Cwestiynau nawr gan lefarwyr y pleidiau. Llefarydd y Ceidwadwyr, Mohammad Asghar. 

Diolch, Lywydd. Weinidog, mae'r bwlch sgiliau cynyddol, yn enwedig ym maes sgiliau digidol, yn llesteirio gallu cwmnïau i ddod o hyd i'r gweithwyr y maent eu hangen. Mae gwyddoniaeth yn hanfodol i bobl sy'n ystyried gyrfa mewn meysydd megis TG, peirianneg a meddygaeth, ond mae un rhan o dair o ddisgyblion ysgol Cymru wedi osgoi TGAU gwyddoniaeth arbenigol, problem rydych wedi'i chydnabod eich hun. Pa gamau y byddwch yn eu cymryd i gynyddu nifer y disgyblion, yn enwedig merched, sy'n astudio gwyddoniaeth yn ein hysgolion?

Diolch yn fawr, Mohammad Asghar. Fe fyddwch yn gwybod ein bod yn hynod ymwybodol o'r angen i uwchsgilio ein gweithlu mewn meysydd lle mae cyflogwyr yn dweud wrthym fod prinder, a dyna pam fod gennym y strwythur a elwir yn bartneriaeth sgiliau rhanbarthol, a sefydlwyd i ofyn i'r cyflogwyr hynny fwydo i mewn i'r strwythurau, i ddweud, 'Beth yw'r sgiliau rydych yn chwilio amdanynt fel cyflogwyr?' Gwyddom eu bod wedi dod yn ôl atom ym mhob un o'r tair partneriaeth sgiliau rhanbarthol gan ddweud, 'Mae sgiliau digidol yn bwysig iawn. Mae angen inni godi lefel y sgiliau hynny'.

Bellach, rydym wedi darparu pot arian o £10 miliwn i golegau addysg bellach fel y gallant ymateb i anghenion cyflogwyr, a bydd sgiliau digidol, rwy'n siŵr, yn cael eu hadlewyrchu yn y bobl a fydd yn defnyddio'r pot hwnnw gan ddweud, 'Dyma sut rydym yn ymateb i anghenion y cyflogwyr.' Gwn fod yr Ysgrifennydd addysg wedi gwneud cryn dipyn o waith yn codi'r safonau mewn perthynas â sgiliau digidol yn ein hysgolion, a gwn ein bod yn gweithio'n galed iawn i sicrhau y bydd y cwricwlwm ysgol newydd yn adlewyrchu anghenion yr economi newydd.

Mae gan Lywodraeth Cymru darged o 100,000 o brentisiaethau newydd o ansawdd uchel. Credaf y byddai nifer y bobl ar brentisiaeth yng Nghymru yn cynyddu pe bai'r manteision a allai ddeillio ohonynt yn cael eu hegluro i bobl yn gynnar ac ar oedran cynnar hefyd. Mae gwybodaeth dda am yrfaoedd yn yr ysgol yn hanfodol, ond ceir problemau hefyd gydag ansawdd ac argaeledd cyngor ar yrfaoedd, gan gynnwys diffyg cynghorwyr gyrfaoedd hyfforddedig a diffyg gwybodaeth am brentisiaethau a hyfforddiant galwedigaethol gan staff yr ysgol. Beth y mae'r Gweinidog yn ei wneud i wella ansawdd cyngor ar yrfaoedd ac i sicrhau y caiff prentisiaethau eu hyrwyddo'n briodol yma yng Nghymru?

Credaf eich bod yn llygad eich lle; mae angen inni wneud mwy o lawer i sicrhau bod pobl yn deall bod prentisiaethau yn llwybr dilys i swyddi o safon. Mae gennym gyfres gyfan o fentrau sy'n ein cynorthwyo i geisio denu pobl, yn arbennig at rai o'r pynciau STEM y sonioch amdanynt yn gynharach, i sicrhau eu bod yn ymateb i'r hyn sydd ei angen ar yr economi. Felly, mae gennym gyfres gyfan o fentrau. Un o'r rhai gorau yw rhywbeth a elwir yn Rhowch Gynnig Arni, lle rydym yn gwahodd miloedd o blant ysgol, yn llythrennol, i brofi eu gallu i weithio ac i ymroi mewn ffordd fwy ymarferol gyda sgiliau galwedigaethol. Credaf fod hynny eisoes yn cael effaith, ond rydym yn ceisio gwneud mwy o lawer i gynorthwyo'r gwasanaeth gyrfaoedd yng Nghymru i sicrhau eu bod yn darparu'r sgiliau sydd ganddynt i'r ysgolion fel y gallant roi'r cyngor y soniwch amdano.

Mae 55 mlynedd wedi bod ers i Brif Weinidog y DU ar y pryd, Harold Wilson, rybuddio, er mwyn i'r wlad ffynnu, y byddai angen creu Prydain newydd yng ngwres gwynias chwyldro gwyddonol. Mr Wilson a ddywedodd hynny. Heddiw, mae newidiadau technolegol yn digwydd mor gyflym fel bod sgiliau'n newid yn gynt nag y gall addysgwyr ffurfiol ddal i fyny â hwy. Erbyn i gwricwlwm gael ei lunio a'i gymeradwyo gan y cyrff amrywiol ac erbyn i fyfyrwyr raddio yn y pen draw, efallai na fydd eu sgiliau digidol wedi dal i fyny â'r dechnoleg. Sut y bydd y Gweinidog yn sicrhau bod sefydliadau addysgol yng Nghymru yn dal i fyny â chyflymder newid yn y byd hwn?

Diolch. Rydych yn llygad eich lle; mae'n bryd inni ailystyried yr ymadrodd 'gwres gwynias technoleg' a'i addasu ar gyfer oes newydd. Rydych yn iawn; os oeddem yn credu bod hynny'n digwydd yn gyflym, credaf y bydd y cyfnod nesaf hyd yn oed yn gyflymach. Felly, rydych yn llygad eich lle; mae angen inni gael ymateb llawer mwy hyblyg i'r newidiadau a fydd yn digwydd. Felly, yn barod, bydd y sgiliau digidol rydym yn eu dysgu i'n plant wedi dyddio ymhen ychydig flynyddoedd. Dyna pam, yn gyntaf oll, y mae angen inni sicrhau bod y bobl sydd gennym, er enghraifft, yn ein colegau addysg bellach, yn ymwybodol o'r wybodaeth gyfredol, y wybodaeth ddiweddaraf, a bod ganddynt y math iawn o dechnoleg ac offer yn eu hysgolion, ac rydym yn helpu i ariannu peth o hynny. Ond hefyd, mae angen inni bwysleisio pwysigrwydd dysgu gydol oes, oherwydd oni bai bod pob un ohonom yn dechrau bod o ddifrif ynghylch dysgu gydol oes, credaf y byddwn mewn trafferth fel cenedl o ran sut rydym yn paratoi ar gyfer economi'r dyfodol.

Llefarydd Plaid Cymru, Llyr Gruffydd.

Diolch yn fawr. A yw Ysgrifennydd y Cabinet yn derbyn ei bod hi bellach yn argyfwng o ran ariannu ysgolion yng Nghymru?

Llyr, yr hyn rwy'n ei dderbyn, o ganlyniad i gyni parhaus, yw bod addysg yn gorfod gweithio mewn awyrgylch o gyllidebau cyfyngedig. Rwy'n cydnabod hynny a dyna pam rwy'n manteisio ar bob cyfle i ddarparu cymaint o arian ag y gallaf i'r rheng flaen.

Wel, nid oeddwn yn disgwyl ichi beidio â chydnabod hynny, a dweud y gwir, ond mae'r rheng flaen yn dweud yn hollol glir bellach fod yna argyfwng a'n bod wedi cyrraedd y pwynt hwnnw o argyfwng. Mae'n arwain at ddosbarthiadau mwy o faint, a gwn fod hynny'n rhywbeth nad ydych yn dymuno'i weld. Mae wedi arwain at orddibyniaeth ar gynorthwywyr addysgu, nad ydynt, yn aml iawn, yn cael eu talu'n briodol. Mae'n cael effaith andwyol ar y cwricwlwm, gyda llai o oriau cyswllt, athrawon yn gorfod dysgu amrywiaeth ehangach o bynciau, a rhai pynciau, yn wir, yn diflannu'n gyfan gwbl.

Tybed a ydych yn ystyried lefel sylfaenol o gyllid fesul disgybl yng Nghymru sy'n angenrheidiol er mwyn sicrhau bod pob plentyn yn derbyn addysg dda. Nid wyf am ofyn i chi beth yw'r lefel honno, ond rwy'n siŵr fod gennych, neu o leiaf rwy'n gobeithio bod gan y Llywodraeth ryw fath o syniad o ble mae'r llinell na ddylem fynd oddi tani ar unrhyw gyfrif. Yn wir, yn eu cynhadledd genedlaethol ym mis Tachwedd, dywedodd Cymdeithas Genedlaethol Prifathrawon Cymru nad yw arweinwyr ysgolion yn gwybod a oes digon o arian yn y system ysgolion mwyach ac roeddent yn galw am archwiliad cenedlaethol o gyllidebau ysgolion. Tybed a fyddech yn ystyried cynnal archwiliad o'r fath.

Rwy'n ymwybodol mai polisi Cymdeithas Genedlaethol y Prifathrawon yw cael fformiwla ariannu genedlaethol. Ar hyn o bryd, ni chredaf fod hynny'n briodol. Mae gennym system addysg amrywiol yng Nghymru, boed hynny'n ddarparu addysg mewn ysgol wledig fach iawn lle mae'r costau, yn amlwg, yn uwch, neu'n ddarparu addysg i gymuned ddifreintiedig iawn, lle y gwyddom fod angen inni ddarparu adnoddau ychwanegol er mwyn cefnogi'r plant hynny. Rydym ni, fel Llywodraeth, wedi ceisio ein gorau glas yn rowndiau cyllido'r cyllidebau diweddar i amddiffyn gwariant llywodraeth leol, gan mai dyna ble mae'r rhan fwyaf o ysgolion yn cael eu hadnoddau, drwy'r grant cynnal refeniw. Yn ychwanegol at hynny, rwyf fi, fel y Gweinidog addysg, wedi cynyddu'r swm o arian sy'n mynd i mewn i'r grant datblygu disgyblion, er gwaethaf ein hamgylchiadau anodd. Rydym hefyd wedi nodi arian i gynorthwyo'r broses o leihau maint dosbarthiadau yn yr ardaloedd lle y gwyddom y bydd hynny'n gwneud y gwahaniaeth mwyaf. Mae pob awdurdod lleol wedi elwa o'r buddsoddiad hwnnw.

Ond mae'r darlun o ran cyllido yn un dryslyd iawn, onid yw, pan edrychwch, er enghraifft, ar sut y mae'r Llywodraeth yn ariannu addysg. Mae peth arian yn mynd i gonsortia ac mae peth arian yn mynd i awdurdodau lleol—mae peth ohono'n mynd i awdurdodau lleol drwy'r grant cynnal refeniw, mae peth ohono'n mynd i awdurdodau lleol drwy grantiau, mae peth yn mynd yn syth i ysgolion, ac wrth gwrs, mae gennym 22 o awdurdodau lleol yng Nghymru, sydd, yn y bôn, yn golygu 22 o fformiwlâu gwahanol, ac o bosibl, loteri cod post o ran faint o arian sy'n cael ei wario ar bob plentyn yn dibynnu ar ble maent yn byw.

Y gwir, wrth gwrs, yw bod y gyllideb addysg wedi gostwng eleni. Rydym wedi gweld adroddiadau diweddar hefyd sy'n dweud bod cyllid chweched dosbarth wedi gostwng un rhan o bump dros y chwe blynedd diwethaf, a hyd yn oed heddiw, ceir adroddiadau o £4 miliwn yn cael ei seiffno o addysg a thuag at yr ardoll brentisiaethau. Felly, onid ydych yn credu ei bod hi'n bryd dod â phawb at ei gilydd, o leiaf—yr holl randdeiliaid: y cynghorau, y consortia, yr athrawon, y rhieni a'r disgyblion—er mwyn edrych eto ar sut y mae ysgolion Cymru yn cael eu hariannu?

Wel, Llyr, rydych yn gywir; mae ysgolion unigol yn cael eu hariannu mewn sawl ffordd. Rwy'n parhau i gredu mai awdurdodau lleol sydd yn y sefyllfa orau i nodi angen yn eu hardal leol ac i ymateb yn unol â hynny. Roeddwn yn ddiolchgar iawn i dderbyn sicrwydd gan Debbie Wilcox, arweinydd Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru, y byddai awdurdodau lleol yn parhau i flaenoriaethu cyllid mewn addysg. Lle rydym yn pryderu efallai nad yw'r arian hwnnw'n cyrraedd y rheng flaen, mae swyddogion yn rhan o'r trafodaethau hynny gyda chonsortia rhanbarthol ac awdurdodau addysg lleol unigol. Fel rwyf wedi'i ddweud o'r blaen, os oes gan bobl bryderon ynghylch y ffordd y caiff gwariant tybiannol addysg ei gyfrifo ar gyfer y grant cynnal refeniw, mae Ysgrifennydd y Cabinet dros lywodraeth leol a minnau wedi dweud ein bod yn fwy na pharod i edrych ar y data hwnnw. Ond mae dealltwriaeth rhyngom ni a llywodraeth leol yng Nghymru na fydd hynny'n cael ei orfodi arnynt. Mae'n rhaid iddynt ddod at y bwrdd i ofyn hynny i ni, ond rydym yn barod i weithio gyda hwy os ydynt yn teimlo mai nawr yw'r amser i ddiweddaru'r data o ran cyfrifiadau ar gyfer addysg yn y grant cynnal refeniw.

Llefarydd UKIP, Michelle Brown.

Diolch, Lywydd. Ysgrifennydd y Cabinet, gan mai chi sydd â chyfrifoldeb cyffredinol am y system addysg yng Nghymru, eich cyfrifoldeb chi, yn y pen draw, yw sicrhau bod arian cyhoeddus yn cael ei ddefnyddio'n briodol er budd plant a phobl ifanc yng Nghymru. Sut rydych yn monitro'r modd y mae cyllidebau addysgol yn cael eu defnyddio gan awdurdodau lleol, ysgolion a chonsortia?

Fe'ch cyfeiriaf at yr ateb a roddais i Llyr Huws Gruffydd. Rydym yn cael trafodaethau manwl gydag awdurdodau lleol unigol, gyda CLlLC a chyda'r consortia rhanbarthol. Os nad ydym argyhoeddedig fod yr arian yn cael ei ddyrannu mewn ffordd sy'n foddhaol i ni, bydd swyddogion yn gweithio gyda'r sefydliad hwnnw i ddarparu eglurder ac rydym yn gweithredu'n unol â hynny.

Diolch am eich ateb, Ysgrifennydd y Cabinet. Efallai eich bod yn ymwybodol fod y BBC wedi adrodd heddiw fod oddeutu £4 miliwn yn cael ei dynnu o gyllidebau ysgolion er mwyn talu am ardollau prentisiaethau awdurdodau lleol i Lywodraeth y DU. Maent hefyd yn adrodd, er bod rhai cynghorau yn talu'r ardoll hon o'r gyllideb gyffredinol, fod 13 ohonynt yn ei thalu allan o'r gyllideb ysgolion. Ymhlith y cynghorau sy'n ei thalu allan o'r gyllideb gyffredinol, mae'n bosibl yr effeithir ar eu cyllideb addysgol oni bai bod y cyngor wedi'i chlustnodi. Gwn mai treth y DU yw'r ardoll brentisiaethau, ac nad oes gennych chi a Llywodraeth Cymru reolaeth drosti o gwbl, ond a allwch ddweud wrthym pa effaith y mae talu'r ardoll brentisiaethau yn ei chael ar gyllidebau ysgolion a lefelau staff ysgolion?

Mae'r Aelod yn llygad ei lle; nid yw'r ardoll brentisiaethau yn rhywbeth y mae gennym reolaeth arni yn Llywodraeth Cymru. Rydym wedi codi ein pryderon, fel Llywodraeth, gyda San Steffan, o ran sut y mae'r ardoll brentisiaethau yn gweithio. Mae swyddogion yn cyfarfod yn rheolaidd i godi pryderon gyda'r Adran Addysg ar faterion sy'n ymwneud â phrentisiaethau, a deallwn fod swyddogion yn yr Adran Addysg—[Torri ar draws.]

Nid oes arnom angen act gefnogi gan Darren Millar i'r Gweinidog.

Deallwn fod swyddogion yn yr Adran Addysg wrthi'n adolygu gweithrediad yr ardoll brentisiaethau ac—[Torri ar draws.]

Mae'n ddrwg gennyf, Ysgrifennydd y Cabinet, ond bellach mae gennym un o'ch cyd-Ysgrifenyddion y Cabinet yn ymuno, felly gadewch i ni roi'r gorau iddi a gadael i Ysgrifennydd y Cabinet barhau.

Fel roeddwn yn ceisio'i ddweud, Lywydd, rydym yn cynnal trafodaethau gyda'r Adran Addysg yn San Steffan ynghylch gweithrediad yr ardoll brentisiaethau. Mae gwir angen sicrhau bod effaith yr ardoll ar y rhaglen brentisiaethau yng Nghymru cyn lleied â phosibl. Rwy'n deall pam ei bod hi mor rhwystredig fod ysgolion yn y sefyllfa hon, a dyna pam fod angen i'r rhaglen hon gael ei diwygio.

Ysgrifennydd y Cabinet, rwy'n falch iawn o glywed eich bod yn cael trafodaethau gyda San Steffan ynglŷn ag effaith yr ardoll brentisiaethau. Mae'r Bil anghenion dysgu ychwanegol wedi cyflwyno rhagdybiaeth o blaid rhoi disgyblion sydd ag ADY mewn ysgolion prif ffrwd. Mae hwn yn gam rwy'n ei gymeradwyo'n fawr. Cefais fy magu mewn cyfnod pan oedd pobl ag anghenion dysgu ychwanegol ac anableddau wedi'u cadw ar wahân, i bob pwrpas, i weddill y boblogaeth. Ni allwn fod yn falchach fod hynny bellach yn y bin. Ond ar adeg pan fo beichiau cynyddol ar ysgolion—cyllidebau ysgolion yn cael eu taro, fel y disgrifiwyd gennych—mae darpariaeth ADY bellach mewn perygl o gael ei heffeithio'n andwyol, ac rwyf eisoes yn clywed adroddiadau gan etholwyr fod staff cymorth ar gyfer plant a phobl ifanc ag anghenion dysgu ychwanegol yn cael eu torri. Fodd bynnag, mae Cymru'n cael ad-daliad gan Lywodraeth y DU o'r ardoll brentisiaethau. Felly, pa drafodaethau a gawsoch gydag Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid ynglŷn â digolledu awdurdodau lleol ac ysgolion am y colledion y maent wedi'u hwynebu oherwydd yr ardoll, megis ad-dalu'r ardoll a dalwyd, fel nad yw ysgolion ar eu colled o leiaf?

Gallaf roi sicrwydd i'r Aelod fy mod yn cael llawer o sgyrsiau gydag Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid ynglŷn â fy mhrif flaenoriaethau ar gyfer buddsoddi mewn addysg yng Nghymru. O ran anghenion addysgol arbennig, rwy'n croesawu cefnogaeth Aelod UKIP i'n polisi o drawsnewid yn y maes hwn mewn ysgolion. Os ydym am godi safonau a chau'r bwlch cyrhaeddiad, ni allwn wneud hynny heb gefnogi pob un o'n myfyrwyr sydd ag anghenion dysgu ychwanegol, a dyna pam rydym wedi dyrannu £20 miliwn er mwyn rhoi'r ddeddfwriaeth newydd a gyflwynwyd gan y Cynulliad hwn yn ddiweddar ar waith.