyddi.

Mae'r gronfa grant £400 miliwn sy'n weddill yn cynnig cymorth yn arbennig i'r cwmnïau bach a chanolig eu maint sy'n hanfodol i economi Cymru, ochr yn ochr â'n helusennau a'n mentrau cymdeithasol. Gwelodd y broses ymgeisio ar gyfer y gronfa hon y swm anhygoel o 9,500 o hawliadau yn cael eu cyflwyno mewn ychydig mwy nag wythnos. Heddiw mae £70 miliwn o gymorth o'r gronfa hon eisoes wedi'i gynnig i fwy na 5,000 o fusnesau, elusennau a mentrau cymdeithasol ac mae'n dechrau mynd i gyfrifon banc ledled Cymru. O ganlyniad i'r camau a gymerwyd gennym ni, gall busnesau Cymru, elusennau a mentrau cymdeithasol fanteisio ar y cymorth busnes mwyaf hael yn y DU gyfan.

Pwysodd Gweinidog yr Economi a Thrafnidiaeth a minnau ar Lywodraeth y DU i ymestyn y cynllun cadw swyddi, ac rwy'n croesawu'r cyhoeddiad a wnaethpwyd gan y Canghellor ddoe. Dim ond Llywodraeth y DU sydd â'r gallu ariannol i weithredu'r cynlluniau mawr y mae eu hangen arnom ni i amddiffyn pobl a busnesau rhag eithafion gwaethaf yr argyfwng.

Fel sy'n wir am wledydd datganoledig eraill, mae hyn yn golygu y byddai'r cyllid mawr a gaiff ei ddefnyddio gennym ni fel Llywodraeth Cymru yn cael ei danseilio'n ddifrifol pe bai'r cynllun cadw swyddi'n cael ei wanhau neu ei derfynu ar yr adeg anghywir. Ni wnaeth Trysorlys y DU ymgynghori â'r gwledydd datganoledig ar y penderfyniad diweddaraf, ond gall y Canghellor wella ar hyn a gweithio nawr i ymgysylltu â ni cyn i benderfyniadau mawr gael eu gwneud yn yr wythnosau nesaf.

Byddaf yn cyhoeddi cyllideb atodol ar 27 Mai, yn rhoi mwy o eglurder ynglŷn â'r newidiadau i'n cyllideb ers mis Mawrth, a fydd yn canolbwyntio ar roi mwy o fanylion am y camau yr ydym ni wedi'u cymryd i ymateb i'r coronafeirws.

Wrth i'n sylw ni symud oddi wrth effeithiau uniongyrchol yr argyfwng hwn i adferiad, mae llawer o ansicrwydd o'n blaenau. Efallai y bydd angen inni ddod o hyd i fwy o gyllid i ymdrin â'r argyfwng uniongyrchol a chyllido ymdrechion i ailgychwyn ac adfer, ac rydym ni hefyd yn wynebu'r risg o newidiadau pellach i'n cyllideb gan Lywodraeth y DU yn ddiweddarach yn y flwyddyn.

Byddaf hefyd yn parhau i bwyso ar Lywodraeth y DU i ddarparu mwy o hyblygrwydd ariannol i'n helpu i ymdopi yn y cyfnod hwn na welwyd ei debyg o'r blaen. Yn benodol, rwy'n ceisio cael mwy o fynediad i gronfa wrth gefn Cymru eleni, llacio ein terfynau benthyca, a mwy o gyfle i newid rhwng cyllidebau refeniw a chyfalaf. Mae'r Sefydliad Astudiaethau Cyllid annibynnol hefyd wedi dadlau'n ddiweddar dros wneud newidiadau o'r fath i helpu Cymru i ymateb i'r argyfwng.

I gloi, bob dydd, rydym yn wynebu dewisiadau anodd ynglŷn â defnyddio ein hadnoddau prin a chyfyngedig. Er y bydd yr amgylchiadau hyn yn parhau i ofyn am benderfyniadau anodd ychwanegol, byddwn yn parhau i wneud y dewisiadau cywir, yn seiliedig ar y dystiolaeth orau, ac ar ein gwerthoedd. Diolch yn fawr iawn.

Diolch. Nick Ramsay.

Diolch, Dirprwy Lywydd, a diolch i chi, Gweinidog, am eich datganiad y prynhawn yma. Mae'n amlwg bod y rhain yn ddyddiau tywyll i'r economi gan ei bod yn anochel bod y cyfyngiadau symud yn achosi'r gostyngiad mewn twf economaidd a chynnyrch domestig gros a amlinellwyd gennych chi. Felly, mae'r rhan y mae Llywodraeth Cymru yn ei chwarae o ran cefnogi busnesau a pharatoi ar gyfer y dyfodol ar yr adeg hon, yn wir, yn hanfodol.

O gofio hyn, byddwch yn ymwybodol y bu pryder mawr, yn ystod yr ychydig ddyddiau diwethaf, ynghylch y cyhoeddiad gan Debenhams y bydd yn rhaid cau pob un o'i bump siop yng Nghymru, gan gynnwys y siopau blaenllaw yng Nghasnewydd a Chaerdydd, os na fydd Llywodraeth Cymru yn gwrthdroi ei phenderfyniad i roi uchafswm ar ryddhad ardrethi busnes. Rwy'n credu bod hwn yn arwydd clir o rybudd. Os na fydd y siopau hyn yn ailagor ar ôl y pandemig, bydd effeithiau sylweddol i'r economi o ganlyniad. Mae llawer o'm hetholwyr yn dibynnu ar siop Casnewydd—darperir swyddi yno, mae cwsmeriaid yn mynd yno. Nawr, rwy'n deall eich bod yn cwrdd â Debenhams, neu efallai eich bod eisoes wedi cael trafodaethau gyda nhw a'u penaethiaid. Tybed a allwch chi roi'r wybodaeth ddiweddaraf inni am unrhyw drafodaethau, ac a wnewch chi wrando arnyn nhw ac adolygu eich penderfyniad i eithrio siopau sydd â gwerth ardrethol dros £500,000 rhag gallu cael gafael ar gymorth? Gwn eich bod wedi dweud yn y gorffennol bod y polisi hwnnw yn caniatáu i chi gefnogi busnesau eraill, ond rwy'n credu ei bod hi'n bwysig iawn bod busnesau mwy yn cael eu cefnogi hefyd.

Yn ail, a gaf i ofyn i chi—rydych chi wedi sôn am y gyllideb atodol rydych chi'n bwriadu ei chyflwyno—sut ydych chi'n ail-flaenoriaethu gwariant Llywodraeth Cymru ar hyn o bryd? A allwch chi ddweud ychydig mwy am eich cyllideb atodol? Mae fy mhlaid wedi galw am gyllideb frys lawn fwy tryloyw, lle bydd mwy o gyfle i graffu ar benderfyniadau gwariant Llywodraeth Cymru ar yr adeg hon.

Ac yn olaf a gaf i ofyn i chi am y goblygiadau o ran polisi treth? Rydych chi wedi dweud o'r blaen nad ydych chi'n rhagweld newidiadau i gyfraddau treth cyn etholiadau nesaf y Senedd. Ai dyna yw polisi'r Llywodraeth o hyd, yn enwedig os oes newidiadau ar lefel treth y DU yn ddiweddarach eleni? Rwy'n credu ei bod yn bwysig iawn bod y cyhoedd a'n hetholwyr yn cael eglurder ar benderfyniadau cyllidebol ar yr adeg hon.

Rwy'n ddiolchgar am y gyfres yna o gwestiynau, ac mae Nick Ramsay yn iawn, fe gefais gyfle i gyfarfod â chadeirydd Debenhams ddoe. Ond, i roi cefndir yr hyn oedd y tu ôl i benderfyniad Llywodraeth Cymru i gyfyngu rhyddhad ardrethi i'r busnesau hynny sydd â gwerth ardrethol o dan £500,000, gwnaethom hynny oherwydd ein bod ni'n awyddus iawn i sicrhau y gellid defnyddio'r cyllid hwnnw, a oedd yn rhyddhau £100 miliwn o gyllid, i gefnogi busnesau bach a chanolig ledled Cymru, sef asgwrn cefn ein heconomi. Felly, rydym ni'n gallu cefnogi, er enghraifft, 2,000 o fusnesau gyda grantiau o hyd at £50,000 o ganlyniad i'r penderfyniad hwnnw. Ond, fel y dywedais wrth gadeirydd Debenhams ddoe, mae Llywodraeth Cymru wir eisiau i Debenhams lwyddo. Mae'n wirioneddol bwysig o ran cefnogi rhai o'n strydoedd mawr yn arbennig, fel un o'r siopau angor hynny. Felly, rwyf wedi dweud y byddaf yn myfyrio ar y trafodaethau a gawsom ni ddoe. Dydw i ddim yn credu y byddai'n deg ar Debenhams pe bawn i'n rhoi gormod o fanylion y trafodaethau hynny, ond rwy'n sicr wedi addo ysgrifennu atyn nhw yn ystod yr ychydig ddyddiau nesaf, yn dilyn y trafodaethau hynny.

Dywedaf hefyd ar fater y gyllideb atodol, mai fy mwriad yw cyhoeddi hynny ddiwedd y mis hwn, ond byddaf yn sicr yn darparu mwy o fanylder. Fel y gŵyr Nick Ramsay, mae cyllidebau atodol fel arfer yn ymarferion eithaf technegol, sef manylu ar gyllid wrth iddo symud rhwng neu o fewn y prif grwpiau gwariant a'r cyllid a ddaw gan Lywodraeth y DU ac ati, ond mae maint y newid y tro hwn wedi bod yn rhyfeddol. Felly, dywedais ar y dechrau ein bod wedi cael dyraniad hyd yn hyn, neu'n disgwyl dyraniad o dros £2 biliwn sef tua 10 y cant o'n cyllideb. Felly, byddaf yn darparu mwy o fanylder gyda'r gyllideb atodol nag y byddem yn ei wneud fel arfer, gan ddisgrifio'n fanylach y dyraniadau yr ydym wedi'u gwneud, ond hefyd y meysydd hynny lle yr ydym wedi gorfod rhyddhau'r cyllid hwnnw lle na fydd gweithgarwch yn digwydd mwyach, oherwydd credaf ei bod hi'n bwysig rhoi'r math hwnnw o eglurder hefyd.

Gwnaethom y gwaith hwnnw drwy drafod gyda chydweithwyr ym mhob rhan o'r Llywodraeth fesul prif grŵp gwariant, gan edrych drwy bob llinell o'u cyllideb i weld beth y gellid ei ryddhau i ddechrau. Ond fe ddywedaf wrthych chi yr hyn yr wyf wedi'i ddweud wrth fy nghydweithwyr, sef mae'n debyg nad dyma'r tro cyntaf y bydd yn rhaid i ni wneud yr ymarfer hwnnw. Rwy'n credu y bydd yn rhaid i ni ei ailadrodd eto er mwyn archwilio pa gyllid ychwanegol y gellid ei ryddhau wrth ymateb i COVID ac ar gyfer adferiad.

Ac ar fater cyfraddau treth incwm Cymru, ein bwriad o hyd yw peidio â chodi cyfraddau treth incwm Cymru yn ystod y Cynulliad hwn, ac, wrth gwrs, fe wnaethom ni bleidleisio ar ein cyfraddau treth incwm yng Nghymru am y flwyddyn ariannol hon ychydig wythnosau yn ôl, ac nid yw'n fwriad newid hynny. Rwy'n credu bod pobl yn cael amser caled fel y mae hi ar hyn o bryd, felly dydw i ddim yn credu y byddem yn ystyried gofyn iddyn nhw gyfrannu mwy mewn cyfnod mor anodd.

Diolch, Gweinidog, ac fel y dywedwch chi, rwyf wedi arfer â materion technegol y cyllidebau atodol, ond bydd hwn yn bwysicach nag erioed, am resymau amlwg, felly edrychwn ymlaen at hynny.

O ran yr ateb ynghylch y trethi busnes yr ydych chi newydd ei roi hefyd, fel y dywedaf, rwy'n sylweddoli bod rhesymau penodol dros y polisi, ond credaf fod dadleuon cryf iawn dros roi'r gefnogaeth honno i gwmnïau mwy fel Debenhams i wneud yn siŵr bod y siopau angori mawr hynny'n dal yno ar ddiwedd hyn i ddarparu'r effeithiau canlyniadol ar gyfer gweddill yr economi—yr effeithiau canlyniadol cadarnhaol yr ydym ni wedi arfer eu cael ganddyn nhw.

O ran benthyca a threthu, fe wnaethoch chi grybwyll benthyca yn eich datganiad, a chredaf ichi ddweud bod y diffyg presennol a ragwelir yn y gyllideb, ledled y DU, oddeutu £263 biliwn. Mae hynny tua £100 biliwn yn fwy, rwy'n credu, na'r diffyg yn y gyllideb adeg anterth yr argyfwng ariannol dros 10 mlynedd yn ôl. Felly, gan fod hynny eisoes yn golygu swm sylweddol o fenthyca, pa mor realistig yw mentro popeth ar geisio hyblygrwydd enfawr o ran pwerau benthyca Llywodraeth Cymru, o gofio y bydd arian yn amlwg yn brin dros y flwyddyn nesaf?

Yn ail, o ran trethiant, rwyf wedi trafod trethiant incwm. Wrth gwrs, y trethi mawr eraill o dan gylch gwaith Llywodraeth Cymru—treth gwarediadau tirlenwi, treth stamp—o ran treth gwarediadau tirlenwi, dychmygaf fod y refeniw yna wedi gostwng yn sylweddol. Nid yw'n cynnwys tipio anghyfreithlon, sy'n digwydd ar raddfa eithaf eang mewn rhai ardaloedd, fel y gwyddom ni. O ran y dreth stamp, mae'r farchnad dai wedi arafu'n llwyr. Gwn fod ymdrechion yn y DU i geisio rhoi hwb i'r farchnad dai, felly credaf y byddai'n dda pe gallem ni edrych ar ffyrdd i gefnogi hynny a'r gwerthwyr tai yma. A fyddai'n syniad da inni gael datganiad pwrpasol, efallai, ar y trethi datganoledig yng Nghymru a faint o refeniw y disgwylir inni ei golli, fel y gallwn ni gynllunio ar gyfer y dyfodol?

Yn olaf un, ar adroddiad cenedlaethau'r dyfodol—dogfen swmpus iawn yr wyf newydd bori drwyddi yma—mae llawer o bethau yn y fan yna yr wyf yn siŵr y byddwch yn eu hystyried wrth inni ddod allan o'r pandemig. Sonnir am gaffael yn y fan honno a'r posibilrwydd o ganiatáu mwy o sefydlogrwydd, efallai contractau pum tymor ar gyfer cyrff pan fydd Llywodraeth Cymru yn ystyried caffael yn y dyfodol. A ydych yn edrych ar bob un o'r agweddau hyn i sicrhau y bydd gan fusnesau yn y dyfodol gymaint o sefydlogrwydd â phosib i roi arian yn ôl i mewn i'r economi a chael pethau i symud eto?

Diolch am y cwestiynau yna. Roedd y cyntaf yn ymwneud â benthyca, ac wrth gwrs mae gan Lywodraeth Cymru bwerau benthyca cyfyngedig iawn beth bynnag, felly y math o hyblygrwydd yr ydym yn gofyn i Lywodraeth y DU ei ystyried fyddai cynyddu ein benthyca ar y sail flynyddol honno yn unig—felly, o bosibl heb hyd yn oed ystyried cynnydd cyfanredol yn ein benthyca, sef £1 biliwn, ond dim ond i roi ychydig mwy o hyblygrwydd inni ymateb mewn ffordd hyblyg ac ar fyrder drwy fenthyca petai angen i ni wneud hynny. Hefyd, rydym yn chwilio am fwy o hyblygrwydd i ddefnyddio cronfa wrth gefn Cymru eleni, felly, gallu defnyddio popeth sydd yn y gronfa wrth gefn os bydd angen. Credaf fod hynny'n gais rhesymol o dan yr amgylchiadau. Ac rydym ni hefyd yn ceisio cael rhywfaint o gytundeb gyda Llywodraeth y DU i newid cyfalaf i refeniw, oherwydd wrth gwrs nid yw hynny'n newid maint cyffredinol cyllideb Llywodraeth Cymru. Felly, mae hynny'n rhywbeth yr wyf yn gobeithio y bydd Llywodraeth y DU yn ei ystyried yn ffafriol yn y trafodaethau y byddwn yn eu cael. Gwn fod cyd-Aelodau ar draws y gweinyddiaethau datganoledig eraill hefyd yn cael y trafodaethau hynny ac yn rhoi'r ystyriaeth honno i'r math o hyblygrwydd y byddent yn dymuno'i weld.

O ran y trethi cwbl ddatganoledig, mae hi'n anochel rwy'n credu, y bydd yr argyfwng COVID yn effeithio ar y dreth trafodiadau tir a'r dreth gwarediadau tirlenwi. Fodd bynnag, mae'r graddau y mae'n effeithio ar ein cyllideb yn dibynnu ar yr addasiad i'r grant bloc, felly mae'n dibynnu a fydd y sefyllfa'n newid yng Nghymru ac ar draws y DU mewn ffordd debyg, a bydd hynny'n dangos a oes bwlch ai peidio. O ran cyfraddau treth incwm Cymru, wrth gwrs, bydd yr argyfwng presennol yn effeithio ar refeniw o gyfraddau treth incwm Cymru a'r addasiad i'r grant bloc. Rydym yn disgwyl y bydd yn fach ar hyn o bryd, ond rwy'n credu bod angen i ni gadw llygad ar yr hyn sy'n digwydd o ran yr economi; os bydd yn effeithio'n fwy arnom ni nag ar ardaloedd eraill, er enghraifft, gallai hynny fod yn arwyddocaol. Ond, wrth gwrs, dim ond yn haf 2022 y cawn yr wybodaeth am yr alldro, felly bydd hwn yn sicr yn fater a fydd yn peri pryder parhaus i mi ac o bosibl i Weinidogion cyllid yn y dyfodol hefyd.

Ynglŷn â'r sylw olaf, ynglŷn ag adroddiad comisiynydd cenedlaethau'r dyfodol—mae'n sicr yn ddogfen drylwyr a chynhwysfawr—a'r mater o gontractau tymor hwy a chyllidebau tymor hwy, rwyf wastad yn fodlon ystyried hynny ond, fel y gwyddoch chi, dim ond cyllideb un flwyddyn sydd gennym ni ar hyn o bryd, ac roeddem yn disgwyl yr adolygiad cynhwysfawr hwnnw o wariant yn ddiweddarach eleni. Nawr, i ba raddau y gallwn ni warantu neu ddibynnu ar hynny, cawn weld, rwy'n credu.

Gan mai dyma'r tro cyntaf i mi gael holi'r Gweinidog ar lafar yn ystod yr argyfwng yma, dwi am fynd ar ôl ambell fater sylfaenol. Gwnaf ofyn yn gyntaf am ychydig bach mwy o wybodaeth am y mater y gwnaethoch chi ei grybwyll yn y fan yna o ran ceisio cael y Trysorlys i fod yn barod i edrych yn wahanol ar sut y gall Llywodraeth Cymru ddefnyddio pwerau benthyg. Dwi yn gwerthfawrogi'r eglurhad o'r hyn rydych chi yn chwilio amdano fo fel Llywodraeth, ond gaf i ofyn oes yna arwydd wedi dod gan y Trysorlys o ba mor barod maen nhw'n debyg o fod i ymateb yn bositif i'r cais yma sydd wedi dod gan Lywodraeth Cymru er mwyn trio mesur lle ydyn ni ar hyn o bryd?

Mae yna elfennau eraill, dwi'n meddwl, o hyblygrwydd sydd eu hangen hefyd. Dwi'n cyd-fynd efo'r Gweinidog yn dweud bod angen hyblygrwydd ar hyn o bryd. Fformiwla Barnett ydy'r llall—mae'n fformiwla, wrth gwrs, sy'n gwbl anaddas ac mae wedi cael ei beirniadu am ddegawdau erbyn hyn am fethu â bod yn fformiwla sydd yn ymateb i angen. Os edrychwn ni ar sawl ffactor yma yng Nghymru, rydyn ni'n gwybod bod COVID-19 yn taro'r hŷn yn fwy na'r ifanc. Mae'n poblogaeth ni yng Nghymru yn hŷn na'r cyfartaledd drwy'r Deyrnas Unedig. Mae'n feirws sy'n taro pobl lai breintiedig yn economaidd. Mae mwy o gyfran o'r boblogaeth yma yn y categori hwnnw. Felly, pa drafodaethau sydd wedi bod ar gyflwyno system newydd ar yr amser yma? Mae'n amser eithriadol ac felly mae angen trefniadau cyllidol eithriadol hefyd. Mi allem ni gael pocedi dwys o achosion o COVID-19, un ai yng Nghymru neu mewn rhannau o Loegr, neu beth bynnag, ac mi fydd angen hyblygrwydd mewn system, yn cynnwys drwy'r prosesau cyllido, er mwyn sicrhau llif o arian.

Rwy'n cael trafodaethau rheolaidd gyda'm cymheiriaid yn y gwledydd datganoledig eraill ac yna hefyd yn y cyfarfodydd pedairochrog gyda Phrif Ysgrifennydd y Trysorlys, ac yn ein cyfarfod diweddaraf buom i gyd yn sôn am bwysigrwydd hyblygrwydd, a chytunodd y Prif Ysgrifennydd y byddai'n ystyried o ddifrif y cynigion a gyflwynwyd gennym. Felly rydym ni'n cael y trafodaethau hynny rhwng y tair gwlad. Nawr, o ystyried ein sefyllfaoedd gwahanol a'r gwahanol setliadau sydd gennym ni, byddwn ni'n chwilio am wahanol fathau o hyblygrwydd, ond serch hynny rydym wedi ymrwymo i weithio gyda'n gilydd oherwydd bod hwn yn fater pwysig i'r DU gyfan. Mae'r trafodaethau hynny'n mynd rhagddynt ar hyn o bryd. Rwy'n gobeithio y byddant yn arwain at rai canlyniadau llwyddiannus. Dydw i ddim yn credu bod yr hyn yr ydym ni'n gofyn amdano yn afresymol o bell ffordd ac rwy'n credu, mewn gwirionedd, y bydd rhywfaint ohono yn helpu Llywodraeth y DU o ran rheoli ei chyllid gan mai'r hyn nad ydym yn gofyn amdano yw mwy, dim ond gofyn am fwy o hyblygrwydd i allu defnyddio yr hyn sydd gennym ni eisoes a'r hyn yr ydym yn cynllunio i'w gael hefyd.

Mae'r sylw am fformiwla Barnett yn briodol iawn. Rydym yn cytuno'n llwyr nad yw'n seiliedig ar angen. Yn y drafodaeth gyntaf a gefais gyda Phrif Ysgrifennydd y Trysorlys ar ddechrau'r argyfwng hwn, roeddwn yn awyddus iawn i grybwyll yr agweddau y mae Rhun ap Iorwerth newydd sôn amdanynt o ran bod gan ein poblogaeth fwy o angen: y pwynt hwnnw fod gennym ni boblogaeth sy'n hŷn yn gyffredinol neu gyfran fwy o bobl hŷn o fewn ein poblogaeth yng Nghymru; a'r pwynt hwnnw am y feirws yn cael effaith yn y cymunedau sy'n llai ffyniannus. Ond, hefyd, rwy'n credu ei bod hi'n bwysig cydnabod bod rhesymau economaidd hefyd pam y dylai'r ymateb fod yn seiliedig ar angen, ac mae un ohonyn nhw yn ymwneud â'n heconomi: mae gennym ni gyfran uwch o fusnesau bach a chanolig; mae gennym ni gyfran fwy o ddiwydiannau gweithgynhyrchu, sydd, unwaith eto, wedi cael ergyd galed; ac, wrth gwrs, mae'r diwydiant twristiaeth yn gyfran fwy o'n heconomi yma yng Nghymru hefyd. Felly, mae'r holl ffactorau hyn yn dangos bod angen cydnabod angen a chydnabod y ffaith nad yw Barnett yn ddigonol yn yr achos hwn.

Mae'r rhain yn ddadleuon yr ydym yn parhau i'w cyflwyno. Ni fu unrhyw newid ar y sylfaen o ddefnyddio Barnett fel man cychwyn ar gyfer hyn, ond rwy'n teimlo'n fwy gobeithiol ynghylch cael rhywfaint o newid ar fater hyblygrwydd.

Mae hynny yn newyddion da, dwi'n meddwl. Dylwn i fod wedi crybwyll y ffigurau gan Ganolfan Llywodraethiant Cymru. Dwi'n meddwl yr oedden nhw'n amcangyfrif fis yn ôl fod yr arian ychwanegol sydd i ddod i Gymru drwy Barnett rhyw £500 miliwn yn llai na faint y mae coronafeirws wedi ei gostio i Gymru, felly mae hynny'n rhoi rhyw fath o gyd-destun i ni. Yn ychwanegol at hynny, mae yna bethau eraill y gallwn ni edrych am hyblygrwydd gan y Trysorlys arnyn nhw. Gaf i ofyn pa drafodaethau mae'r Gweinidog wedi eu cael efo Trysorlys Prydain ar roi eglurder ar y shared prosperity fund, er enghraifft, fydd yn allweddol wrth inni symud ymlaen, a hefyd i sicrhau llif arian ar gyfer y bargeinion dinesig yn gyflymach? Bargen y gogledd: dyma ichi faes lle y buasai symud cyflym gan Lywodraethau Cymru a Phrydain yn fuddiol iawn rŵan. Ond, wrth gwrs, o fewn cynlluniau gwariant uniongyrchol Llywodraeth Cymru, mae angen i arian fod yn llifo'n gyflym drwy'r system hefyd. Gaf i ofyn pa gynlluniau sydd ar waith i gyflymu'r prosesau cyllido arferol i wneud yn siŵr bod llywodraeth leol, er enghraifft, yn derbyn arian yn brydlon er mwyn iddyn nhw allu ymdopi efo'r pwysau aruthrol sydd arnyn nhw ar yr amser yma?

Bydd y gronfa ffyniant gyffredin a'r fargen ddinesig—y ddwy fargen ddinesig—yn hollbwysig o ran yr adferiad wrth inni adfer o effeithiau uniongyrchol yr argyfwng, ac mae'r trafodaethau hynny wrth gwrs yn parhau. Cyhoeddodd y Ffederasiwn Busnesau Bach ddogfen bwysig heddiw ynghylch sut y gallwn ni gefnogi busnesau bach, ac maen nhw'n cydnabod potensial enfawr y gronfa ffyniant gyffredin hefyd. Rydym ni'n cael y trafodaethau hynny gyda Llywodraeth y DU, neu o leiaf yn ceisio eu cael. Nid yw'n ymddangos bod gennym ni unrhyw eglurder o ran gwybodaeth, ond rydym yn sicr yn cyflwyno'r achosion yr ydym ni wedi'u trafod droeon o'r blaen, a hefyd yn parhau â'r trafodaethau hynny ac yn parhau i wrando ar randdeiliaid, sy'n gweld y gronfa ffyniant gyffredin fel arf pwysig ar gyfer y dyfodol hefyd.

O ran llywodraeth leol, rydym yn ymwybodol iawn bod llif arian yn broblem benodol iddyn nhw, felly mae'r Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol wedi bod yn darparu taliadau uwch a thaliadau cynnar i awdurdodau lleol i'w helpu gyda rhywfaint o'r problemau llif arian sy'n eu hwynebu. Rydym ni hefyd wedi sefydlu cronfa galedi o £110 miliwn ar gyfer awdurdodau lleol, a byddant yn defnyddio'r arian hwnnw wrth iddyn nhw ei wario, ond mae'n rhoi hyder i'r awdurdodau lleol hynny i wario yn yr ardaloedd hynny lle mae prydau ysgol am ddim ar gael, er enghraifft, arian ychwanegol ar gyfer gofal cymdeithasol a'r meysydd eraill lle yr ydym ni wedi cytuno ar gyllid, fel y gallant gael yr hyder a'r rhyddid i wneud y penderfyniadau y mae angen iddyn nhw eu gwneud heb orfod gwneud gwaith papur beichus cyn cael y cyllid hwnnw.

Rwyf eisiau gwneud tri phwynt cyflym iawn ar fformiwla Barnett a symiau canlyniadol Barnett. Wrth gwrs, swm canlyniadol Barnett yw'r isafswm y mae'n rhaid inni ei gael; does dim rheswm pam na allwn ni gael mwy na fformiwla Barnett, a gwyddom fod Gogledd Iwerddon yn cael mwy na fformiwla Barnett yn eithaf rheolaidd. O ran symiau canlyniadol gwariant Lloegr yn unig mewn meysydd datganoledig, lle nad yw'r arian wedi dod o'r meysydd datganoledig, a yw'r Gweinidog wedi sicrhau bod ei swyddogion wedi gwneud y cyfrifiadau i sicrhau ein bod yn cael y swm cywir? Ac os af ymlaen i un sefyllfa benodol, mae Lloegr wedi dileu gwariant y bwrdd iechyd sydd dros 10 y cant o gyfanswm eu gwariant am y flwyddyn. A all y Gweinidog egluro sut y cyflawnwyd hynny heb sbarduno cynnydd canlyniadol Barnett i Gymru?

Felly, y cwestiynau yna, rwy'n cytuno'n llwyr â Mike mai symiau canlyniadol Barnett yw'r lleiafswm ac nid oes rheswm pam na ddylem ni gael cyllid ychwanegol, ac roedd cydnabyddiaeth lwyr, fe gredaf, i hynny yn y ffaith bod Llywodraeth y DU wedi dweud y bydd yn darparu arian ychwanegol i'n helpu i ymdrin â'r llifogydd ym mis Chwefror, er enghraifft. Felly, mae hynny'n cydnabod y bydd amgylchiadau arbennig mewn rhannau o'r Deyrnas Unedig ble mae angen mwy o arian na symiau canlyniadol Barnett. Ac, unwaith eto, mae'r cynsail yn bodoli y dylai'r cyllid fod yn seiliedig ar angen; felly, roedd yr arian ar gyfer llifogydd yn sicr mewn ymateb i angen. Felly, credaf y gallwn ni barhau i wthio'r dadleuon hynny.

Ac yn amlwg, cyn i haint y coronafeirws fynd ar led, roeddem yn dechrau gwneud ychydig o gynnydd o ran y fframwaith cyllidol ac archwilio sut y gall weithio'n well, a sut y gall y datganiad o bolisi ariannu weithio'n well i Gymru ynghyd â'r gwledydd datganoledig eraill. Ac rwy'n gobeithio y bydd y gwaith yn ail ddechrau cyn gynted ag y gallwn ni a chyn gynted ag y bo'n briodol i fwrw ymlaen â hynny.

Roeddwn yn llawn cyffro hefyd pan glywais am ddileu'r cyllid yn Llywodraeth y DU, ond gwnaeth swyddogion rai ymholiadau'n gyflym iawn a chanfod bod y cyllid hwnnw wedi'i gyfrifo o fewn cyllidebau'r adran iechyd mewn blynyddoedd blaenorol. Felly, yn anffodus, nid oedd arian ychwanegol ar ein cyfer ni ar yr achlysur hwnnw.

Diolch ichi am eich datganiad, Gweinidog, ac mae'n dda eich gweld ac yn dda i—. Rydym yn eich gweld eto ar 27 Mai ar gyfer y gyllideb atodol. A gaf i ofyn yn y cyfamser—? Roeddech yn pwysleisio, yn sicr gyda'r £500 miliwn ar gyfer y gronfa cadernid economaidd, fod gwariant yng Nghymru yn fwy na'r hyn y mae Llywodraeth y DU yn ei wario yn Lloegr. Rydym yn gwybod eich bod yn gallu ariannu tua £100 miliwn o hynny drwy eithrio'r manwerthwyr mwyaf o'r ardrethi busnes. A allwch chi roi unrhyw syniad imi beth yw'r £400 miliwn arall o ran yr hyn y mae Llywodraeth y DU yn ei wneud yn Lloegr i ymdrin â'r argyfwng hwn nad ydych chi yn ei wneud yng Nghymru, beth bynnag yw'r rheswm pam yr ydym ni wedi gwneud y dewisiadau hynny?

A gaf i hefyd ofyn i chi am y cynllun ffyrlo? Gwelais ffigurau'n gynharach yn dweud bod 74 y cant o fusnesau Cymru wedi'i hawlio o'i gymharu â 67 y cant yn Lloegr, ac fe wnaethoch chi sôn am rai o'r gwahaniaethau sectoraidd hefyd. Rwy'n bryderus efallai erbyn canol Gorffennaf, o gofio bod Canghellor y DU yn chwilio am arian i gyfrannu at y cynllun ffyrlo hwnnw, efallai 20 y cant o gost y cyflogau o ddechrau mis Awst, a bod angen ymgynghori os yw busnesau'n mynd i ddileu swyddi, a ydych chi'n rhannu fy mhryder y gallai fod diswyddiadau sylweddol ac y gallen nhw fod yn fwy yng Nghymru o ganol Gorffennaf ymlaen, gan fod hynny i'w ddisgwyl? Ac a yw'n anochel y bydd hynny'n digwydd ar ryw adeg? Rwy'n credu bod cost y cynllun hwn yn fwy na'r gost o ariannu'r GIG, a bydd hyd yn oed Llywodraeth y DU yn ei chael hi'n anodd ariannu hynny'n hir iawn. Nid wyf yn gwybod beth yw disgwyliadau'r Gweinidog o ran sut yr ymdrinnir â'r diffyg mawr hwnnw o tua £270 biliwn. Yn ôl pob tebyg, nid yw'n dymuno gweld cyni o'r newydd. A yw hi'n rhagweld cynnydd sylweddol yn y dreth ar draws y DU, neu a yw hi'n credu ei bod yn fwy tebygol y bydd y ddyled a benthyca yn chwyddo wrth i arian gael ei argraffu? Bydd y dewis hwnnw'n gwneud cryn wahaniaeth i'n cyllid ni yng Nghymru.

Ac, yn olaf, a gaf i ofyn ynghylch treth trafodiadau tir yn benodol? Mae hi'n dweud ein bod ni'n cael ein diogelu rhag ergydion ar draws y DU fel hyn, ond yn sicr, os ydym yn dewis yng Nghymru i gadw'r farchnad eiddo ynghau, er eu bod yn ailagor yn Lloegr heddiw, ac mae canlyniadau cyllidol yn sgil hynny, a yw'n dweud y dylai Llywodraeth y DU ddigolledu Cymru am y penderfyniad hwnnw, neu a yw hi'n disgwyl gorfod dod o hyd i arian ychwanegol yn ei chyllideb i wneud iawn am y dreth trafodiadau tir na fyddwn yn ei chael am gyfnod?

Diolch am y cwestiynau yna. Mae bob amser yn braf eich gweld hefyd, Mark Reckless. Cafodd y gwariant o £500 miliwn a gyflwynwyd gennym ar gyfer y gronfa cadernid economaidd ei ddwyn ynghyd fel pecyn o gyllid o wahanol rannau o'r Llywodraeth. Felly, roedd yn cynnwys cyfalaf trafodion ariannol, er enghraifft—£100 miliwn o hynny. Roedd hefyd yn cynnwys cyllid yr oeddem yn gallu ei ryddhau o rywle arall yn y Llywodraeth, felly nid wyf yn ymwybodol bod yna lawer iawn y mae Llywodraeth y DU yn ei wneud i gefnogi busnesau nad yw Llywodraeth Cymru yn ei wneud. Fodd bynnag, byddwn i'n awyddus archwilio hynny.

Un peth yr ydym ni wedi bod yn ceisio ei wneud yw defnyddio ein cyllid ychwanegol i gau'r bylchau yn y cymorth. Felly, mae rhai bylchau sylweddol mewn cymorth i fusnes gan Lywodraeth y DU, ac mae'r gronfa cadernid economaidd yn ceisio gwneud hynny. Rwy'n ymwybodol iawn bod bylchau'n parhau, a dyna pam mae'r gronfa wedi cael ei rhewi dros dro, fel y gallwn ni ystyried sut y gallwn ni lenwi rhai o'r bylchau sy'n bodoli, gan ystyried hefyd sut y gallwn ni ganolbwyntio rhywfaint o'r arian ychwanegol hwnnw ar yr adferiad hefyd.

O ran y cynllun ffyrlo, ysgrifennodd Llywodraeth Cymru yn gynharach yr wythnos hon, a dweud y gwir, at y Canghellor ynghylch y mater o ffyrlo, ac rydym yn croesawu'n fawr y ffaith bod y cynllun wedi cael ei ymestyn. Yr hyn sy'n ein poeni mewn gwirionedd yw na ddylai'r cynllun leihau'r cymorth i fusnesau na allant agor yn gyfreithlon. Felly, gallai fod adeg pan na all busnesau mewn rhai sectorau agor o hyd. Felly, credaf y dylai'r busnesau hynny barhau i gael eu diogelu. A dylai'r cynllun barhau i gynnig yr un faint o gefnogaeth ddwys i fusnesau twristiaeth, rwy'n credu, yn benodol, gan fod gennym ni gyfran fwy ohonyn nhw yma yng Nghymru. Mae'n amlwg eu bod wedi cael eu taro'n galed ac maen nhw'n dweud wrthym eu bod yn wynebu'r hyn sy'n debyg i dri gaeaf i bob pwrpas, un ar ôl y llall, o ran y math o elw y byddant yn gallu ei wneud.

Rydym ni hefyd yn awyddus bod y cynllun cadw swyddi yn y dyfodol yn cynnwys mwy o hyblygrwydd. Felly, mae TUC Cymru wedi gofyn am yr hawl i fusnesau o bosib hawlio wrth i weithwyr ddod yn ôl yn rhan-amser, ac ati. Felly, mae'r holl bethau hynny, rwy'n credu, yn ystyriaethau pwysig. Mae Llywodraeth y DU wedi cytuno y bydd yn trafod camau nesaf y cynllun gyda'r gwledydd datganoledig, a deallaf fod cyfarfod â Phrif Ysgrifennydd y Trysorlys yn cael ei drefnu ar gyfer yr wythnos nesaf, felly edrychaf ymlaen at barhau â'r trafodaethau hynny.

O ran sut y telir am hynni gyd, credaf y bydd hynny'n her wirioneddol i'r Canghellor mewn gwirionedd, wrth gloriannu gwahanol ddewisiadau, wrth gwrs, o ran a yw'n golygu cyfnod o gyni hir a pharhaus. Gwelsom yr adroddiad a ddatgelwyd yn gynharach heddiw. Felly, rwy'n credu mai'r peth pwysicaf—yn wir, sy'n gorfod ein harwain—yw sicrhau nad y bobl sydd ar y cyflogau lleiaf a'r bobl dlotaf fydd yn parhau i ysgwyddo'r baich hwn. Mae'n ymddangos yn rhywbeth anghyson iawn pe byddech yn ceisio rhewi cyflogau'r sector cyhoeddus ar adeg pan rydym ni i gyd yn dathlu pa mor bwysig yw ein gweithwyr sector cyhoeddus i ni, a dyma'r bobl sy'n ein cadw i fynd ar hyn o bryd. O na fyddai gennyf bêl risial, ond credaf y bydd heriau anodd iawn yn ein hwynebu, a chyfnodau anodd i'r economi, fel yr ydym ni wedi'i weld mewn nifer o'r sylwadau a'r rhagamcanion sydd wedi'u cyhoeddi.

O ran treth trafodiadau tir, nid wyf yn credu y gwelwn ni wahaniaethu mawr. Rwyf wedi gofyn i swyddogion yn ddiweddar, mewn gwirionedd, i ystyried sut y gallwn ni ailagor y farchnad dai yn ddiogel yma yng Nghymru, ond yn amlwg ni fyddwn yn ymgymryd â'r camau hynny nes ein bod yn ffyddiog ei bod yn ddiogel i ni wneud hynny yma. Ond, dyma un o nodweddion y fframwaith cyllidol sydd gennym ni. Mae'n bosib y gallem weld addasiad negyddol pe baem yn cael effaith fwy ar hynny yma yng Nghymru, ond byddwn yn parhau i adolygu hynny'n fanwl.

Er bod y grant busnes atodol a gyhoeddwyd gan Lywodraeth y DU ar gyfer Lloegr yn cynnwys grantiau i fusnesau gwely a brecwast sy'n talu ardrethi domestig yn hytrach nag ardrethi busnes, hepgorodd Llywodraeth Cymru hyn pan estynnodd ei chynllun grant COVID-19. Felly, sut ydych chi'n ymateb i berchnogion busnesau gwely a brecwast yn y gogledd sydd wedi gofyn imi ddweud wrthych, os na fyddant yn cael y grant, y bydd eu busnesau'n rhoi'r gorau i fasnachu y mis hwn?

Ac mae Llywodraeth Cymru yn cael £35 miliwn o'r £750 miliwn o gymorth elusennol a gyhoeddwyd gan Lywodraeth y DU, gan gynnwys £1.7 miliwn o'r £76 miliwn ychwanegol a gyhoeddwyd i gefnogi goroeswyr cam-drin domestig, trais rhywiol a chaethwasiaeth fodern, a sicrhau bod plant a phobl ifanc sy'n agored i niwed yn cael y cymorth sydd ei angen arnyn nhw, ac yn cael £12 miliwn o ganlyniad i'r £200 miliwn ar gyfer hosbisau yn Lloegr—llawer mwy na'r £6.3 miliwn a gyhoeddwyd ar gyfer hosbisau yng Nghymru. Felly faint o hyn fydd y darparwyr sector gwirfoddol yng Nghymru sy'n darparu'r gwasanaethau arbenigol hyn, gan dynnu pwysau oddi ar wasanaethau iechyd a gofal statudol, yn ei gael?

Dechreuaf gyda mater hosbisau yng Nghymru, a ddisgrifiwyd gennych chi. Rydych chi'n gywir bod y swm yr ydym ni wedi'i ddyrannu i hosbisau yng Nghymru yn llai na'r swm a gawsom ni fel arian canlyniadol Barnett, ond dim ond adlewyrchu'r ffaith bod gennym ni lai o hosbisau yma yng Nghymru y mae hynny. Felly, rydym ni wedi gweithio'n agos, mewn gwirionedd, â'r hosbisau i ganfod ffordd y gallwn ni wneud iawn am yr incwm na allant ei gynhyrchu ar hyn o bryd drwy eu hamrywiol weithgareddau, ac ati. Ond, fel rwy'n dweud, rydym ni wedi gweithio gyda'r sector hwnnw, ac rwy'n credu ein bod ni wedi darparu setliad sy'n eu galluogi i barhau i wneud y gwaith hanfodol y maen nhw'n ei wneud ar hyn o bryd. Nid wyf wedi clywed nad yw'r cyllid wedi bod yn ddigonol ar gyfer hynny, ond yn sicr os oes gan Mark Isherwood dystiolaeth neu sylwadau i'w gwneud ar hynny byddwn i'n fodlon, wrth gwrs, gwrando arnyn nhw.

Roedd y cyllid a gyhoeddwyd gennym ni yn gynnar iawn yn fwy na'r cyllid a ddaeth wedyn gan Lywodraeth y DU ar gyfer y trydydd sector. Ond mae'n rhaid i mi fod yn glir yma nad dim ond rhyw adran ddosbarthu ar gyfer cyllid Llywodraeth y DU ydym ni, yn gwneud dim mwy na'i weinyddu ar gyfer yr un prosiectau; byddwn yn gwneud penderfyniadau ar sail anghenion ein cymdeithas a'n heconomi ni. Felly, ni fydd yn wir bob amser bod yr un swm o arian yn union yn mynd i'r un prosiect neu grŵp o randdeiliaid yn union, oherwydd natur datganoli a'n gallu i fod yn fwy ymatebol i'r anghenion penodol sydd gennym ni yma.

Ar fater busnesau gwely a brecwast, rwy'n ymwybodol iawn nad oes cymorth ar gael iddyn nhw ar hyn o bryd, a dywedais fod y gronfa cadernid economaidd wedi'i rhewi ar hyn o bryd er mwyn inni barhau i ystyried lle mae'r bylchau o hyd o ran y cymorth y gall pobl ei gael ar hyn o bryd, a hefyd i ystyried y modd yr ydym ni wedi ceisio cael cydbwysedd rhwng ran parhau i ymateb i'r argyfwng disyfyd, ond yna hefyd i droi ein sylw at adferiad ac ailagor yr economi. Felly mae'r gwaith yna'n parhau o ran cam nesaf y gronfa cadernid economaidd, a gwn fod fy nghyd-Aelod, Ken Skates, yn edrych ymlaen at wneud cyhoeddiad cyn gynted ag y bydd yn gallu gwneud hynny.

Gweinidog, mae adroddiad mewnol y Trysorlys a ddatgelwyd yn cynnwys cyfeiriad at rewi cyflog y sector cyhoeddus am ddwy flynedd fel un mesur sy'n cael ei ystyried yn ymateb i'r gwariant ar y coronafeirws. Byddai hynny'n bradychu'r aberth a wnaed gan weision cyhoeddus ymroddedig yn ystod yr argyfwng—sylw a wnaethpwyd gan gadeirydd Ffederasiwn yr Heddlu heddiw. Ac os oes un wers y dylem ni ei dysgu o'r pandemig, honno yw bod cyni wedi ein gadael ni yn llai na hanner parod i ymdrin ag argyfwng mor fawr â hyn. Gweinidog, nid ydym yn gwybod yn sicr eto beth yw cynlluniau Llywodraeth y DU, felly dyfalu yn unig yw hyn ar hyn o bryd. Ond hoffwn ofyn i chi, a ydych yn cytuno y dylid diystyru mwy o gyni fel ymateb i'r pandemig, ac, os felly, pa ysgogiadau economaidd ac ariannol y mae Llywodraeth Cymru yn credu y dylid eu datganoli er mwyn i ni yng Nghymru gael y dewis i ddilyn llwybr ariannol gwahanol i Loegr?

Yn anffodus, collais ddechrau eich cwestiwn, Delyth—yn wir, dim ond o 'ystyried' ymlaen a glywais. Rwy'n credu y cafwyd problem gyda'r sain. Ond os ydych chi'n gofyn a ydw i'n credu y dylid osgoi mwy o gyni a'i fod yn beth drwg, yna yn bendant, byddwn i'n cytuno â chi ynghylch hynny.

O ran yr hyn y dylid ei ddatganoli ymhellach, wrth gwrs, mae Llywodraeth Cymru wedi cael y rhaglen waith honno a ofynnodd i bobl Cymru beth fydden nhw'n hoffi ei weld o ran pwerau ychwanegol i godi trethi i Gymru, gan i ni nodi'r trethi y byddem yn ceisio eu hystyried yn y lle cyntaf. Rwy'n credu efallai, wrth i ni fynd drwy'r argyfwng, mae'n debyg y bydd yn rhoi munud i feddwl inni o ran dyfodol y trethi hynny a'r meysydd hynny yr hoffem ni ganolbwyntio arnyn nhw. Felly, ar hyn o bryd, yn y Llywodraeth, rydym ni wedi gohirio dros dro y gwaith ar ddatblygu'r syniadau treth hynny a mynd ar drywydd y syniadau treth hynny. Mae'r staff a oedd yn ymwneud â hynny bellach yn gweithio ar ymateb i'r coronafeirws. Felly, rwy'n credu, nad oes gennyf i ateb i Delyth ynghylch hyn heddiw, ond mae hi'n gwneud sylw pwysig bod hwn yn faes lle, rwy'n credu, y bydd angen meddwl o'r newydd yn ei gylch yn sgil y coronafeirws a phopeth y mae wedi ei ddysgu i ni.

Diolch ichi am eich adroddiad, Gweinidog, ond yn sicr mae angen i Lywodraeth y DU feddwl o'r newydd, oherwydd yr hyn a ddangosodd yr adroddiad a ddatgelwyd oedd mai un o'u ffyrdd cyntaf o feddwl oedd rhewi cyflogau'r sector cyhoeddus am ddwy flynedd, ar yr un pryd, codi treth incwm yn gyffredinol, yn ôl pob golwg, o 1 y cant. Felly, rydym ni wedi mynd yn ôl i'r un lle yn union a'n harweiniodd ni i'r argyfwng hwn, fel rydych chi wedi'i ddweud yn barod. Gadawodd y cyni hwnnw ni'n llai na hanner parod ond yn fwy na hynny, rydym ni wedi gweld gweithwyr y sector cyhoeddus yn y sector gofal, mewn nyrsio, yn rhoi eu bywydau eu hunain a bywyd eu teuluoedd, mewn perygl er mwyn pawb arall, ac rydym ni wedi gweld pobl, yn gwbl briodol, y tu allan i'w cartrefi am 8 o'r gloch bob nos Iau yn talu teyrnged drwy guro dwylo i barchu eu haberth. Felly, gobeithiaf y byddwch yn argymell y Canghellor o ddifrif pan siaradwch ag ef nesaf, y byddai'r rhan fwyaf o bobl yng Nghymru, o leiaf, yn gweld hynny'n gwbl warthus—pe bydden nhw'n cymryd y cyflog hwnnw oddi ar y bobl sydd wedi rhoi cymaint i'r wlad hon.

Gallaf sicrhau Joyce yn bendant—mai dyna fydd natur y trafodaethau pan gaf y cyfle i siarad â'r Canghellor neu'r Prif Ysgrifennydd yn fuan iawn.

Gallaf ddychmygu ei bod hi'n dorcalonnus iawn i bobl yn y sector cyhoeddus ar hyn o bryd, sy'n rhoi popeth i ymateb yn rhagorol i'r coronafeirws, clywed mai dyna'r lle cyntaf y byddai'r Llywodraeth yn ystyried troi ato i dalu am y mesurau a gymerwyd o anghenraid. Felly, gwnaf, fe roddaf ymrwymiad i Joyce mai fi fydd y llais hwnnw ar ran ein gweithwyr yn y sector cyhoeddus yma yng Nghymru yn y trafodaethau hynny.

Diolch, Gweinidog, am eich datganiad. Fy mhwynt i yw bod ein helusennau yn chwarae rhan hollbwysig yng Nghymru yn yr argyfwng presennol hwn, gyda chefnogaeth byddin o wirfoddolwyr sy'n cefnogi'r rhai mwyaf anghenus yma yng Nghymru. Bydd codwyr arian ledled Cymru yn wynebu cyfnod anodd ac er bod yr holl fesurau fel y gronfa cadernid economaidd a'r arian COVID-19 ar gyfer gwasanaethau gwirfoddol i'w croesawu, mae llawer o elusennau'n dal heb gael y cymorth sydd ei angen arnyn nhw yn yr argyfwng presennol. Nid yw rhoi staff cyflenwi gwasanaethau ar ffyrlo yn ddewis, Gweinidog, gan fod angen o hyd i wasanaethau fod ar gael i ddiwallu anghenion y buddiolwyr. Mae angen cymorth cyllid tymor hwy ar elusennau i ddiogelu gwasanaethau yn y dyfodol, felly, a gaf i ofyn, Gweinidog, pa gymorth pellach allwch chi ei roi i'r sector hwn yn ystod y cyfnod anodd hwn i helpu'r gwaith yn ein cymunedau i dynnu'r pwysau oddi ar ein GIG? Diolch.

Mae elusennau'n chwarae rhan gwbl hanfodol yn ein hymateb i argyfwng COVID-19. Byddwn i gyd yn ymwybodol o elusennau sy'n gweithredu yn ein hardaloedd lleol yn gwneud gwaith anhygoel i gefnogi pobl mewn angen ar hyn o bryd. Roeddwn yn falch iawn ein bod wedi gallu darparu £24 miliwn o'n cronfa ymateb COVID ar gyfer cronfa ymateb trydydd sector Llywodraeth Cymru i'w cefnogi drwy'r argyfwng. Mae gan honno nifer o wahanol ffrydiau, fel y gall elusennau geisio cymorth gan Lywodraeth Cymru ac, wrth gwrs, yr wythnos cyn yr wythnos ddiwethaf, fe wnes i gyhoeddiad a fyddai'n caniatáu i'r elusennau—siopau elusennol—y safleoedd hynny lle mae clybiau chwaraeon yn gweithredu, ac eraill, fod yn gymwys i gael y grant £10,000 hwnnw, sydd wedi cael ei groesawu'n fawr iawn gan elusennau, canolfannau cymunedol a grwpiau chwaraeon yma yng Nghymru. Felly, rwy'n rhannu edmygedd Mohammad Asghar o'r gwaith y maen nhw'n ei wneud ac yn cydnabod eu pwysigrwydd fel rhan o ymateb ein cymunedau.

Helen Mary Jones. Helen, ie?

Mae'n ddrwg gennyf. A gaf i ddechrau eto? Mae'n ddrwg gennyf, Ddirprwy Lywydd.

Gallwch, gallwn ni—. Iawn, dechreuwch eto.

Mae'n rhaid bod fy meicroffon yn y lle anghywir.

Oedd.

Drefnydd, rwy'n ddiolchgar iawn eich bod wedi rhoi sylw i'r sefyllfa o ran y diwydiant twristiaeth ac rydych chi wedi cyfeirio ato droeon wrth drafod eich datganiad. Rwy'n siŵr eich bod yn ymwybodol iawn mai twristiaeth a lletygarwch yw'r sectorau busnes y mae'n debygol y bydd angen cymorth tymor hwy arnyn nhw nag ar sectorau eraill a allai ddechrau gweithio'n gyflymach o lawer, a fy nealltwriaeth i yw bod trafodaeth yn digwydd rhwng y pedair Llywodraeth ar draws yr ynysoedd hyn gan ystyried pa gymorth tymor hwy y gellid ei ddarparu a chan ddeall y gall fod angen i Lywodraeth y DU chwarae fwy o ran yn hynny.

A allwch chi roi sicrwydd inni heddiw, Trefnydd, y byddwch, yn y trafodaethau hynny, yn parhau i ddadlau o blaid Cymru yn cael, nid cyfran yn ôl fformiwla Barnett, ond cyfran deg o unrhyw un o'r adnoddau hynny yn y DU? Gan ei fod—fel yr ydych chi eisoes wedi sôn heddiw, mae twristiaeth yn rhan fwy o lawer o'n heconomi ni nag yw, er enghraifft, yn y rhan fwyaf o Loegr. Ac os oes cefnogaeth i'r DU gyfan, mae angen ei dosbarthu ar sail pa mor bwysig yw'r rhan y mae twristiaeth yn ei chwarae yn economi'r gwledydd a'r rhanbarthau ac nid ar sail y fformiwla hen ffasiwn yr ydym ni i gyd yn gwybod nad yw'n gweithio'n dda iawn beth bynnag.

Ydw, rwy'n hapus i fwrw ymlaen â hynny o ran cyflwyno'r sylwadau hynny i sicrhau y caiff Cymru gyfran deg o unrhyw adnodd sy'n mynd i'r diwydiant twristiaeth. Fel y soniais yn gynharach, ac fel y crybwyllodd Helen Mary Jones hefyd, mae'n rhan fwy a phwysicach o'r hyn yr ydym yn ei gynnig yma yng Nghymru. Wrth gwrs, er ein bod ar gau i dwristiaid ar hyn o bryd, rydym yn edrych ymlaen yn fawr at groesawu pobl yn ôl, maes o law, gyda'n croeso cynnes Cymreig.

Gweinidog, yn ddiweddar, daeth yr Athro Cameron Hepburn o Brifysgol Rhydychen â thîm o arbenigwyr byd-enwog at ei gilydd, gan gynnwys yr enillydd gwobr Nobel yr Athro Joseph Stiglitz, a'r economegydd hinsawdd adnabyddus yr Arglwydd Nicholas Stern, i edrych ar y pecynnau posibl ar gyfer adfer yr economi yn fyd-eang. Nawr, roedd eu dadansoddiad yn dangos y posibilrwydd o asio'r economi a'r amgylchedd mewn modd grymus iawn, a gwnaethant fanteisio ar dystiolaeth a ddangosodd y gall prosiectau gwyrdd ym maes ynni adnewyddadwy a seilwaith ynni glân llafurddwys greu dwywaith cymaint o swyddi fesul doler a fuddsoddir o gymharu â buddsoddiadau tanwydd ffosil, a chyflwyno adenillion tymor byr uwch fesul doler a chynyddu arbedion cost hirdymor o'u cymharu â chynlluniau cyllidol traddodiadol.

Felly, Gweinidog, a gaf i ofyn ichi, pa drafodaethau ydych chi'n eu cael gyda Gweinidogion eraill Llywodraeth Cymru a'r Prif Weinidog i ddefnyddio ein pwerau ariannol i fanteisio ar y cyfleoedd hyn i sicrhau adferiad gwell a chryfach yng Nghymru: hybu cyflogaeth; creu manteision nawr ac yn y tymor hwy ar gyfer twf economaidd ac ar gyfer yr amgylchedd; helpu i leihau allyriadau carbon; a mynd i'r afael â'r hinsawdd a'r argyfyngau bioamrywiaeth a wynebwn ni?

Felly, mae'r hyn y mae Huw Irranca-Davies yn ei ddisgrifio yn debyg iawn i'r meddylfryd a oedd yn sail i gyhoeddi ein cyllideb gan Lywodraeth Cymru, cyllideb y buom yn pleidleisio arni yn ôl ym mis Mawrth, sy'n ymddangos fel amser maith yn ôl erbyn hyn, ond dim ond wythnosau yw hi. Ac, fel rhan o'r gyllideb honno, gwnaethom y gwaith hwnnw gyda'r Llywodraeth yn ei chyfanrwydd gan nodi meysydd penodol lle'r oeddem ni eisiau gweld mwy o fuddsoddi a newid a gwella ar raddfa gynyddol, ac roedd bioamrywiaeth a datgarboneiddio yn rhannau hanfodol o hynny. Felly, roedd yna becyn, os cofiaf yn iawn, o £140 miliwn wedi'i anelu at ddatgarboneiddio a bioamrywiaeth, ac rwy'n credu ei bod hi'n bwysig iawn, pan fyddwn yn dechrau edrych tuag at yr adferiad, ein bod yn ystyried yn bendant sut y gall ein buddsoddiad cyfalaf yn arbennig gefnogi'r mathau hynny o fentrau a buddsoddiadau.

Rwy'n gwybod fod pob rhan o Lywodraeth Cymru yn rhoi ystyriaeth ddwys ar hyn o bryd i sut y gallwn ni gynnwys rhai o'r pethau mwy cadarnhaol yr ydym ni wedi'u gweld o ganlyniad i'r coronafeirws, felly, er enghraifft, pobl yn ystyried mwy o deithio llesol—wyddoch chi, pa gymhellion a sut y gallwn ni ddarbwyllo awdurdodau lleol i wneud newidiadau i ganol eu trefi ac ati, fel y bydd hi'n llawer haws, pan fydd cymdeithas yn dechrau adfer, i barhau â'r teithio llesol a phethau eraill. Felly, mae Lee Waters wedi rhoi ychydig o her i awdurdodau lleol yn y maes penodol hwnnw. Ac, unwaith eto, llygredd aer—beth arall allwn ni ei wneud a ninnau nawr wedi dechrau dod i arfer â gweithio o gartref ac wedi profi ei fod yn bosibl? A ydym yn newid y ffordd yr ydym yn gweithio mewn modd llawer mwy sylfaenol? Felly, rwy'n credu bod cwestiynau mawr i ni wrth i ni ddod allan o'r argyfwng, ac ni fydd pethau yr un fath fyth eto, ond gallwn yn sicr geisio sicrhau bod pethau'n well.

Diolch yn fawr iawn, Gweinidog.