Detholwyd y gwelliannau canlynol: gwelliannau 1 a 3 yn enw Rhun ap Iorwerth, a gwelliant 2 yn enw Jane Hutt.

Symudwn ymlaen yn awr at eitem 6 ar yr agenda, sef dadl y Ceidwadwyr Cymreig ar y Rhaglen Ryngwladol Asesu Myfyrwyr, a galwaf ar Darren Millar i gynnig y cynnig.

Cynnig NDM6188 Paul Davies

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru:

1. Yn nodi perfformiad Cymru yn Rhaglen Ryngwladol Asesu Myfyrwyr 2015 y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd, a gyhoeddwyd ar 6 Rhagfyr 2016.

2. Yn gresynu bod sgoriau darllen, mathemateg a gwyddoniaeth yn is yn 2015 nag yn 2006.

3. Yn galw ar Lywodraeth Cymru i ddatblygu strategaeth glir â thargedau mesuradwy ac amserlen glir i sicrhau gwelliant yn PISA 2018.

Cynigiwyd y cynnig.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Diolch am y cyfle i gynnig y cynnig hwn heddiw, ac rwyf am wneud hynny’n ffurfiol ar ran grŵp y Ceidwadwyr Cymreig.

Yr wythnos diwethaf, cafodd Cymru newyddion am ei chanlyniadau yn Rhaglen Ryngwladol Asesu Myfyrwyr, neu PISA, fel y cyfeirir ato’n fwy cyffredin, y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd. Cyn cyhoeddi’r canlyniadau hynny, gweithiodd Llywodraeth Cymru yn galed iawn i leihau disgwyliadau o unrhyw gynnydd neu welliant ac wrth gwrs, ar ôl iddynt gael eu cyhoeddi, rydym i gyd wedi gweld pam. Roedd y canlyniadau hynny, unwaith eto, yn dangos Cymru’n dihoeni yn hanner gwaelod y tabl cynghrair addysg byd-eang ac roeddent yn ailgadarnhau statws gywilyddus Cymru fel y system ysgolion sy’n perfformio waethaf yn y DU—teitl rydym wedi’i ddal byth ers ein set gyntaf o ganlyniadau PISA yn ôl yn 2006.

Ond yr hyn sy’n gwneud y canlyniadau hyn yn fwy diflas na rhai’r blynyddoedd blaenorol mewn gwirionedd yw bod Cymru wedi perfformio’n waeth ar gyfer PISA 2015 nag a wnaethom yn ôl yn 2006 ar bob un mesur—yn waeth mewn llythrennedd, yn waeth mewn mathemateg ac yn waeth mewn gwyddoniaeth. Mae’r canlyniadau’n nodi degawd o dangyflawni a methiant i wneud unrhyw gynnydd, ond nid dyna’r cyfan o bell ffordd. Roedd y canlyniadau hefyd yn dangos i ni fod yna ostyngiad parhaus wedi bod mewn sgiliau gwyddoniaeth ers 2006, yn enwedig ar gyfer y disgyblion sy’n cyflawni ar y lefel uchaf. Barnwyd bod traean o ddisgyblion Cymru yn dangyflawnwyr mewn un neu fwy o bynciau—yr uchaf o blith holl wledydd y DU. Roedd sgoriau darllen Cymru yn gyfartal â rhai Hwngari a Lithwania, a gwelwyd bod disgyblion yn Lloegr dair gwaith yn fwy tebygol o fod yn gyflawnwyr uchel mewn gwyddoniaeth, darllen a mathemateg nag yma yng Nghymru.

Er bod rhywfaint o gysur yn y ffaith fod y bwlch cyrhaeddiad yn llai rhwng disgyblion o’r cefndiroedd cyfoethocaf a’r cefndiroedd tlotaf yma yng Nghymru, roedd PISA mewn gwirionedd yn awgrymu bod hyn yn deillio’n bennaf o’r ffaith syml nad yw’r disgyblion mwy breintiedig hynny’n perfformio cystal ag y dylent ei wneud. Mae disgyblion Cymru yn gwneud mwy o ddysgu y tu allan i’r diwrnod ysgol na’u cymheiriaid yn Lloegr ac eto maent yn dal i berfformio’n waeth.

Llu o fethiannau—methiant gan Lywodraethau olynol dan arweiniad Llafur Cymru i wella cyflawniad, methiant gan Weinidogion addysg i wrthdroi pethau, a methiant gan ein Prif Weinidog i ddarparu’r system addysg o’r radd flaenaf yn fyd-eang a addawodd pan ddaeth i’w swydd bron i ddegawd yn ôl. Dyma’r math o system y mae ein pobl ifanc yn ei haeddu wrth gwrs.

Ond yn anffodus, mae’n amlwg iawn o’r canlyniadau a gyhoeddwyd yr wythnos diwethaf, nad yw’r Llywodraeth dan arweiniad Llafur Cymru a fu gennym yma yng Nghymru wedi bod yn gwneud pethau’n iawn. Am y rheswm hwn byddwn yn pleidleisio o blaid gwelliant Plaid Cymru y prynhawn yma, sy’n credu bod y methiannau’n ganlyniad uniongyrchol 16 mlynedd o bolisïau addysg Llafur annigonol. Er, rhaid i mi ddweud, rwy’n credu bod Plaid Cymru yn rhagrithiol braidd yn ceisio rhoi’r bai i gyd ar y Blaid Lafur, pan oeddent mewn clymblaid gyda’r Blaid Lafur am bedair o’r blynyddoedd hynny mewn gwirionedd yn ystod y degawd diwethaf. Nawr maent yn crio dagrau ffug, ond byddai wedi bod yn well, a dweud y gwir, pe bai Plaid Cymru wedi gwneud ychydig mwy o wahaniaeth o gwmpas bwrdd y Cabinet pan oedd ganddynt Ddirprwy Brif Weinidog a llawer o Weinidogion Cabinet eraill. Felly, pam na chymerwch beth o’r bai heddiw pan fyddwch yn sefyll i wneud eich araith? Bydd gennyf ddiddordeb mawr mewn clywed yr hyn sydd gennych i’w ddweud. Mae angen i chi gydnabod eich rôl yn y methiannau hynny ac ymddiheuro amdani.

Mae canlyniadau PISA gwael blaenorol, wrth gwrs, wedi arwain at lawer o siarad caled. Rydym wedi clywed y cyfan yn y Siambr hon: rydym wedi clywed addewidion i wneud yn well gan y Prif Weinidog ac Ysgrifenyddion Cabinet blaenorol, ac eto, er gwaethaf hyn, nid yw’r canlyniadau a gyhoeddwyd yr wythnos diwethaf, ac ymateb Llywodraeth Cymru iddynt yn gwneud dim hyd yn hyn, rwy’n ofni, i roi unrhyw hyder i fy mhlaid y byddwn yn gweld gwelliannau’n fuan. Yn lle hynny, dywedwyd wrthym fod angen i Gymru gadw at y llwybr, a bod angen i ni roi ychydig mwy o amser i ddiwygiadau ymwreiddio. Ond y broblem yw bod Llywodraeth Cymru wedi cael degawd ers canlyniadau tebyg yn ôl yn 2006 ac eto rydym wedi gweld methiant ar ôl methiant i gyflawni’r newid mawr yn y canlyniadau rydym i gyd am ei weld.

Nawr yr hyn na all llawer o sylwebyddion ei ddeall o gwbl yw sut y mae gwledydd fel Gwlad Pwyl wedi gallu troi eu systemau addysg o gwmpas mewn llai na degawd, ond ei bod yn ymddangos nad yw Llywodraeth Cymru wedi gallu gwneud hynny. Mae Gwlad Pwyl, wrth gwrs, yn wlad a gafodd ganlyniadau PISA tebyg yn ôl yn 2000 i’n rhai ni yn 2006. Eto i gyd, llwyddodd i wella ei chanlyniadau erbyn 2009 i ddod yn un o’r gwledydd ar y brig. Wrth gwrs, nid yn unig eu bod wedi llwyddo i gyrraedd yno yn 2009, ond maent wedi cynnal y perfformiad hwnnw byth ers hynny. Maent wedi llwyddo i wneud hynny mewn gwlad sy’n fwy—llawer mwy—na Chymru a lle y gellid dadlau bod gwneud newidiadau yn llawer anos ac wrth gwrs, mae ganddynt genedl ôl-ddiwydiannol debyg i ymdopi â hi.

Ond wrth gwrs, tra oedd Gwlad Pwyl yn gwneud cynnydd cyflym yn ystod degawd cyntaf yr unfed ganrif ar hugain, roedd Cymru’n chwilio mewn mannau eraill am ysbrydoliaeth o dan y Gweinidog addysg blaenorol, Jane Davidson—wrth gwrs, roedd hi’n edrych tuag at Ciwba. Ni allech greu’r fath stori, allech chi? Ond dyna ble roedd hi’n chwilio am ysbrydoliaeth ar gyfer dyfodol y system addysg yng Nghymru. Nawr, yn ffodus, rydym wedi symud ymlaen ers G.I. Jane ac yn lle hynny, rydym wedi cael Gweinidogion eraill.

Cafodd y rownd bresennol o ddiwygiadau i’n cwricwlwm eu hysbrydoli i raddau helaeth gan genedl sydd ychydig yn agosach i gartref wrth gwrs—yr Alban. Mae chwe blynedd bellach ers i’r Alban gyflwyno ei chwricwlwm ysgol newydd, ac mae Cymru bellach yn ceisio efelychu llawer ohono. Ond gadewch i ni ystyried canlyniadau eu diwygiadau am eiliad. Yn y canlyniadau PISA yr wythnos diwethaf, cofnododd yr Alban ei chanlyniadau gwaethaf erioed—y canlyniadau gwaethaf mewn llythrennedd, mathemateg a gwyddoniaeth. Mae ei safle fel cenedl wedi bod yn cwympo fel carreg—o safle 11 ar restr PISA ar gyfer darllen yn 2006 i safle 23 yr wythnos diwethaf, o safle 11 i safle 24 mewn mathemateg, ac o safle 10 i safle 19 mewn gwyddoniaeth. Mae cyfran plant yr Alban yr ystyrir eu bod yn perfformio’n is na’r safon mewn gwyddoniaeth a darllen wedi saethu i fyny ers y profion PISA diwethaf yn 2012, gyda’r sgoriau ar gyfer bechgyn a merched yn cwympo’n sylweddol, ac eithrio, ymhlith merched, ar gyfer mathemateg. Felly, nid yw’n syndod fod Ysgrifennydd Addysg yr Alban, John Swinney, wedi awgrymu yno fod angen diwygio’r system yn radical—ei eiriau ef, nid fy rhai i.

Bydd Ysgrifennydd y Cabinet ac eraill yn ddiau yn ceisio awgrymu bod diwygiadau Cymru’n wahanol iawn i rai’r Alban. Rwy’n derbyn bod yna rai gwahaniaethau. Ond ni waeth pwy rydym yn ceisio ei dwyllo, ni waeth pwy rydym yn ceisio tawelu eu meddwl, rydym yn gwybod bod ein diwygiadau’n debyg ac mai’r un un yw awdur y diwygiadau hynny.

Nid wyf yn dadlau bod angen i ni roi’r gorau i ailffurfio ein cwricwlwm yma yng Nghymru neu na ddylem barhau gyda rhai o’r mesurau a’r camau gweithredu eraill a gymerwyd yn y gorffennol mewn perthynas â’r fframwaith llythrennedd a rhifedd. Nid oes angen i ni roi’r gorau i’r rheini. Ond yr hyn sy’n amlwg o’r Alban yw nad yw’r pethau hyn ar eu pen eu hunain yn mynd i gyflawni’r math o newid yn y safleoedd PISA sydd angen eu cael yma yng Nghymru. Ni allwn lwyr anwybyddu’r ffeithiau hyn a pharhau fel arfer. Yn ein barn ni, mae angen cyfnod o fyfyrio a gofyn yn onest ai diwygiadau arfaethedig Llywodraeth Cymru yw’r cyfrwng gorau i symud Cymru ymlaen mewn gwirionedd, yn enwedig o ystyried profiad yr Alban. Rydym yn credu, Ysgrifennydd y Cabinet, ei bod yn bryd gwthio’r botwm saib ar y diwygiadau i’r cwricwlwm a chymryd amser i ystyried ble rydym.

Rwy’n cydnabod bod yna lawer iawn o ewyllys da a chefnogaeth i ddiwygio’r cwricwlwm a’r math o ddull rydym yn ei weithredu yma yng Nghymru, ond rydym i gyd—pob un ohonom yn y Siambr hon a phob un ohonom sydd â rhan yn ein haddysg yma yng Nghymru—angen bod yn hyderus fod y diwygiadau rydym yn eu ceisio, ac rydym yn anelu atynt, yn mynd i wneud y math o welliannau y mae ein hysgolion a’n system addysg angen eu gweld. Rwy’n ofni bod y dystiolaeth o’r Alban yn awgrymu nad yw diwygio ar ei ben ei hun, hyd yn oed ar y cyd â rhai o’r camau gweithredu eraill sy’n cael eu rhoi ar waith gan Lywodraeth Cymru, yn mynd i fod yn ddigon.

Nawr, rwyf wedi gweld gwelliant y Llywodraeth heddiw. Mae’n gofyn i ni nodi, a dyfynnaf,

‘sylwadau’r Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd yn dilyn ei ymweliad i adolygu’r system addysg yng Nghymru, sef bod nifer o bethau wedi’u rhoi ar waith bellach sy’n rhoi Cymru ar drywydd mwy addawol.’

Ond rwy’n gofyn y cwestiwn hwn: sut ar y ddaear y gall Aelodau’r Cynulliad nodi sylwadau’r Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd pan nad ydynt wedi cael eu rhannu gyda ni? Rydym eto i weld adroddiadau ysgrifenedig. Rydym eto i weld unrhyw gasgliadau. Rydym eto i weld unrhyw ganfyddiadau neu argymhellion sydd wedi dod i’r amlwg o’r adolygiad ciplun hwnnw. Felly, mae hi braidd yn gynamserol i ofyn i ni nodi’r pethau hynny os nad ydym wedi llwyddo i weld unrhyw un o’r pethau hynny. Dyna pam y byddwn yn pleidleisio yn erbyn gwelliant Llywodraeth Cymru heddiw.

Felly, yn lle hynny—i fod yn glir—yr hyn rydym yn galw amdano gan Lywodraeth Cymru heddiw yw strategaeth glir gyda thargedau mesuradwy a fydd yn sefyll ochr yn ochr â’r gwaith arall hwn, sydd eisoes yn mynd rhagddo, i wrthdroi’r perfformiad hwn—ac nid erbyn 2021; rydym am weld gwelliannau erbyn y set nesaf o ganlyniadau PISA yn 2018. Os oedd Gwlad Pwyl yn gallu ei wneud, yna nid wyf yn gweld pam na all Cymru ei wneud hefyd. Rydym am weld gwelliannau mewn mwy nag un pwnc. Rydym am weld gwelliant ym mhob un o’r tri phwnc PISA—gwyddoniaeth, mathemateg a darllen. Dyna y mae ein pobl ifanc, dyna y mae ein plant, yn ei haeddu: dim llai na’r math hwnnw o welliant. Mae arnom angen targedau clir iawn nad ydynt, yn wahanol i dargedau blaenorol, yn cael eu diddymu, ond targedau y glynir atynt. Gwelsom Leighton Andrews yn gosod targed clir y dylem fod yn yr 20 uchaf erbyn 2016. Nid ydym yno. Felly, rhoddwyd y gorau i’r targed hyd yn oed cyn i ni gael cyfle i wneud Leighton yn atebol i’r targed hwnnw, oherwydd, wrth gwrs, nid yw yma. Cafodd y targed ei ddiddymu gan ei olynydd, Huw Lewis, a osododd darged arall eto yn ei le: y tro hwn i sgorio dros 500 yn y prawf PISA, ond nid tan 2021, yn gyfleus iawn, ar ôl iddo ymddiswyddo o’r Cynulliad Cenedlaethol.

Felly, ni allwn barhau i drosglwyddo hyn ymlaen i bobl eraill ymdopi ag ef mewn Cynulliadau yn y dyfodol. Mae angen i ni fod yn atebol yma yn y Cynulliad hwn i wneud yn siŵr ein bod yn gwneud cynnydd erbyn 2018, ac ie, eto yn 2021. Mae angen cyflwyno polisïau sy’n mynd i ganiatáu i ysgolion llwyddiannus ffynnu a thyfu—yr ysgolion sy’n boblogaidd ac sy’n mynd i weithio mewn partneriaeth â’r proffesiynau, y proffesiynau addysgu a’r holl randdeiliaid eraill yn ein hysgolion—i gyflawni’r newid mawr sydd angen i ni ei weld o ran PISA. Nid ydym yn mynd i wneud hynny oni bai bod gennym strategaeth gydag amserlen a thargedau clir.

Felly, gadewch i ni fod yn glir—ni all ein perfformiad gwael barhau. Bydd yn arwain at ganlyniadau os nad ydym yn mynd i’r afael ag ef, yn enwedig i’n heconomi ac i genedlaethau’r dyfodol. Rydym yn credu bod angen i ni fod yn uchelgeisiol ac yn feiddgar gyda’n hatebion, gan edrych ar y math o ragoriaeth a’r math o gyflawniad a’r tir sydd wedi’i ennill mewn mannau eraill mewn llefydd fel Gwlad Pwyl a gwledydd eraill o amgylch y byd. Rydym yn dibynnu arnoch chi, Ysgrifennydd y Cabinet, i weithredu, ac am y rheswm hwn rwy’n annog yr Aelodau i gefnogi ein cynnig heddiw.

Diolch yn fawr iawn. Rwyf wedi dethol y tri gwelliant i’r cynnig. Galwaf ar Llyr Gruffydd i gynnig gwelliannau 1 a 3 a gyflwynwyd yn enw Rhun ap Iorwerth.

Gwelliant 1—Rhun ap Iorwerth

Ychwanegu fel pwynt 3 newydd ac ailrifo yn unol â hynny:

Yn credu bod hyn o ganlyniad i 16 mlynedd o bolisïau addysg annigonol Llafur.

Gwelliant 3—Rhun ap Iorwerth

Ychwanegu pwynt newydd ar ddiwedd y cynnig:

Yn annog y Llywodraeth i wneud diwygiadau i'r cwricwlwm, addysg gychwynnol athrawon a datblygiad proffesiynol athrawon.

Cynigiwyd gwelliannau 1 a 3.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. A gaf i symud neu gynnig y gwelliannau yn swyddogol? Mae PISA, wrth gwrs, yn anffodus, wedi ein hatgoffa ni unwaith eto bod Cymru wedi perfformio’r gwaethaf o wledydd y Deyrnas Unedig, bod sgoriau darllen, gwyddoniaeth a mathemateg yn waeth nag oedden nhw yng Nghymru 10 mlynedd yn ôl, a bod Cymru heddiw ymhellach y tu ôl i gyfartaledd y Deyrnas Unedig yn y tri maes yna o’i gymharu â 2006.

Ac mae hynny, fel yr ydym ni’n ei ddweud yn y gwelliant, neu un o’r gwelliannau, yn sen ar record Llafur—olyniaeth ddi-dor ers datganoli o Weinidog addysg Llafur ar ôl Gweinidog addysg Llafur. Ac, wrth gwrs, 10 mlynedd ar ôl y methiant cyntaf yna, rŷm ni’n dal, wrth gwrs, yn aros i’r diwygiadau angenrheidiol gael eu gwneud. Ac mae’n rhaid imi ddweud, mae rhai o’r galwadau sydd wedi bod yn ddiweddar am gymryd pwerau yn ôl i San Steffan, fel rhyw fath o ddad-ddatganoli pwerau dros addysg, yn methu’r pwynt yn llwyr, wrth gwrs. Oherwydd, os yw tîm pêl-droed ar waelod y gynghrair, ni fyddech chi yn symud stadiwm na gofyn am gael chwarae mewn cynghrair arall. Yr hyn yr ŷch chi’n ei wneud, wrth gwrs, yw sacio’r rheolwr a newid y chwaraewyr, ac mae rheolwyr fel arfer—[Torri ar draws.] Na, nid wyf i ddim; mae gen i lot i’w gael i mewn yn y pum munud yma. Ond mae rheolwyr fel arfer mewn sefyllfa o’r fath yn cymryd cyfrifoldeb am y sefyllfa, rhywbeth y mae’r Prif Weinidog, wrth gwrs, wedi gwrthod ei wneud. Ydy, mae wedi dweud bod y canlyniadau yn siomedig. Ydy, mae wedi dweud ei fod yn hyderus y bydd y canlyniadau’n well y tro nesaf. Ond, wrth gwrs, dyna yn union a ddywedodd e y tro diwethaf. Ac rydw i wedi atgoffa Ysgrifennydd y Cabinet, y tro diwethaf inni gael y canlyniadau siomedig yma, mi ofynnodd hi i’r Prif Weinidog, yn 2012, a oedd yn cywilyddio am y canlyniadau. Wel, oni ddylai fe fod yn cywilyddio hyd yn oed yn fwy y tro yma oherwydd y methiant unwaith eto?

Nawr, oes, mae yna ddiwygiadau mwy sylfaenol yn yr arfaeth. Mae’n resyn ei bod hi wedi cymryd 10 mlynedd inni gyrraedd fan hyn. Rŷm ni’n gwybod y cymeriff hi bedair i bum mlynedd arall cyn i’r diwygiadau hynny gael eu cwblhau, heb sôn, wrth gwrs, wedyn am weld yr effaith y byddai rhywun yn gobeithio ei gweld o safbwynt canlyniadau PISA. Ac mae rhywun yn teimlo, mewn sefyllfa o’r fath, bod hwn yn rhyw fath o dafliad olaf y dis fan hyn. Felly, mae’n allweddol ein bod ni yn sicrhau bod y newid iawn yn digwydd, ac nad yw o reidrwydd yn newid cyflym, rwy’n derbyn hynny. Ond, yn amlwg, mae’n rhaid inni fod yn hyderus ein bod ni ar y llwybr cywir. Ac mae’n rhaid iddo fe fod yn newid sydd wedi’i berchnogi gan y sector os ydyw am lwyddo. Ac mae hynny, wrth gwrs, yn rhywbeth rwyf eisoes wedi ei godi ar nifer o achlysuron gyda’r Ysgrifennydd yng nghyd-destun y diwygiadau yma, felly wnaf i ddim ailadrodd hynny yn fan hyn.

Ond, fel yr ŷm ni wedi clywed, mae yna fodd cymryd rhywfaint o obaith gan wledydd eraill ac edrych ar record rhywle fel Gweriniaeth Iwerddon, wrth gwrs, sydd wedi perfformio yn gadarnhaol iawn y tro yma. Mae Estonia hefyd yn wlad arall yr oeddwn i’n darllen amdani yr wythnos yma sydd wedi troi perfformiadau rownd. Nid oes yn rhaid efelychu Singapôr a Tsieina a symud i ddiwylliant o weithio oriau afresymol o faith. Mae’r Ffindir ag un o’r lefelau oriau astudio isaf yn y byd, yn yr ysgol a’r tu allan i’r ysgol, ac eto yn perfformio, wrth gwrs, yn dda. Ac nid cyllid, o reidrwydd, yw’r ateb chwaith. Mae yna wledydd sy’n gwario mwy ar addysg ac yn perfformio’n waeth, ac mae yna wledydd sy’n gwario llai ac yn perfformio’n well. Un wers, rwy’n meddwl, yr wyf i’n ei chymryd o gyd-destun Estonia—ac mae’n ddiddorol nodi bod athrawon yno fel arfer â gradd Feistr, ac wrth gwrs mae Plaid Cymru wedi dweud yn gyson, os ydym ni eisiau’r system addysg orau, mae’n rhaid inni gael yr addysgwyr gorau, ac rŷm ni wedi, yn ein maniffesto, ac ers hynny, wrth gwrs, esbonio sut rŷm ni am wneud mwy i ddenu’r bobl orau i ddysgu a sicrhau’r datblygiad proffesiynol parhaus yna i addysgwyr er mwyn creu’r diwylliant o wella parhaus. Rŷm ni’n sôn, wrth gwrs, am statws proffesiwn athrawon, gwella ansawdd yr hyfforddi, rhoi mwy o ryddid a chyfrifoldeb i athrawon wrth benderfynu beth y maen nhw yn ei ddysgu. Buom ni’n sôn am greu premiwm i bob athro hefyd a fyddai â gradd Feistr mewn ymarfer addysgu neu lefel gyfatebol o sgiliau. A byddai’r premiwm athrawon yna yn gymorth i ddenu a chadw’r mwyaf talentog yn y proffesiwn dysgu a hefyd gadw athrawon da yn yr ystafell ddosbarth, oherwydd rŷm ni’n colli gormod o’r rheini yn y sefyllfa sydd ohoni.

Daeth y Llywydd i’r Gadair.

Nawr, maen nhw’n dweud bod 30 pwynt o safbwynt sgoriau PISA yn cyfateb i flwyddyn o addysg. Os ydy hynny’n wir, wrth gwrs, ac nid wyf yn amau ei fod e, mae Cymru bellach flwyddyn y tu ôl i’n cyrhaeddiad ni yn 2006 o safbwynt gwyddoniaeth. Felly, ar y mesur yna, mae Cymru wedi mynd yn ôl blwyddyn mewn 10 mlynedd, a dyna, yn anffodus, yw ‘legacy’ addysg Llafur Cymru.

Galwaf ar Ysgrifennydd y Cabinet dros Addysg i gynnig yn ffurfiol welliant 2 a gyflwynwyd yn enw Jane Hutt.

Gwelliant 2—Jane Hutt

Dileu pwynt 3 a rhoi yn ei le:

Yn nodi sylwadau'r Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd yn dilyn ei ymweliad i adolygu'r system addysg yng Nghymru, sef bod nifer o bethau wedi'u rhoi ar waith bellach sy'n rhoi Cymru ar drywydd mwy addawol.

Yn cydnabod bod yn rhaid rhoi pwyslais ar arweinyddiaeth, rhagoriaeth ym maes addysgu, a thegwch a lles ar gyfer dysgwyr er mwyn gwella safonau.

Cynigiwyd gwelliant 2.

Yn ffurfiol.

Yn ffurfiol. Paul Davies.

Diolch, Lywydd, ac rwy’n falch o gymryd rhan yn y ddadl hon y prynhawn yma a thynnu sylw at rai o’r ffyrdd rwy’n meddwl y gallwn helpu ein dysgwyr i gyflawni safonau gwell mewn ysgolion yng Nghymru.

Nid oes amheuaeth ein bod i gyd yn hynod o bryderus ac yn siomedig ynglŷn â ffigyrau PISA Cymru yr wythnos diwethaf. Er gwaethaf y gwaith caled a phroffesiynoldeb athrawon ledled Cymru, mae’r ffigurau’n dangos nad yw Cymru ble yr hoffem iddi fod o ran meincnodau rhyngwladol.

Nawr, rwy’n derbyn bod Llywodraeth Cymru yn mynd ar drywydd agenda ddiwygio mewn addysg a bod newidiadau’n digwydd ar ail-lunio’r cwricwlwm cenedlaethol a chymwysterau. Fodd bynnag, mae gwaith i’w wneud o hyd ar greu’r amgylchedd cywir ar gyfer dysgwyr yng Nghymru er mwyn darparu sefydlogrwydd ac felly gwella safonau.

Rwyf am ganolbwyntio fy nghyfraniad y prynhawn yma ar bwysigrwydd sefydlogrwydd yn ein system addysg a’r rôl allweddol y mae awdurdodau lleol hefyd yn ei chwarae yn gwella safonau yn ein hysgolion. Mae angen i Lywodraeth Cymru, wrth gwrs, ddarparu arweinyddiaeth strategol i wella safonau ac mae’n rhaid i ni weld strategaeth glir yn cael ei datblygu a thargedau mesuradwy’n cael eu gosod. Ond rhaid i ni hefyd weld bod arweinyddiaeth yn diferu i lawr i awdurdodau lleol, sydd yn y pen draw yn gyfrifol am ddarparu addysg yn ein cymunedau.

Bydd Ysgrifennydd y Cabinet yn ymwybodol iawn o’r traed moch a wnaed o’r ad-drefnu a welsom yn digwydd ledled Sir Benfro. Afraid dweud mai amcan allweddol unrhyw gynllun ad-drefnu ysgolion, o reidrwydd, yw gwella safonau addysg i blant a phobl ifanc. Os na, yna beth yn union yw’r pwynt? Yn Sir Benfro cafwyd ymgynghoriadau di-ri ar ad-drefnu ysgolion ar draws y sir ac mae’r broses gyfan nid yn unig yn peri pryder dwfn i ddysgwyr a rhieni, ond mae’n amlwg yn effeithio ar ganlyniadau addysgol.

O ystyried natur emosiynol ad-drefnu ysgolion, hyd yn oed os nad oes cau neu ad-drefnu’n digwydd yn y pen draw, mae cyhoeddi cynigion o’r fath gan ddiystyru safon yr addysg a ddarperir, i bob golwg, yn anfon neges negyddol i ddisgyblion a rhieni fod torri costau’n flaenoriaeth, yn wahanol i gynnal ansawdd. Rydym wedi gweld enghreifftiau yn y gorffennol lle y mae ysgolion da wedi cau ac nid yw’r math hwnnw o weithredu yn gwneud dim i warchod neu wella safonau ysgolion. Yn wir, mae’r dadlau parhaol ynglŷn â pha ysgolion fydd yn cau neu’n aros ar agor wedi creu’r fath ansefydlogrwydd i gymunedau yn fy etholaeth fy hun fel nad oes unrhyw ryfedd nad yw Cymru’n cael canlyniadau gwell yn erbyn meincnodau rhyngwladol.

Mewn adroddiad a gyhoeddwyd ym mis Mai 2012, nododd Estyn—a dyfynnaf:

‘Dylai unrhyw strategaeth ad-drefnu ysgolion fynd ati i wella safonau. Dylai rhaglenni ad-drefnu ysgolion fod ynglŷn â gwella ysgolion yn bennaf, yn hytrach na bod yn ymarfer rheoli adnoddau sy’n annibynnol ar fuddiannau dysgwyr.’

Argymhellodd yr adroddiad hwnnw y dylai Llywodraeth Cymru weithio gydag awdurdodau lleol i ddatblygu a hyrwyddo arfer da wrth arfarnu effaith cynlluniau ad-drefnu ysgolion. Wel, rwy’n ofni nad yw Llywodraeth Cymru wedi gwneud digon i werthuso effaith ad-drefnu ysgolion mewn llefydd fel Sir Benfro a’r effaith y byddai’r newidiadau yn eu cael ar ddeilliannau dysgwyr.

Mae rhaglenni ad-drefnu ysgolion, fel yn fy ardal i, sydd wedi bod yn gymhleth ac yn destun pryder i gymunedau lleol yn rhan sylweddol o’r broblem. Yn sicr, rhaid i Lywodraeth Cymru yn y dyfodol chwarae llawer mwy o ran yn goruchwylio rhaglenni ad-drefnu ysgolion oherwydd ni all llywodraethau ganiatáu i awdurdodau lleol anwybyddu rhieni, athrawon a dymuniadau disgyblion a chyhoeddi ymgynghoriad ar ôl ymgynghoriad—sydd wedi cymryd blynyddoedd yn ein hachos ni yn Sir Benfro—a rhoi addysg a dyfodol plant mewn perygl yn y cyfamser. Nid yw’n syndod nad ydym yn gwella safonau.

Mae digon o ddulliau eraill at ddefnydd Llywodraeth Cymru a fyddai’n gwneud gwahaniaeth gwirioneddol i ddeilliannau dysgwyr. Rwy’n derbyn yn llwyr fod Llywodraeth Cymru wedi rhoi rhai camau ar waith o ran arweinyddiaeth ysgolion ar lefel penaethiaid ac uwch reolwyr, ond efallai fod rhinwedd hefyd mewn edrych ar rôl llywodraethwyr ysgolion, sydd hefyd â rôl i’w chwarae yn hyrwyddo safonau uchel. Yn wir, efallai y gallai Ysgrifennydd y Cabinet amlinellu yn ei hymateb i’r ddadl a yw hynny’n rhywbeth y mae’n ei ystyried ar hyn o bryd a beth yw ei hasesiad o rôl llywodraethwyr ysgolion yn helpu i sicrhau safonau gwell yn ein hysgolion.

Lywydd, roedd yr holl Aelodau yma yn siomedig gyda’r canlyniadau PISA yr wythnos diwethaf. Yn y pen draw, rydym i gyd am weld yr un peth: system addysg lewyrchus sy’n cyflawni ar gyfer ein dysgwyr ac yn arwain at wella deilliannau addysgol. Nid wyf yn eiddigeddus o sefyllfa Ysgrifennydd Cabinet, oherwydd credaf ein bod i gyd yn cydnabod bod cwmpas y gwaith sydd ei angen i wella safonau addysgol yn arwyddocaol. Fe ddaw drwy gydnabod yn gyntaf lle y ceir gwendidau yn ein system ac yna nodi ffyrdd y gallwn newid y system honno er gwell.

Rydym ni, ar yr ochr hon i’r Siambr, yn gweithio’n adeiladol gydag Ysgrifennydd y Cabinet i weithredu atebion ystyrlon i helpu i sicrhau canlyniadau gwirioneddol ar gyfer ein dysgwyr ac felly, ar gyfer ein cymdeithas. Felly, rwy’n annog yr Aelodau i gefnogi ein cynnig.

A gaf fi ddechrau drwy ddweud mai addysg yn amlwg yw un o’r rhoddion pwysicaf y gallwn eu rhoi i’n plant? Fel y cyfryw, mae’n rhaid i ni ei roi yn y modd cywir a sicrhau ei fod yn cyrraedd yn dda. Mae’r Rhaglen Ryngwladol Asesu Myfyrwyr—fel y dywedodd Darren, yr enw hir am y PISA byr, fel rydym bob amser yn ei adnabod—yn rhoi dull i ni o gymharu perfformiad myfyrwyr mewn darllen, mathemateg a gwyddoniaeth, ond dylem hefyd nodi nad yw’n ymwneud mewn gwirionedd â throsglwyddo’r wybodaeth y mae’r profion yn ymwneud â hi, mae’n ymwneud â sut rydym yn defnyddio’r wybodaeth honno. Mae’n ymwneud â meddwl yn feirniadol, yr ymchwiliad, yr atebion, y ffordd rydym yn cyfathrebu’r atebion hynny; mae’n ddarlun ehangach na chyflwyno gwybodaeth yn unig. Ac efallai fod angen i ni edrych ar yr agwedd honno ar ein system addysg pan fyddwn yn gwneud ein haddysgu.

Ond cyn i mi wneud sylwadau pellach ar PISA, efallai, nid wyf am golli golwg ar rai o’r llwyddiannau rydym wedi eu cael mewn gwirionedd, oherwydd nid wyf wedi clywed rhai o’r ffeithiau eto: ein bod wedi cael lefelau uwch nag erioed o berfformiadau TGAU yma yng Nghymru y llynedd. Yn fy etholaeth fy hun, yng Nghyngor Bwrdeistref Sirol Castell-nedd Port Talbot, cafwyd canlyniadau TGAU ar lefelau uwch nag erioed. Mae’r rhain yn ganlyniadau sy’n dangos bod ein myfyrwyr yn cyflawni’r cymwysterau rydym yn awyddus iddynt eu cyflawni, ac maent yn cyflawni cymwysterau a fydd yn eu cael i mewn i leoliadau ar gyfer swyddi neu addysg bellach ac uwch. Ac rydym yn gweld y safonau hynny’n cynyddu. Ac mae’n ymddangos ein bod wedi cymryd PISA—ac nid wyf yn mynd i’w ddifrïo—ond mae’n ymddangos ein bod wedi cymryd PISA fel yr unig fesur, heb ystyried, mewn gwirionedd, fod yna bethau eraill rydym yn eu cyflawni. Gadewch i ni gydnabod y pethau hynny hefyd.

Rwyf hefyd yn awyddus, efallai, i siarad am rai o’r rhaglenni rydym wedi eu rhoi ar waith. Fe edrychaf ar Her Ysgolion Cymru. Rydym wedi gweld y rhaglen honno’n gweithredu ac mae wedi bod yn llwyddiannus, ac rwyf am roi clod i Huw Lewis, a’i gwelodd yn cael ei gweithredu. Rhaid i mi ddweud fy mod ychydig yn siomedig ein bod yn ei gweld yn dod i ddiwedd ei hoes, a hoffwn ofyn i Ysgrifennydd y Cabinet a wnaiff hi edrych ar y cam nesaf, neu gam arall o’r rhaglen honno, oherwydd ei bod wedi cyflawni mewn ardaloedd. Rwy’n credu ei bod yn helpu’r athrawon a nodir drwy’r rhaglen gategoreiddio, mewn ysgolion lle y ceir categori is, coch, i allu elwa efallai ar brofiad ac arbenigedd pobl eraill. Ac rwy’n meddwl ei bod yn bwysig ein bod yn sicrhau, lle y ceir arferion da, ein bod yn rhannu’r arfer da hwnnw. A dyna beth a wnai.

Rwyf hefyd yn awyddus i dynnu sylw at y ffaith, wrth gwrs, fod y bwlch cyrhaeddiad rhwng y prydau ysgol am ddim a phrydau ysgol nad ydynt am ddim wedi lleihau, ac rwy’n meddwl bod Darren wedi sôn fod PISA wedi sylwi ar hynny mewn gwirionedd. Efallai ein bod yn rhoi rhesymau gwahanol amdano, oherwydd yr hyn a ddywedodd PISA, ond mae’r bwlch yn lleihau, ac mae yna gyflawniadau. Yr hyn rydym yn tueddu i’w anghofio, weithiau, pan fyddwn yn sôn am A* ac A* i C, yw bod pobl a gafodd D neu E wedi ennill rhywbeth na allent byth fod wedi’i ddisgwyl, os yw’r addysgu’n dda. Rydym yn codi’r platfform. Rydym yn anghofio’r gwerth ychwanegol a roddir i nifer o’n disgyblion yn ein system addysg, a bod y disgyblion hynny mewn gwirionedd yn rhagori ar eu potensial oherwydd peth o’r addysgu y maent yn ei gael. Rydym yn aml yn anghofio hynny. Am yn llawer rhy hir, rydym wedi gweithio yn ôl faint o A* y mae ysgol yn eu cael, nid yr hyn a gyflawnodd y plentyn, a yw’r plentyn wedi gwireddu eu potensial, ac a ydynt wedi rhagori ar eu potensial. Ac weithiau nid y canlyniadau rydym yn eu mesur yw’r pethau gorau bob amser. Mae angen i ni edrych ar sut rydym yn gwneud hynny, oherwydd ein bod mewn byd lle y ceir lefelau amrywiol, ac mae angen i ni ganolbwyntio ar bob lefel o’r system addysg a gweld beth y gallwn sicrhau y gellir ei gyflawni gan ein plant.

Mae gennyf amser, felly af yn ôl at raglen PISA, y gwn ei bod wedi cael sylw’n barod. Ac rwy’n cytuno â phawb; nid yw’r canlyniadau PISA hynny’n dderbyniol. Maent yn llawer is na’r hyn y byddem ei eisiau, nid ydynt yn rhoi Cymru lle rydym am iddi fod yn y farchnad fyd-eang, ac maent yn ein hatgoffa o’r daith sy’n dal i fod angen i ni ei theithio yn y maes hwnnw. Ac mae’r daith, mewn gwirionedd, yn debyg i’r daith yng ngwledydd eraill y DU, a welodd eu sgoriau’n disgyn mewn o leiaf ddau o’r pynciau hynny yr wythnos diwethaf. Rwy’n credu ein bod yn gwneud cynnydd yn y maes, ac fe welsom y cynnydd mwyaf yn y DU mewn mathemateg, er enghraifft. A allai hynny fod yn deillio o’r fframwaith rhifedd a gyflwynwyd? Daeth y fframweithiau llythrennedd a rhifedd i mewn o ganlyniad i rai o’r penderfyniadau a seiliwyd ar ganlyniadau 2009 a 2012. Felly, rydym yn cyflwyno rhaglenni.

Nawr, rydym hefyd—. Mewn gwirionedd, efallai fod Darren wedi bychanu mewn ffordd—o leiaf, teimlwn mai dyna a wnaeth—y newidiadau i’r cwricwlwm. Nawr, rwy’n credu mai Donaldson yw’r ffordd iawn, gan ei fod yn newid y ffordd honno o feddwl yn feirniadol, o ddatrys problemau, o edrych ar sut y gallwn gymryd gwybodaeth a’i defnyddio. Ymwneud â hynny y mae Donaldson, ac rwy’n credu mai dyna’r cwricwlwm ar gyfer yr unfed ganrif ar hugain. [Torri ar draws.] Wrth gwrs, Darren.

Diolch; rwy’n ddiolchgar i chi am dderbyn yr ymyriad. Ni wneuthum fychanu’r cwricwlwm newydd rydym yn ceisio ei gyflwyno yng Nghymru. Gofynnais yn unig am i ni oedi ac ystyried ai diwygiadau cwricwlaidd tebyg i’r rhai sydd wedi digwydd yn yr Alban, sydd wedi methu â chyflawni yn erbyn y mesur PISA, yw’r dull cywir yma yng Nghymru. Rwy’n credu bod angen i ni fyfyrio o ddifrif ar hynny.

Rwy’n meddwl bod y myfyrio a’r ystyried a wnaeth Donaldson—. Rwy’n credu ei bod yn bwysig ein bod ni, pan fuom yn ei drafod—fe ddywedais yn y drafodaeth a gawsom fod y rhan fwyaf o bobl mewn gwirionedd wedi derbyn nad Donaldson oedd y ffordd ymlaen ar y pryd. Rwyf am ein gweld yn symud ymlaen.

Rwy’n ymwybodol o’r amser, Lywydd, felly i orffen: mae gennym gyfeiriad teithio clir, gyda phwyslais ar arweinyddiaeth, pwyslais ar ragoriaeth athrawon, lles dysgwyr—gadewch i ni beidio ag anghofio hynny—tegwch ar gyfer ein dysgwyr, cydgyfrifoldeb a chyflwyno cwricwlwm ar gyfer yr unfed ganrif ar hugain fel y gall ein pobl ifanc fyw mewn byd sy’n perthyn i’r unfed ganrif ar hugain. Mae’r rhai sy’n gwybod am addysg yn gwybod nad yw polisïau o’r fath yn digwydd dros nos; maent yn cymryd amser i ymwreiddio ac rydym am sicrhau eu bod yn cael yr amser hwnnw. Felly, buaswn yn dilyn cyngor y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd. Buaswn yn awgrymu ein bod yn aros ar y llwybr ac yn parhau â’n taith i sicrhau y bydd gan ein plant a’n hwyrion yn y dyfodol system addysg dda.

Yn gyntaf, rhaid i mi ddweud nad yw’n rhoi unrhyw bleser i mi gael cyfrannu mewn dadl lle rydym unwaith eto yn trafod methiant rhyfeddol Llywodraeth Cymru i ddarparu system addysg o’r radd flaenaf yng Nghymru. Ar ôl torri addewid gan y Prif Weinidog a’i Lywodraeth Lafur, mae addysg yng Nghymru unwaith eto mewn sefyllfa enbyd. Ar ôl 10 mlynedd o dorri addewidion, mae degawd o dangyflawni wedi gadael Cymru yn llusgo ar ôl pob gwlad arall yn y Deyrnas Unedig, a Chymru sydd â’r gyfran fwyaf o ddisgyblion sy’n tangyflawni ar draws y Deyrnas Unedig.

Mewn gwyddoniaeth, mae Cymru’n llusgo ar ôl y gweddill o ran nifer y tangyflawnwyr, gyda’r gyfran uchaf o rai 15 oed yn gweithredu o dan lefel 2. Mewn mathemateg, mae Cymru yn parhau i dangyflawni’n ddifrifol o gymharu â’n cyfeillion yn Lloegr, Gogledd Iwerddon a’r Alban. Yn anffodus, yn y canlyniadau PISA—Rhaglen Ryngwladol Asesu Myfyrwyr—yr wythnos diwethaf roedd y gwledydd lleiaf fel Singapôr ac eraill ar frig y rhestr drwy’r byd, ac edrychwch lle rydym ni. Y bumed economi gyfoethocaf ac rydym yn is na safle 10. Nid ydym hyd yn oed yn y 10 uchaf. Yn anffodus, mae canlyniadau PISA yr wythnos diwethaf yn dangos bod 23 y cant o ddisgyblion 15 oed wedi cael eu diffinio fel tangyflawnwyr mewn mathemateg—bron i chwarter y myfyrwyr. Lywydd, mae’n gwbl annerbyniol. Mae cyfartaledd sgôr mathemateg Cymru hefyd yn sylweddol is na’r sgoriau o weddill y Deyrnas Unedig gyda gwahaniaeth o tua 15 pwynt prawf—sy’n cyfateb i tua hanner blwyddyn o addysgu ychwanegol—ac mewn darllen, mae perfformiad Cymru unwaith eto yn ddramatig o brin o berfformiad gwledydd eraill y DU. Mae’n sefyllfa warthus lle rydym bellach ar yr un lefel â gwledydd megis Hwngari a Lithwania.

Heddiw, diolch i Lywodraeth Cymru, mae dros un o bob pump o fyfyrwyr Cymru yn brin o’r sgiliau darllen gofynnol i weithredu yn y gweithle. Mae’r ystadegyn moel hwn yn pwysleisio graddau’r her sy’n wynebu pobl ifanc yng Nghymru, nid yn unig yn eu haddysg, ond ar gyfer datblygu’r sgiliau angenrheidiol addas ar gyfer ein cyflogwyr yng Nghymru. Wrth siarad â chyflogwyr mewn diwydiannau gwahanol, maent yn aml yn sôn wrthyf am bryderon eu bod yn ei chael yn anodd dod o hyd i raddedigion gyda’r sgiliau cywir neu brofiad gwaith iawn. Gyda’r canlyniadau PISA diweddaraf yng Nghymru, gallwch weld pam fod yn rhaid i’n system addysg wella. Yn gyntaf, mae’n rhaid i ni greu cymdeithas sydd wedi’i seilio ar lythrennedd uchel. Mae hyn yn hanfodol bwysig ar gyfer sbarduno diwygiadau economaidd cadarnhaol. Ar hyn o bryd, y duedd sy’n peri pryder yw bod lefelau darllen disgyblion Cymru yn atal cynnydd o’r fath. Bydd cyflwyno system addysg o’r radd flaenaf yn sicrhau canlyniadau eithriadol o gadarnhaol i’n heconomi ac mae’n hanfodol fod hyn yn cael ei gydnabod gan Ysgrifennydd y Cabinet a Llywodraeth Cymru gyda’i gilydd. Dyna pam ei bod yn hanfodol nad yw’r canlyniadau’n cael eu bychanu a bod Llywodraeth Cymru yn mynd i’r afael â hwy’n iawn.

Yn fy rhanbarth i yn Nwyrain De Cymru, mae gennym eisoes gynghorwyr etholedig o’r blaid Lafur yng Nghasnewydd yn dweud bod yn rhaid cymryd y canlyniadau hyn gyda—yn eu geiriau hwy—phinsiad o halen. Am jôc. Mae angen arholiadau Pisa arnynt hwythau hefyd yn ôl pob tebyg. [Chwerthin.] [Torri ar draws.] Gadewch i ni fod yn glir, mae rhethreg o’r fath yn annerbyniol ac ni allwn ganiatáu i genhedlaeth o fyfyrwyr Cymru gael eu colli. Rydym yn colli cenhedlaeth yma, Weinidog. Mae eich newid cwricwlwm—yn bendant dylai fod rhyw fath o fuddsoddiad yn ein hathrawon. Oherwydd yr hyn a wnaeth gwledydd eraill sydd wedi cyflawni yn y system addysg yw buddsoddi yn eu hathrawon. Deiliaid gradd dosbarth cyntaf yn unig sy’n cael addysgu athrawon, ac—nid oes gennyf amser, David, ond parhewch. [Chwerthin.]

Rwy’n gwerthfawrogi’r ffaith eich bod yn rhoi amser. A ydych yn cydnabod felly mai cyflwyno gradd Meistr mewn ymarfer proffesiynol i athrawon gan Lywodraeth Cymru yw’r cam cywir ymlaen i sicrhau bod yna gymhwyster ar y lefelau rydych yn sôn amdanynt mewn gwirionedd?

Rwy’n cytuno â chi y dylai athrawon fod yn hynod o gymwys i addysgu athrawon eraill. Mae’n hen ddywediad da iawn; rydych yn cael yr hyn rydych yn talu amdano. Car yw car, car yw Rolls-Royce a char yw Mini. Rydych yn talu’r pris gorau, a byddwch yn cael y canlyniad gorau. Beth bynnag, rwy’n cytuno; rhaid i ni fuddsoddi yn ein hathrawon. A bydd anwybyddu’r canlyniadau hyn, rhoi ein pennau yn y tywod, ond yn chwyddo’r sgandalau hyn rydym wedi bod yn dyst iddynt yn y system addysg yng Nghymru.

Lywydd, mae Llywodraeth Cymru wedi bod yn gyfrifol am addysg ers dros 17 mlynedd. Nid oes esgus, nid oes lle i guddio chwaith. Mae disgyblion, rhieni ac athrawon ledled Cymru yn haeddu gwell, a’r Ceidwadwyr yn unig sy’n mynd i allu ei gyflawni.

Oscar—cafodd hwyl arni y prynhawn yma. Wrth ymuno â’r ddadl hon, pan gawsom y datganiad PISA, mae’n debyg fy mod braidd yn swil o fod yn or-feirniadol oherwydd y ffordd y cafodd y datganiad ei fframio. Oedd, roedd y canlyniadau’n wael, oedd, roedd y duedd ar i lawr, ond roedd y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd wedi cyhoeddi’r adroddiad hwn a oedd yn dweud wrthym y dylem aros ar y llwybr, ac ni ddylem boeni am hynny a dylem ddal ati i wneud yr hyn roedd Llywodraeth Cymru yn ei wneud. Yn dilyn y sesiwn honno y sylweddolais nad oedd yna adroddiad, neu o leiaf nid fel yr awgrymwyd. Cefais hyd i’r adroddiad hwn, ‘Gwella Ysgolion yng Nghymru—Safbwynt OECD’, a gyhoeddwyd yn 2014 ac sy’n 143 tudalen o hyd. Rwy’n meddwl bod y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd ychydig yn araf gyda rhai o’r adroddiadau hyn. Rydym yn edrych ar ganlyniadau PISA 2015. Dyma’r tro cyntaf iddynt gael eu gweinyddu gan gyfrifiadur. Rwy’n credu y byddai’n ddefnyddiol efallai pe gallai’r Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd gyhoeddi eu cymariaethau’n gyflymach, ac fe wnaethant. Ond ar adroddiad 2014, tybed, mewn gwirionedd, a yw’r adroddiad hwn, neu beth bynnag yw’r cyfathrebiad y mae Llywodraeth Cymru wedi’i chael, yn llawer gwahanol mewn gwirionedd. Mae rhywfaint o gydbwysedd yn perthyn i’r hyn y mae’n ei ddweud—fe gymeraf ymyriad.

Diolch i chi am gymryd yr ymyriad. Mae yna adroddiad, nid yw wedi cael ei gyhoeddi eto, dyna’i gyd. A wnewch chi gydnabod, beth bynnag yw’r heriau rydym yn eu hwynebu, fod eich ateb chi, sef ailgyflwyno ysgolion gramadeg yng Nghymru, ond yn mynd i wneud pethau’n waeth?

Mae ein polisi ar ysgolion gramadeg yn un o nifer o bolisïau. Credaf ei bod yn wirioneddol annerbyniol i Lywodraeth Cymru ddefnyddio adroddiad na fydd yn ei rannu fel amddiffyniad yn erbyn yr hyn sydd—rwy’n meddwl bod pawb yn cytuno—yn set hynod o anfoddhaol o ganlyniadau PISA. Sut y gallwn ymateb yn synhwyrol i’r datganiad, neu gymryd rhan yn y ddadl ar delerau teg gyda’r Llywodraeth, os oes ganddynt adroddiad y maent yn ei ddyfynnu i’w hamddiffyn na all pobl eraill gyfeirio ato am nad yw wedi cael ei gyhoeddi? Nawr, roedd cyfres o sylwadau cytbwys yn yr adroddiad yn 2014; roedd yn cynnwys pethau cadarnhaol a phethau negyddol. Nodaf yn y gwelliant hwn heddiw mai’r gorau y gall y Llywodraeth ei ddweud yw:

‘bod nifer o bethau wedi’u rhoi ar waith bellach sy’n rhoi Cymru ar drywydd mwy addawol.’

Ac rwy’n siŵr y gallant ddewis a dethol a phan gaiff ei gyhoeddi byddwn yn gweld rhai sylwadau cadarnhaol, ond rwy’n amau y bydd yna lawer iawn o sylwadau negyddol hefyd.

Nodais sylwadau gan Syr Michael Wilshaw, pennaeth Ofsted yn Lloegr, pan gyhoeddwyd y canlyniadau hyn. Dywedodd fod Cymru a’r Alban yn tynnu perfformiad y DU i lawr. Ond aeth yn ei flaen a dweud bod addysg yng Nghymru yn talu’r pris am roi’r gorau i brofion asesu safonol. Mae’n dweud:

Rwy’n cofio pan gafodd Llywodraeth Cymru wared ar yr holl fesurau atebolrwydd sydd gennym yn Lloegr—TASau, profion ac yn y blaen—ac roedd hynny’n drychinebus, yn gwbl drychinebus ac mae addysg yng Nghymru yn talu’r pris am hynny.

Rwy’n credu y dylem gymryd y geiriau hynny o ddifrif, ac rwy’n clywed am y newidiadau yn y cwricwlwm. Rwy’n meddwl tybed a yw’r newidiadau hynny yn y cwricwlwm fel y cawsant eu hawgrymu gan y Llywodraeth—fod y newidiadau yn mynd i wrthdroi perfformiad addysgol Cymru—neu mewn gwirionedd a ydynt yn rhan o duedd a welwn yn y perfformiad sy’n dirywio. Rwy’n sylwi ar y cymariaethau a wnaed â’r dull yn yr Alban, lle rydym wedi gweld efallai sut y mae hwnnw bellach yn effeithio ar eu canlyniadau PISA, a’r modd y mae Cymru a’r Alban yn gwyro’n gynyddol i ffwrdd o berfformiad addysg Lloegr, lle y cafwyd tuedd o welliant mewn gwirionedd mewn rhai ardaloedd, yn enwedig Lundain—[Torri ar draws.] Nid wyf am gymryd ymyriad arall—lle y maent wedi cael perfformiad cryf iawn yn wir. Tybed, mewn gwirionedd, a oes rhywbeth i Gymru ei ddysgu o hynny. Cawsom gan Blaid Cymru y gymhariaeth y byddem yn symud y stadiwm i wneud hynny, a byddai’n well ganddynt hwy ddiswyddo’r rheolwr. A dweud y gwir, yn lle hynny, pam na wnawn ni ailymuno â’r gynghrair a chael rhywfaint o atebolrwydd mewn gwirionedd drwy asesu beth yw perfformiadau ysgolion a chyhoeddi’r data yn hytrach na’i guddio?

Bûm yn trafod hyn gyda’r Ysgrifennydd addysg, ond mae hi’n dweud na ddylid defnyddio canlyniadau cyfnod allweddol 2 heblaw fel cymorth i edrych ar sut y mae disgyblion penodol yn ei wneud. Mae hi’n hapus, er clod iddi, i ddefnyddio’r canlyniadau PISA er mwyn asesu sut y gall y system fod yn newid, ac mae’n dweud wrth athrawon y dylent fod o ddifrif yn eu cylch. Mae Llywodraeth Cymru hefyd yn cyhoeddi cymariaethau rhwng cynghorau lleol. A fyddai’n anghywir i’r cynghorau hynny edrych ar ganlyniadau cyfnod allweddol 2 eu hysgolion cynradd, er enghraifft, er mwyn eu gwneud yn atebol ac i geisio ysgogi gwelliant? Ac os yw’n iawn—[Torri ar draws.] Na, ni wnaf. Ac os yw’n iawn i gynghorau wneud hynny, pam ei bod yn anghywir i rieni wneud hynny? Pam y dylai’r data hwn gael ei fygu a’i ganiatáu yn unig ar gyfer Gweinidogion a swyddogion y Llywodraeth a’r rhai yn y fiwrocratiaeth, yn hytrach na’i ryddhau fel y gall pobl eraill farnu, ac fel eu bod yn gwybod, pan fydd ysgolion yn llwyddo, y bydd yn cael ei hysbysebu, ac felly pan fyddant yn methu, byddant yn gwybod na fydd yn cael ei gelu? Pe bai gennym y system honno, efallai y byddem mewn gwirionedd yn dechrau troi’r canlyniadau hyn o gwmpas.

Rwy’n croesawu’r cyfle i gyfrannu at y ddadl hon heddiw ar gynnig sydd, er tegwch, ond yn tynnu sylw at yr hyn sy’n amlwg, mewn gwirionedd. Roedd canlyniadau PISA yr wythnos diwethaf yn destun siom enfawr, ac rwy’n meddwl bod yr holl Aelodau ar draws y sbectrwm gwleidyddol yn y Siambr hon—. Mae David wedi gwneud y pwynt heddiw ynglŷn â pha mor anfoddhaol a gofidus, buaswn yn awgrymu, oedd y canlyniadau hynny, oherwydd rydym wedi cael Gweinidog ar ôl Gweinidog yn dod i’r Siambr hon o’r Blaid Lafur, sydd wedi bod yn Ysgrifenyddion Cabinet neu Weinidogion am 17 mlynedd cyntaf datganoli, ac yng ngoleuni perfformiadau gwael yn y gorffennol, maent wedi rhoi geiriau o sicrwydd i’r Siambr hon. Rwyf am ailadrodd rhai o’r geiriau hynny o sicrwydd a roddwyd, yn gyntaf gan Leighton Andrews, a siaradodd yn 2010 am onestrwydd, arweiniad ac ymagwedd newydd tuag at atebolrwydd. Ac fe osododd nod i fod yn y 20 uchaf Roedd hynny’n uchelgeisiol, ond o leiaf roedd yn nod i’r holl Lywodraeth weithio tuag ato. Ni allwch feirniadu neb am fod yn uchelgeisiol, ac yn sicr dylai Llywodraeth sy’n eistedd yma yn ychydig fisoedd cyntaf ei thymor fod yn gosod nodau clir o ran yr hyn y mae am ei gyflawni pan fydd y set nesaf o ganlyniadau PISA yn cael eu cymryd yn 2018. Dyna yw ein gwaith fel yr wrthblaid yn awr—ceisio deall yn union i ble y mae’r Llywodraeth yn mynd, yn wyneb y canlyniadau a gawsom yr wythnos diwethaf, gyda’u polisi addysg. Rydym wedi gweld Her Ysgolion Cymru yn cael ei roi naill ochr, cynllun a oedd yn gonglfaen i her addysg yr Ysgrifennydd Cabinet/Gweinidog blaenorol, gawn ni ddweud, i ysgolion, ac eto mae hwnnw wedi cael ei wthio naill ochr am nad yw’n cyd-fynd â diben yr Ysgrifennydd Cabinet newydd—a dyna yw eich rôl chi, yn amlwg, sef gosod allan strategaeth addysg y Llywodraeth hon. Rwy’n gobeithio y bydd Ysgrifennydd y Cabinet, wrth ymateb i’r ddadl hon, yn taflu rhagor o oleuni ar y daith ymlaen yn awr a fydd yn sicrhau mewn gwirionedd fod ein safonau yn symud i fyny tabl y gynghrair, oherwydd rydym yn dal i fod y tu ôl i ble roeddem yn 2010, gyda darllen a gwyddoniaeth yn syrthio ar ei hôl hi, a mathemateg—gwelliant i’w groesawu, ond doedd ganddo unman arall i fynd, i fod yn onest gyda chi. Os mai dyna mae’r Blaid Lafur yn ei ddathlu, rydym yn dal i fod y tu ôl i ble roeddem yn 2006 mewn mathemateg. Felly, go brin fod hynny’n rheswm i longyfarch. Er tegwch i Huw Lewis, a oedd yn eistedd ar y fainc flaen yma, yn yr union gadair honno, fe ddywedodd:

Rwy’n disgwyl gweld effaith ein diwygiadau yn cael eu hadlewyrchu yn y set nesaf o ganlyniadau. Maent yn uchelgeisiol ac rwy’n credu y byddant yn cael effaith barhaol, gynaliadwy a chadarnhaol ar addysg yng Nghymru.

Dyna oedd ei eiriau, a bod yn deg, ac fe wnaethom ei gredu, a chredu y byddai’r diwygiadau hynny’n gwneud y—[Torri ar draws.] Fe gymeraf yr ymyriad mewn munud, Lee—gwahaniaeth a fyddai’n arwain at wella safonau ysgolion, a phan gawn ein meincnodi yn erbyn y 0.5 miliwn o ddisgyblion ar draws y byd sy’n sefyll y profion hyn mewn 72 o wledydd, byddai Cymru’n dechrau gwneud yn well. Fe gymeraf yr ymyriad.

Rwyf eisiau gwneud y pwynt ein bod wedi gwella mewn mathemateg. Rwy’n credu ei bod ond yn deg i chi gydnabod bod rhywfaint o gynnydd wedi’i wneud.

Mae’n ddrwg gennyf os nad ydych wedi bod yn gwrando o bosibl, ond yn llythrennol 10 eiliad yn ôl, fe wneuthum yr union bwynt hwnnw, do, ac yn wir ni allai fod wedi mynd yn llawer is, felly os mai dyna beth y mae’r Blaid Lafur yn ei ddathlu ynglŷn â’u strategaeth ar gyfer addysg, yna druan â chi, oherwydd, fel y dywedais yn fy sylwadau, rydym yn dal i fod ar ôl mewn mathemateg o gymharu â ble roeddem yn 2006.

Felly, rwy’n mynd yn ôl at y gambit agoriadol a wneuthum yn fy sylwadau agoriadol: mae’r Llywodraeth hon ar ddechrau ei mandad. Erbyn hyn mae yna brawf newydd yn dod yn bendant yn 2018, set newydd o brofion PISA, a bydd disgyblion ledled Cymru yn sefyll y profion hynny. Yn sicr, fe gawn rywfaint o eglurder ynglŷn â sut y mae’r Llywodraeth yn disgwyl i addysg yng Nghymru berfformio a’r nodau y bydd Ysgrifennydd y Cabinet yn eu gosod ar gyfer addysg yng Nghymru.

Mae’n rhaid i mi ddweud—. Ac rwy’n gresynu na chymerodd Llyr yr ymyriad oherwydd soniodd am—wyddoch chi, nid ydych yn newid y tîm, nid ydych yn symud y stadiwm mewn gwirionedd: rydych yn diswyddo’r rheolwr. Wel, rhaid i mi ddweud wrthych, Llyr, rydych wedi bod yn cadw’r rheolwr yn ei le yma, ydych wir. Rydych yn pleidleisio dro ar ôl tro dros gadw’r rheolwr yn ei le.

A dydd Sadwrn diwethaf—roeddem yn dathlu, neu’n cydymdeimlo, yn dibynnu pa ffordd rydych am edrych arno—seithfed pen-blwydd y Prif Weinidog yn ei swydd. Yn briodol, nododd fod addysg yn elfen hanfodol ar gyfer gyrru Cymru ymlaen a grymuso cymunedau ar hyd a lled Cymru. Defnyddiodd y geiriau ‘yr allwedd i lwyddiant’. Nid oes ganddo’r allwedd hyd yn oed, heb sôn am wybod ble i roi’r allwedd yn y drws mewn perthynas â’r mater yma, gan fod y perfformiad, o hyd ac—Duw, rwyf wedi eu cael i gyd ar eu traed—o hyd ac o hyd—[Chwerthin. ] Fe gymeraf Rhianon, os caf, felly, am eich bod chi wedi cael cyfle—.

Diolch. A wnewch chi gydnabod, pan ddywedwch fod canlyniadau mathemateg yn waeth, eich bod yn siarad am brosesau system y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd, ac a wnewch chi gydnabod y gwaith caled y mae athrawon ar hyd a lled Cymru wedi ei wneud i wella data lefel 2 ac uwch ar y TGAU mewn gwirionedd? Maent wedi gwella ac maent yn parhau i wella, fel y mae Safon Uwch yn parhau i wella ac rydych yn dwyn anfri ar yr holl gynnydd hwnnw. Mae gennym lawer i’w ddathlu ar y daith ymlaen a’r—[Torri ar draws.] Os nad oes ots gennych—mae’r Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd eu hunain—

Ymyriad yw hwn ac rydych wedi gwneud eich ymyriad—

Ac mae’r Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd wedi cydnabod—

Na. Andrew R.T. Davies.

Rwy’n gresynu eich bod wedi defnyddio’r gair ‘anfri’. Y bore yma, teithiais i dair ysgol ar draws fy rhanbarth i ddathlu’r Nadolig gyda’r plant yno a’r athrawon a’r rhagoriaeth sy’n digwydd yn yr ysgolion hynny, ond ni allwch—. [Torri ar draws.] Beth rydych yn ei ddweud am amser? Ni allwch wadu record druenus addysg yng Nghymru pan fydd yn cael ei meincnodi rhwng 72 o wledydd ar draws y byd a 0.5 miliwn o—. A darllenais y dyfyniadau—nid gwleidyddion y gwrthbleidiau sydd wedi gosod y meincnodau hyn a gosod y nodau hyn. Leighton Andrews, y cyn Weinidog, a Huw Lewis, y cyn Weinidog yw’r rhain—eich cyd-Aelodau chi eich hunain. Felly, Llafur sydd wedi methu; nid y proffesiwn, nid y disgyblion. Ac fel y dywedodd fy llefarydd addysg yn gynharach, pan edrychwch ar record Llafur mewn Llywodraeth, gallwch fynd yn ôl i’r dechrau ar gychwyn datganoli ac Ysgrifennydd y Cabinet, Jane Davidson a’r nodau a osodwyd ganddi hi. [Torri ar draws.] Rwyf wedi rhoi ymyriad—rydym ar chwe munud—felly clywsom yr hyn a oedd gennych i’w ddweud. Yn hytrach na phwyntio bys at yr wrthblaid, buaswn yn gofyn i chi bwyntio bys at eich mainc flaen a’ch Prif Weinidog a holi mwy iddo ef a oes ganddo ateb ar gyfer addysg yng Nghymru. Rwy’n gobeithio y byddwch yn cefnogi’r cynnig ar y papur trefn sydd mewn gwirionedd yn cyfeirio at yr hyn sy’n digwydd pan fydd addysg Cymru yn cael ei meincnodi’n rhyngwladol.

Rwyf am ddatgan buddiant fel rhywun sydd â 25 mlynedd o brofiad, yn yr ystafell ddosbarth a’r tu allan i’r ystafell ddosbarth, mewn addysgu. Os awn yr holl ffordd yn ôl at 1997, rwy’n meddwl ei fod yn beth cadarnhaol iawn fod y Llywodraeth Lafur wedi deddfu i ddod â maint dosbarthiadau i lawr i 30. Ond mewn gwirionedd, ers 1999, rwy’n meddwl mai’r hyn sydd gennym yng Nghymru yw etifeddiaeth o fethiant. Mae pob Gweinidog addysg yn amlwg—yn amlwg—wedi gwneud cam â phlant yng Nghymru. Rwy’n eithaf anhapus gyda llawer o drafodaeth am dargedau ac yn y blaen, oherwydd yn aml iawn mae targedau ond yn rhoi bwledi i wleidyddion gael dadleuon fel hyn, ac rydych yn dyfynnu canrannau ac yn y blaen. Rwy’n credu mai’r hyn sydd angen i ni ei wneud yw tynnu gwleidyddiaeth allan o’r ystafell ddosbarth. Yr hyn sydd angen i ni ei wneud yw gofyn i ni ein hunain: beth rydym ei eisiau gan ein system addysg? Beth yw ein dymuniad? Beth yw rhagoriaeth? Gadewch i ni ddiffinio’r hyn a olygwn wrth hynny. Beth yw safonau uwch? Beth rydym yn ei olygu mewn gwirionedd?

I mi, dechreuodd y pydredd mewn addysg mewn gwirionedd pan gyflwynodd y Ceidwadwyr y farchnad i mewn i’r system. Fe roddaf enghraifft i chi: cyrff dyfarnu’n cystadlu—

[Anghlywadwy.]—Neil—

Gallaf ildio, os hoffwch.

Nid oes cais. Oes, mae cais i ildio.

Ers datganoli, y Blaid Lafur, gyda’ch plaid chi a’r Rhyddfrydwyr, sydd wedi rhedeg addysg yma yng Nghymru, ac mae ganddynt gyfrifoldeb am y canlyniadau hyn. Nid wyf yn hollol siŵr o ble rydych yn cael y Ceidwadwyr.

Iawn. Rwy’n dod at hynny. Y syniad o’r farchnad—. Er enghraifft—. Rhoddaf enghraifft i chi ynglŷn â chyrff dyfarnu. Mae gennych nifer o gyrff dyfarnu i gyd yn cystadlu am fusnes. Beth yw’r peth naturiol i’w wneud? Gwneud pasio’n haws. Ac yna, pan fyddwch yn eistedd mewn ystafell ddosbarth gydag athrawon eraill, byddwch yn dewis y bwrdd lle rydych yn fwyaf tebygol o gael llwyddiant. Dyna’r broblem gyda’r farchnad. [Torri ar draws.] Nid wyf yn mynd i ildio rhagor yn awr.

Yr hyn yr hoffwn ei weld yw comisiwn ar gyfer—[Torri ar draws.]

Trefn. A gawn ni wrando ar yr Aelod, os gwelwch yn dda?

Yr hyn yr hoffwn ei weld yw comisiwn ar gyfer addysg, oherwydd, gyda’r ewyllys gorau yn y byd, nid ydych yn mynd i ddatrys problemau’r system addysg dros y pum mlynedd nesaf. Felly, yr hyn sydd angen i chi ei wneud yw eistedd gyda phobl o bob plaid wleidyddol, athrawon o bob rhan o Gymru, yr holl sectorau gwahanol, a thrafod beth y mae pobl ei eisiau a lle rydym eisiau mynd. O ran bod yn athro, mae’n syml iawn, mewn gwirionedd: adeiladau da, adnoddau a gadael i athrawon addysgu. Yr hyn y gallem ei gael yw system o fentora yn lle archwiliad cosbol. Mae arnom angen mwy o fuddsoddiad mewn anghenion addysgol arbennig. Cerddoriaeth, drama ac addysg gorfforol, ni ddylid eu torri, dylid buddsoddi ynddynt.

Rwy’n meddwl y dylem fod yn radical hefyd, o ran torri maint dosbarthiadau, gan fy mod yn cefnogi torri maint dosbarthiadau mewn gwirionedd. Yr hyn y dylem edrych arno yw, nid un neu ddau—os ydym am ganlyniadau go iawn, dylem fod yn ystyried torri maint dosbarthiadau i 20 neu 15, fel sydd ganddynt yn y Ffindir.

Dim ond un peth arall mewn perthynas ag addysg yn gyffredinol. Os edrychwch ar y system troseddau ieuenctid, un peth na all ynadon a barnwyr ei wneud yw rhoi amser ychwanegol ar gyfer dysgu. Os edrychwch ar garchardai, mae problemau enfawr yno hefyd gyda llythrennedd. Yn y bôn, mae ysgolion wedi gwneud cam â phobl mewn gwirionedd. Os edrychwch ar 20 y cant o’r bobl nad ydynt yn gallu darllen yn iawn, y bobl sy’n methu disgrifio’u hunain yn iawn yn ysgrifenedig a dweud beth y maent ei eisiau, wyddoch chi, mae’n sgandal go iawn.

I orffen, rwyf hefyd yn awyddus i dynnu sylw yn fyr iawn at sgandal athrawon cyflenwi yn cael cyflogau tlodi, tra bo gennych asiantaethau fel New Directions yn elwa ar ganran enfawr. Yr hyn y mae hynny’n ei wneud mewn gwirionedd yw mynd â miliynau ar filiynau o bunnoedd allan o’r system addysg a ddylai gael ei fuddsoddi yn ein plant ac yn ein hysgolion. Diolch yn fawr, diolch i chi.

Galwaf ar Ysgrifennydd y Cabinet dros Addysg, Kirsty Williams.

Diolch i chi, Lywydd. Rydym wedi cael wythnos gyfan ers i’r canlyniadau PISA gael eu cyhoeddi, ond nid yw hynny’n eu gwneud yn haws i’w treulio. Fe danlinellaf yr hyn a ddywedais ddydd Mawrth diwethaf. Mae’r canlyniadau yn siom enbyd; yn syml nid ydynt ddigon da. Nid ydym eto wedi cyrraedd lle y byddai unrhyw un ohonom—yn rhieni, gwneuthurwyr polisi, athrawon a disgyblion—eisiau bod. Fel y dywedais, unwaith eto, ddydd Mawrth diwethaf, nid oes dim y gall unrhyw un ei ddweud yn y Siambr heddiw wneud i mi’n bersonol deimlo’n fwy siomedig nag wyf fi gyda’r canlyniadau hynny.

Mae’n berffaith naturiol i fynnu newidiadau ar unwaith yn dilyn canlyniadau siomedig fel y rhai a gawsom. Rwy’n derbyn hynny. Rwy’n deall hynny. Ond rwyf hefyd yn gwybod mai dyna’r peth olaf un sydd ei angen ar ddisgyblion, rhieni ac athrawon ar hyn o bryd. Gwn hynny, Mr McEvoy, oherwydd rwy’n treulio llawer iawn o fy amser yn siarad ag athrawon rheng flaen, penaethiaid, staff cymorth, rhieni a llywodraethwyr. Yr hyn sydd ei angen arnynt yw rhywun i wneud y penderfyniadau anodd, ond cywir. Maent angen Llywodraeth sy’n ddigon cryf i barhau â’r diwygiadau a fydd yn troi pethau o gwmpas, a’u blaenoriaethu.

Caiff profion PISA y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd eu parchu o gwmpas y byd, a hynny’n briodol, ni waeth beth y bydd rhai yn ei ddweud mewn Siambrau eraill. Felly, yr hyn y mae’n rhaid ei barchu hefyd yw dadansoddiad y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd. Roedd eu hadroddiad ar gyfer 2014 yn taflu goleuni ar system Cymru. Datgelodd ein cryfderau, ond nid oedd yn dal yn ôl ychwaith ynglŷn â’n gwendidau. Ers hynny, mae’r adroddiad hwnnw wedi arwain diwygiadau’r Llywodraeth ac wedi cefnogi’r blaenoriaethau a nodais, megis arweinyddiaeth. Wrth fabwysiadu’r rôl fel Ysgrifennydd y Cabinet, fe’u gwahoddais yn ôl i roi eu dadansoddiad annibynnol ar ein blaenoriaethau a’n cynnydd. Dyna’n union y math o ‘oedi ac ystyried’, Darren, y credaf eich bod wedi sôn amdano y prynhawn yma. Roedd eu neges i mi yn amlwg: rydym ar y trywydd iawn ac mae’n rhaid i ni gadw at ein cynlluniau uchelgeisiol. Byddaf yn gwrando ar y cyngor hwnnw.

Rwy’n gwerthfawrogi’r sylwadau y mae pobl wedi eu gwneud am y ffaith nad yw’r adroddiad ar gael ar hyn o bryd. Rwy’n disgwyl derbyn canfyddiadau llawn adroddiad y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd ym mis Chwefror, a byddaf, wrth gwrs, yn gwneud hwnnw’n gyhoeddus—

Darren Millar a gododd—

[Yn parhau.]—nid yn unig i’r Aelodau yma yn y Siambr, ond i’r byd ehangach.

Rwy’n ddiolchgar iawn i chi, Ysgrifennydd y Cabinet, am gadarnhau y byddwch yn sicrhau bod y ddogfen honno ar gael, ond yn sicr, cyn y ddadl heddiw, gallech fod wedi sicrhau bod peth, o leiaf, o’r crynodeb o’r canfyddiadau ar gael, sydd, yn amlwg, eisoes yn eich dwylo chi.

Mae gennym adborth cychwynnol gan PISA yn wir, ond nid wyf mewn sefyllfa i gyhoeddi hwnnw am mai eu hadroddiad hwy ydyw ac maent yn awyddus i gyhoeddi’r canfyddiadau llawn, a byddaf yn gwneud hynny ym mis Chwefror.

O ran y gwelliant, nid yw’r dyfyniad yn y gwelliant gan y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd yn ddyfyniad o’r adroddiad. Mae’n ddyfyniad o’r datganiad a gyhoeddwyd gan y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd yr wythnos diwethaf i’r cyhoedd. Dyna’r dyfyniad yn y gwelliant heddiw; nid yw’n ddyfyniad sydd mewn unrhyw adroddiad sydd eto i’w gyhoeddi. Mae yn y datganiad a ryddhaodd y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd yr wythnos diwethaf ar gyhoeddi’r PISA.

Mae adroddiad PISA cenedlaethol Cymru, a ysgrifennwyd gan y Sefydliad Addysg, yn nodi bod ein canlyniadau mathemateg a darllen yn sefydlog, ond nid yw sefydlog yn ddigon da. Ein sgoriau mathemateg, ers rownd ddiwethaf y PISA, a welodd y cynnydd mwyaf yn y DU ac o’r gwledydd sy’n perfformio ar lefel uwch a sgoriodd uwchlaw 450, pedair gwlad yn unig a welodd gynnydd mwy mewn mathemateg dros y cyfnod hwn. Mae’r Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd, yn eu datganiad, wedi dweud bod hyn yn galonogol. Mae’r Llywodraeth wedi rhoi’r fframwaith rhifedd ar waith yn llwyddiannus. Rydym wedi diwygio ein TGAU fel eu bod yn asesu’r sgiliau rydym eisiau i’n pobl ifanc eu cael ac sydd eu hangen yn ddirfawr ar ein heconomi. Rhaid i’r momentwm hwn barhau, a dyna pam rwyf wedi sefydlu rhwydwaith cenedlaethol newydd o ragoriaeth ar gyfer mathemateg, gan greu rhwydwaith sy’n cynnwys ysgolion, prifysgolion a’r consortia rhanbarthol yn gweithio gyda’i gilydd.

Y fframwaith llythrennedd cenedlaethol ochr yn ochr â’r profion darllen a rhifedd cenedlaethol yw’r sylfeini ar gyfer gwella llythrennedd a rhifedd. Mae’r rhain yn gosod disgwyliadau uchel, ond byddaf yn parhau i weithio gydag ysgolion a’r consortia i ganolbwyntio ar ddarllen, llafaredd a rhifedd. Rwy’n arbennig o awyddus i ni ystyried darllen a llafaredd. Rhaid i hynny ddigwydd cyn i’r plant fynd i’r ysgol mewn gwirionedd, a dyna pam, ar draws y Llywodraeth, rydym yn gweithio gyda rhieni ein plant ieuengaf un i’w helpu i ddatblygu’r sgiliau llafaredd y bydd eu hangen ar eu plant pan fyddant yn dechrau yn yr ysgol.

Roedd ein sgoriau gwyddoniaeth yn arbennig o siomedig ac mae llawer iawn o waith sy’n rhaid ei wneud. Yn ystod fy nghyfnod fel Ysgrifennydd y Cabinet, byddwn yn gwella ein perfformiad mewn gwyddoniaeth TGAU, wrth symud ymlaen gyda thrylwyredd. Nid wyf yn ymddiheuro am ddatgelu ffocws sinigaidd a llawer rhy gyfforddus ar BTEC. Roedd hon yn ffordd hawdd allan nad oedd yn arfogi ein pobl ifanc yn iawn.

Ysgrifennydd y Cabinet, a wnewch chi ildio?

Gwnaf wrth gwrs.

Diolch i chi am gymryd yr ymyriad. A wnewch chi hefyd ganolbwyntio ar wyddoniaeth yn y sector ysgolion cynradd, oherwydd os yw’r brwdfrydedd y bydd plant yn ei gael ar yr oedran hwnnw i’w symud ymlaen i’r sector nesaf yn bwysig, mae angen i ni ennyn brwdfrydedd ein hathrawon tuag at wyddoniaeth?

David, rydych yn gwneud pwynt da iawn, ac yn y flwyddyn newydd, byddaf yn gwneud cyhoeddiad pellach ar gynlluniau a chyllid a fydd yn targedu ac yn hyrwyddo datblygiad athrawon a rhagoriaeth dysgu mewn gwyddoniaeth a thechnoleg ar draws pob grŵp oedran.

Dangosodd y canlyniadau PISA y gallai ac y dylai Cymru wneud mwy i gefnogi disgyblion mwy abl a thalentog. Sgôr pwyntiau newydd wedi’i gapio, symud i ffwrdd oddi wrth BTEC a rhwydwaith newydd o ragoriaeth ar gyfer mathemateg: bydd pob un o’r newidiadau hyn, ac eraill rydym bellach yn eu cyflwyno, yn profi ein disgyblion er mwyn sicrhau bod pob un yn cyrraedd ei botensial llawn.

Croesawaf welliant Plaid Cymru y dylem fynd ar drywydd diwygiadau i’r cwricwlwm, addysg hyfforddiant cychwynnol i athrawon a datblygiad proffesiynol athrawon. Mae’r rhain yn ganolog i fy nghynlluniau. Mae hwn yn gyfraniad diwygiol sy’n edrych ymlaen, yn wahanol i welliant arall Plaid Cymru y mae’n well ganddo edrych yn ôl, yn anffodus, ac sy’n ceisio gwadu bod Llywodraeth Cymru’n Un wedi bodoli.

Clywais hefyd y gymhariaeth gyda diwygiadau’r Alban. Ydym, rydym yn dysgu gan yr Alban a systemau eraill, ond nid ydym yn eu dilyn yn slafaidd. Os oes gwersi i’w dysgu a pheryglon i’w hosgoi, yna credwch fi, fe wnaf hynny. Er enghraifft, rydym yn diwygio’r cwricwlwm yn sylweddol ochr yn ochr â diwygio’r drefn asesu. Mae un yn mynd law yn llaw gyda’r llall, a thrwy ein hysgolion arloesi rydym yn rhoi’r proffesiwn addysgu yng nghanol ein diwygiadau ac yn eu cefnogi gydag arbenigedd allanol. Rydym yn gosod disgwyliadau a chyfrifoldebau clir ar gyfer pob haen yn ein system.

Mae addysg gychwynnol i athrawon yn hanfodol i’n huchelgais, lle y bydd addysgu, wrth gwrs, yn addas ac yn barod ar gyfer system addysg ddiwygiedig, a dylai fod yn ddisgwyliad clir y bydd y rhai sy’n ymuno â’r proffesiwn yn ymroddedig i’w dysgu gydol oes proffesiynol a’u datblygiad proffesiynol eu hunain. Mewn byd sy’n newid yn gyflym, sut y gall unrhyw un ddysgu’r cyfan sydd i’w ddysgu ym maes addysg? Unwaith eto, byddwn yn edrych i weld beth y gallwn ei wneud i weithredu cymhwyster dwy flynedd a phedair blynedd.

Nid oes amheuaeth yn fy meddwl, Lywydd, fod arweinyddiaeth yn hanfodol ac yn sylfaenol i systemau addysg sy’n perfformio ar lefel uchel. Dyna pam, y mis diwethaf, y cyhoeddais sefydlu academi genedlaethol o arweinyddiaeth addysgol. Mae’n gam pwysig ymlaen ac yn cau bwlch a nodwyd gan adroddiad y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd yn 2014. Yn awr, yn fwy nag erioed, yn y cyfnod hwn o ddiwygio, mae ar Gymru angen arweinwyr cryf sy’n barod am yr her ac arweinyddiaeth ar bob lefel. Paul, rydych yn hollol gywir: rhaid i awdurdodau addysg lleol a chonsortia wneud eu rhan, fel y mae’n rhaid i lywodraethwyr. Fel y gwyddoch, rydym ar hyn o bryd yn ymgynghori ar ddiwygio cyfundrefnau llywodraethu—maes diwygio sydd, yn anffodus, wedi arafu yn y blynyddoedd diwethaf.

Lywydd, i grynhoi, nid oedd y canlyniadau PISA yn ddigon da, ond nid oes gennyf amser i wasgu dwylo mewn anobaith. Mae gwaith i’w wneud yn lle hynny. Nid oes unrhyw atebion hawdd, ond mae’n rhaid i ni ganolbwyntio ar arweinyddiaeth. Mae’n rhaid i ni ganolbwyntio ar ragoriaeth addysgu. Rhaid i degwch a lles fod wrth galon popeth a wnawn. Bu’n rhaid disgrifio canlyniadau PISA blaenorol fel galwad i ddihuno. Bellach nid yw Cymru yn y fan honno. Y gwir syml yw ein bod yn gwybod beth yw realiti ein sefyllfa. Rwy’n gwybod beth yw realiti ein sefyllfa. Rwyf hefyd yn gwybod i ble rydym yn mynd. Mae ein cenhadaeth genedlaethol yn ymwneud â diwygio addysg, ac mae’n un y byddaf fi a’r Llywodraeth hon yn ei chyflawni.

Galwaf ar Angela Burns i ymateb i’r ddadl.

Diolch i chi, Lywydd. Dywedodd David Rees fod addysg yn rhodd, ond rwy’n meddwl bod addysg yn hawl sylfaenol mewn gwirionedd. Oherwydd heb addysg dda sut y gall y plentyn dyfu’n oedolyn gydag addysg dda a chyda’r gallu i gyfrannu at eu bywydau eu hunain, at fywydau’r bobl y maent yn eu hadnabod ac yn eu caru, ac at fywydau ein gwlad? A sut y bydd ein gwlad yn tyfu ac yn datblygu? A sut y bydd ein diwylliant yn cael ei gynnal os nad oes gennym boblogaeth wedi’i haddysgu’n dda? Felly, rwy’n dweud bod addysg yn hawl.

Mae’r canlyniadau PISA wedi ein hatgoffa unwaith yn rhagor nad ydym ble y mae angen i ni fod. Neil McEvoy, hoffwn ddweud wrthych am ‘Y Wlad sy’n Dysgu’—mai yno y dechreuodd y cyfan fynd o chwith. Oherwydd os ydych yn cael gwared ar bob meincnod ac asesiad safonol, yna rydych yn gadael athrawon yn yr anialwch ar eu pen eu hunain yn y tywyllwch, heb sêr, heb secstant, heb gwmpawd, ac nid yw’n syndod pan ddaw golau dydd fod pawb mewn lle gwahanol iawn. Dyna beth ddechreuodd fynd o chwith.

Credaf fod gennym gyfle i unioni hynny. Credaf fod arnom angen arweinwyr ysbrydoledig. Mae arnom angen athrawon rhagorol, mae arnom angen cyfleusterau gweddus, ac mae arnom angen corff o fyfyrwyr ymrwymedig a hapus. Mae arnom angen cwricwlwm sy’n addas ar gyfer heddiw—cwricwlwm nad yw’n gaeth i’r 1950au, y 1960au, y 1970au neu’r 1980au, ond sydd mewn gwirionedd yn addas ar gyfer rhai 10 oed, rhai 14 oed a rhai 16 oed heddiw. Felly, nid oes gennyf broblem gyda’r ffaith ein bod wedi edrych ar Donaldson—mae llawer o rinweddau ynddo—ond credaf fod pwynt Darren Millar am oedi ac ystyried yn allweddol iawn, oherwydd mae’r Alban yn llithro, a rhai o’r gwledydd sydd bob amser wedi gwneud yn dda—Sweden, gwledydd eraill—heb fod yn gwneud cystal. Mae angen i ni edrych, mae angen i ni feincnodi. Felly, arweinwyr ysbrydoledig, athrawon rhagorol—a gadewch i ni fod yn glir, nid yw pob un o’n hathrawon yn ardderchog. Mae llawer ohonynt yn ardderchog, ond mae’r rhai nad ydynt yn llusgo’r lleill i lawr ac yn gwneud eu swyddi mor anodd. Rydym angen datblygiad proffesiynol parhaus, ysgolion y mae plant yn mwynhau mynd iddynt, system addysgol sy’n bachu eu sylw ac yn ei ddal drwy gydol eu taith ysgol gyfan, ac mae angen i ni allu meincnodi ac asesu. Gall Gwlad Pwyl ei wneud; gallwn ni ei wneud. Os gall unrhyw un ei wneud, yn sicr ddigon fe all y wlad hon wella ein system addysg.

Mae’n hollol bosibl mai Donaldson yw’r ffordd ymlaen, ond wyddoch chi, os ydych ar ffordd dywyll yn y nos ac rydych yn gwybod mai dyna’r ffordd ymlaen, ond eich bod yn sydyn yn cael cipolwg ar arwydd sy’n dweud y gallai fod clogwyn o’ch blaen, mae’r person doeth yn oedi ac yn gwneud yn siŵr mai dyna’r ffordd ymlaen. Nid ydym am ailadrodd ‘Y Wlad sy’n Dysgu’. Nid ydym am golli’r cyfle hwn. Pam? Oherwydd y peth tristaf yw plentyn neu berson ifanc sy’n gadael yr ysgol yn 16 oed heb ddigon o gymwysterau i fynd a chael y swydd y maent am ei gwneud, ni allant gael swydd sy’n ddigon da iddynt gael bywyd teuluol hapus, i gael eu plant eu hunain, i gael eu tŷ eu hunain, i wneud yr holl bethau rydym i gyd am eu gwneud—mynd ar wyliau, yr holl bethau eraill. A’r rheswm am hyn i gyd yw’r ffaith nad ydynt wedi cael addysg dda.

Lywydd, hoffwn ddweud un peth arall hefyd. Mae’n rhaid i ni gofio bod gan ychydig o dan chwarter ein plant, Weinidog, anghenion dysgu ychwanegol. Nid yw’n syndod. Nid yw’n syndod. Mae’n rhaid i ni eu cynnwys. Diolch.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn y cynnig heb ei ddiwygio? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.] Gohiriaf y bleidlais o dan yr eitem yma tan y cyfnod pleidleisio.

Gohiriwyd y pleidleisio tan y cyfnod pleidleisio.