Nawr, yn unol â Rheol Sefydlog 12.24, oni bai fod Aelod yn gwrthwynebu, caiff y ddau gynnig o dan eitemau 18 ac 19 sy'n ymwneud â'r Bil Cwricwlwm ac Asesu (Cymru) eu grwpio ar gyfer dadl, ond gyda phleidleisiau ar wahân. Oes gwrthwynebiad i'r grwpio ar gyfer dadl? Dwi ddim yn gweld gwrthwynebiad i hynny. Da iawn. Ac felly, fe wnaf i alw ar y Gweinidog Addysg i wneud y cynigion. Kirsty Williams.

Cynnig NDM7513 Rebecca Evans

Cynnig bod y Senedd, yn unol â Rheol Sefydlog 26.11:

Yn cytuno i egwyddorion cyffredinol y Bil Cwricwlwm ac Asesu (Cymru).

Cynnig NDM7514 Rebecca Evans

Cynnig bod y Senedd, at ddibenion unrhyw ddarpariaethau sy’n deillio o’r Bil Cwricwlwm ac Asesu (Cymru), yn cytuno i unrhyw gynnydd mewn gwariant o’r math y cyfeiriwyd ato yn Rheol Sefydlog 26.69, sy’n codi o ganlyniad i’r Bil.

Cynigiwyd y cynigion.

Diolch yn fawr, Llywydd. Rwy'n cynnig y cynnig ar y papur trefn, ac rwy'n falch iawn o agor y ddadl hon ar egwyddorion cyffredinol y Bil, ar ôl ei gyflwyno i'r Senedd ym mis Gorffennaf. Bydd yn darparu'r fframwaith deddfwriaethol i gefnogi ein cwricwlwm newydd a'n trefniadau asesu.

Bydd y Cwricwlwm i Gymru, gyda chefnogaeth y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd ac wrth wraidd ein cenhadaeth i ddiwygio addysg, yn helpu i godi safonau addysgol i bawb ac yn cau'r bwlch cyrhaeddiad. Hoffwn ddiolch i'r pwyllgorau perthnasol am eu hymagwedd drylwyr ac adeiladol tuag at graffu, a'u hadroddiad a'u hargymhellion dilynol. Yn anffodus, nid oes gennyf amser heddiw i fynd i'r afael â phob un o'r bron i 90 o argymhellion, ond byddaf, wrth gwrs, yn myfyrio ar sylwadau'r Aelodau wrth i ni symud tuag at Gyfnod 2. Rwyf hefyd yn ddiolchgar iawn i bawb sydd wedi darparu tystiolaeth lafar ac ysgrifenedig i'r pwyllgorau, yn ystod cyfnod heriol iawn i bob sefydliad, wrth gwrs. O ran yr holl argymhellion, rwy'n bwriadu derbyn 57 ohonynt, derbyn 10 mewn egwyddor, a byddaf yn gwrthwynebu 19.

Yn gynharach eleni, ymrwymais i ymgysylltu â'r ddadl ar sefyllfa'r Saesneg yn y Bil, yng nghyd-destun ein huchelgeisiau ar gyfer system wirioneddol ddwyieithog. Roedd yr ymateb i'r arolwg ar ddiwygio'r Bil er mwyn i'r Saesneg ddod yn elfen orfodol yn saith oed yn gefnogol iawn, ac felly rwy'n bwriadu gosod gwelliant yng Nghyfnod 2 i'r perwyl hwnnw. Nodaf sylwadau'r pwyllgor am god Cymraeg, ac rwyf wedi ymrwymo i weithio gyda rhanddeiliaid a Chomisiynydd y Gymraeg i ddatblygu'r continwwm Cymraeg clir ar gyfer pob dysgwr cyn gynted â phosibl. Bydd hyn yn cymryd amser a meddwl, ac nid yw llawer o'r heriau sy'n ein hwynebu yn ddeddfwriaethol, ond maen nhw'n ymwneud â'r ffyrdd o weithio, diwylliant a meddylfryd. Nid wyf yn credu y bydd gwneud cod yn ofyniad yn ein helpu ni yn hyn o beth.

Mae'r Gymraeg yn orfodol o dair blwydd oed ar wyneb y Bil, ac mae hynny'n rhoi arwydd clir iawn o'r flaenoriaeth yr ydym yn ei rhoi i hyn. Bydd yr Aelodau hefyd yn ymwybodol ein bod wedi lansio ymgynghoriad ar y canllawiau anstatudol drafft ar gyfer categoreiddio ysgolion yn ôl eu darpariaeth cyfrwng Cymraeg. Rwyf yn cydymdeimlo'n fawr â'r galwadau i wneud hyn yn statudol. Fodd bynnag, mae hynny y tu hwnt i gwmpas Bil cwricwlwm ac asesu, a bydd angen deddfwriaeth ar wahân. Rwy'n gobeithio yn fawr y bydd y Llywodraeth nesaf yn dewis gweithredu yn y ffordd honno.

Nawr, yn fwy nag erioed, mae iechyd meddwl ein dysgwyr mor bwysig. Yng Nghyfnod 2, rwy'n bwriadu cyflwyno dyletswydd i roi sylw i iechyd meddwl a lles emosiynol disgyblion. Bydd y ddyletswydd hon yn rhoi iechyd meddwl mewn sefyllfa unigryw, a bydd yn ystyriaeth ar draws y system i lywio pob penderfyniad y mae ysgol yn ei wneud am gwricwlwm. Mae addysgu iechyd meddwl a lles eisoes wedi'i sicrhau drwy'r cod 'yr hyn sy'n bwysig' arfaethedig, a bydd y gwelliant yn sicrhau y bydd angen i bob penderfyniad lleol sy'n ymwneud â chwricwlwm ystyried effaith iechyd meddwl a lles emosiynol.

Gan droi at grefydd, gwerthoedd a moeseg, hoffwn fynegi fy ngwerthfawrogiad i'r holl randdeiliaid, gan gynnwys Dyneiddwyr Cymru a'r Gymdeithas Seciwlar Genedlaethol, am eu cyfraniadau, yn ogystal â'n partneriaid darparu addysg, gan gynnwys yr Eglwys yng Nghymru a'r Gwasanaeth Addysg Gatholig. Bydd y gwelliannau rwy'n bwriadu eu cyflwyno yng Nghyfnod 2 yn mynd i'r afael â rhai o'r pryderon a godwyd. Bydd y Bil yn sicrhau bod crefydd, gwerthoedd a moeseg plwraliaethol ar gael i bob dysgwr, tra hefyd yn sicrhau y gall ysgolion o natur grefyddol barhau i weithredu yn unol â'u gweithredoedd ymddiriedolaeth.

Rwyf hefyd yn derbyn argymhelliad 50 y pwyllgor plant a phobl ifanc o ran adran 58 o'r Bil. Mae'r Llywodraeth yn fodlon gosod dyletswydd ar Weinidogion Cymru i wneud darpariaeth ar drefniadau asesu mewn rheoliadau. Rwy'n ffyddiog bod yr Aelodau'n gwybod bod fy mhrofiad yn y Senedd ar yr ochr arall yn golygu fy mod wedi ymrwymo'n llwyr i graffu'n briodol ar is-ddeddfwriaeth, ac i gydnabod hyn, rydym ni wedi cymhwyso'r weithdrefn gadarnhaol i bwerau a dyletswyddau pan fo hynny'n briodol, yn gymesur a'i bod yn ymarferol i wneud hynny.

Rwyf wedi derbyn dau o'r argymhellion i gymhwyso'r weithdrefn gadarnhaol ddrafft a wnaed gan y pwyllgor deddfwriaeth, cyfiawnder a’r cyfansoddiad. Yn gyntaf, byddaf yn cyflwyno gwelliannau'r Llywodraeth a fydd yn ei gwneud yn ofynnol i'r cod crefydd, gwerthoedd a moeseg ac unrhyw ddiwygiadau dilynol fod yn ddarostyngedig i'r weithdrefn gadarnhaol, gan fy mod yn cydnabod bod hwn yn faes sydd o ddiddordeb ehangach i'r cyhoedd. Yn ail, gan fod gan y pŵer o dan adran 50 swyddogaeth gyffredinol, rwy'n cytuno y byddaf yn cyflwyno gwelliannau fel bod unrhyw reoliadau ar eithriadau pellach i'r cwricwlwm hefyd yn ddarostyngedig i'r weithdrefn gadarnhaol.

Bydd y newidiadau i'r cwricwlwm ym mis Medi 2022 yn sylweddol, a byddaf yn cyhoeddi ein cynllun gweithredu cwricwlwm a rhaglen ymchwil a gwerthuso amlinellol yn gynnar yn y flwyddyn newydd. Bydd y rhain yn nodi sut y byddwn ni'n dysgu mwy am gynnydd a chost diwygio'r cwricwlwm, i adrodd ar y rhain yn y Senedd nesaf. Yn fy llythyrau at y pwyllgor plant a phobl ifanc a'r Pwyllgor Cyllid yn yr hydref, ymrwymais i ddiweddaru'r asesiad effaith rheoleiddiol i adlewyrchu gwybodaeth a ddarparwyd gan ein rhanddeiliaid allweddol. Rwyf yn cydnabod pwysigrwydd bod â chymaint o eglurder ag sy'n bosibl ar y mater pwysig hwn.

Ni fyddaf yn derbyn y gwelliannau sy'n ymwneud â Chonfensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau'r Plentyn. Yn syml iawn, mae hynny wedi'i anelu at wladwriaethau, ac nid yw wedi'i anelu at ddarparwyr gwasanaethau rheng flaen. Drwy'r Bil hwn, bydd yn ofynnol i benaethiaid a chyrff llywodraethu ysgolion gynllunio, mabwysiadu a gweithredu cwricwlwm sy'n cynnwys dysgu ar hawliau plant a'r CCUHP. Mae'r cwricwlwm arfaethedig yn darparu canllawiau clir ar ddysgu ac addysgu ar hawliau dynol, gan gynnwys cyfeiriad penodol at hawliau plant a'r CCUHP. Fodd bynnag, mae'n ddyletswyddau penodol ac ymarferol ar gyrff cyhoeddus a fydd yn arwain at well canlyniadau, a dyma'r dull y byddwn yn ei ddilyn.

Mae'r cod dilyniant a'r cod 'yr hyn sy'n bwysig' yn ddogfennau proffesiynol technegol sydd wedi'u cyd-ddatblygu ag ymarferwyr. Mae'r weithdrefn negyddol yn golygu ein bod yn cydnabod pwysigrwydd canolog barn broffesiynol ymarferwyr ac yn rhoi'r hyblygrwydd i newidiadau gael eu gwneud yn ôl yr angen, ac mae arnaf ofn y byddai agor y rhain i'r weithdrefn gadarnhaol yn cwestiynu dilysrwydd a'r ffydd sydd gan ein proses yn ein gweithwyr proffesiynol.

I gloi, Llywydd, mae hwn yn gam pwysig ar ein taith i gwricwlwm i Gymru, ac yn foment nodedig arall i'n cenhadaeth genedlaethol i godi safonau pawb. Fel y dywedais, rwy'n ddiolchgar am waith y pwyllgorau hyd yma ar y materion hyn, ac rwy'n edrych ymlaen at y ddadl ymysg fy nghyd-Aelodau y prynhawn yma. Diolch yn fawr.

Cadeirydd y Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg, Leanne—na, nid Leanne—Lynne Neagle. 

Diolch, Llywydd. Rwy'n falch iawn o gyfrannu at y ddadl Cyfnod 1 hon i amlinellu prif gasgliadau ac argymhellion y Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg yn gysylltiedig â'r Bil cwricwlwm ac asesu. Rwyf eisiau dechrau drwy ddweud bod ein pwyllgor yn cefnogi egwyddorion cyffredinol y Bil hwn.

Roedd y dystiolaeth a gawsom yn ei gwneud yn glir bod angen gwelliannau i'r cwricwlwm i alluogi ein plant i fyw bywydau hapus, llwyddiannus a chyfoethog, ac i'w helpu i wneud cyfraniad llawn i gymdeithas Cymru a thu hwnt. Mae'r alwad am newid gan blant a phobl ifanc eu hunain wedi gwneud argraff arbennig arnom ni. Maen nhw eisiau gweld cwricwlwm newydd sy'n eu galluogi i ddatblygu'r sgiliau y mae eu hangen arnyn nhw i ddechrau eu taith i fod yn oedolion. Felly, rydym ni'n croesawu'r pwyslais ar sgiliau bywyd a pharatoi ar gyfer bod yn oedolyn sy'n rhedeg drwy'r cwricwlwm newydd i Gymru. At hynny, rydym yn cytuno â Llywodraeth Cymru nad yw'r cwricwlwm presennol yn addas ar gyfer Cymru fodern. Mae'r cyfle y mae'r Bil hwn yn ei gynnig i ysgolion lunio eu cwricwlwm eu hunain, yn seiliedig ar anghenion disgyblion, yn feiddgar ac yn uchelgeisiol. Mae ganddo'r potensial i wneud gwahaniaeth sylweddol os caiff ei weithredu'n llwyddiannus.

Serch hynny, bydd Aelodau sydd wedi gweld ein hadroddiad manwl a'n 66 argymhelliad yn gwybod bod gennyf fwy i'w ddweud am y Bil hwn a'r fframwaith deddfwriaethol y mae'n bwriadu ei greu. Fel pwyllgor, rydym ni'n glir, er ein bod yn cefnogi egwyddorion cyffredinol y Bil, fod materion i fynd i'r afael â nhw o hyd. Mae ein pryderon ynghylch ymarferoldeb sut y caiff y cwricwlwm hwn ei gyflwyno'n effeithiol, a oes digon o amser i hyfforddi staff i'w gyflawni, yn enwedig yng nghyd-destun COVID-19, ac a yw Llywodraeth Cymru yn ddigon clir ynghylch sut y bydd yn sicrhau bod y ddeddfwriaeth hon yn cyfrannu at godi safonau yn ogystal â darparu'r un cyfleoedd a phrofiadau o'u haddysg.

Gyda dim ond wyth munud, ni allaf drafod pob elfen o'n hadroddiad, felly fe wnaf roi amlinelliad byr o'r prif faterion a rhai o'r atebion yr hoffem ni eu gweld. Ond cyn i mi fanylu ar hynny, hoffwn oedi i ddiolch i bawb a gyfrannodd at ein gwaith craffu. Dyma'r Cyfnod 1 cyntaf i gael ei gynnal mewn cyd-destun cwbl rithiol. Yn bwysicach na hynny, dyma'r Cyfnod 1 cyntaf i gael ei gynnal mewn pandemig byd-eang. Rydym ni'n hynod ddiolchgar i bawb a roddodd o'u hamser i rannu eu barn a'u harbenigedd gyda ni yn ystod y misoedd diwethaf. Gwyddom fod cynifer ohonyn nhw wedi bod ar y rheng flaen, yn rheoli effaith y coronafeirws, ac yn sicrhau bod ein plant a'n pobl ifanc yn parhau i dderbyn gofal, cymorth ac addysg yng Nghymru. Felly, hoffwn ddiolch o galon iddyn nhw am ein helpu i sicrhau, er gwaethaf heriau'r pandemig, fod ein gwaith craffu wedi bod mor gadarn ac mor gynhwysfawr ag y mae unrhyw ddarn o ddeddfwriaeth sylfaenol yn gofyn amdano.

Hoffwn ddiolch hefyd i'n clerc, Llinos Madeley, ein hymchwilydd, Michael Dauncey, yn ogystal â Lisa Salkeld a Rhiannon Lewis o'r tîm cyfreithiol am eu holl waith caled ar y Cyfnod 1 hwn. Rwyf wedi dweud o'r blaen fod y pwyllgor yn lwcus i fod â thîm mor wych yn ein cefnogi, ac mae'r adroddiad hwn yn dystiolaeth bellach o hynny.

Rwy'n troi yn awr at y prif faterion yr ydym ni o'r farn bod angen gwaith pellach arnyn nhw rhwng nawr a phasio'r Bil. Yn gyntaf, rydym ni'n credu bod angen mwy o sicrwydd ynglŷn â'r cydbwysedd a gaiff ei daro rhwng hyblygrwydd lleol a chysondeb cenedlaethol. Rydym ni'n cefnogi'r nod o rymuso athrawon i gynllunio cwricwlwm sy'n diwallu anghenion disgyblion. Rydym ni hefyd yn cydnabod na fydd y cwricwlwm newydd yn unffurf ar draws pob ysgol. Ond rydym ni'n credu ei bod hi'n hanfodol bod plant yng Nghymru yn cael cyfleoedd a phrofiadau cyson o'u haddysg. Ar y sail honno, rydym ni wedi gofyn am eglurder pellach ar y rhwystrau a'r gwrthbwysau y bydd y Llywodraeth yn eu rhoi ar waith i fonitro a chynnal y cydbwysedd cywir hwnnw. Wedi'i gysylltu'n agos â hyn, rydym wedi galw ar y Llywodraeth i fonitro'n agos unrhyw amrywiad yn y cwricwlwm a gynigir ac unrhyw effaith y bydd hynny'n ei chael ar grwpiau penodol o ddisgyblion. Mae hyn yn hanfodol os ydym ni yn mynd i osgoi ymwreiddio anfantais sy'n bodoli ar hyn o bryd.

Mae ein hadroddiad yn cydnabod y gobaith sylweddol sydd gan randdeiliaid y bydd y cwricwlwm newydd yn cael effaith gadarnhaol ar safonau a gwella ysgolion. Er ein bod yn cytuno â'r Gweinidog nad yw'r sefyllfa bresennol yn cyflawni'n llawn yn hyn o beth, ni ddangoswyd tystiolaeth amlwg i ni y bydd y cwricwlwm newydd yn arwain at safonau uwch. O ystyried hyn, rydym ni'n galw ar y Llywodraeth i fonitro'n ofalus ac yn dryloyw yr effaith y mae diwygio'r cwricwlwm yn ei chael ar safonau. Mae'n hanfodol sicrhau ei fod yn ategu'r ymdrechion ehangach i wella ysgolion sydd ar y gweill.

Rydym yn symud yn awr at fanylion ar wyneb y Bil. Mae hyn wedi bod yn fater o rywfaint o drafodaeth yn ystod Cyfnod 1. Roedd rhai rhanddeiliaid yn cytuno â'r Gweinidog y byddai cynnwys manylion a chyfarwyddeb sylweddol ar wyneb y Bil yn tanseilio'r nod cyffredinol o ganiatáu hyblygrwydd i ysgolion gynllunio cwricwlwm wedi'i deilwra i anghenion eu plant a'u pobl ifanc. Roedd eraill yn pryderu bod angen mwy o fanylion ar wyneb y Bil i sicrhau bod gan feysydd pwysig nad ydyn nhw wedi'u rhestru ar hyn o bryd le diogel o fewn y cwricwlwm newydd. Rydym yn derbyn mai'r hiraf yw'r rhestr o ofynion ar wyneb y Bil, y mwyaf cul yw'r cyfleoedd i wireddu'r hyblygrwydd y mae'n ceisio'i gyflawni. Serch hynny, mae'n rhaid i'r rhesymu a gymhwysir at benderfyniadau ynghylch yr hyn a osodir ar wyneb Bil a'r hyn sydd mewn is-ddeddfwriaeth fod yn glir. Rydym ni'n credu bod angen gwneud mwy o waith yma, felly rydym ni wedi galw ar y Llywodraeth i nodi'r egwyddorion sydd wedi llywio penderfyniadau ynghylch pa agweddau ar addysgu a dysgu sy'n cael eu cynnwys ar wyneb y Bil fel elfennau gorfodol.

Wedi'i gysylltu'n agos â hyn, er ein bod yn cydnabod awydd y Llywodraeth i osgoi gorlenwi'r Bil, rydym yn credu bod angen cyfeiriad penodol at iechyd meddwl a lles yn wir ar wyneb y ddeddfwriaeth hon. Fel pwyllgor, mae ein hymrwymiad i sicrhau parch cydradd tuag at iechyd meddwl yn glir, ac rydym yn credu bod hwn yn gyfle unwaith mewn cenhedlaeth sy'n gwarantu dull gweithredu gofalus. Felly, rydym ni wedi galw am welliant yn y maes hwn yn ystod Cyfnod 2, ac edrychwn ymlaen at glywed mwy o fanylion gan y Gweinidog am y gwelliannau y mae'n eu hawgrymu.

Gyda'r amser sy'n weddill, byddaf yn sôn yn fyr am rai argymhellion pwysig eraill. Yn gyntaf, rydym ni wedi galw ar Lywodraeth Cymru i ddiwygio'r Bil i ddatrys pryderon am yr effaith ar drochi yn y Gymraeg hyd at 7 oed. Rydym yn croesawu bwriad y Gweinidog i gyflwyno gwelliant sy'n dileu'r Saesneg fel elfen orfodol ar gyfer y grŵp oedran hwn. Yn fwy cyffredinol, os yw'r Llywodraeth yn mynd i gyrraedd ei tharged o filiwn o siaradwyr Cymraeg erbyn 2050, ni ellir gorbwysleisio cymaint o drawsnewid sydd ei angen i addysgu a dysgu Cymraeg mewn ysgolion cyfrwng Saesneg. Roedd y graddau y mae Comisiynydd y Gymraeg yn pryderu am hyn yn glir, felly rydym wedi galw ar y Llywodraeth i weithio gyda'r comisiynydd i gryfhau'r sail o fewn y Bil a fframwaith ehangach y cwricwlwm ar gyfer y continwwm Cymraeg sengl.

Gan symud yn awr at grefydd, gwerthoedd a moeseg ac addysg cydberthynas a rhywioldeb Fel pwyllgor, rydym ni'n cefnogi'n unfrydol y darpariaethau yn y Bil i wneud y rhain yn elfennau gorfodol o'r cwricwlwm. Rydym ni hefyd yn cefnogi'r ffaith nad yw'r Bil yn cynnwys yr hawl i dynnu'n ôl o'r naill bwnc na'r llall. Mae ein hadroddiad yn glir bod y cymorth hwn yn seiliedig ar y ffaith bod y ddarpariaeth yn wrthrychol, yn blwraliaethol ac yn feirniadol. Rydym yn gwneud nifer o argymhellion yn hynny o beth, ac wedi gofyn i'r Gweinidog egluro rhai pwyntiau penodol yn ystod y ddadl heddiw. Rydym ni o'r farn bod addysg cydberthynas a rhywioldeb sy'n briodol i gyfnod datblygiad y plentyn yn hanfodol er mwyn creu'r amodau angenrheidiol i alluogi ein plant a'n pobl ifanc i gael addysg gynhwysfawr o ansawdd uchel ar gydberthynas a rhywioldeb sy'n addas i wlad fodern, oddefol a chynhwysol. Mae hefyd yn ddull hanfodol o helpu plant a phobl ifanc i ddeall a pharchu eu hawliau eu hunain a hawliau pobl eraill o dan Gonfensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau'r Plentyn, ac yn fwy cyffredinol, o dan y confensiwn Ewropeaidd ar hawliau dynol. Mae ein hadroddiad yn nodi ein pryder mawr ynghylch dosbarthu gwybodaeth anghywir am ddarpariaethau addysg cydberthynas a rhywioldeb y Bil. Hoffwn gofnodi i'r pwyllgor ei bod yn gwbl glir mai bwriad addysg cydberthynas a rhywioldeb yw addysgu ac amddiffyn plant a phobl ifanc, yn hytrach na'u gwneud yn agored i gynnwys amhriodol mewn unrhyw ffordd.

Yn olaf, roedd rhwystrau i weithrediad effeithiol y Bil yn rhan allweddol o'n gwaith craffu. Mae gwneud amser i alluogi digon o ddysgu a datblygiad proffesiynol i'r gweithlu yn hanfodol i lwyddiant y Bil hwn, yn enwedig o ystyried cefndir COVID, a bydd hyn yn heriol. Nid ydym ni'n credu y dylai hyn atal y Bil rhag mynd drwy'r Senedd, ond rydym ni'n credu bod angen gwneud mwy o waith i'n sicrhau ni, y sector, a rhieni a gofalwyr bod popeth y mae angen iddo fod ar waith ar gyfer cyflwyno'r cwricwlwm newydd ar waith.

I gloi, Llywydd, hoffwn ddiolch i'r Gweinidog a'i swyddogion am eu hymgysylltiad cadarnhaol â'n Cyfnod 1. Rydym ni wedi ymgymryd â'n gwaith craffu yn yr ysbryd o oruchwylio'r newid mwyaf i addysg ers dechrau datganoli yn ein barn ni. Rydym ni'n annog y Senedd i gefnogi'r Bil hwn, ac edrychwn ymlaen at weld ein hargymhellion yn cael eu cyflawni yn ystod camau nesaf y broses ddeddfwriaethol. Diolch yn fawr.

Cadeirydd y Pwyllgor Cyllid, Llyr Gruffydd.

Diolch yn fawr iawn, Llywydd. Dwi'n falch iawn o allu cyfrannu at y ddadl yma, fel dŷch chi'n dweud, fel Cadeirydd y Pwyllgor. Dŷn ni wedi gwneud naw argymhelliad. O ystyried yr amser sydd ar gael, mi wnaf i efallai ganolbwyntio ar rai o'n prif bryderon ni yn y ddadl yma y prynhawn yma.

Fe glywodd y pwyllgor gan y Gweinidog fod y Bil yn darparu'r sylfaen ddeddfwriaethol ar gyfer diwygio'r cwricwlwm a'r gyfundrefn asesu drwyddi draw yng Nghymru, ond dim ond dau opsiwn, neu dau ddewis, mae'r asesiad effaith rheoleiddiol yn ei roi, sef gwneud dim byd, neu ddeddfu. Nawr, rŷn ni'n credu y dylai'r asesiad effaith rheoleiddiol fod yn ffordd bwysig o asesu ystod o ddulliau yn feirniadol, ac wedyn cynnig dull o wneud penderfyniadau polisi sy'n seiliedig ar dystiolaeth, ac mae'r pwyllgor yn pryderu nad yw asesiadau effaith rheoleiddiol deallus, cynhwysfawr yn gyrru'r broses benderfynu fan hyn. Er bod y pwyllgor yn derbyn y gallai effaith y pandemig fod wedi creu amgylchedd anoddach ar gyfer paratoi'r Bil, rŷn ni'n pryderu bod Llywodraeth Cymru wedi disodli'r memorandwm esboniadol dim ond dau fis ar ôl i'r gwreiddiol gael ei osod. Er nad oedd y newidiadau yn arbennig o berthnasol i ystyried agweddau ariannol y Bil, mae'r cynsail gafodd ei osod yn hynny o beth yn rhywbeth sydd yn peri pryder i ni.

Mae'r asesiad effaith rheoleiddiol yn nodi y bydd y cwricwlwm yn cael ei benderfynu ar lefel ysgol, gyda phob ysgol yn cymhwyso gofynion y cwricwlwm yn eu cyd-destunau nhw eu hunain. Felly, does dim jest un sail y gellid ei ddefnyddio i asesu costau'r ddeddfwriaeth. Fodd bynnag, amcangyfrifir mai ysgolion fydd yn ysgwyddo cyfran sylweddol o'r costau, sef rhwng £146 miliwn a £438 miliwn, neu rhwng 45 y cant a 71 y cant o gyfanswm y costau.

Roedd y fethodoleg a ddefnyddiwyd i amcangyfrif y costau i ysgolion yn seiliedig yn bennaf ar arolwg o 15 ysgol arloesi, gyda'r asesiad effaith rheoleiddiol yn darparu ystod o plws neu minws 50 y cant ar yr amcangyfrif o'r costau. Ond mae'n siomedig na ddefnyddiwyd sampl fwy cynrychioliadol o'r boblogaeth ysgolion ehangach, ac na wnaed gwaith manylach o'r costau i ysgolion ledled Cymru. Mae'n ail argymhelliad yn argymell y dylid felly ymgymryd â'r gwaith yma ac y dylid ei gynnwys mewn asesiad effaith rheoleiddiol diwygiedig.

Mae'r dyletswyddau a osodir ar unedau cyfeirio disgyblion ac addysg heblaw yn yr ysgol yn wahanol i'r rhai a osodir ar ysgolion. Fe gynhaliodd Llywodraeth Cymru ymchwil ar raddfa fach gyda'r rhanddeiliaid hyn. Fodd bynnag, chafodd y costau trosglwyddo na'r costau parhaus ddim o'u cynnwys yn yr asesiad effaith rheoleiddiol, gan na ystyriwyd eu bod yn ddigon cadarn i'w cyfuno i lefel Cymru gyfan. Fe gadarnhaodd y Gweinidog y byddai'r Bil yn darparu fframwaith i ddysgwyr mewn addysg heblaw yn yr ysgol, gan roi hawl iddyn nhw gael mynediad at y trefniadau cwricwlwm newydd. Fodd bynnag, fe ddywedodd, o ystyried yr ystod eang o wahanol anghenion dysgu yn y sector hwnnw, ei bod yn anodd meintioli costau, oherwydd y dilynir dull sy'n seiliedig ar anghenion, ac felly ni chafodd y costau eu cynnwys. Rŷn ni'n argymell yn ein trydydd argymhelliad y dylai Llywodraeth Cymru wneud gwaith pellach i ddiffinio ac amcangyfrif y costau ar gyfer addysg heblaw yn yr ysgol mewn ymgynghoriad â rhanddeiliaid.

Mi fydd £126.8 miliwn yn cael ei ddarparu i ysgolion ar gyfer dysgu proffesiynol. Fe gadarnhaodd y Gweinidog fod y cyllid a ddyrennir i ysgolion yn cael ei bennu gan fformiwla ariannu. Fe glywsom ni hefyd gan y Gweinidog y rhoddir cyfrif am elfennau eraill o ddysgu proffesiynol mewn gwahanol ffyrdd a bod yr Academi Genedlaethol ar gyfer Arweinyddiaeth Addysgol yn cael ei hariannu trwy grant blynyddol.

Er mwyn cynorthwyo tryloywder, mae'r pwyllgor yn argymell y dylid cyhoeddi manylion y fformiwla ar sail athrawon a ddefnyddir i ariannu ysgolion yn ogystal â gwybodaeth am y ffyrdd eraill y mae ysgolion yn cael cyllid.

Fe glywsom ni y bu’n rhaid atal yr ymgysylltu â nifer o randdeiliaid allweddol mewn ymateb i bandemig COVID-19, ac fel y soniais ar ddechrau fy nghyfraniad, mae'r pwyllgor yn cydnabod effaith y pandemig hwnnw, wrth gwrs. Fodd bynnag, mae'n siomedig nad oedd y gwaith ymgysylltu â rhanddeiliaid wedi symud ymlaen ymhellach ar ôl cyflwyno'r Bil. Mae hyn yn arwain at nifer o bryderon ynghylch y dystiolaeth a ddefnyddiwyd gan Lywodraeth Cymru i wneud y penderfyniadau a amlinellwyd yn y memorandwm esboniadol.

Rŷn ni'n ddiolchgar i'r Gweinidog am roi'r ddiweddariad am ymgysylltu â rhanddeiliaid, a bod hwnnw'n nodi bod swyddogion Llywodraeth Cymru wedi cyfarfod â chynrychiolwyr o'r sector addysg bellach i drafod yr effaith bosibl ar y system addysg ôl-16, a hynny'n cynnwys goblygiadau ariannol ar gyfer hyfforddiant. Rŷn ni'n argymell y dylai manylion trafodaethau Llywodraeth Cymru gyda rhanddeiliaid ynghylch y costau posibl i'r system addysg ôl-16, ynghyd ag unrhyw fanylion am y goblygiadau ariannol, gael eu cyhoeddi.

Dyna amlinelliad byr o rai o'r prif argymhellion, ond wrth gwrs, mae'r ystod llawn o argymhellion i'w gweld yn adroddiad y pwyllgor. Diolch.

Dwi'n galw ar Gadeirydd y Pwyllgor Deddfwriaeth, Cyfiawnder a'r Cyfansoddiad, Mick Antoniw.

Diolch, Llywydd. Mae ein hadroddiad yn cynnwys 11 o argymhellion, ac rwy'n diolch i'r Gweinidog am roi sylw i'n hadroddiad a rhai o'r argymhellion hynny yn ei sylwadau agoriadol, ac yn benodol yr ymrwymiad i gymhwyso'r weithdrefn gadarnhaol i rannau penodol o'r Bil mewn cysylltiad â'r argymhellion y mae ein pwyllgor ni wedi'u gwneud.

Bydd fy sylwadau agoriadol yn canolbwyntio ar ein hystyriaeth o'r materion hawliau dynol. Rydym ni wedi cydnabod bod y Gweinidog wedi rhoi llawer o ystyriaeth i faterion hawliau dynol wrth ddatblygu'r Bil, ac rydym yn croesawu hynny. Mae'n hanfodol bod y cwricwlwm newydd i Gymru yn cael ei gynllunio a'i gyflwyno mewn ffordd sy'n wrthrychol, yn feirniadol, yn blwraliaethol ac sy'n cydymffurfio'n gyfan gwbl â chonfensiwn hawliau plant a rhieni.

Yn hyn o beth, rydym ni o'r farn bod y codau a wneir o dan adrannau 6 i 8 o'r Bil o bwys sylfaenol. Felly, nid ydym wedi ein hargyhoeddi gan resymeg y Gweinidog ynghylch pam y dylai'r codau hyn fod yn ddarostyngedig i'r weithdrefn negyddol yn y Senedd. Er ein bod yn croesawu ymrwymiad y Gweinidog i gynnwys y proffesiynau perthnasol wrth ddatblygu'r codau, ni allem weld pam y dylai cyd-ddatblygu o'r fath ddylanwadu ar ba weithdrefn graffu fyddai'n cael ei defnyddio. Ein barn ni oedd y dylai gweithdrefn gadarnhaol uwch fod yn berthnasol i'r broses o wneud y codau. Felly, ein hargymhelliad cyntaf oedd diwygio'r Bil i'w gwneud yn ofynnol i'r codau a wneir o dan adrannau 6 i 8 o'r Bil fod yn ddarostyngedig i'r weithdrefn gadarnhaol, gan gadw'r ddarpariaeth ymgynghorol yn adran 72(2)(a).

Gan symud ymlaen yn gyflym at adran 25 o'r Bil, bydd yr Aelodau'n gwybod bod adran 25 yn galluogi Gweinidogion Cymru i wneud rheoliadau a allai osod gofynion cwricwlwm pellach o ran disgyblion 14 i 16 oed mewn ysgol a gynhelir. Mae'r Gweinidog o'r farn bod angen hyblygrwydd i weld sut mae arfer ysgolion yn datblygu. Fodd bynnag, mae gennym bryderon bod hwn yn bŵer eang heb ddigon o fanylion, a'n trydydd argymhelliad yw diwygio adran 25 i gynnwys rhestr gynhwysfawr ond cynhwysfawr o'r amgylchiadau lle gellir defnyddio'r pwerau i wneud rheoliadau yn adran 25(1). At hynny, mae argymhelliad 4 yn dweud y dylid diwygio'r Bil fel bod rheoliadau a wneir o dan adran 25(1) yn ddarostyngedig i'r weithdrefn gadarnhaol.

Mae adran 40 o'r Bil hefyd yn cynnwys pŵer sylweddol i Weinidogion Cymru. Yn argymhelliad 6 ein hadroddiad, gofynnwyd i'r Gweinidog ddefnyddio'r ddadl heddiw i egluro pam mae angen y pŵer yn adran 40 yn ogystal â'r pŵer yn adran 50. Gofynnwyd hefyd i'r Gweinidog egluro sut y gall Gweinidogion Cymru ddefnyddio'r pŵer cyfarwyddo yn adran 40. O ystyried natur y pŵer yn adran 40 o'r Bil, a'r ffaith nad yw'n ddarostyngedig i weithdrefn y Senedd, mae argymhelliad 7 yn gofyn bod Gweinidogion Cymru yn hysbysu Aelodau'r Senedd drwy ddatganiad ysgrifenedig bob tro y defnyddir y pŵer cyfarwyddo.

Gan symud ymlaen yn gyflym eto i adran 47 o'r Bil, dywedodd y Gweinidog wrthym ei bod eisoes wedi asesu'r angen i ddefnyddio'r pwerau yn adran 47 ar y dechrau i bennu terfynau amser yn gysylltiedig ag apeliadau am eithriadau dros dro i ddisgyblion unigol. Yn ein barn ni, dylid gosod y terfynau amser hyn ar wyneb y Bil. Er mwyn darparu hyblygrwydd, gellid cynnwys darpariaeth sy'n caniatáu i'r terfynau amser gael eu diwygio gan reoliadau. Fodd bynnag, rhaid i bŵer Harri VIII o'r fath fod yn ddarostyngedig i'r weithdrefn gadarnhaol. Mae ein hargymhelliad 8 yn ymdrin â'r materion hyn.

Pe bai'r Gweinidog yn gwrthod argymhelliad 8, ein nawfed argymhelliad yw bod y Gweinidog yn diwygio adran 47(8) fel bod Gweinidogion Cymru yn cael eu rhoi o dan ddyletswydd i wneud rheoliadau sy'n gwneud darpariaeth bellach ynghylch y terfynau amser ar gyfer apeliadau o dan yr adran, yn hytrach na rhoi pŵer cyffredinol i'r Gweinidog.

Mae fy sylw olaf yn ymwneud ag adran 50 o'r Bil, y bu'r Gweinidog yn rhoi sylw iddo. Roedd hi ei hun yn cydnabod bod datgymhwyso neu addasu'r cwricwlwm ar gyfer unrhyw ddisgybl yn gam difrifol. Nid oes unrhyw amodau ynghlwm ychwaith wrth arfer y pŵer yn adran 50. Am y rhesymau hyn, nid oeddem o'r farn bod y weithdrefn negyddol yn briodol, a'n degfed argymhelliad oedd y dylid diwygio'r Bil fel bod rheoliadau a wneir o dan adran 50 yn ddarostyngedig i'r weithdrefn gadarnhaol. Ac, wrth gwrs, rwy'n croesawu—. Rwy'n credu mai cadarnhad y Gweinidog oedd y byddai'r weithdrefn gadarnhaol yn cael ei defnyddio; gobeithio i mi glywed hynny'n gywir gan y Gweinidog, ond diolch i chi am hynny. Diolch, Llywydd. 

A gaf i ddechrau drwy ddiolch i gyd-aelodau'r pwyllgor a'n clercod a'n hymchwilwyr sydd dan bwysau, y Gweinidog a'i swyddogion ac, wrth gwrs, i'n tystion? A gaf i annog pawb i ddarllen yr adroddiad hwn yn llawn i weld pa mor drylwyr yr ydym ni wedi archwilio hyn, nid dim ond ailwampio'r system ond y pwysau amser newydd a achoswyd gan COVID, a'r elfennau gorfodol dadleuol yn y cwricwlwm newydd? Mae'n grynhoad o lawer iawn o dystiolaeth ysgrifenedig a llafar a gafwyd drwy ymgynghoriad a hysbysebwyd yn dda, gan gynnwys gyda phlant a phobl ifanc.

Ac rwyf i eisiau pwysleisio'r pwynt olaf hwnnw: ymrwymodd y Senedd Cymru hon mewn deddfwriaeth a gyflwynwyd dros ddegawd yn ôl i roi sylw dyledus i hawliau plant yn y broses o ddeddfu neu lunio polisïau, ac mae cydbwyso'r rhain gyda hawliau rhieni wedi bod yn her i'n pwyllgor mewn gwirionedd, yn ogystal â'r pwyllgor deddfwriaeth, cyfiawnder a'r cyfansoddiad, yn amlwg.

Mae'r dystiolaeth, wrth gwrs, wedi bod ymhell o fod yn un ffordd, ond yr hyn sydd wedi bod yn gwbl amlwg yw y gallai ein cwricwlwm presennol fod cymaint yn well o ran helpu athrawon a rhieni i arwain ein plant i fod yn oedolion mewn byd modern gyda heriau newydd a hefyd hen rai, ac efallai eu paratoi ar ei gyfer mewn modd na wnaeth y rhan fwyaf ohonom ni yn ei brofi.

Nawr, er fy mod i'n cefnogi egwyddorion cyffredinol y Bil, rwy'n dal i fod yn amheus ynglŷn â pha un a all gyflawni'r nodau fel y mae'n sefyll ar hyn o bryd. Fy nghŵyn oesol i am Filiau Caws o'r Swistir—mae cymaint yn cael ei adael i ganllawiau neu godau a, hebddynt, mae'r Gweinidog yn gofyn i ni am lawer o ymddiriedaeth, ac nid yw fy nghefnogaeth yn y Cyfnod hwn yn gwarantu fy nghefnogaeth ymhellach ymlaen, oherwydd fy mod i'n rhannu rhai o bryderon Lynne ynghylch cyflwyno'r agweddau ymarferol. Ond yn y Cyfnod hwn, rwy'n sicr yn cefnogi'r Bil.

Rwy'n ddiolchgar bod y Gweinidog eisoes wedi cytuno i fynd i'r afael â'r mater o addysgu Saesneg o dan saith oed ac iechyd meddwl, ac rwy'n awyddus i glywed ychydig mwy, mewn gwirionedd, am yr ymateb i'n pryderon ynghylch addysgu crefydd, gwerthoedd a moeseg mewn ysgolion gwirfoddol a gynorthwyir. Bydd yn ofynnol i ysgolion eraill, fel y gwyddoch chi efallai, ystyried y cwricwlwm crefydd, gwerthoedd a moeseg y cytunwyd arno'n lleol, tra bod yn rhaid i ysgolion gwirfoddol a gynorthwyir addysgu yn unol â'r cwricwlwm hwnnw, rhwymedigaeth lawer cryfach, neu ddarparu'r cwricwlwm hwnnw ar wahân ar gais. Rwy'n credu bod honno'n rhwymedigaeth sy'n gwahaniaethu yn erbyn ysgolion ffydd.

Dylai pob ysgol fod yn ddarostyngedig i'r gofyniad i 'roi sylw', a dylid dileu'r hawl i ofyn am gwricwlwm cyfochrog fel un diangen neu o leiaf gyfyngedig. Ni welais unrhyw dystiolaeth ddarbwyllol bod y cwricwlwm addysg grefyddol presennol y cytunwyd arno'n lleol yn cael ei addysgu mewn ffordd nad yw'n blwraliaethol, ac felly rwyf hefyd yn gwrthod y ddadl bod y cwricwlwm crefydd, gwerthoedd a moeseg newydd yn sicr o fod yn groes i weithredoedd ymddiriedolaeth neu ddaliadau crefyddol ysgol ffydd. Mae'r ysgolion hynny eisoes yn diwallu anghenion plant o bob math o grefyddau a dim un, ond fe wnaf y pwynt hwn: ysgolion ffydd, rydych chi wedi dweud wrthym ni y gallwch fod yn eang ac yn gytbwys, y gallwch chi wneud hynny. Byddwch chi'n dal i fod yn rhan o'r gwaith o gynllunio'r cwricwlwm crefydd, gwerthoedd a moeseg lleol. Ni fydd feto risg seciwlar. Os oes gennych chi yr un gofyniad cydymffurfio i 'roi sylw' â phob ysgol arall, yna ni ddylai fod angen i chi edrych y tu ôl i'ch gweithredoedd. Dylech chi allu cyflwyno cwricwlwm enwadol sy'n ystyried cwricwlwm crefydd, gwerthoedd a moeseg lleol.

Gweinidog, mae arnaf i ofn y byddaf yn dal i chwilio am welliant, neu yn cyflwyno fy un fy hun, i ganiatáu i'r dyddiad dechrau ar gyfer gweithredu'r cwricwlwm gael ei gyflwyno bob yn dipyn. Rwy'n gwybod, Gweinidog, eich bod yn poeni y bydd rhai ysgolion yn gadael pethau tan y funud olaf, waeth pryd y bydd y funud olaf honno, ond rwy'n poeni'n wirioneddol am athrawon na fydd yn barod, oherwydd COVID neu ddiffyg arweiniad, ond sydd wir eisiau gwneud hyn yn dda.

Rwy'n gwerthfawrogi'r cadarnhad y cawn ni fel Aelodau rywfaint o oruchwyliaeth o'r codau addysg cydberthynas a rhywioldeb, rhywfaint o ganllawiau o bosibl—yn sicr mwy nag y mae'r Bil yn ei awgrymu ar hyn o bryd—ond nid ydym ni'n eu gweld nhw ar hyn o bryd. Mae gan addysg cydberthynas a rhywioldeb yn arbennig rai elfennau dadleuol, ac mae athrawon yn gobeithio cael cyfarwyddyd clir iawn. Ac nid wyf yn synnu, oherwydd, er gwaethaf y ffaith fod plant hŷn wedi bod yn eithaf pendant eu bod eisiau i hyn fod ar y cwricwlwm, mae rhai pryderon dealladwy iawn ar ran rhieni ynglŷn â beth yn union a addysgir i blant pan fyddan nhw'n iau, ac ar ran athrawon nad ydyn nhw'n teimlo eu bod wedi'u hyfforddi'n ddigon da ar hyn o bryd i addysgu ac ymateb i blant. Bydd rhiant-lywodraethwyr yn unigolion allweddol wrth gymeradwyo cwricwlwm ysgol; gadewch i ni gofio'r swyddogaeth hollbwysig hon. Ond mae arnaf ofn nad yw Llywodraeth Cymru wedi helpu i reoli'r pryderon hyn yn arbennig o dda wrth ddatblygu'r Bil hwn.

Mae gan fy ngrŵp i bleidlais rydd ar hyn, gyda llaw, ond fy mhrofiad i yw gweithio ym maes trais domestig a chyfraith teulu cyn dod yn Aelod o'r Senedd hon. Ceir enghreifftiau pan fo amddiffyn plant wedi methu'n llwyr sy'n fy ngwneud i'n sicr bod angen hyn arnom ni yn y Bil, ond mae gwybodaeth wedi bod yn lledaenu ac yn newid, gan adael rhieni ddim yn gwybod beth i'w gredu, a gellid bod wedi osgoi llawer o hynny pe byddai gennym ni god addysg cydberthynas a rhywioldeb drafft, ar ôl bron i bum mlynedd o baratoi, i'w ystyried ochr yn ochr â'r Bil, ac felly mae angen gweithredu ar frys ar argymhelliad 24. Mae llawer mwy i'w ddweud, Llywydd, ond rwy'n sylweddoli bod fy amser ar ben. Diolch.

O'i weithredu a'i gefnogi'n iawn, fe allai'r cwricwlwm newydd roi'r sgiliau a'r hyder sydd eu hangen ar gyfer cenedlaethau'r dyfodol. Mae gwaith y pwyllgor wedi bod yn hollbwysig wrth geisio adnabod unrhyw rwystrau ac unrhyw ganlyniadau anfwriadol allai ddeillio o'r Bil, ac mae'r ffaith ein bod ni wedi llunio 66 o argymhellion yn dangos bod ein craffu wedi datgelu nifer o faterion sy'n codi consérn, a hoffwn innau ddiolch i bawb sydd wedi bod yn ein helpu ni efo'r broses hon.

Un o'r ystyriaethau pwysig sydd angen i'r Llywodraeth a'r Senedd eu hystyried ydy sut i sicrhau cwricwlwm cenedlaethol cyson ledled Cymru. Mae yna awydd cyffredinol ymhlith pobl ifanc i ddysgu am yr un pethau. Mae angen manylion am sut bydd y Llywodraeth yn sicrhau bod cwricwla ysgolion unigol yn briodol, yn gytbwys, ac yn arwain at gysondeb. Mae hefyd angen bod yn hollol glir na fydd y cwricwlwm newydd yn arwain at waethygu anfantais ac anghydraddoldeb. 

Dwi'n parhau i ddadlau bod y Bil ei hun yn anghyson o ran yr hyn sy'n cael ei gynnwys ar wyneb y Bil a'r hyn sydd ddim yn cael ei gynnwys. Dwi'n cytuno efo'r elfennau mandadol sydd yna. Maen nhw'n bwysig. Ond, yn fy marn i, mae yna ddau faes arall cyn bwysiced, a dwi'n cytuno'n llwyr efo'r pwyllgor y dylid cynnwys iechyd meddwl a lles fel cyfeiriad penodol ar wyneb y Bil, ac yn edrych ymlaen i weld beth sydd gan y Gweinidog i'w gynnig.

Dwi'n credu hefyd y dylid rhoi'r un statws i stori Cymru, sef hanes a storïau Cymru yn eu holl amrywiaeth, yn cynnwys hanes pobl ddu a phobl o liw. Fe ddylid cyfeirio yn benodol at stori Cymru ar wyneb y Bil hefyd, am yr un rhesymau yn union ag y mae'r lleill yn cael eu cynnwys: er mwyn rhoi amlygrwydd i'r maes a'r angen i'w dysgu; er mwyn sicrhau ei bwysigrwydd ar gyfer cenedlaethau'r dyfodol; er mwyn peidio ag osgoi materion allai gael eu hystyried yn anodd neu yn rhai nad oes gan athrawon ddigon o wybodaeth yn eu cylch. 

Dwi am oedi mymryn efo stori Cymru a'r angen i hyn fod yn fandadol. Mae'r pwyslais ar Cynefin, sef hanes lleol, yn wych o beth, ond mae angen i'r stori genedlaethol gael statws hefyd, a'r unig ffordd i wneud hynny ydy ei chynnwys ar wyneb y Bil. Mae yna adnoddau newydd ar gyfer hanes Cymru a hanes BAME ar eu ffordd, sydd yn wych o beth, ond mae'n rhaid cael y mandad. A cham gwag anferth, yn fy marn i, oedd peidio â chynnwys un uned benodol ar stori Cymru fel rhan o'r dyniaethau, a'r unig ffordd, bellach, i wneud iawn am hynny ydy cynnwys cyfeiriad penodol ar wyneb y Bil. 

Pa wlad fyddai'n hepgor ei stori ei hun o'i chwricwlwm addysg? Mae'n rhaid iddi fod ar wyneb y Bil, neu mae perig y bydd rhai o ddinasyddion y dyfodol yn cael eu hamddifadu o wybodaeth am eu gorffennol. Mae dysgu am Gymru a'i phobl yn ganolog i'r broses o helpu dysgwyr i ddatblygu ymwybyddiaeth o'u hunaniaeth genedlaethol eu hunain, ond hefyd am hunaniaethau eraill—y rhai sydd yn cyffwrdd â'i gilydd ac yn lluosog ac yn perthyn i'w gilydd. Mae hyn yn allweddol i annog empathi, ymwybyddiaeth gymdeithasol a hyrwyddo dinasyddiaeth weithredol gan ddysgwyr, dinasyddiaeth sydd yn feddwl agored ac sydd yn sensitif yn gymdeithasol a diwylliannol. Dwi yn gobeithio y byddaf i'n gallu'ch perswadio chi am hyn wrth i'r Bil yma fynd ar ei daith.

I droi, rŵan, at ran o'r Bil sy'n delio â'r Gymraeg a'r Saesneg, dwi'n falch bod y Gweinidog yn dod â gwelliant yng Nghyfnod 2 i ddelio â'r problemau sydd yn codi efo'r polisi trochi yn y Gymraeg. Ond dwi yn credu bod yna gyfle i gryfhau agweddau eraill—er enghraifft, categorïau iaith ysgolion a'r broses o weithredu'r continwwm ar gyfer dysgu Cymraeg. A dwi yn credu bod angen diwygio'r Bil i'w gwneud hi'n ofynnol i Weinidogion Cymru gyhoeddi cod statudol ar gyfer addysgu a dysgu'r Gymraeg o dan y cwricwlwm. Dwi'n clywed beth mae'r Gweinidog wedi'i ddweud heddiw, ond mi fyddaf i'n parhau efo'r neges honno.

Mae yna eraill wedi, yn barod, canolbwyntio ar agweddau eraill o'r Bil. Mae'n siomedig nad ydy'r canllawiau ar gyfer crefydd, gwerthoedd a moeseg ar gael inni graffu arnyn nhw a thawelu ofnau. Mae'r pwyllgor yn nodi hefyd fod angen lansio ymgyrch i chwalu'r mythiau sydd am addysg cydberthynas a rhywioldeb, ond mi oedd y pwyllgor yn unfrydol dros gynnwys yr agwedd yma—addysg cydberthynas a rhywioldeb—fel rhan orfodol o'r Bil. 

I gloi, mae yna lawer o bryderon am weithredu'r cwricwlwm newydd. Mae'n rhaid cael y cyllid a'r hyfforddiant sydd eu hangen i gefnogi'r broses. Heb hynny, ac o gofio heriau COVID, fe allai'r cwbwl fynd o chwith a does yna neb ohonom ni am weld hynny'n digwydd. Ac, wrth i'r Bil fynd ar ei daith, rŵan, drwy'r Senedd, mae angen meddwl am y gweithredu yn ogystal â'r hyn sydd yn y Bil.

Fel y mae'n sefyll, ni allwn gefnogi'r Bil cwricwlwm. Os bydd y Bil yn parhau i ddileu hawliau rhieni fel prif addysgwyr, ni allaf, â chydwybod clir, bleidleisio i gefnogi ei gyflwyno, ni waeth beth fo'r gwelliannau eraill a ddaw yn ei sgil i addysg yng Nghymru.

Mae gorfodi addysgu addysg cydberthynas a rhywioldeb, ac addysg crefydd, gwerthoedd a moeseg yn ddirmygus ac mae wedi'i wrthod gan y cyhoedd nid mewn un, ond mewn dau ymgynghoriad cyhoeddus. Ac eto, er gwaethaf y diffyg cefnogaeth, mae Llywodraeth Cymru wedi dileu hawliau rhieni i dynnu eu plant o wersi cydberthynas a rhyw a chrefydd, gwerthoedd a moeseg, ac maen nhw, i bob pwrpas, yn dweud wrth rieni bod y wladwriaeth yn adnabod eu plant yn well nag y maen nhw eu hunain. Ond, yn ôl dyfarniad Tŷ'r Arglwyddi yn Regina v. yr Ysgrifennydd Gwladol dros Addysg a Chyflogaeth, nid plentyn y wladwriaeth yw'r plentyn ac mae'n bwysig, mewn cymdeithas rydd, y dylid caniatáu llawer iawn o ymreolaeth i rieni yn y ffordd y maen nhw'n cyflawni eu cyfrifoldebau fel rhieni. Fodd bynnag, mae Llywodraeth Cymru yn amlwg yn barod i anwybyddu'r dyfarniad hwnnw, yn union fel y maen nhw yn barod i fynd yn groes i farn y rhieni sydd wedi gwrthod dileu'r gallu i rieni optio allan ddwywaith.

Mae hwn yn bwnc y mae rhieni ar hyd a lled y wlad hon yn teimlo'n gryf iawn yn ei gylch, ac rwyf i wedi cael mwy o ohebiaeth yn fy annog i wrthod y Bil hwn nag yr wyf i wedi'i gael am unrhyw ddarn arall o ddeddfwriaeth. Ac mae rhai rhieni a neiniau a theidiau wedi siarad â mi ynglŷn â'r hyn sy'n cael ei addysgu i'w plant ar hyn o bryd, ac mae rhai ohonyn nhw'n credu nad yw cynnwys y wers ar gyfer plentyn wyth oed, fel y dywedwyd wrthyf i, yn briodol o gwbl. Felly, pam mae rhieni'n teimlo mor gryf am hyn?

Pam mae grwpiau crefyddol a grwpiau seciwlar yn rhannu'r un farn ar gynnal y gallu i optio allan? Oherwydd, mae rhai'n dweud, maen nhw wedi dweud, eu bod nhw wedi gweld y mathau o wersi a fydd yn cael eu haddysgu o dan y cwricwlwm newydd.

Na, dydyn nhw ddim.

Ac mae rhieni erbyn hyn—

Sut?

Os yw'n cael ei gyflwyno, os yw'n cael ei gyflwyno'n genedlaethol, maen nhw wedi gweld—

Sut?

—pethau sy'n gallu dod.

Caniatewch i Caroline Jones barhau. Caiff y Gweinidog ymateb ar y diwedd ac egluro.

Mae ganddi hawl i arddangos ei hanwybodaeth.

Mae athrawon wedi—. Diolch, Mike.

Ewch ymlaen. Ewch ymlaen, Caroline Jones.

Mae hynny wedi'i gofnodi.

Mae athrawon wedi dweud yn gyfrinachol wrthyf i nad ydyn nhw wedi cael hyfforddiant yn y pwnc hwn, a byddai'n well gan rai bod gweithiwr gofal iechyd proffesiynol yn addysgu'r pwnc, gan nad ydyn nhw'n teimlo'n ddigon cymwys i'w addysgu. Ac rwy'n credu'n angerddol y dylid caniatáu i blant fod yn blant ac nad oes angen datblygiadol i addysgu rhywioldeb a chydberthynas i blant ifanc, ac yn enwedig, fel y maen nhw wedi dweud, y mathau o ddeunyddiau y mae rhieni, athrawon a seicolegwyr wedi dweud eu bod nhw'n credu sy'n dod i mewn i'r cwricwlwm.

Cyn y gallwn ni gytuno ar y Bil hwn, mae angen i'r Senedd hon a rhieni yng Nghymru weld cynlluniau gwersi pendant ar gyfer addysgu addysg cydberthynas a rhywioldeb a chrefydd, gwerthoedd a moeseg. A'r ffordd orau o fynd ati fyddai i Lywodraeth Cymru ddileu y ddau o Fil y cwricwlwm a symud yr elfennau hyn i'w Bil ei hun. Byddai hyn yn caniatáu i ddiwygio ehangach ar y cwricwlwm fynd yn ei flaen, a byddai'n caniatáu mwy o gyfraniad gan rieni i addysg cydberthynas a rhywioldeb a chrefydd, gwerthoedd a moeseg. Ac oni bai bod y gallu i optio allan yn cael ei adfer a bod Llywodraeth Cymru yn sefydlu panel rhieni i adolygu holl gynlluniau a deunyddiau gwersi cydberthynas a rhywioldeb a chrefydd, gwerthoedd a moeseg, ni allaf gefnogi'r ddeddfwriaeth. Diolch.

Cefais fy synnu—. Na, ni chefais fy synnu gan yr hyn oedd gan Caroline i'w ddweud, oherwydd dywedodd rywbeth yr wythnos diwethaf a oedd yr un mor warthus yn fy marn i. Ni allaf ddeall pam y mae'n ddirmygus nad oes gan blentyn unrhyw ddealltwriaeth o'r hyn sy'n mynd i ddigwydd pan fydd yn naw oed ac yn dechrau'r mislif. Mae tua 30 y cant o'r holl blant nad ydyn nhw'n gwybod beth sy'n digwydd y tro cyntaf iddyn nhw gael y mislif, ac mae hynny oherwydd bod rhieni'n teimlo'n rhy anghyfforddus i siarad â nhw amdano. Mae gennym ni'r gwaethaf o bob byd yn ein diwylliant, yma ac yn yr Unol Daleithiau. Rydym ni'n defnyddio cyrff menywod i werthu pob math o gynnyrch, o geir i bersawr i siocled, ond nid ydym ni eisiau siarad am yr hyn y mae ein cyrff yn ei wneud a sut y gallwn ni gadw ein hunain yn ddiogel oddi wrtho. Felly, yn y cydbwysedd rhwng hawliau plant o'u cymharu â hawliau rhieni, rwyf i'n gadarn o blaid hawl y plentyn i wybod beth yw diben ei gorff, y ffaith ei fod yn perthyn iddo ef, nad oes gan neb arall yr hawl i ymwthio i'r lle hwn, ac na ddylid gwneud dim iddo nad yw'n fodlon arno. Dyna sy'n ein wynebu ni, Caroline, ac, yn y byd lle mae'r rhyngrwyd ym mhobman, mae'n gwbl sicr bod yn rhaid i ni roi'r wybodaeth i blant i'w cadw'n ddiogel, ac rydym ni yn gyfan gwbl yn erbyn popeth y mae angen i ni ei wneud i'w cadw'n ddiogel os nad ydym ni'n eu haddysgu am sut bod gennym berthynas dda, perthynas barchus, parchu gwahaniaeth a sicrhau nad ydym yn dechrau perthynas lle ceir cam-drin oherwydd ein bod mor awyddus i blesio rhywun.

Felly, mae'r rhain yn faterion gwirioneddol bwysig, ac, yn anad dim, gwyddom am yr holl ymchwil sydd wedi'i wneud ar brofiadau niweidiol yn ystod plentyndod—os yw plant yn profi trais domestig, mae'n rhaid iddyn nhw o leiaf fod â'r wybodaeth i ddeall nad yw hyn yn normal, oherwydd fel arall byddan nhw'n mynd ymlaen i fod naill ai'n rhywun sy'n cam-drin ei hun neu'n rhywun sy'n cael ei gam-drin, gan dechrau perthynas lle ceir cam-drin. Mae hyn mor bwysig. Wrth gwrs, mae'n rhaid i bob plentyn gael addysg cydberthynas a rhywioldeb orfodol. Felly, rwy'n gobeithio y bydd y cod yn cynnwys addysg orfodol ar y mislif, oherwydd mae angen i, nid merched yn unig, ond bechgyn hefyd, ddeall bod hyn yn rhywbeth i'w ddathlu, nid i'w ystyried yn felltith, oherwydd os na chawn ni'r mislif ni fydd gennym ni'r ddynol ryw. Felly, mae mor syml â hynny.

Rwy'n credu bod y cwricwlwm cyfan yn hollol wych ac rwy'n credu bod gan y Gweinidog addysg lawer i ymfalchïo ynddo. Gan droi at fater ychydig yn fwy dadleuol sef crefydd, gwerthoedd a moeseg, rwy'n credu bod arweinyddion Catholig a'r Eglwys yng Nghymru, i ryw raddau, wedi dehongli hyn fel ceffyl Trojan i danseilio cymeriad enwadol eu hysgolion. Rwy'n credu bod y rhwymedigaeth i ddarparu addysg blwraliaethol dan arweiniad enwad a hefyd, caniatáu i rieni optio allan a mynnu math arall o addysg grefyddol yn ymddangos yn gwbl feichus ar ysgolion unigol. Sut y byddem ni'n rheoli hynny?

Rwy'n credu os yw rhieni'n dewis ysgol o natur grefyddol, eu bod nhw'n gwybod beth maen nhw'n ymrwymo iddo. Maen nhw'n mynd i gael rhywbeth sydd ychydig yn wahanol i'r ysgol sirol y maen nhw wedi dewis peidio â mynd iddi. Felly, roedd yn ddiddorol clywed Suzy Davies yn sôn am yr argymhelliad i fynnu bod angen i bob addysg grefyddol fod o natur blwraliaethol gan roi sylw dyledus i'r teimladau crefyddol lluosog a dim teimlad crefyddol y gymuned gyfan. Felly, rwy'n credu bod hyn yn wahaniaeth pwysig, ond rwy'n credu bod yn rhaid i ni hefyd wneud gwahaniaeth llwyr rhwng addysg grefyddol a gweithred o addoli, oherwydd maen nhw'n ddau beth hollol wahanol. Ar ôl 30 mlynedd o wrthdaro crefyddol yng Ngogledd Iwerddon sy'n dal i fod yn ffres yn ein meddyliau ac, yn anffodus, gallai hynny ddod yn ôl, o ganlyniad i drafodaethau sy'n digwydd mewn mannau eraill ym Mrwsel, mae'n bendant bod angen i ni sicrhau bod pob disgybl yn parchu pobl o bob crefydd a phobl heb grefydd. Felly, rwy'n credu bod hwn yn fater mor bwysig, ond rwy'n edrych ymlaen at ddarllen yr adroddiad gan y pwyllgor pobl ifanc, oherwydd rwy'n credu bod hyn yn rhan mor bwysig o waith y Senedd. 

Hoffwn innau hefyd ddiolch i bawb dan sylw: y Gweinidog, y Cadeirydd, holl aelodau ein pwyllgor, y clercod a phawb sydd wedi cyfrannu mor feddylgar ac angerddol wrth ddarparu tystiolaeth i'n pwyllgor. 

Mae Bil Cwricwlwm ac Asesu (Cymru) yn nodi'r gwaith cyntaf o ddatblygu cwricwlwm penodol ar gyfer Cymru. Mae'n rhaid cyfaddef fy mod i, ar y dechrau, yn amheus iawn o'r cwricwlwm hwn ac yn negyddol iawn yn ei gylch. Fodd bynnag, wrth eistedd ar y pwyllgor addysg a gwrando ar dystiolaeth, rwy'n teimlo erbyn hyn fy mod i'n dawel fy meddwl ynghylch fy mhryderon, er bod un neu ddau yn dal ar ôl. Ond o ran egwyddorion cyffredinol y Bil cwricwlwm ac asesu, rwy'n teimlo'n wirioneddol gyffrous dros ein plant a'n pobl ifanc yng Nghymru eu bod yn cael y cyfle i ymwneud â chwricwlwm a fydd, yn fy marn i erbyn hyn, yn eu paratoi'n well o lawer ar gyfer y byd go iawn. 

Bydd llai o ragnodi i raddau o'r hyn y mae'n rhaid i ysgolion ei addysgu, heb unrhyw raglenni astudio, ac rwy'n croesawu'r hyblygrwydd hwn, ond ar yr un pryd, mae angen lefel o gysondeb ar draws ysgolion, ac fe amlinellais hyn a'i drafod yn y pwyllgor, i sicrhau bod lefelau y mae'n rhaid eu cyrraedd a'u haddysgu ar draws ysgolion, fel bod, fel y dywedodd Lynne Neagle yn gynharach, tegwch a chydraddoldeb mewn addysg ar draws ein hysgolion. Y peth olaf yr ydym ni eisiau ei wneud yw tynnu sylw at yr anghydraddoldebau ymddangosiadol sydd eisoes yn bodoli ar hyn o bryd. Ac, fel y dywedodd Lynne Neagle, mae'n gwbl angenrheidiol ein bod ni'n monitro'r safonau hynny a chynnwys yr hyn sy'n cael ei addysgu, yn enwedig yn ystod y cyfnod ymsefydlu, pan gyrhaeddwn ni'r pwynt hwnnw, ac mae hynny'n rhan hanfodol ohono. 

Yn ogystal â'r pedwar diben a chwe maes dysgu a phrofiad, mae'r Bil yn sefydlu tri sgil trawsgwricwlaidd, sef llythrennedd, rhifedd a chymhwysedd digidol. Rwy'n croesawu'r ffaith y bydd plant bellach yn ymgymryd â phrosiectau fel dechrau eu busnes eu hunain, a fydd yn addysgu mathemateg, Saesneg a phynciau eraill iddyn nhw yn gyffredinol ac yn adeiladol, gyda phobl yn gweld sut i ddefnyddio egwyddorion sylfaenol y pynciau hyn yn y byd go iawn. 

Mae hefyd yn gwneud addysg cydberthynas a rhywioldeb, a chrefydd, gwerthoedd a moeseg, yn elfennau gorfodol yn ogystal â'r Gymraeg a'r Saesneg. Mynegwyd pryderon ynglŷn â'r ddau fater hyn. Mae fy mab yn mynychu ysgol yr Eglwys yng Nghymru, a oedd drwy ddewis, gan fy mod i'n credu'n gryf fod y gwerthoedd sy'n dod allan o'r ysgol honno, sy'n digwydd bod yn ysgol yr es innau iddi, mor, mor dda ac mae'n dysgu—. Mae'n fachgen bach mor ddeallus ac mae wedi dod yn ôl gyda dealltwriaeth a pharch at bob crefydd, ac rwyf mor falch ohono am hynny ac rwy'n falch o'r ysgol am ddarparu'r math hwnnw o addysg iddo. Felly, rwy'n credu bod y cwricwlwm presennol, o ran addysg grefyddol, yn cyflawni ar hyn o bryd yn fy marn i ac yn fy mhrofiad i. Rwyf yn gweld yr holl ddadleuon heddiw, ac nid wyf yn mynd i fynd drostyn nhw oherwydd byddan nhw'n cael eu trafod yn helaeth heddiw gan bobl sy'n gwybod llawer mwy na mi mewn gwirionedd. Ond rwy'n pryderu bod y Bil yn nodi nad oes hawl i neilltuo o addysg crefydd, gwerthodd a moeseg. Mae'n rhywbeth rwy'n dal i fod yn anghyfforddus yn ei gylch, yn fy mrwydr gyson yn fy mhen rhwng hawliau'r rhiant a hawliau'r plentyn, a pha un ddylai fod flaenaf, mewn gwirionedd. Nid yw'n ddu a gwyn, ond mae mor bwysig ein bod yn cael hynny'n iawn a bod pawb yn ei gefnogi.

Bwriedir i addysg cydberthynas a rhywioldeb gael ei haddysgu ar draws y cwricwlwm i gefnogi iechyd a lles corfforol, meddyliol ac emosiynol. Dyma oedd fy mhryder mwyaf i yn ei gylch, pan oeddwn i'n wynebu'r cwricwlwm hwn i ddechrau. Roeddwn i'n amheus iawn ar y dechrau ac yn anghyfforddus â'r syniad bod fy mab 10 oed yn cael ei addysgu am gydberthynas a rhywioldeb ar y math hwnnw o lefel. Ond ar ôl clywed y dystiolaeth a gwrando ar bobl drwy gydol proses y pwyllgor o graffu ar hyn, rwyf bellach yn gyfforddus â'r hyn y byddai fy mab o bosibl yn cael ei addysgu yn ei gylch. Mae'n cael ei gyfeirio at ba oedran yr ydych chi. Ac mae mor bwysig bod ein plant hefyd yn dysgu am yr hyn sy'n iawn a'r hyn sy'n amhriodol mewn cydberthynas a phethau felly, a'r effaith enfawr y bydd hynny'n ei chael ar gam-drin plant a phethau o'r fath, wrth symud ymlaen. Rwy'n credu mai dyma'r rhan orau o'r Bil mewn gwirionedd—rwy'n credu ei fod yn wirioneddol bwysig. Felly, rwyf wedi newid fy marn yn llwyr ar hynny ac rwy'n credu pe byddai pobl eraill yn rhoi o'u hamser i wrando ar bobl a gyfrannodd at ein pwyllgor, y byddent hwythau hefyd yn newid eu meddyliau ac yn sylweddoli ei bod yn briodol i oedran, a'i bod yn briodol i gael eich addysgu am y pethau hynny. Gwrandewais ar yr Aelod draw fan hyn am gael eich addysgu am y cylch mislif. Ni chefais i fy nysgu amdano erioed. Felly, bu'n rhaid i mi ddarganfod, a dylid addysgu'r math hwnnw o beth mewn ysgolion ac ni ddylai fod yn syndod fel yr oedd i mi. Mae'n gyfnod brawychus a phryderus iawn, a dylid ymgorffori'r math hwnnw o beth. Rwy'n gwybod bod gan rieni gyfrifoldeb, ond nid yw pob rhiant yn gwneud hynny—nid am eu bod yn anghyfrifol; nid yw fy rhieni i'n anghyfrifol, ond nid oedd siarad amdano yn rhywbeth y dylid ei wneud. Dyma'r math o rwystrau y mae angen i ni eu chwalu ac mae hyn yn ffordd o wneud hynny.

O ran y paratoi, roeddwn i eisiau sôn am rai pethau eraill. Yn gyntaf, o ran paratoi'r Bil newydd yng ngoleuni'r tarfu a achoswyd gan y pandemig hwn, mae angen ystyried yr alwad ymarferol gan Suzy bod angen ei ohirio neu ei gyflwyno bob yn dipyn i roi mwy o amser i'n hathrawon a'n hysgolion baratoi, gan gydnabod y tarfu y mae COVID-19 wedi ei achosi. Canfu arolwg diweddar a gynhaliwyd gennym fod 76 y cant o ysgolion wedi ymateb yn nodi bod y pandemig yn cael effaith negyddol ar eu paratoadau ar gyfer y cwricwlwm newydd, a bod gwaith a oedd wedi'i gynllunio ar gyfer yr haf wedi'i ganslo. Hefyd, canfu adolygiad addysg diweddar yr OECD fod nifer fawr o randdeiliaid a gyfwelwyd, gan gynnwys arbenigwyr mewn arferion addysgu cwricwlwm, yn awgrymu bod angen mwy o amser a dysgu proffesiynol wedi'i dargedu'n well er mwyn i athrawon yng Nghymru fod yn barod ar gyfer y gweithredu—

Bydd yn rhaid i chi ddod â'ch cyfraniad i ben nawr. Rwyf i wedi bod yn hael iawn.

Mae'n ddrwg gen i, ie. Mae perygl ein bod ni, drwy ruthro i weithredu'r cwricwlwm newydd, yn lleihau gallu athrawon i gyflawni ei nodau. Mae'n newid enfawr, y cwricwlwm hwn, ac rwyf wirioneddol yn dymuno pob llwyddiant iddo, ond mae'n bwysig iawn heddiw eich bod yn gwrando ar ein pryderon ni a'n bod ni'n datrys yr holl bryderon hyn. Diolch.

Diolch, Llywydd, am adael i Laura Anne Jones barhau. Roeddwn i'n mwynhau ei chyfraniad. Yn wir, rwyf wedi bod yn mwynhau'r ddadl yn gyffredinol. Diolch, Jenny, am eich cyfraniad chi.

Mae fy marn i ar hyn yn un sydd, ar y cyfan—rwy'n credu y bydd yn mynd yn groes i'r rhan fwyaf o bobl yn y fan yma, ond, ar y cyfan, rwyf wedi penderfynu pleidleisio yn erbyn egwyddorion cyffredinol y Bil. Ond, i mi, mae'n benderfyniad eithaf anodd ac nid yw'n cael ei wneud gyda llawer iawn o hyder. Rwy'n siarad â gwyleidd-dra; dydw i ddim yn siŵr fy mod i'n gywir. Rwy'n siarad yn betrus o ran yr hyn yr wyf i'n ei ddweud. Rwyf hefyd yn cydnabod rhai o gyflawniadau y system addysg yng Nghymru dan arweiniad Kirsty Williams yn ystod y pumed Cynulliad. Rwyf wedi siarad o'r blaen yn arbennig am y cynllun Seren a nifer y plant sy'n cyrraedd y prifysgolion gorau, mwyaf blaenllaw a'r cynnydd yn hynny o beth, a'r cynnydd mewn cyrhaeddiad ar y graddau Safon Uwch uchaf. Rwy'n credu bod y ddau beth hynny'n ganmoladwy. Hefyd, pan gawsom ni ganlyniadau PISA—a chefais fy nharo yn fawr gan ba mor ganolog yw canlyniadau PISA i'r ffordd yr ydym ni'n sôn am addysg yng Nghymru a sut y maen nhw'n llywio'r ddadl honno—roeddwn i'n meddwl ei bod yn bwysig—a dydw i ddim yn credu bod y rhai hynny ar y meinciau i'm chwith wedi gwneud hyn yn y ddadl—cydnabod y bu gwelliant, ac roedd yn welliant sylweddol. Ac er fy mod i'n credu ei bod yn dal yn deg cyflwyno'r achos bod y canlyniadau'n llai da nag yr oedden nhw ar gyfer gwledydd eraill yn y DU, roedden nhw'n well na'r canlyniadau gwael iawn a fu yn y cylch tair blynedd blaenorol.

Mae hwn yn gwricwlwm newydd beiddgar ac uchelgeisiol, rwy'n credu i Lynne Neagle ddweud, a dywedodd y Gweinidog mai'r bwriad oedd codi safonau addysgol i bawb a lleihau'r bwlch cyrhaeddiad. Gobeithio y bydd yn gwneud hynny, ond rwy'n ofni na fydd yn gwneud hynny, o bosibl, a hynny oherwydd ei fod mor fentrus ac uchelgeisiol a pha mor radical ydyw, bod mwy o bosibiliadau o bethau'n mynd o chwith ac efallai'n mynd o chwith mewn modd difrifol, a byddwn i'n gofyn i eraill fod yn effro i'r rheini. Mae'r Gweinidog yn dweud y bydd Llywodraeth Cymru yn monitro sut mae'n cael ei weithredu, ac wrth gwrs mae'n rhaid iddyn nhw wneud hynny. Dywedodd Siân Gwenllian, os caiff ei weithredu a'i gefnogi'n iawn, ond mae hwnnw'n 'os' mawr iawn, oherwydd rydych chi'n rhoi mwy o ddisgresiwn i ysgolion ac i athrawon nag sydd gennym ni yn y system bresennol. Rwy'n gwerthfawrogi'r ddadl pam y gall hynny fod yn beth da. Weithiau mae pobl yn cyfeirio at y system yn y Ffindir, lle mae parch anhygoel o uchel at addysgu. Mae'n faes cystadleuol iawn i fynd iddo, ac mae athrawon yn cael eu talu llawer mwy yno nag y maen nhw yma. Ac yn y system honno, nid oes gen i unrhyw amheuaeth na fydd mwy o ddisgresiwn a barn broffesiynol yn gweithio. Ond rwy'n pryderu pa un a fydd yn gweithio i'r graddau y mae'r Gweinidog ac eraill yn ei obeithio o fewn ein system ni, lle yr ydym wedi cael cyfnod hir o gyni a lle nad yw athrawon yn cael eu talu'n dda o'u cymharu â llawer o broffesiynau eraill ac nad yw mor gystadleuol i ymuno â'r system. Rwy'n credu os oes gennych chi fwy o ddisgresiwn, bydd mwy o wasgariad o ddulliau gweithredu ac, o bosibl, canlyniadau, a gallai arwain at gynnydd mewn bylchau cyrhaeddiad. I mi, yr hyn a fyddai'n fy ngwneud i'n gyfforddus am hynny yw mai nid Llywodraeth Cymru yn unig a fyddai yn ei fonitro ond bod rhieni'n gallu ei fonitro'n well drwy gael canlyniadau yn gyson ac a oedd yn cael eu cyhoeddi i ganiatáu i rieni asesu ysgolion ac athrawon yn ogystal â bod hwythau yn asesu plant.

Rwy'n credu hefyd y dylai fod rhwystr eithaf uchel cyn i ni symud i gyfeiriad annibynnol iawn ynglŷn â sut y dylai addysg ddatblygu yng Nghymru o'i gymharu â Lloegr. Rwy'n gwybod bod llawer o bobl nad ydyn nhw'n hoffi i mi wneud y gymhariaeth honno, ond mae cyflogau'n sylweddol uwch, ar gyfartaledd, yn Lloegr, yn enwedig yn Llundain, ac os, drwy fod â system addysg wahanol iawn yn mynd i gyfeiriad gwahanol iawn, mae'n ei gwneud yn anos i bobl o'r system honno gael y swyddi mwyaf cystadleuol sy'n talu'n dda ac i brifysgolion yn y system honno—nid wyf yn dweud y bydd; rwy'n dweud fy mod i'n ofni y gallai, dim mwy na hynny—rwy'n gofyn i hynny gael ei ystyried.

Nid wyf ychwaith yn cefnogi triniaeth anghyfartal ein dwy iaith, a'r Gymraeg yn orfodol o pan fydd plant yn dair oed, ond Saesneg dim ond o saith oed, er fy mod yn deall y rhesymau—mae pobl eraill yn dadlau dros hynny.

Yn olaf, yr hyn sy'n digwydd ym maes addysg cydberthynas a rhywioldeb a chrefydd, gwerthoedd a moeseg, rwy'n clywed y dadleuon a wnaethpwyd ar y ddwy ochr, ac roeddwn i'n credu bod Jenny Rathbone wedi siarad mewn modd cymhellol iawn yn hynny, ond roeddwn yn bryderus ynghylch pa mor gryf y gwnaeth pobl wfftio'r hyn a ddywedodd Caroline Jones a'r hyn a waeddwyd ar draws y Siambr i'w chyfeiriad, oherwydd rwy'n credu ei bod yn siarad dros lawer o rieni. Ac rydym wedi cael cyfaddawd Prydeinig iawn o Ddeddf Butler 1944, a sut mae honno wedi esblygu dros amser, ac mae symud i gyfeiriad radical iawn i ffwrdd o hynny yn rhywbeth y byddwn i yn argymell bod yn ofalus yn ei gylch. Nid wyf i wedi fy argyhoeddi y bydd y Bil hwn yn arwain at yr hyn y mae ei gefnogwyr yn credu y bydd, ac rwy'n ofni efallai na fydd yn llwyddiant, a dyna pam rwy'n pleidleisio yn ei erbyn, ond rwy'n gwneud hynny gyda gwyleidd-dra yn hytrach na hyder.

Byddaf i'n cefnogi'r Bil, ac rwy'n mynd i ganolbwyntio'n benodol ar agweddau ar y cod addysg cydberthynas a rhywioldeb. Rwy'n mynd i groesawu'r ffaith bod y Gweinidog wedi dileu'r hawl i dynnu'n ôl a'i bod yn cadw at addysg cydberthynas a rhywioldeb a pherthnasoedd iach, a bod Llywodraeth Cymru yn mynd i wneud hynny'n orfodol, ac rwy'n falch iawn iawn bod hynny'n digwydd.

Bydd llawer ohonoch chi yma yn gwybod fy mod i wedi ymgyrchu ers blynyddoedd ynglŷn â sut beth yw perthynas iach. Rwyf i wedi cysylltu ag ysgolion ledled Cymru i ymuno â mi, a hyd yn oed wedi darparu deunyddiau o ymgyrch y Rhuban Gwyn, ac rwyf i wedi cael rhywfaint o lwyddiant lle mae ysgolion wedi gwneud hynny, ond dim llawer. A'r rheswm yw ceisio dod o hyd i'r amser hwnnw yn y flwyddyn ysgol honno—nid oherwydd nad yw'r athrawon na'r ysgolion eu hunain eisiau gwneud hynny, ond nid ydyn nhw dan fandad chwaith. Rwyf i wedi eistedd mewn ysgolion, mewn ystafelloedd dosbarth lle mae plant ifanc wedi siarad am berthnasoedd iach ym mhob grŵp oedran, ac yn deall yr hyn ydyw, a'r hyn nad ydyw, ar ôl eu harwain drwy addysgu sy'n briodol i'w hoedran. Yr hyn y mae hynny'n ei wneud, i mi, yw dysgu parch i'r plant hynny, yn gyntaf tuag atyn nhw eu hunain, ac yn ail tuag at bobl eraill. Ac maen nhw'n tyfu i fyny gyda'r parch hwnnw. Gan ein bod ni i gyd yn gwybod bod nifer yr achosion a niferoedd cam-drin domestig yr un fath ag yr oedden nhw 30 mlynedd yn ôl, a'r unig gyfle sydd gennym ni i wneud unrhyw beth o gwbl ynghylch rhoi terfyn ar drais yn erbyn menywod a phlant yw dechrau llawer yn gynt; dechrau gyda phobl ifanc a dysgu parch iddyn nhw. Ac maen nhw'n ei ddeall; maen nhw'n ei ddeall yn llwyr ar ôl i chi eu cynnwys yn y sgyrsiau hynny.

Ac, wrth gwrs, mae'n rhaid i'r parch hwnnw fod yn ehangach; mae'n rhaid iddo ymwneud â pharch at wahanol agweddau crefyddol ac, fel y dywedodd Jenny Rathbone yn gwbl briodol, mae hyn yn ymwneud ag addysg. A dyna'r hyn yr ydym ni'n ei addysgu: safbwyntiau ehangach. Mae hefyd yn ymwneud â chydnabod bod pobl yn wahanol, a bod perthnasoedd yn wahanol hefyd. Rwy'n falch iawn, unwaith eto, drwy addysg sy'n briodol i'w hoedran, y bydd plant, wrth symud ymlaen, yn cael y cyfleoedd i gael yr addysg honno.

Ac rwyf i, unwaith eto, yn dymuno cefnogi'r syniad y mae Jenny wedi'i godi o ran lles y mislif. Oherwydd oni bai bod pobl yn gwybod beth yw mislif da, sut beth yw mislif arferol, a'u bod nhw wedyn yn gallu siarad drostyn nhw eu hunain a chael sgwrs gartref, mae pethau fel endometrosis yn mynd heb gael diagnosis. Ac mae gen i ddau aelod o'r teulu sydd wedi dioddef canlyniadau hynny, ac yn wir, gallan nhw fod yn ddifrifol a newid bywydau. Felly, yr wyf i wir eisiau i hynny fod yno.

Rwy'n credu bod gennym ni heddiw, gyfle i wneud rhywfaint o adeiladu pontydd, i roi naratif gwirioneddol o oddefgarwch a gwahaniaeth, ac i ganiatáu i bobl ifanc gael y profiad hwnnw a'i rannu a'i ddathlu, ond, yn anad dim, i'w dderbyn. A dyna'n union beth fydd yn digwydd mewn ysgolion drwy ganiatáu Addysg Cydberthynas a Rhywioldeb a pheidio â chaniatáu i'r rhieni dynnu eu plant yn ôl, boed hynny drwy ofn neu gamddealltwriaeth, fel y mae hi'n aml iawn.

Byddaf i'n cefnogi hyn yn llwyr, ond rwyf i eisiau anghytuno â'r syniad hwn ei fod yn rhy radical ac na all ddigwydd mewn ysgolion y wladwriaeth, yn ôl y siaradwr blaenorol. Ac eto, mae'n amlwg yn iawn sôn am bethau radical a gwahaniaeth a rhyddid yn yr ysgolion bonedd, o fewn ysgolion rhydd ac unrhyw ysgol arall, ar yr amod nad yw'n ysgol sy'n cael ei chynnal gan yr awdurdod lleol—dyna'r eithriad sydd gen i.

Er bod llawer iawn o bethau da yn y Bil hwn yr wyf i wir yn ei groesawu, yn anffodus mae arnaf i ofn na allaf i bleidleisio drosto heddiw. Mae'n debyg na fydd hynny'n syndod i'r Gweinidog, ond mae arnaf i ofn, yn anffodus, fod agweddau ar y Bil yr wyf i'n anghytuno â nhw'n sylfaenol.

Mae ein system addysg yng Nghymru wedi'i seilio ar yr egwyddor mai rhieni, nid y wladwriaeth, yw prif addysgwyr eu plant, a bod ysgolion yn gofalu am blant, nid ar eu telerau eu hunain, ond ar ran rhieni, yn lle rhieni a gyda chaniatâd rhieni. Mae'n cydnabod yr egwyddor bwysig iawn hon bod rhieni wedi bod â'r hawl ers tro byd i dynnu eu plant yn ôl o'r ddau bwnc sy'n trafod cwestiynau ynghylch safbwyntiau teuluoedd ar y byd, sef addysg rhyw ac addysg grefyddol. Mae darparu'r hawl i dynnu yn ôl o ran y ddau bwnc hyn hefyd wedi darparu modd i ni ddangos bod y wladwriaeth yn cyflawni ei rhwymedigaethau o dan Ddeddf Hawliau Dynol 1998. Cyfeiria Erthygl 2 o brotocol 1 at hawl addysg ac mae'n nodi, ac rwy'n dyfynnu, bydd y Wladwriaeth yn parchu hawl rhieni i sicrhau bod addysg ac addysgu o'r fath yn cydymffurfio â'u hargyhoeddiadau crefyddol ac athronyddol eu hunain.

Nawr, mae'n rhaid i mi bwysleisio nad yw pwysigrwydd yr hawl i dynnu yn ôl yn amlwg yn ei ddefnydd aml, ond yn hytrach ei ddefnydd posibl. Mae bodolaeth yr hawl i dynnu yn ôl yn atgoffa ysgolion eu bod yn gweithredu yn lle rhieni. Pan fydd plant yn mynd adref ar ddiwedd y dydd, nid ydyn nhw'n derbyn gofal gan rieni sy'n gwasanaethu'r wladwriaeth yn ei lle. Mae'n hanfodol bod rhieni mewn cymdeithas rydd yn cael ymreolaeth sylweddol yn y ffordd y maen nhw'n cyflawni eu cyfrifoldebau fel rhieni i addysgu a magu eu plant.

Mantais arall y defnydd posibl o'r hawl i dynnu yn ôl yw ei fod yn gymhelliant i ysgolion geisio ymgysylltu'n rhagweithiol â rhieni, oherwydd ei fod yn ei gwneud yn ofynnol i arweinwyr ysgolion eistedd a gwrando ar bryderon rhieni er mwyn lleihau'r achosion o dynnu yn ôl. Nawr, wrth gwrs, nid yw'n golygu na allwch chi gymryd rhan yn y math o addysg y mae Jenny ac eraill yn y Siambr hon wedi'i hyrwyddo heddiw ynghylch amddiffyn plant rhag niwed, siarad â nhw ynghylch y ffordd y mae eu cyrff yn gweithio ac o ran yr hyn sy'n breifat ar eu corff a'r hyn nad yw a sut y dylai perthynas weithio. Ond rwy'n credu bod yr egwyddor sylfaenol hon o ysgolion yn gweithredu yn lle rhieni yn gwbl hanfodol.

Rwy'n credu ei bod yn bwysig atgoffa'r holl Aelodau yn y ddadl hon heddiw fod mwyafrif sylweddol, nid mwyafrif bach yn unig—mwyafrif sylweddol—o ymatebwyr i'r ddau ymgynghoriad y mae Llywodraeth Cymru wedi'u cynnal ynghylch cynnydd y Bil hwn yn gwrthwynebu dileu'r hawl i dynnu yn ôl o Addysg Cydberthynas a Rhywioldeb a Chrefydd, Gwerthoedd a Moeseg. Roedd 88.7 y cant syfrdanol o'r ymatebwyr i 'Ein Cenhadaeth Genedlaethol: Cwricwlwm Trawsnewidiol' yn dymuno cadw'r hawl i dynnu yn ôl, ac roedd 60 y cant o'r rhai a ymatebodd i'r ddogfen ymgynghori 'Sicrhau mynediad i'r cwricwlwm llawn' hefyd yn dymuno cadw'r hawl honno i dynnu yn ôl. Ac mae hynny er gwaethaf y ffaith nad oedd yr ail ymgynghoriad, mewn gwirionedd, yn gofyn cwestiwn ynghylch y pwnc yn benodol. Roedd pobl yn dal i ysgrifennu gan ddweud pa mor bwysig ydoedd iddyn nhw. Nawr, cofiwch, rwy'n derbyn nad yw canlyniadau unrhyw ymgynghoriad o reidrwydd yn cynrychioli barn y cyhoedd, ond gadewch i ni fod yn glir ynglŷn â hyn, trwy ddileu yn llwyr yr hawl i dynnu yn ôl, mae'r Gweinidog addysg yn ceisio newid yn sylfaenol y cydbwysedd rhwng hawliau rhieni a hawliau'r wladwriaeth, rhywbeth nad oes gan yr un blaid yn y Senedd hon yng Nghymru fandad ar ei gyfer.

Ac nid dim ond yr hawl i dynnu hynny yn ôl sy'n broblem. Bydd y Bil hefyd yn ei gwneud yn ofynnol i ysgolion ffydd ddarparu dwy set o gwricwla crefydd, gwerthoedd a moeseg, fel y mae Suzy Davies ac eraill wedi'i ddweud eisoes: y cwricwlwm enwadol a'r cwricwlwm y cytunwyd arno gan y cynghorau ymgynghorol sefydlog sirol lleol, pe gofynnir amdano. Mae hyn er gwaethaf y ffaith bod rhieni, fel y dywedodd Jenny Rathbone, yn gwbl briodol, eisoes yn dewis anfon eu plant i ysgolion eglwysig gan wybod y cwricwlwm crefyddol sy'n cael ei gynnig. Nid yw'r Bil yn gosod unrhyw ofyniad tebyg ar ysgolion nad ydyn nhw'n rhai ffydd, hyd yn oed os nad oes gan rieni ddewis ysgol ffydd leol a'u bod yn dymuno i'w plant fanteisio ar gwricwlwm enwadol. Mae'n ymddangos i mi ei bod yn annheg iawn disgwyl rhywbeth gan ysgol ffydd, pan nad oes yr un disgwyliad i'r cyfeiriad arall hefyd, ac rwyf i yn credu y bydd hynny'n faich enfawr ar ysgolion eglwysig, i ysgolion Catholig ledled y wlad.

Ac yna, yn olaf, mae mater y cwricwlwm crefydd, gwerthoedd a moeseg a gaiff ei gytuno'n lleol. Ar hyn o bryd, wrth gwrs, mae'r cwricwlwm addysg grefyddol yn cael ei ddatblygu mewn ardaloedd lleol gan gynghorau ymgynghorol sefydlog ar addysg grefyddol, neu CYSAGau, fel y maen nhw'n cael eu galw ar hyn o bryd, ac mae eu haelodaeth yn cael ei phennu'n lleol. Ond mae Bil Llywodraeth Cymru yn ceisio rhoi'r pwerau i newid CYSAGau drwy ganiatáu i grwpiau anghrefyddol neu hyd yn oed grwpiau gwrth-grefyddol ymuno â'r pwyllgorau hynny. Mae hynny'n galluogi'r potensial i ymgorffori gwerthoedd gwrth-grefyddol mewn cwricwla lleol a'u haddysgu mewn ystafelloedd dosbarth yng Nghymru. Bydd hyn yn lleihau llais cymunedau ffydd ledled Cymru ac, yn anffodus, nid yw hynny'n rhywbeth yr wyf i'n fodlon ei wneud. A dyna pam y byddaf i'n pleidleisio yn erbyn cynnydd y Bil hwn heddiw. Mae ein system eisoes yn gweithio'n dda, ac rwy'n credu y dylai hynny gael ei chynnal.

Y Gweinidog Addysg i ymateb i'r ddadl—Kirsty Williams. 

Diolch yn fawr, Llywydd. Sawl gwaith heddiw, mae'r Bil cwricwlwm ac asesu wedi ei ddisgrifio yn un 'beiddgar, mawr ac uchelgeisiol', ac mae'n rhaid i mi gyfaddef am 19:40 heno, nad wyf i'n teimlo dim o'r pethau hynny, ond byddaf i'n rhoi fy nghynnig gorau arni wrth geisio ymateb i'r pwyntiau sydd wedi eu codi.

Yn gyntaf, a gaf i ailadrodd fy niolch i'r holl bwyllgorau dan sylw? Rwy'n credu y dylai'r pwyllgor plant a phobl ifanc gael ei gydnabod yn arbennig, gan fy mod i'n credu bod yr adroddiad y maen nhw wedi'i lunio—nid wyf i'n cytuno â'r cyfan, ond rwy'n credu bod safon yr adroddiad hwnnw yn dangos pwysigrwydd craffu yn y Senedd benodol hon, yn y Senedd hon, ac rwy'n ddiolchgar iawn am yr holl waith sydd wedi ei wneud.

Nawr, mae llawer o'r ddadl heddiw wedi ymwneud â chodi safonau a chau'r bwlch cyrhaeddiad. Gadewch i mi fod yn gwbl glir: mae cwricwlwm newydd wrth wraidd hynny, ond ni all cwricwlwm ar ei ben ei hun wneud yr holl waith trwm, a dyna pam mae'r cwricwlwm yn rhan o gyfres ehangach o ddiwygiadau addysg Llywodraeth Cymru sy'n canolbwyntio ar wella addysgeg, sy'n canolbwyntio ar raglen ddiwygiedig o addysg gychwynnol i athrawon—y buddsoddiad unigol mwyaf mewn dysgu proffesiynol yr ydym ni erioed wedi ei weld yn hanes y Senedd hon; cyfundrefn ddiwygiedig o atebolrwydd sy'n ysgogi'r math cywir o ymddygiad yn ein hysgolion. Felly, ydy, yn hollol, mae'r cwricwlwm yn bwysig, ond peidiwch â meddwl y gall y cwricwlwm yn unig gyflawni'r nodau hyn; mae'n rhan o raglen ddiwygio ehangach.

Rwyf i wedi sôn am sut yr ydym ni'n bwriadu mynd i'r afael ag iechyd meddwl, ond rwyf i yn credu y bydd bod â dyletswydd i roi sylw i iechyd meddwl a lles wrth gynllunio eich cwricwlwm, ochr yn ochr â'r rheidrwydd llwyr—y rheidrwydd cyfreithiol—i addysgu iechyd meddwl a gwydnwch yn ein hysgolion, rwy'n credu yn mynd â ni gam enfawr ymlaen.  

Soniodd Mick Antoniw am y gwaith aruthrol sydd wedi ei wneud i edrych ar y mater hawliau. Ac mae Darren Millar newydd ddisgrifio'r Bil hwn fel gwrthdaro rhwng hawliau rhieni a hawliau'r wladwriaeth. Wel, dywedaf wrthych chi, Darren, mae hyn yn ymwneud â symud hawliau ac mae'n ymwneud â symud at hawliau plant, a rhoi'r pwyslais yn llwyr ar hawliau plant yn y ffordd yr ydym yn eu haddysgu. Ac ni fyddaf yn ymddiheuro am hynny.

Rwy'n ddiolchgar am gefnogaeth Suzy Davies, ac mae hi ac Aelodau eraill wedi codi'r mater o ran sut, ar hyn o bryd, y caiff ysgolion o natur grefyddol eu trin o fewn y ddeddfwriaeth. Mae yna anghysondeb sydd yn gosod beichiau ychwanegol ac rwyf i, fel y dywedais i yn fy sylwadau agoriadol, yn bwriadu cyflwyno gwelliant a fydd yn mynd i'r afael â'r mater hwnnw.

Soniodd Suzy hefyd am lywodraethwyr, ac unwaith eto rydym ni wedi clywed llawer gan Darren Millar am rieni. Mae'n rhaid cytuno ar y cwricwlwm lleol mewn ysgol: yn gyntaf, mae'n rhaid ymgynghori arno gyda rhieni, ac mae'n rhaid i gorff llywodraethu gytuno arno. A'r tro diwethaf i mi edrych, roedd gennym ni gynrychiolaeth sylweddol gan rieni ar ein cyrff llywodraethu. Nid achos yw hwn lle na fydd rhieni yn cael y cyfle—yn wir, bydd gan rieni fwy o gyfle i siarad am yr hyn sy'n cael ei drafod a'i addysgu yn eu hysgol nag sydd ganddyn nhw ar hyn o bryd o dan y system lle mae Llywodraethau blaenorol wedi pennu'r hyn sydd i'w ddysgu. Felly, byddwn i'n dadlau bod gan rieni fwy o ran a mwy o lais mewn cwricwla lleol nag sydd ganddyn nhw ar hyn o bryd.

A gaf i sôn am addysg cydberthynas a rhywioldeb a mynd i'r afael â'r materion a gododd Caroline Jones? Ni fyddaf i'n ildio ar fy safbwynt ein bod ni o'r diwedd yn cael gwared ar yr anghysondeb bod modd atal plant rhag mynychu rhai pynciau yn eu hysgolion. Mae'n rhaid i blant—mae'n rhaid iddyn nhw—gael y cyfle i fanteisio ar wybodaeth sy'n eu cadw'n ddiogel rhag niwed ac sy'n caniatáu iddyn nhw lywio'r byd yr ydym yn byw ynddo. Yn y cwricwlwm newydd, bydd gan bob plentyn yr hawl i gael yr wybodaeth sy'n eu cadw'n wybodus o ran y materion hanfodol hyn, i gadw'n ddiogel ar-lein, i wybod beth sy'n iawn ac yn anghywir, er mwyn iddyn nhw allu codi materion sy'n peri pryder gydag oedolion cyfrifol ac amddiffyn eu hunain os oes angen. Nawr, efallai fod yr Aelod yn codi'r materion hyn gyda'r hyn y mae hi'n ei ystyried yn fwriadau da. Mae'n rhaid i mi ddweud wrthych chi, Caroline, rwy'n synnu bod eich etholwyr yn cyflwyno deunydd a fydd yn cael ei addysgu yn y cwricwlwm hwn, oherwydd rwyf i newydd gael fy nghyhuddo gan Aelodau eraill yn dweud nad wyf i wedi gwneud digon o waith ac nad yw'r pethau'n barod eto. Felly, ni all y ddau beth fod yn wir. Nid yw'r cwricwlwm yn bodoli tan 2022, ac nid pwyslais ein cwricwlwm newydd yw'r hyn sydd wedi ei ddangos i chi. Na—yn bendant. Ac os oeddech chi'n poeni gymaint yn eu cylch, yna byddwn i wedi gobeithio y byddech chi wedi ysgrifennu ataf i fel y Gweinidog i ddatgelu'r hyn yr ydych chi'n credu sy'n cael ei ddysgu yn ysgolion Cymru ar hyn o bryd.

Gadewch i mi fod yn gwbl glir i'r Aelodau yn y Siambr hon: rwy'n ymwybodol o ddewis y cyd-deithwyr y mae Caroline Jones wedi dewis cysylltu ei hun â nhw ar hyn o bryd. Wyddoch chi, mae'n gymysgedd peryglus o ddylanwadau niweidiol, rhagfarn ddi-sail a chynllwynio pedoffeil. Ac mae'r ffordd y mae rhai o fy nghyd-Aelodau yma yn y Siambr hon wedi eu cyfarch gan yr unigolion hynny, ac rydych chi'n gwybod am beth rwy'n sôn, yn warthus—yn warthus. Rwyf i'n fodlon ei ddioddef fel y Gweinidog, ond nid wyf i'n credu y dylai Aelodau eraill o'r Siambr hon hefyd fod yn destun y math hwnnw o gam-drin, a dylech chi ymbellhau oddi wrtho—[Torri ar draws.] Dylech chi ymbellhau oddi wrtho—[Torri ar draws.] Dylech chi ymbellhau oddi wrtho.

Y gwirionedd yw, Laura, nad yw eich profiad yn anarferol. Ar y gorau, cefais i fy addysg rhyw o ddarllen llyfr Judy Blume; ar y gwaethaf, roedd yn gopi treuliedig iawn o nofel Jackie Collins a gafodd ei basio o amgylch yr ystafell ddosbarth. Ond mae'n rhaid i mi ddweud wrthych chi nawr, Llywydd, fod dylanwadau llawer mwy maleisus ar gael i'n plant fynd atyn nhw nawr. Mae'r pethau y gallan nhw eu gweld wrth glicio botwm yn beryglus iawn ac yn niweidiol i'w lles, ac mae angen i ni eu diogelu, ac mae angen i ni roi'r wybodaeth iddyn nhw nad yw'r hyn y maen nhw'n ei weld ar y sgrin honno yn adlewyrchu beth yw perthynas iach, nac yn amlygu beth yw perthynas rywiol iach. Mae angen i ni weithredu. Mae angen i ni weithredu, oherwydd bod plant Cymru yn dibynnu arnom ni i weithredu, a dibynnu arnom ni i fod yn ddigon dewr i herio'r gamwybodaeth.

Siân Gwenllian, hoffwn eich sicrhau fy mod i'n cymryd argymhellion y pwyllgor o ddifrif ynglŷn â'r ymgyrch gwybodaeth i'r cyhoedd, gan fy mod i'n cydnabod bod yna rieni sydd yn wir wedi drysu a chael braw oherwydd y gamwybodaeth sy'n cael ei lledaenu. Mae angen i ni fod yn glir iawn ynglŷn â sut olwg fydd ar addysg cydberthynas a rhywioldeb yng Nghymru, ac efallai'n bwysicach, yr hyn na fydd yn ei gynnwys. Rwyf i'n ymrwymo i'r ffaith y bydd y gwaith hwnnw'n dechrau yn y flwyddyn newydd, fel y gallwn ni symud ymlaen yn hyderus.

Llywydd, am y tro cyntaf yn hanes ein cenedl, mae gennym ni gyfle i greu cwricwlwm sydd wedi ei greu yng Nghymru gan ein hymarferwyr, i'w gyflwyno gan ein hymarferwyr i'n plant. Siân Gwenllian, ni fydd unrhyw ffordd i blant yng Nghymru ddianc rhag hanes a straeon Cymru. Nid oes unrhyw ffordd, oherwydd ein bod ni wedi rhoi cyfrif am hynny yn ein meysydd dysgu a phrofiad a'n datganiadau o 'yr hyn sy'n bwysig'. Ond dyma gyfle i'n plant gael y sgiliau, yr wybodaeth a'r profiadau a fydd yn sicrhau, pan fyddan nhw'n gadael ein system addysg, y gallan nhw fod yn unigolion llwyddiannus, hapus, iach a hyderus a fydd yn dwyn ein cenedl yn ei blaen, oherwydd pan fyddwn yn newid ein cwricwlwm byddwn, yn wir, yn newid ein plant. Byddwn yn newid eu dyfodol, ac wrth wneud hynny, rydym yn newid ffawd y wlad hon.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn y cynnig o dan eitem 18? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.] Iawn. Felly, rŷn ni'n gohirio'r bleidlais tan y cyfnod pleidleisio.

Gohiriwyd y pleidleisio tan y cyfnod pleidleisio.

A dyma ni'n—[Torri ar draws.] A hefyd y cwestiwn yw a ddylid—. Ie, wrth gwrs. Dwi'n deall beth dwi'n gwneud nawr, sori. Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn y cynnig o dan eitem 19 hefyd? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu hynny? [Gwrthwynebiad.] Diolch. Gohirio'r bleidlais, felly, tan y cyfnod pleidleisio.

Gohiriwyd y pleidleisio tan y cyfnod pleidleisio.

Sy'n dod â ni at y cyfnod pleidleisio. Nawr, fe gymrwn ni egwyl o bum munud i baratoi ar gyfer y bleidlais. Egwyl, felly.

Ataliwyd y Cyfarfod Llawn am 19:49.

Ailymgynullodd y Senedd am 19:58, gyda'r Llywydd yn y Gadair.