Cwestiynau nawr gan lefarwyr y pleidiau. Llefarydd y Ceidwadwyr, Angela Burns.

Diolch, Lywydd. Ysgrifennydd y Cabinet, yn dilyn cyhoeddi ymateb Llywodraeth Cymru i'r adolygiad seneddol ym mis Gorffennaf, nodaf eich bod wedi dweud mai'r byrddau partneriaeth rhanbarthol sy'n gyfrifol am gyfarwyddo newid a'ch bod yn bwriadu cyhoeddi canllawiau. A allech chi roi gwybod inni pryd y bydd y canllawiau hyn ar y newid gweddnewidiol yn barod, ac o ystyried bod cynnydd y byrddau rhanbarthol wedi bod yn anghyson iawn hyd yn hyn, sut y gallwch fod yn hyderus y bydd y cynnydd a'r newid yn deg ar draws y byrddau iechyd?

Croeso nôl i Angela Burns ar ôl yr ad-drefnu. Edrychaf ymlaen at lawer o brocio parhaus o natur a naws amrywiol.

Cyhoeddwyd y canllawiau rydych yn cyfeirio atynt eisoes. Rydym eisoes wedi cyhoeddi canllawiau ynghylch y defnydd o'r meini prawf ar gyfer y gronfa drawsnewid. Ac yn fwy na hynny, mewn perthynas ag ail ran eich cwestiwn—yr hyder y byddwn yn gweld cynnydd go iawn—rwyf wedi rhoi amser, ynghyd â'r Gweinidog, i wneud yn siŵr ein bod wedi cyfarfod â phob un o'r byrddau partneriaeth rhanbarthol, rydym wedi cyfarfod ag arweinwyr awdurdodau lleol ac iechyd gyda'n gilydd, er mwyn bod yn glir ynglŷn â'r hyn roeddem yn ei ddisgwyl wrth ddatblygu 'Cymru Iachach', ac yna er mwyn bod yn glir ein bod yn disgwyl iddo gael ei ddarparu yn awr. Ac wrth gyfarfod â'r bobl hynny, yr hyn sydd wedi bod yn ddiddorol iawn yw bod ganddynt oll syniadau ynglŷn â defnyddio adnoddau ar y cyd, lle mae iechyd a llywodraeth leol yn bartneriaid go iawn yn hytrach na bod un yn gwneud y penderfyniadau a'r llall yn ymgynghorai yn unig—ond yn fwy na hynny, amrediad y prosiectau a'r cynigion sydd gennym yn barod. Rwy'n gobeithio, o fewn yr wythnosau, nid misoedd, nesaf y byddaf yn gallu cyhoeddi'r meysydd cyntaf a fydd yn derbyn cymorth ychwanegol o'r gronfa drawsnewid. Ac rwy'n credu y bydd yn gwireddu rhai o'r trafodaethau rydym yn eu cael ar hyn o bryd. Rwyf hefyd yn hyderus y bydd y rhannau o Gymru nad ydynt yn y grŵp cyntaf i gael eu prosiectau trawsnewid wedi'u cymeradwyo yn gweld hynny fel hwb defnyddiol i sicrhau nad ydynt yn cael eu gadael yn y lôn araf. Rwy'n falch o ddweud bod gwir uchelgais i wneud yn siŵr fod pob rhan o Gymru'n cymryd rhan o ddifrif yn y broses o drawsnewid gwasanaethau.

Felly, o ystyried yr hyn rydych newydd ei ddweud ynglŷn â'r rôl rydych yn credu y bydd y byrddau rhanbarthol yn ei chwarae, a allwch chi egluro sut y mae hynny'n cysylltu â'r bwrdd trawsnewid cenedlaethol? Ai'r bwrdd hwn fydd yn gyfrifol am drawsnewid y gwasanaeth iechyd gwladol yn y pen draw? Ac fel rwy'n siŵr eich bod yn ymwybodol, mae ailstrwythuro prosesau busnes yn sgìl hynod ddiffiniedig ac mae'n cymryd llawer o brofiad i'w wneud yn llwyddiannus, yn enwedig mewn sefydliad mor fawr â'r GIG—a chofiwch, pan gyfeiriaf at y GIG, fy mod yn cyfeirio at y GIG a gofal cymdeithasol, oherwydd mae'r ddau'n rhan annatod o'i gilydd. Felly, hoffwn ddeall pa adnoddau ychwanegol y gallech fod yn eu rhoi ar waith i gefnogi'r bwrdd cenedlaethol a'r byrddau partneriaeth rhanbarthol o ran pobl sydd â sgiliau ailstrwythuro prosesau busnes trawsnewidiol. A phryd y byddwch yn mesur—neu sut y byddwch yn rhoi cyfres o ddangosyddion perfformiad allweddol ar waith fel y cawn wybod pa mor dda y maent yn ei wneud a pha amserlenni y maent yn eu dilyn?

Diolch i chi am hynny. Gallaf gadarnhau bod y bwrdd cenedlaethol eisoes wedi cyfarfod, a'i rôl yw goruchwylio'r cynnydd ar gyflawni 'Cymru Iachach', yn hytrach na darparu, i bob pwrpas, ail gwrs gwneud penderfyniadau ar gyfer byrddau partneriaeth rhanbarthol unigol i gytuno ar gynigion y maent eisiau eu gwneud ar gyfer trawsnewid. Fy swyddogion i fydd yn edrych ar y cynigion hynny o hyd, ac yna yn fy nghynghori a ddylwn gytuno i ariannu'r cynigon a wneir ai peidio. Y rheswm am hynny yw oherwydd ein bod wedi cyhoeddi canllawiau yn barod, gydag eglurhad ynglŷn â'r meini prawf sydd i'w diwallu gan y byrddau partneriaeth rhanbarthol wrth ddarparu'r prosiectau trawsnewidiol hynny. A'r rhai rydym wedi eu hamlygu yw bod yn rhaid iddynt fod yn wirioneddol drawsnewidiol—felly'n gwneud mwy nag ailddiffinio gwasanaeth cyfredol, sy'n bodoli'n barod—a bod â'r potensial hefyd i gyflawni ar raddfa fawr, oherwydd rwy'n edrych am drawsnewid gwirioneddol ar draws y system ac nid am gyfres o brosiectau micro sy'n ymwneud ag amgylchiadau mwy lleol ac arweinyddiaeth leol iawn. Rwy'n edrych am faint go iawn a'r gallu i dyfu yn yr hyn sydd gennym.

Rwy'n bwriadu mesur ein llwyddiant drwy broses o atebolrwydd. Mae gennym gronfa sy'n edrych i weld a ydym wedi trawsnewid ein sefyllfa mewn gwirionedd, a ydym yn cyflawni'r penawdau ac yn cyrraedd y targedau, y 40 o dargedau gwahanol sydd gennym yn 'Cymru Iachach' dros y cyfnod cychwynnol o dair blynedd. A gwn y byddwn yn cael ein barnu ar hynny. Bydd prosesau craffu yma, bydd cyfleoedd rheolaidd i ofyn cwestiynau i mi. Ond rhan o'r her, er mwyn i bob un o'r cynigion hynny drawsnewid y gwasanaeth, yw bod yn rhaid i mi fod yn barod, hyd yn oed gyda'r cyngor gorau a'r cynllun gwasanaeth gorau, gyda phobl o fewn y maes iechyd a'r maes gofal cymdeithasol yn gweithio gyda'i gilydd, ei bod hi'n bosibl na fydd pob un ohonynt yn llwyddo neu na fydd pob un yn llwyddo i gyflawni'r holl nodau ac amcanion a osodir yn erbyn pob cais a ddaw i law. Mae'n bwysig fy mod yn derbyn hynny o'r cychwyn cyntaf, oherwydd fel arall ni fyddwn yn gweld arloesedd go iawn ac ni fyddwn yn gweld dull trawsnewidiol go iawn o ailstrwythuro ein gwasanaethau i oresgyn heriau'r dyfodol.

Felly, ar gyfer pob cais, fe welwch yr hyn y mae'n ei gwmpasu, fe welwch y sail dros wneud fy mhenderfyniad ac fe welwch rywbeth am amserlen i weld a yw wedi bod yn llwyddiannus ai peidio.

Mewn gwirionedd, rwy'n falch dros ben o'ch clywed yn dweud nad ydych yn disgwyl i bob cais unigol fod yn llwyddiannus, oherwydd yr allwedd i sicrhau bod y GIG yn cael ei ad-drefnu yw'r angen inni fod yn barod i dderbyn methiant, a bydd rhai methiannau ar hyd y ffordd gyda phob un o'r prosiectau hyn. Ond rydych yn sôn am y prosiectau—rydych yn sôn am y gronfa drawsnewid a'r arian a ddaw ohoni, ond wrth gwrs, roedd yr arolwg seneddol yn ymwneud â chymaint mwy na hynny, oherwydd soniai am weddnewid diwylliannol o fewn y GIG, am y newid hwn tuag at ofal sy'n canolbwyntio llawer mwy ar rymuso staff, gan alluogi gofal sy'n canolbwyntio ar yr unigolyn i weithio o ddifrif yn ei ystyr lwyraf. Felly, tra bo'r holl brosiectau hynny ar y gweill a'ch bod yn defnyddio arian trawsnewid i ariannu'r 40 prosiect penodol, sut arall y caiff y neges hon ei chludo ledled y GIG? Sut arall y cewch gefnogaeth gan staff cyffredin sydd angen gallu cynnal y weledigaeth genedlaethol honno: dyma ble rydym eisiau i'n GIG fod ymhen 10 mlynedd; dyma lle rydym eisiau i'r ffocws fod? Yr hen ganolfannau arbenigol, y meddylfryd seilo—mae angen cael gwared arnynt i gyd. Mae'n rhaid i ni edrych ar hyn mewn ffordd wahanol, ac mae hynny'n effeithio ar bawb, o'r porthor i'r meddyg ymgynghorol mwyaf arbenigol rydym yn ei gyflogi ar hyn o bryd ac wrth gwrs, drwy'r holl haenau rheoli.

Felly, er ein bod yn croesawu'r gronfa drawsnewid—a'r prosiectau—ni all weithio ar ei phen ei hun, oherwydd ni fyddwch ond yn trwsio darnau bach o'r broblem wrth inni symud ymlaen. Mae'n rhaid i chi allu ymdrin â'r strwythur yn ei gyfanrwydd ac nid wyf yn gweld hynny na'n teimlo hynny: o ble y daw'r bobl i alluogi hynny, oherwydd nid elfen yn ymwneud â chost yw hynny bob amser. Mae'n ymwneud â newid diwylliannol ac ailstrwythuro'r modd y mae pobl yn gwneud swyddi penodol heddiw, ac nid yw'n rhywbeth sy'n rhaid ei roi mewn prosiect o reidrwydd er mwyn cael rhywfaint o arian gan Lywodraeth Cymru i sicrhau ei fod yn ddigwydd.

Rwyf am eich atgoffa o'r ffaith eich bod wedi cydnabod bod yn rhaid i ni dderbyn na fydd rhai prosiectau yn llwyddo, os bydd hynny'n digwydd. Ond edrychwch, mae'r pwynt rydych yn ei wneud ynglŷn â newid diwylliannol yn bwynt rwy'n ei dderbyn yn llwyr. Ond bydd y gronfa drawsnewid yn arbennig yn ein helpu i hyrwyddo modelau gofal newydd. Bydd hynny'n rhan o greu newid diwylliannol, ond ni fydd yn gwneud hynny ynddo'i hun. Pe bawn yn dweud mai'r gronfa drawsnewid yw'r peth a fyddai'n cynhyrchu'r newid diwylliannol rydym eisiau ei weld, buaswn yn achosi i'r gronfa honno fethu o'r cychwyn, oherwydd mae'n ymwneud â llawer mwy na hynny mewn gwirionedd. Os edrychwch nid yn unig ar yr adolygiad, ond ar 'Cymru Iachach' ei hun, a derbyn y pedair prif golofn, mae rhan fawr o hynny'n ymwneud ag ymrwymiad y staff i helpu i ailstrwythuro ac ailgynllunio’r gwasanaeth. Nid yw hynny'n golygu un grŵp penodol o reolwyr, arweinwyr a chynllunwyr yn unig. Mae'n ymwneud â grŵp ehangach o staff yn cytuno mai hwy yw'r asiantau mwyaf effeithiol ar gyfer newid y gwasanaeth. Mae'n neges rwyf wedi'i rhoi'n rheolaidd wrth gyfarfod â staff a gwrando arnynt, a dweud, mewn gwirionedd, eu bod mewn sefyllfa freintiedig iawn, gan fod y cyhoedd yn ymddiried ynddynt mewn ffordd na fyddent byth yn ymddiried mewn unrhyw wleidydd yn y lle hwn, ac mae ganddynt gyfle i newid y system o'u profiad eu hunain a'u safbwynt eu hunain ynglŷn â ble mae gwastraff ac aneffeithiolrwydd a chyfle i wella. Mae sicrhau bod y newid diwylliannol yn iawn yn rhywbeth y byddant yn ei ddeall pan fydd wedi cael ei gyflawni, ond mae'n anos ei fesur. Serch hynny, os na allwn gynhyrchu'r newid diwylliannol, ni fyddwn yn cyflawni'r math o newid y credaf y bydd pawb, ni waeth beth yw eu plaid yn y lle hwn, eisiau ei weld ar draws ein system iechyd a gofal cymdeithasol.

Llefarydd Plaid Cymru, Rhun ap Iorwerth.

Diolch. Mae'ch Llywodraeth chi wedi rhedeg bwrdd iechyd Betsi Cadwaladr ers dros dair blynedd erbyn hyn. Nid ydym ni wedi gweld gwelliannau digon sylweddol eto, mae gen i ofn. Felly, beth ydy'r prif resymau pam rydych chi wedi methu yn hynny o beth?

Ers cyflwyno mesurau arbennig, rydym wedi cyhoeddi amrywiaeth o fframweithiau gwella, amrywiaeth o gamau gweithredu a chymorth rydym wedi'u cymryd. Wrth gwrs, byddwn yn ymdrin â mwy o hyn yng nghwestiwn 3, ond byddwch wedi sylwi dros yr haf, er enghraifft, ar y £6.8 miliwn o fuddsoddiad ychwanegol rydym wedi'i wneud o fewn y bwrdd iechyd.

Mae'r rhesymau pam nad yw perfformiad y bwrdd iechyd wedi gwella i lefel y byddem yn ei galw'n dderbyniol ar bob cyfrif yn amrywiol. Mae yna heriau ynghylch arweinyddiaeth ganolog o fewn y bwrdd iechyd ac mae yna heriau ynghylch newid rhywfaint o ddiwylliant lleol o fewn y bwrdd iechyd yn ogystal. Rydym wedi gweld rhai gwelliannau, er enghraifft, mewn gwasanaethau mamolaeth, sydd wedi cael eu tynnu o'r categori mesurau arbennig. Rydym wedi gweld gwelliannau mewn rhai gwasanaethau y tu allan i oriau. Ond credaf fy mod wedi crybwyll y rhesymau am hynny, ynghyd â fy rhwystredigaeth gyda'r anallu i wneud cynnydd mor gyflym ar nifer o achlysuron—rwy'n siŵr y caf gyfle i wneud hynny eto—gan gynnwys yn y datganiad diwethaf a wneuthum yn y lle hwn cyn toriad yr haf.

Mi ydych chi, wrth gwrs, yn adrodd yn ôl i'r Cynulliad yma yn aml eich bod chi'n teimlo bod gwelliannau'n digwydd mewn sawl maes, ond mae'n amlwg i fi bod yna rywbeth yn floc yn y system. Wn i ddim a ydy'n floc cyllidol neu floc o ran rheoli, neu a oes yna broblem sydd yn fwy creiddiol sydd angen mynd i'r afael â hi. Rydym ni'n sôn am yr angen i ddylifro gwasanaethau mwy a mwy yn y gymuned trwy feddygfeydd teulu a fferyllfeydd ac ati, ond mae gen i ofn mai symud i'r cyfeiriad arall yr ydym ni o ran defnydd adnoddau, efo ysbytai, sydd o dan bwysau mawr, wrth gwrs, yn cymryd mwy a mwy o siâr o'r gacen.

Rydw i'n gwybod nid ar chwarae bach y mae newid strwythurau, ond rydw i yn meddwl bod yr amser wedi dod i gael gwared ar Fwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr. Rydw i'n cynnig mai'r hyn sydd ei angen ydy ei rhannu fo, nid yn ddaearyddol, ond ei rhannu fo yn haenau—yn ysbytai a gofal sylfaenol. Mi fyddai cyllidebau gofal sylfaenol yn cael eu gwarchod a'r bwrdd gofal sylfaenol yn gallu creu model newydd o integreiddio go iawn efo gofal cymdeithasol, tra bo'r ysbytai yn gallu canolbwyntio ar eu heriau hwythau. A oes gan y Llywodraeth, fel finnau, yr awydd i chwilio am atebion o'r newydd?

Wrth gwrs fy mod eisiau gweld Betsi Cadwaladr yn llwyddo. Rwyf eisiau i'r bwrdd iechyd gyflawni gofal iechyd o'r math o ansawdd y byddai pob un ohonom, ym mhob cymuned, yn ei ddisgwyl. Nid yw'r mwyafrif llethol o staff o fewn y bwrdd iechyd yn cefnogi eich argymhelliad i rannu'r bwrdd iechyd—rydym wedi bod drwy hyn mewn ymatebion ganddynt. Ac nid wyf yn credu y byddai'r ailstrwythuro rydych yn ei awgrymu yn darparu gwasanaeth gwell. Rydym wedi ceisio rhannu ysbytai a gofal sylfaenol yng Nghymru yn y gorffennol, ac ni lwyddodd hynny i ddarparu'r math o welliant roeddem ei eisiau. Nid yw rhannu ymddiriedolaethau ysbytai a gofal sylfaenol wedi sicrhau'r math o welliant y byddai pawb ei eisiau yn Lloegr ar draws y system gyfan chwaith. Felly, buaswn yn cymell yr Aelod i bwyllo rhag awgrymu y bydd y math hwnnw o ailstrwythuro yng ngogledd Cymru yn darparu'r canlyniadau y byddai pob un ohonom, rwy'n credu, yn dymuno eu gweld yn y pen draw.

Canlyniad eich pwyll, welwch chi, yw'r ffaith bod Betsi Cadwaladr wedi bod yn destun mesurau arbennig ers dros dair blynedd bellach. Rwy'n sicr yn fy meddwl fod cleifion gogledd Cymru yn haeddu gwell. Ac yma mae gennym fodel y credaf y gallai weithio i Gymru gyfan ar ôl cael ei gyflwyno yn y bwrdd iechyd sydd â'r boblogaeth fwyaf ac sy'n gwasanaethu'r ardal fwyaf. Mae'r bobl sy'n byw yng ngogledd Cymru yn gallu gweld y broblem. Ac mae'r staff, sy'n dweud wrthyf eu bod yn hoffi'r syniad hwn o wneud rhywbeth gwahanol i geisio mynd i'r afael â'r broblem yn y ffordd y mae'r Llywodraeth hon wedi methu ei wneud hyd yn hyn, yn rhwystredig ac maent o dan bwysau. Drwy roi model ar waith sy'n diogelu cyllidebau gofal sylfaenol ac yn cadw pobl allan o ofal eilaidd, sy'n caniatáu i ofal eilaidd ganolbwyntio ar ei heriau niferus ac sy'n rhoi ffocws newydd ar integreiddio—. Wel, rwy'n credu, drwy wneud hynny, y gallem fod yn mynd i'r cyfeiriad cywir. O ystyried nad yw mesurau arbennig yn gweithio, onid yw'n bryd cael mesurau radical yn lle hynny?

Ceisiais fod yn gwrtais wrth yr Aelod yn fy ail ateb, i roi cyfle iddo ailystyried y trywydd roedd yn ei ddilyn. Mae'n rhaid i mi ddweud nad gorchymyn i ailstrwythuro iechyd yng ngogledd Cymru yn unig yw hwn, ond nid yw eich cynllun—ar ran eich plaid rwy'n cymryd—i ddinistrio'r ffordd rydym yn trefnu ac yn gweithredu'r gwasanaeth iechyd gwladol ym mhob cwr o Gymru yn rhywbeth y buaswn yn ei gefnogi o gwbl. Y peth olaf sydd ei angen ar ein gwasanaeth iechyd yw ad-drefnu strwythurol mawr fel yr un rydych newydd ei argymell. Byddai'n ymyrraeth ychwanegol â'r nod o ddarparu gofal iechyd yn yr amgylchiadau mwyaf heriol, gyda phwysau ariannol ychwanegol, heriau Brexit ar y gorwel, yr heriau iechyd cyhoeddus ychwanegol y mae pawb ohonom yn gwybod ein bod yn eu hwynebu, a phoblogaeth sy'n heneiddio, a byddai'n rhwystr ychwanegol i integreiddio o fewn y gwasanaeth iechyd, heb sôn am gyflawni'r cynllun 'Cymru Iachach', a luniwyd ac a gytunwyd gan lywodraeth leol ac iechyd, gan weithio gyda'i gilydd am y tro cyntaf i gyflawni cynllun iechyd a gofal cymdeithasol ar y cyd, gyda chefnogaeth y trydydd sector a'r sector tai. Credaf fod y cynnig rydych yn ei wneud yn un ffôl. Mae'n mynd yn erbyn safbwynt pob sylwebydd ac arbenigwr uchel ei barch ar draws iechyd a gofal cymdeithasol. Hyd yn oed yn Lloegr, mae Simon Stevens yn cydnabod eu bod wedi gwneud y peth anghywir wrth wahanu ymddiriedolaethau a gofal sylfaenol. Mae bellach yn edrych ar fodelau gofal integredig yn Lloegr. Ni fydd yn dweud 'Edrychwch ar yr Alban neu Gymru' pan fydd yn edrych arnynt; bydd yn edrych ymhellach i ffwrdd. Prin y gall ddweud wrth y Torïaid yn Lloegr ei fod yn hoffi'r syniad o fodelau gofal iechyd integredig. Nid oes neb sydd o ddifrif ynglŷn â threfniadaeth a gweithrediad gwasanaeth iechyd modern yn cytuno â'r cynllun rydych yn ei gynnig, ac awgrymaf yn gryf eich bod yn mynd yn ôl i ailystyried eich safbwynt.      

Llefarydd UKIP, Gareth Bennett. 

Diolch, Lywydd, a phrynhawn da, Ysgrifennydd y Cabinet. Roeddwn eisiau gofyn cwestiynau i chi heddiw am bresgripsiynu cymdeithasol. Fel y gwyddoch, mae presgripsiynu cymdeithasol—cyfeirir ato weithiau fel atgyfeirio cymunedol—yn fodd o alluogi meddygon teulu, nyrsys a gweithwyr proffesiynol gofal sylfaenol eraill i atgyfeirio pobl at amrywiaeth o wasanaethau lleol ac anghlinigol. Felly, mae'n hyrwyddo ymagwedd fwy cyfannol at faterion iechyd ac fel y cyfryw, credaf ei fod yn ddatblygiad i'w groesawu.

Nawr, cydnabyddir yn eang fod gan Gymru broblem fawr gyda gordewdra, gyda 59 y cant o oedolion yng Nghymru yn ordew ac yn fwy pryderus byth, mae'r ffigurau ar gyfer plant hefyd yn dangos bod bron i chwarter o blant Cymru yn ordew. Pa gamau y mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i annog y defnydd o bresgripsiynu cymdeithasol i fynd i'r afael â phroblem ordewdra?

Mae'r Llywodraeth hon eisoes wedi mabwysiadu dull o hyrwyddo presgripsiynu cymdeithasol a datblygu'r sylfaen dystiolaeth ar gyfer ei effaith ar iechyd corfforol ac iechyd meddwl. Rwyf wedi gwneud cyfres o gyhoeddiadau am amrywiaeth o brosiectau rydym yn eu cefnogi gydag adnoddau ychwanegol. Efallai eich bod wedi'u methu; rwy'n hapus i'ch cyfeirio atynt eto. Yn ogystal â hynny, efallai y byddwch eisiau edrych ar enghreifftiau rhagorol o bresgripsiynu cymdeithasol ar raddfa fawr, mae rhai ohonynt yn digwydd yng ngogledd Cymru ar sail y bwrdd iechyd ehangach, ac wrth gwrs, mae pencadlys menter ragorol Camau'r Cymoedd wedi'i leoli yng Nghwm Cynon. Felly, rydym yn cydnabod yr achos dros fwy o bresgripsiynu cymdeithasol. Byddwn yn edrych ar fwy o dystiolaeth mewn perthynas â'r hyn y gallwn ei wneud ag ef. Nid yw'n ymwneud yn unig â chynnal pwysau iachach, mae'n ymwneud ag amrywiaeth o fanteision posibl rydym yn awyddus i'w deall a manteisio arnynt yn briodol.

Ie, credaf eich bod yn iawn fod angen amrywiaeth o ddulliau i fynd i'r afael â'r broblem, ac rwy'n falch o glywed eich bod yn o ddifrif ynghylch presgripsiynu cymdeithasol. Nawr, fel y dywedais, rwy'n credu bod defnyddio'r dull hwn yn syniad da. Fodd bynnag, rhan o'r broblem gyda darparwyr presgripsiynu cymdeithasol yw bod llawer o weithgareddau yn cael eu harwain gan wirfoddolwyr a'r sector elusennol, felly gallant fod yn agored i newidiadau cyllido dros y tymor hwy. A yw'r Llywodraeth wedi rhoi unrhyw ystyriaeth i glustnodi cyllid ar gyfer rhai o'r prosiectau hanfodol hyn yn y dyfodol?

Fel y dywedais yn fy ateb cyntaf, rwyf wedi cyhoeddi cyllid ychwanegol i gefnogi prosiectau presgripsiynu cymdeithasol penodol a drefnir gan amrywiaeth o bobl yn y sector gwirfoddol yn arbennig. Yn aml, rhan o'r her mewn perthynas â phresgripsiynu cymdeithasol—mae'r rhain yn weithgareddau cost isel neu'n weithgareddau rhad ac am ddim beth bynnag—yw annog pobl i wneud defnydd ohonynt. Efallai y byddwch eisiau edrych ar y cynllun cenedlaethol i atgyfeirio cleifion i wneud ymarfer corff, sef cynllun sydd wedi bod ar y gweill ers nifer o flynyddoedd. Bydd nifer o'r Aelodau'n gyfarwydd ag ef yn y Siambr hon, ac mae wedi esgor ar ganlyniadau rhagorol o ran helpu i wella iechyd corfforol ac iechyd meddwl pobl. Ond wrth gwrs, byddwn bob amser yn adolygu'r swm o arian sydd ar gael i geisio cyflawni'r amcanion rydym eisiau eu cyflawni dros bobl Cymru. Byddwn yn parhau i wneud hynny, wrth gwrs, yn wyneb y cyni parhaus.

Ie, diolch am yr ateb hwnnw. Fe ymdrechaf i ymgyfarwyddo â'r adroddiadau a grybwyllwyd gennych yn fwy manwl. Nawr, mae yna un adroddiad rwyf am gyfeirio ato. Cafwyd adroddiad hyb gofal sylfaenol yn ddiweddar ar bresgripsiynu cymdeithasol a nodai fod yna ddiffyg ymwybyddiaeth ymhlith y cyhoedd ynglŷn â phresgripsiynu cymdeithasol. Yn amlwg, er mwyn i bresgripsiynu cymdeithasol weithio, mae angen i'r cyhoedd fod yn ymwybodol iawn ohono a meddygon teulu hefyd wrth gwrs. Beth y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud ar hyn o bryd i gynyddu gwybodaeth am bresgripsiynu cymdeithasol ymhlith y cyhoedd yn gyffredinol a hefyd ymysg meddygon teulu?

Rwy'n gyfarwydd â'r hyb gofal sylfaenol sydd wedi'i leoli o fewn Iechyd Cyhoeddus Cymru a'u hadroddiad ar bresgripsiynu cymdeithasol. Mae yna her, rwy'n credu, yn wynebu bob un ohonom o ran y ffordd rydym yn sôn am faterion gofal iechyd yn y Siambr hon a chyda'r cyhoedd yn ehangach. Nid wyf yn disgwyl i'r cyhoedd ddod yn fwy cyfarwydd â'r term 'presgripsiynu cymdeithasol' mewn termau cyffredinol neu ddeall beth ydyw, oherwydd mae presgripsiynu cymdeithasol yn golygu amrywiaeth o bethau. Mewn gwirionedd, mae'n ymwneud â sut rydym yn ailnormaleiddio sgwrs am wahanol ffyrdd o helpu pobl i gyrraedd eu nodau iechyd a llesiant ar draws iechyd corfforol ac iechyd meddwl. Nid wyf yn credu bod angen i chi wybod, er enghraifft, os ydych yn ymuno â'ch grŵp cerddwyr lleol, fod hwnnw'n un llwybr presgripsiynu cymdeithasol. Mae'n ymwneud mwy â sut y cewch gymorth i gyflawni nodau gwahanol i wella eich iechyd a'ch lles, a chredaf ein bod, yn rheolaidd, wedi defnyddio iaith sy'n rhwystro'r cyhoedd rhag gallu cymryd rhan mewn sgwrs hyddysg. Oherwydd, mewn gwirionedd, os ydych yn dweud, 'Pe baech yn gwneud y gweithgaredd hwn neu pe baech yn ymuno â grŵp penodol, gallai fod o fudd', dyna'r math o sgwrs y mae angen inni ei hailstrwythuro ac mae hynny, mewn sawl ffordd, yn ymwneud â chael mynediad at wybodaeth am yr hyn sydd eisoes ar gael yn ogystal â datblygu sylfaen dystiolaeth ar gyfer yr effaith ar lesiant corfforol a meddyliol.