Yr eitem nesaf yw datganiad gan Weinidog yr Amgylchedd ar ansawdd aer a galwaf ar y Gweinidog, Hannah Blythyn. 

Diolch. Rwy'n ymrwymedig i weithredu i leihau llygredd aer yng Nghymru er mwyn cefnogi dyfodol iachach ar gyfer ein cymunedau, ein hamgylchedd naturiol a'n gwlad. Mae'r mater hwn yn uchel ar agenda Aelodau'r Cynulliad, a hynny'n briodol, ac rwy'n croesawu'r consensws trawsbleidiol ar gyfer yr angen i yrru'r agenda hon ymlaen. Pan ddechreuais i yn y swydd hon, eglurais mai darparu aer glân i Gymru yw un o fy mhrif flaenoriaethau. Ers hynny, mae gwaith i fynd i'r afael â phroblemau ansawdd aer yng Nghymru wedi casglu momentwm a chefnogaeth sylweddol ar draws y Llywodraeth. Rwy'n ymrwymedig i feithrin a chynnal y gweithredu hwn.

Mae ein dogfen polisi cynllunio cenedlaethol, 'Polisi Cynllunio Cymru', wedi'i hailysgrifennu a'i hailstrwythuro o gwmpas egwyddorion Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015. Mae'r ddogfen ddiwygiedig yn cynnwys adran benodol ar ansawdd aer a seinwedd erbyn hyn, ac mae'r ymgynghoriad hwn ar 'Polisi Cynllunio Cymru' yn dod i ben ar 18 Mai.

Byddaf yn sefydlu rhaglen aer glân Cymru i ystyried tystiolaeth a datblygu a gweithredu camau sy'n ofynnol ar draws adrannau Llywodraeth Cymru a'r sectorau er mwyn sicrhau aer glân i Gymru. Ei nod gyntaf fydd cydymffurfio â rhwymedigaethau ansawdd aer deddfwriaethol presennol, ond ei ddiben ehangach yw lleihau baich ansawdd aer gwael ar iechyd dynol a'r amgylchedd. Gellir gwneud hyn drwy fesurau cynllunio, seilwaith, rheoleiddio a chyfathrebu. Os bydd y rhaglen yn nodi bylchau yn yr ysgogiadau angenrheidiol er mwyn gwneud y gwelliannau gofynnol i ansawdd aer, byddaf yn ceisio datblygu deddfwriaeth newydd i fynd i'r afael â hyn.

Un o elfennau craidd y rhaglen hon fydd cynllun aer glân Cymru, y byddaf yn ei gyhoeddi er mwyn ymgynghori arno erbyn diwedd y flwyddyn hon. Bydd yn nodi sut y byddwn yn cyflawni gwelliannau yn ansawdd yr aer ac yn cefnogi ein nodau llesiant. Bydd yn nodi camau trawslywodraethol a sectoraidd sydd eu hangen i sicrhau aer glân yng Nghymru, ac amlygu mesurau cyfathrebu, ymgysylltu ac addysg i annog newid ymddygiad. Bydd hefyd yn cynnwys camau gweithredu i gryfhau rheoleiddio allyriadau o wahanol sectorau diwydiannol. Mae ardaloedd fel Port Talbot yn cyflwyno heriau penodol o ran y cyfraniad at ansawdd aer gwael gan lygredd diwydiannol. Rwyf wedi gofyn am ddiweddariad o'n cynllun gweithredu tymor byr ar gyfer Port Talbot i sicrhau ein bod yn cynnal y modd mwyaf effeithiol o leihau llygredd yn y rhanbarth.

Agwedd bwysig arall ar y rhaglen yw datblygu a sefydlu canolfan monitro ac asesu ansawdd aer ar gyfer Cymru yn 2019. Dywedais wrth y Cynulliad yn flaenorol bod y ganolfan hon yn cael ei sefydlu i sicrhau bod penderfyniadau ar fynd i'r afael â llygredd yr aer yn seiliedig ar dystiolaeth, a chaiff camau gweithredu cysylltiedig eu blaenoriaethu i sicrhau cymaint o fanteision â phosibl o ran iechyd a lles y cyhoedd.

Bydd ymgynghoriad ein fframwaith parth aer glân drafft ar gyfer Cymru yn cael ei lansio yfory. Y diffiniad o barth aer glân yw ardal ddaearyddol lle y gellir cymhwyso ystod o gamau gweithredu gyda'r nod o leihau yn sylweddol amlygiad y cyhoedd a'r amgylchedd i lygryddion yn yr aer. Mae'r fframwaith yn nodi ein hegwyddorion ar gyfer gweithredu parthau aer glân yng Nghymru yn gyson, sut y dylid eu sefydlu a beth y dylent ei gyflawni i wella iechyd ein cymunedau. Nid oes gennym unrhyw barthau aer glân yng Nghymru ar hyn o bryd, ond gallai awdurdodau lleol eu cyflwyno i fynd i'r afael â gormodiant anghyfreithlon o allyriadau niweidiol. Pan fo tystiolaeth yn awgrymu y gallent sicrhau manteision iechyd sylweddol drwy sicrhau gostyngiadau effeithiol mewn llygredd yn yr aer, byddwn yn croesawu'r defnydd ohonynt.

Elfen allweddol o'r parthau aer glân fydd dull o reoli mynediad gan draffig i hybu gostyngiadau mewn lefelau traffig yn gyffredinol a chyfyngu ar y niwed a achosir i iechyd a'r amgylchedd gan y cerbydau sy'n weddill. Ni fydd hyn yn boblogaidd, ond mae'n rhaid inni greu newid mewn ymddygiad drwy annog dulliau teithio llai niweidiol. Mae'r model arfaethedig ar gyfer Cymru yn ei gwneud yn ofynnol i gerbydau penodol sy'n defnyddio'r ffyrdd fodloni safonau allyriadau diweddaraf Ewrop er mwyn gallu teithio o fewn ffiniau parth aer glân. Gellid cyflwyno hyn drwy gyflwyno cyfyngiadau mynediad ar gyfer y cerbydau sy'n llygru fwyaf, fel gwaharddiadau neu ffioedd.

Rwy'n cydnabod pryderon y gallai cyfyngiadau mynediad fod yn fwy o ergyd i'r rhai lleiaf abl i uwchraddio neu adnewyddu eu cerbydau ac efallai y bydd yn fwy anodd iddynt dalu unrhyw ffioedd mynediad y gellid eu cymhwyso. Mae'r fframwaith yn glir y dylid cynnal asesiad o effaith economaidd i werthuso effeithiau posibl a allai ddeillio o unrhyw gyfyngiadau a fydd yn gymwys mewn parth aer glân a phennu mesurau lliniaru posibl i gyfyngu ar unrhyw ganlyniadau negyddol. Dylai'r asesiad ystyried effaith bosibl lawn parth aer glân arfaethedig, ac rwy'n disgwyl iddynt bwyso a mesur y costau a'r manteision yn ofalus. Rhaid i unrhyw gamau a gymerir i fynd i'r afael â materion ansawdd aer fod yn gymesur ac yn unol â'n gofynion lles cenedlaethau'r dyfodol. Bydd angen hefyd i gyfyngiadau mynediad ar gerbydau fynd law yn llaw â gwelliannau i'r mynediad at foddau trafnidiaeth eraill, llai llygrol. Mae'r fframwaith yn hyrwyddo newid moddol i drafnidiaeth gyhoeddus a theithio llesol, gan leihau allyriadau a thagfeydd yn fawr nid yn unig yn y parth aer glân, ond ar ffyrdd cyfagos hefyd.

Mae ymgysylltu'n effeithiol â'r cyhoedd a chymorth yn ganolog i lwyddiant y parthau aer glân. Byddwn yn datblygu mesurau cyfathrebu ac ymgysylltu i godi ymwybyddiaeth o'r problemau iechyd sy'n gysylltiedig ag ansawdd aer gwael i sicrhau bod y cyhoedd yn cael yr wybodaeth lawn ac yn deall y rhesymau dros weithredu. Gyda hyn mewn golwg, yfory byddaf yn lansio gwefan Ansawdd Aer yng Nghymru, un newydd a gwell, a fydd yn rhoi mynediad dwyieithog i bawb at wybodaeth ynghylch ansawdd aer yng Nghymru. Bydd yn darparu gwybodaeth fyw ar lefelau cyfredol llygredd aer a'r lefelau a ragwelir ar gyfer eu hardal, yn ogystal â mynediad at ddata hanesyddol ar lygredd aer. Mae'r wefan newydd yn darparu deunyddiau addysgol, gemau ac offer newydd ar gyfer ysgolion a gwybodaeth cyngor iechyd well.

Yfory, byddwn hefyd yn cyhoeddi'r ymgynghoriad ar gynllun atodol Llywodraeth Cymru i gynllun y DU ar gyfer mynd i'r afael â chrynodiadau nitrogen deuocsid wrth ymyl y ffordd 2017. Mae'r cynllun yn nodi sut y bydd Llywodraeth Cymru yn lleihau crynodiadau o nitrogen deuocsid o gwmpas ffyrdd lle mae'r lefelau yn uwch na'r terfynau cyfreithiol yn yr amser byrraf posibl.

Mae Gweinidogion Cymru wedi derbyn nad oedd adran Cymru o gynllun 2017 yn bodloni gofynion y gyfarwyddeb ansawdd aer amgylchynol a rheoliadau cysylltiedig Cymru yn ystod adolygiad barnwrol yn gynharach eleni. Cyhoeddir yr ymgynghoriad hwn a'r cynllun cysylltiedig i fodloni ein rhwymedigaethau cyfreithiol. Fodd bynnag, nid yw hyn yn ymwneud â chydymffurfio cyfreithiol yn unig. Mae'n ymwneud â chymryd camau i wella ansawdd yr aer i bawb yng Nghymru ar gyfer y gwelliannau iechyd y bydd hyn yn eu cyflawni ac oherwydd mai dyma'r peth iawn i'w wneud. Cyhoeddir cynllun terfynol fydd yn cydymffurfio erbyn 31 Gorffennaf 2018 yn unol ag achos llys.

Ar hyn o bryd mae'r allyriadau nitrogen deuocsid yng Nghaerdydd a Chaerffili—Hafodyrynys—ac mewn pum man arall ar y rhwydwaith traffyrdd a chefnffyrdd yng Nghymru, yn uwch na chyfyngiadau cyfarwyddeb yr Undeb Ewropeaidd. Mae astudiaethau ar y gweill i nodi mesurau sy'n debygol o gyflawni cydymffurfiaeth yn yr amser byrraf posibl. Cyfrifoldeb uniongyrchol Llywodraeth Cymru yw gormodiannau ar y rhwydwaith traffyrdd a chefnffyrdd. Cyn cwblhau'r gwaith modelu manwl yn ystod yr haf, rydym yn cyflwyno mesurau cymedrol megis terfynau cyflymder 50 mya dros dro a marciau ffordd i hwyluso llif y traffig. Caiff y rhain eu gweithredu erbyn diwedd mis Mehefin ar y darn o'r ffordd lle mae'r lefelau nitrogen deuocsid yn uwch na therfynau'r gyfarwyddeb ym mhob un o'r lleoliadau canlynol: yr A494 yng Nglannau Dyfrdwy; yr A483 ger Wrecsam; yr M4 rhwng Cyffyrdd 41 a 42; yr M4 rhwng cyffyrdd 25 a 26 yn ystod y nos, gan ddefnyddio'r seilwaith presennol i nodi terfyn cyflymder newidiol; a'r A470 rhwng Glan-bad a Phontypridd. Rydym wedi sefydlu bod gan y camau gweithredu hyn y posibilrwydd o gyflawni'r gwelliannau mwyaf i ansawdd yr aer, a hynny ar unwaith.

Hoffwn sicrhau'r Aelodau ein bod, fel Llywodraeth, yn cymryd y mater hwn yn ddifrifol iawn. Rwy'n ymrwymo i sicrhau bod y camau gweithredu a nodwyd yn y cynllun yn cael eu cyflawni er mwyn bodloni ein rhwymedigaethau statudol yn yr amser cynharaf bosibl. Yn bwysicach na hynny, mae'r cynllun hwn yn ymwneud â gwneud y peth iawn ar gyfer ein hamgylchedd ac ar gyfer iechyd a lles ein cymunedau a'n gwlad. Yn olaf, gallaf gadarnhau heddiw ddyraniad o dros £20 miliwn ar gyfer cronfa ansawdd aer hyd nes 2021 i helpu i gyflymu'r broses cydymffurfio â therfynau nitrogen deuocsid a gwella ansawdd aer yng Nghymru. Defnyddir hwn i ddarparu cymorth, arweiniad a chyllid parhaus i alluogi cynghorau i ddatblygu a gweithredu cynlluniau a chymryd camau i gydymffurfio cyn gynted â phosibl. Dechrau ein taith i sicrhau aer glân i Gymru, a chefnogi cenedl iach, yw'r camau yr wyf wedi'u hamlinellu heddiw. Ond dim ond y dechrau yw hyn. Ein huchelgais ar y cyd yw bod yn arweinydd ar gyfer aer glân yng Nghymru.

Diolch yn fawr iawn. David Melding.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Rwy'n falch ei bod yn ymddangos ein bod yn symud i'r cyfeiriad iawn, ond rydym wedi bod yn araf yn gweithredu. Bron i ddwy flynedd yn ôl roeddem yn edrych ar raglen amlinellol y Llywodraeth ar gyfer y Cynulliad hwn, ac ni allaf gofio a oedd cyfeiriad at ansawdd aer neu ei fod yn arwynebol yn unig, ond yn sicr doedden nhw ddim y math o ymrwymiadau yr ydym ni newydd eu clywed—bod angen inni fod yn arweinydd wrth ddatblygu amgylchedd aer glân. Felly, rwy'n croesawu hynny, ond roedd yn ymddangos bod yr Alban gryn dipyn ar y blaen inni gan fod ganddynt bedwar parth aer glân i'w sefydlu eleni. A bod yn deg, bu rhywfaint o ddryswch dros weithredu'r parthau aer glân a lle mae'r pŵer gwirioneddol. Ond bellach mae gennym ni eglurhad i weithredu, ac rwy'n credu bod angen i Lywodraeth Cymru symud yn gyflym iawn ac, yn fy marn i, mae angen parthau aer glân arnom yng Nghaerdydd, Abertawe a Chasnewydd, ac o bosibl mewn ardaloedd eraill.

Mae angen inni fod yn ymwybodol iawn o fanteision y polisïau integredig hyn i wella ansawdd aer. Efallai y byddwch yn ymwybodol, yn Berlin, bod eu parth aer glân nhw, a lansiwyd yn 2008 ac a gafodd ei ymestyn yn 2010, wedi arwain at leihad mewn allyriadau a oedd hyd at 50 y cant yn is na'r duedd ddisgwyliedig. Mae hyn yn dangos beth y gallwn ni ei gyflawni. Felly, mae egni—os nad yw hwnnw'n orchymyn amhriodol ar hyn o bryd i'ch annog chi—yn briodol er mwyn gwella ansawdd ein haer.

A gaf i ddweud, yn ail, ar lansiad gwefan newydd Ansawdd Aer yng Nghymru, fod hynny'n rhywbeth sy'n gallu cynnwys y cyhoedd a sicrhau eich bod yn cael y cyfranogiad ehangach hwnnw? Un maes y mae Ceidwadwyr Cymru wedi bod yn bryderus iawn yn ei gylch yw casglu data yn agos iawn i'n hysgolion a'n meithrinfeydd yng Nghymru. Mae hwn yn faes y gallem ni, o bosibl, edrych arno bellach. Os caf neidio ymlaen at y ganolfan monitro ansawdd aer ar gyfer Cymru, mae'n ymddangos i mi y gellir cysylltu hon â'r wefan, yn sicr, a hefyd gallai'r ganolfan fod yn ffynhonnell addysgol allweddol ar gyfer ysgolion i ennyn diddordeb plant mewn mentrau i wella ansawdd aer. Mae prosiect o'r math hwn wedi bod yn digwydd yn Rhydychen ac wedi arwain at rai canlyniadau diddorol a chalonogol iawn. Ac mae angen y math hwnnw o ddychymyg arnom ni.

O ran tagfeydd ar y ffyrdd a chyfyngu ar y cerbydau sy'n llygru fwyaf, rwy'n credu bod angen inni wneud cynnydd yn y maes hwn. Ond, yn ein hardaloedd trefol, yn amlwg, rydym  i ryw raddau wedi ein cyfyngu gan hanes ac nid oes gennym, ar y cyfan, systemau trafnidiaeth gyhoeddus a diwylliant o gerdded mwy nag yr ydym ar hyn o bryd, ac mae angen newid hynny dros amser. Yn y cyfnod pontio hwn, mae angen inni fynd â phobl gyda ni oherwydd, yn anffodus, nid yw rhai pobl, ar hyn o bryd, yn gweld bod dewis amgen i'r car. Felly, rwy'n credu bod angen integreiddio systemau trafnidiaeth gyhoeddus sy'n gweithredu'n effeithiol a chyfyngiadau traffig priodol, parthau aer glân—mae angen integreiddio'r rhain i gyd mewn dull sy'n gweld gwelliant o ran trafnidiaeth gyhoeddus a rhwydweithiau teithio llesol eraill, fel strydoedd yng nghanol y ddinas yn ardaloedd i gerddwyr yn unig. Gallwn agor canolfannau hanesyddol ein dinasoedd i bobl unwaith eto a pheidio â'u cyfyngu, fel y maent yn aml, gan ormod o geir modur. Felly, ceir rhai posibiliadau gwirioneddol yma a fyddai'n gwneud yr amgylchedd yn llawer, llawer gwell.

O ran ymgynghoriad arall—. Mae yna lawer o ymgynghoriadau, ac rwy'n gobeithio y byddan nhw'n symud ymlaen yn gyflym. Unwaith eto, mae fy ymadroddi yn anaddas. Ond o ran lleihau crynodiadau nitrogen deuocsid, mae'r effaith ar ansawdd aer amgylchol yn y fan yma yn enfawr, ac er nad oes gennym gynllun cydymffurfio ar hyn o bryd, a'ch bod chi eisiau cyflwyno un erbyn 31 Gorffennaf—yn amlwg dim ond pan weithredir y cynllun hwnnw y bydd mewn gwirionedd yn cael effaith ar bobl—rwy'n falch o weld bod rhai ffyrdd yn cael eu targedu, fel yr A470 rhwng Glan-bad a Phontypridd yn fy rhanbarth i, sef y ffordd fwyaf llygredig yng Nghymru ar hyn o bryd. Ond, unwaith eto, mae hynny, credaf, yn cyfrannu at y pwyntiau a wneuthum am y broblem seilwaith trafnidiaeth gyhoeddus ehangach. Felly, mae gennym lawer i'w wneud, ond, i'r graddau y mae wedi'i nodi heddiw, rwy'n croesawu'r cynnydd cymharol fach a gobeithiaf y byddwn yn awr yn gweld camau gweithredu cyn bo hir.

Diolch. Rwy'n croesawu cyfraniad yr Aelod, a hefyd, yn benodol, cyflwynodd nifer o awgrymiadau pwysig, a dyna pam, rwy'n credu, bod cymaint o gonsensws a bod hwn yn fater mor bwysig. Byddwn yn annog yr holl Aelodau i gyfrannu at y cynlluniau a'r ymgynghoriad i wneud yn siŵr ein bod yn cynnwys pwysigrwydd ennill cefnogaeth pobl, fel y dywedwch chi yn gwbl briodol. Dyna pam rydym ni'n gweithio'n draws-lywodraethol, ac ar draws llywodraethau. Felly, awdurdodau lleol yn gweithio gydag Iechyd Cyhoeddus Cymru a byrddau iechyd, yn ogystal â Llywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU hefyd. Oherwydd, wrth gwrs, rydym ni eisiau annog pobl i wneud y newid moddol hwn, ond does dim diben gwneud hynny oni bai ein bod ni'n cydlynu hynny i wneud yn siŵr bod rhywle iddyn nhw symud iddo. Ac rwy'n credu eich bod chi'n gwbl gywir i gysylltu swyddogaeth technoleg ddigidol yn hyn a'r gwahaniaeth y gall ei wneud, o ran y wefan a'r asesiad cenedlaethol a'r ganolfan monitro. Ac rwy'n credu fy mod wedi sôn o'r blaen yn y lle hwn am swyddogaeth ysgolion ac addysg, ac rwy'n credu ein bod wedi trafod o'r blaen swyddogaeth eco-ysgolion a'r prosiectau monitro y bydd rhai ohonyn nhw'n eu cynnal. Os byddan nhw'n canfod lefelau gormodiant yn ymyl yr ysgol, yna gallan nhw feddwl am eu cynlluniau eu hunain ar gyfer sut mae mynd i'r afael â hynny, sy'n helpu â'r newid addysgol ac ymddygiadol hwnnw iddynt—ac yn annog rhieni ac oedolion i wneud yr un peth.

Rydym yn ystyried o ran parthau aer glân, ac rwy'n credu bod yr Aelod wedi sôn am hyn o'r blaen, o amgylch ysgolion hefyd a therfynau cyflymder. Ac yn yr ymgynghoriad, yn y fframwaith ar gyfer parthau aer glân, mae'r gallu yno, pe byddech chi'n dymuno, i ostwng terfynau cyflymder mewn ardaloedd penodol hefyd.

Rwy'n gwerthfawrogi bod y datganiad gan y Gweinidog heddiw yn gwneud mwy na dim ond ymateb i her ddeddfwriaethol, ond rwy'n credu—ac mae angen cofnodi hyn—ei bod hi'n warthus bod Llywodraeth Cymru wedi gorfod cyrraedd y sefyllfa hon o ganlyniad i ymateb i achos Uchel Lys, ac mae wedi cymryd amser hir iawn oherwydd, flwyddyn yn ôl erbyn hyn, ceisiodd Plaid Cymru mewn gwirionedd ddiwygio Bil iechyd y cyhoedd i roi rhai o'r nodweddion hyn sydd erbyn hyn yng nghyhoeddiad y Gweinidog yn ein deddfwriaeth, mewn gwirionedd. A dyna'r peth cyntaf yr hoffwn i ei nodi sy'n dal ar goll o'r hyn a ddywedodd y Gweinidog heddiw. Felly, mae Plaid Cymru, yn sicr, o'r farn bod angen Deddf aer glân, i bob pwrpas, erbyn hyn ar gyfer Cymru.

Mae angen inni edrych ar sut yr ydym ni'n gwahardd cerbydau nad ydynt yn rhai hybrid yn gynharach o lawer nag y mae Llywodraeth y DU yn bwriadu gwneud—2042, rwy'n credu, yw'r dyddiad yn y fan yno. Hoffwn glywed beth y mae Llywodraeth Cymru yn ei feddwl am hynny. Mae angen dyfeisiau monitro llygredd yr aer yn ein trefi a'n dinasoedd, yn enwedig y tu allan i ysgolion ac ysbytai, parthau aer glân, sydd wedi'u crybwyll, ond credaf fod angen sail gyfreithiol iddynt, ac, wrth gwrs, grymuso awdurdodau lleol i gyflwyno taliadau llygredd ac annog traffig sy'n llygru llai, boed yn rheolaethau ar ddiwrnodau penodol neu i ardaloedd penodol. Nawr, ceir awgrym o'r rhain yn y datganiad, ond, er enghraifft, dydw i ddim yn gweld sut y gall awdurdodau lleol gyflwyno taliadau oni bai fod gennym ni sail ddeddfwriaethol i hynny ac oni bai bod y Cynulliad hwn wedi rhoi trosolwg o sut y dylai hynny weithio.

Felly, y cwestiwn cyntaf sydd gennyf i'w ofyn i'r Gweinidog, mewn gwirionedd, yw—wyddoch chi, mae hi yn sôn y byddai hi'n ceisio datblygu deddfwriaeth newydd, os bydd hi'n canfod bylchau. Wel, byddwn i'n dweud wrthi bod y bylchau i'w gweld. Mae'r bylchau yn glir ac mae'r bylchau yno yn ein methiant i ymdrin â'r broblem iechyd cyhoeddus hon sy'n achosi 2,000 o farwolaethau cynamserol y flwyddyn yng Nghymru. Felly, os gwelwch yn dda, a gawn ni ymrwymiad cadarnach oddi wrthych chi i ddatblygu'r ddeddfwriaeth angenrheidiol i ategu'r hyn a ddywedwch yn eich datganiad?

Yr ail fater yr hoffwn ei godi yw monitro ansawdd aer. Rydych chi wedi sôn am ganolfan asesu i Gymru; wrth gwrs, rydym ni'n croesawu'r datblygiad hwnnw. Fodd bynnag, a ydych chi'n argyhoeddedig ein bod ni'n monitro ansawdd aer ar hyn o bryd yn ddigonol yng Nghymru? Fy nealltwriaeth i, o ohebu ag awdurdodau lleol, o siarad ag ymgyrchwyr, yw nad yw llawer o'r hyn a elwir yn orsafoedd monitro yn ddyfeisiau monitro amser real o gwbl; maen nhw'n cymryd cyfartaledd dros gyfnod o amser, hyd yn oed dros fis. Nid yw llawer ohonyn nhw y tu allan i ysgolion, er enghraifft, yn monitro amser real rhwng hanner awr wedi wyth a naw o'r gloch pan fydd plant yn agored i'r llygryddion gwaethaf. Felly, a ydym ni'n deall maint y broblem hon, mewn gwirionedd? Rydych chi'n dweud yn eich datganiad lle mae'r problemau—ffyrdd penodol, ardaloedd penodol. Rwy'n credu ei bod hi'n ddyfnach a chredaf ein bod yn gweld, mewn asthma a'r problemau anadlu a welwn yn ein plant ifanc, fod gennym ni broblem sylfaenol gyda hyn.

Felly, yr ail bwynt yw: a ydym ni'n mynd i wella ansawdd ein monitro aer, monitro amser real, a hynny'n gysylltiedig â gwefan? Unwaith eto, mae hynny'n ddatblygiad i'w groesawu, gwefan ar ei newydd wedd, ond gadewch inni ei gysylltu fel y gall pobl eu hunain weld, 'Os byddaf yn gyrru fy SUV i fy ysgol leol yn lle cerdded hanner milltir, dyma'r effaith y byddaf yn ei chael'. Mae angen inni ddechrau'r sgwrs honno yng Nghymru.

Rydych chi'n hollol gywir, wrth gwrs, i ddweud y gallai ymdrin ag ansawdd aer, yn enwedig yn ein trefi a'n dinasoedd, gael effaith anffodus ar y rhai sydd lleiaf abl i ddelio â chostau ceisio canfod math arall o drafnidiaeth ac ati. Felly, pa drafodaethau ydych chi'n eu cael â'ch cydweithwyr, yn enwedig Ken Skates, wrth gwrs, ynglŷn â seilwaith bysiau? Gwnaeth y Sefydliad Bevan gynnig diddorol ychydig fisoedd yn ôl, mewn gwirionedd, na fyddai'n costio cymaint â hynny i fod â thrafnidiaeth am ddim ar fysiau yn ein dinasoedd, ac efallai y byddai hynny'n tynnu oddi ar y pethau llygredd aer. Ond mae angen meddwl yn radical, yn enwedig y defnydd o hydrogen bellach yn ein trefi a'n dinasoedd fel ffordd o wella ansawdd aer yn sicr. Gallech chi barhau i fod â chwestiwn ynghylch sut y caiff yr ynni ei roi i mewn i hydrogen o hyd, ond byddai ansawdd yr aer yn sicr yn gwella llawer drwy ddefnyddio hydrogen. A gwahardd cerbydau nwyddau trwm, yn enwedig o ganol ein dinasoedd a'n trefi ar adegau penodol—. Rwy'n credu bod y ffaith bod cerbydau nwyddau trwm yn teithio trwy ein trefi a'n dinasoedd ar yr un pryd ag y mae plant yn cerdded i'r ysgol—ac rydym ni eisiau iddyn nhw gerdded a beicio i'r ysgol—yn broblem benodol.

Y pedwerydd pwynt yr hoffwn ei wneud yw i ba gyfeiriad y mae Llywodraeth Cymru yn datblygu ei mentrau eraill. Rwy'n sylweddoli nad yw rhai o'r rhain yn rhan o'ch cylch gwaith uniongyrchol chi, ond clywsom y dydd o'r blaen bod Aston Martin yn annhebygol, mewn gwirionedd, o ddatblygu cerbyd SUV trydan yng Nghymru. Mae'n codi'r cwestiwn o beth yn union y mae Aston Martin yn ei wneud yng Nghymru—a ydyn nhw'n datblygu'r dechnoleg fwyaf modern yma? TVR, eto a ddenwyd yma gan arian Llywodraeth Cymru, y £10 miliwn ar gyfer y ganolfan modurol ym Mlaenau Gwent—a yw hwnnw'n edrych ar drydan a hydrogen a cherbydau ôl-danwydd ffosil a thrafnidiaeth, neu a ydym ni'n defnyddio arian Llywodraeth Cymru i ymestyn y broblem sydd gennym ni eisoes yn ein trefi a'n dinasoedd? Rwy'n credu bod angen ateb hynny hefyd cyn y gallwn ni ddeall mewn gwirionedd a yw'r hyn yr ydych wedi'i nodi heddiw yn mynd i gael effaith wirioneddol. Rwy'n sylweddoli nad ydych chi'n rheoli'r rhai hynny yn uniongyrchol, ond mae'n rhaid i weddill y Llywodraeth sefyll ysgwydd wrth ysgwydd gyda chi i wneud i hyn weithio. 

Ac yna cwestiwn olaf, os caf i, ynghylch y gronfa ansawdd aer, yr ydych chi wedi'i chyhoeddi heddiw. Unwaith eto, rwy'n croesawu bod cronfa ar gael. I fod yn glir, a yw honno dros ddwy neu dair blynedd ariannol? Oherwydd, pan rydych chi'n dweud 2018-21, gallai hynny fod yn ddwy flynedd neu'n dair blynedd ariannol. A sut fyddwch chi mewn gwirionedd yn gwneud hynny ar gael nawr, trwy awdurdodau lleol yn ôl bob tebyg—a yw'n broses o wneud cais? A ydych chi'n mynd i gyfarwyddo ar lefel strategol genedlaethol lle y mae angen i'r arian hwnnw fynd, neu a fyddwn ni'n gweld, yn anffodus—gallai ddigwydd—y bydd rhai awdurdodau mewn sefyllfa well i wneud cais amdano? Hoffwn i weld bod hyn, yn gryno, yn fformiwla sy'n seiliedig ar angen ac yn gronfa yn seiliedig ar angen sydd mewn gwirionedd yn ymdrin â'r rhannau mwyaf ofnadwy hynny o Gymru sy'n dioddef o lygredd aer ar hyn o bryd.

A gaf i ddiolch i chi am eich cwestiynau? Rwy'n gwybod fod hwn yn fater yr ydych chi'n angerddol iawn yn ei gylch ac mae eich plaid yn gefnogol iawn gweithredu drosto. O ran—dim ond y mater deddfwriaethol, nodais yn glir yn fy natganiad, a gobeithio y gallaf ei wneud yn glir eto, bod hyn yn bendant yn rhywbeth sydd ar y gweill, ac nid ei ohirio yw dweud hynny, ond mae hynny dim ond oherwydd fy mod eisiau gweld camau gweithredu yn awr. Credaf yn sicr ei fod yn rhywbeth y gallwn ni edrych arno a'i ystyried wrth fwrw ymlaen. Credaf y bydd yr Aelod yn gwerthfawrogi hefyd y gall yr agenda ddeddfwriaethol fod yn eithaf llawn yn aml, ac ni fyddai aros am hynny pan gallem ni fod yn gweithredu y peth mwyaf cyfrifol i'w wneud, yn ôl bob tebyg, ond mae'n bendant yn rhywbeth sydd ar yr agenda. Gallem ni, mewn gwirionedd, pan fyddwn ni'n mynd i'r ail ymgynghoriad ar y cynllun ofyn: a yw pobl eisiau gweld Deddf aer glân yng Nghymru? Os felly, beth ddylai honno wneud a beth y maen nhw eisiau iddi gyflawni?

Rwy'n gobeithio nad yw'r Aelod yn gyrru'r SUV i'r ysgol—

[Anghlywadwy.]

Diolch i chi am wneud hynny'n glir. [Chwerthin.] Ond rydych chi yn llygad eich lle ynghylch pwysigrwydd—. Af yn ôl i'r hyn a ddywedodd David Melding am bwysigrwydd ennill cefnogaeth pobl, nad ydym ni'n cyflwyno pethau fel gostwng terfynau cyflymder dim ond i—. Credaf y byddai'r sylwadau—mae'n debyg y byddent ar Facebook neu fforwm Facebook—yn nodi y byddai hynny i godi refeniw drwy ddal pobl yn goryrru. Felly, rwy'n credu bod y rhan addysgol o hyn ac ennill cefnogaeth pobl mor bwysig, mewn gwirionedd, a swyddogaeth technoleg ddigidol eto i sefydlu hynny, bod hyn mewn gwirionedd oherwydd bod angen inni wneud hyn ar gyfer iechyd a lles pobl ac i fynd i'r afael â'r problemau materion iechyd ataliadwy yr ydym ni'n gwybod sy'n gysylltiedig â llygredd aer.

Fe wnaethoch chi sôn am bethau fel cerbydau hydrogen, cerbydau nwyddau trwm. Byddai'r parthau aer glân yn caniatáu i ni ystyried hynny yn y drylwyr, o ran gallu cyfyngu ar fynediad cerbydau nwyddau trwm ar adegau penodol ac edrych ar hynny, ond mae hynny yn amlwg ar gyfer pob lle yn unigol—beth bynnag y maen nhw'n ystyried sydd orau.

Rydych chi'n hollol gywir ynghylch pwysigrwydd gweithio ar draws y Llywodraeth ar hyn, oherwydd bod llawer o'r pethau hynny sy'n cael effaith fawr ar yr hyn yr ydym ni'n ceisio ei wneud ar ansawdd aer y tu allan i'r briff amgylcheddol, ond maen nhw'n cael effaith fawr ar ein hamgylchedd, a dyna pam, ar ein hymrwymiad traws-lywodraethol i ddatgarboneiddio, rwy'n gweithio'n agos iawn gydag Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a Thrafnidiaeth o ran edrych ar sut yr ydym ni'n defnyddio'r cynllun gweithredu economaidd a mentrau eraill, yn gweithio gyda'r sector trafnidiaeth gyhoeddus, i leihau allyriadau niweidiol o bethau fel tacsis a bysiau erbyn 2025. Ein huchelgais yw sicrhau trafnidiaeth gyhoeddus niwtral o ran carbon erbyn y dyddiad hwn.

Yn gyntaf oll, hoffwn groesawu ymrwymiad y Gweinidog i gymryd camau i leihau llygredd aer yng Nghymru er mwyn cefnogi dyfodol iachach ar gyfer ein cymunedau, ein hamgylchedd naturiol a'n gwlad. Mae'r mater hwn yn uchel iawn ar fy agenda i hefyd, gan mai fi yw'r Aelod Cynulliad dros Ddwyrain Abertawe ac mae gennym ni broblemau mewn rhai o'n cymunedau, fel Hafod, lle mae cyfuniad o dopograffeg a thraffig yn arwain at ansawdd aer gwael iawn.

Ond rydym ni wedi bod yn y fan yma o'r blaen: dioddefodd Llundain yn y 1940au a'r 1950au o 'smog'—cyfuniad o fwg a niwl—a oedd yn lladd pobl. Gweithredwyd ynghylch hynny. Heddiw, rydym ni'n gwybod bod llygredd yn yr awyr agored yn lladd pobl drwy glefyd y galon a strôc—rydym ni'n gwybod hynny, ac mae taer angen gweithredu. Croesawaf, yn y parthau aer glân, y ceir dulliau o reoli mynediad traffig i hybu gostyngiad yn lefelau cyffredinol traffig a chyfyngu ar y niwed i'n hiechyd a'r amgylchedd a achosir gan y cerbydau sy'n weddill. Mae hyn yn rhywbeth y mae taer angen amdano yn nifer o'n cymunedau.

Mae gen i un cwestiwn, a chredaf y gall 'ie' neu 'na' ei ateb: a yw hyn yn golygu y gall awdurdodau lleol gyflwyno rheolau mynediad-yn-unig ar gyfer cerbydau nwyddau trwm, yn enwedig y rhai hynny sy'n lorïau diesel?

Diolch ichi, Mike Hedges, am eich cyfraniad. Credaf inni godi'r materion yn ymwneud â Hafod a thopograffi a thraffig yr wythnos diwethaf, ar amser tebyg, yn y Siambr hon. O ran parthau aer glân, cynhwysir yr holl wybodaeth honno yn yr ymgynghoriad, a chyfrifoldeb yr awdurdodau lleol fydd ystyried sut y gallan nhw gyfyngu ar fynediad y cerbydau mwyaf niweidiol i'r parthau aer glân hynny. Ond hefyd i wneud yn siŵr, fel y dywedais yn y datganiad, nad yw wedyn—i ystyried nad yw ond yn gwthio'r broblem llygredd i ffiniau'r parth hefyd. Felly, mae angen ystyried hyn i gyd yn ei gyfanrwydd.

Diolch i'r Gweinidog am ei datganiad heddiw, a diolch am yr ymrwymiad yr ydych chi wedi'i amlinellu. Fel y mae David Melding a Simon Thomas wedi nodi, rydym wedi cael cryn frwydr i gyrraedd y pwynt hwn, ond o leiaf bellach bod rhai ymrwymiadau gan y Llywodraeth.

Nawr, rydym ni wedi cael trafodaethau pur helaeth yma yn y Siambr ar y pwnc hwn yn ystod tymor y Cynulliad hwn, ac, wrth gwrs, rydym ni i gyd eisiau gweld Llywodraeth Cymru a'r Cynulliad yn gwneud eu gorau glas i wella ansawdd aer yng Nghymru, sy'n broblem fawr yn y rhan fwyaf o'n hardaloedd adeiledig trefol, a'r cwestiwn yw: pa gamau fydd yn effeithiol o ran cyflawni'r nod hwnnw? Nawr, mae llawer o lygredd aer, rwy'n credu ein bod i gyd yn cydnabod, yn dod o ffyrdd. Mae un o'ch cynigion heddiw ar gyfer terfynau cyflymder 50 mya dros dro ar draffyrdd a chefnffyrdd. Dim ond mân bwynt, ond hoffwn nodi ichi enwi'r A470 rhwng Glan-bad a Phontypridd fel un o'r parthau 50 mya arfaethedig. Wel, o'r hyn y mae defnyddwyr rheolaidd o'r ffordd yn ei ddweud wrthyf, mae eisoes yn barth 50 mya, ac wedi bod ers i waith ffordd gael ei wneud yno rai misoedd yn ôl. Felly, roeddwn i eisiau cyfleu'r wybodaeth honno. 

Ond pwynt pwysicach yw mai'r traffyrdd a'r cefnffyrdd hyn yw'r unig ffyrdd y mae Llywodraeth Cymru yn eu rheoli. Mae'r rhan fwyaf o ffyrdd o dan reolaeth yr awdurdod lleol, ac mae'r rhain yn ffyrdd â cherddwyr arnynt; dydych chi ddim yn cael llawer o gerddwyr ar draffyrdd a chefnffyrdd mawr. Felly, wrth gwrs, yr hyn y mae angen ichi ei wneud wrth symud ymlaen yw cael rhywfaint o drafodaethau ystyrlon gyda chynghorau lleol ynghylch sut y maen nhw'n ymdrin â llygredd sy'n dod o'u ffyrdd, ac rwy'n credu mai dyma beth yr ydym ni wedi bod yn ei drafod, i ryw raddau, heddiw, sut yr ydych chi'n mynd i gyflawni hynny. Rwy'n credu bod angen arweiniad cryf arnom ni gan Lywodraeth Cymru yn y maes hwn. Rwy'n gwybod eich bod yn cynnig cronfa ansawdd aer, sy'n beth da, ond efallai y bydd angen ichi gynnwys canllawiau cadarn hefyd i sicrhau y cyflawnir y camau angenrheidiol yn effeithiol. Pa mor drylwyr fyddwch chi'n goruchwylio'r gronfa ansawdd aer fel y Gweinidog perthnasol?

Rydych chi'n dweud yr hoffech chi greu parthau aer glân a chyfyngu ar fynediad i'r parthau hyn drwy wahardd mathau penodol o gerbydau sy'n llygru, ac rwy'n credu bod hwn yn gam eithaf amlwg mewn sawl ffordd, ond, fel yr ydych chi'n ei gydnabod eich hun, bydd yna anawsterau mawr â hyn—anawsterau diwylliannol cymaint ag unrhyw beth arall. I edrych ar y mater yn fwy manwl, mae sawl person wedi sôn am gerbydau nwyddau trwm. Felly, un peth amlwg yw: pam mae gennym ni gerbydau nwyddau trwm yn mynd drwy ardaloedd preswyl? A ddylid caniatáu hyn? Felly, efallai bod angen edrych ar hynny. Ond mae'n rhaid inni edrych ar sgil-effeithiau posib cyflwyno parthau aer glân, oherwydd cawsom dystiolaeth wyddonol ddiweddar ynghylch beth sydd wedi digwydd yn Llundain ers cyflwyno'r parth tagfeydd 15 mlynedd yn ôl. Mae gwaith ymchwil diweddar yn dangos, mewn rhai ffyrdd, bod ansawdd yr aer wedi gwaethygu yn Llundain, mewn gwirionedd. Yn benodol, mae llygredd diesel wedi cynyddu 20 y cant. Mae hyn oherwydd y cynnydd mewn traffig ar ffurf bysiau a thacsis sy'n cael eu pweru gan ddiesel.

Felly, ie, gallwch edrych ar drafnidiaeth gyhoeddus, ac rydych yn ei nodi yn y fan yma, ond mae angen i chi edrych ar yr allyriadau sy'n dod o drafnidiaeth gyhoeddus, rwy'n credu mai dyna rwyf yn ei ddweud. Felly, sut byddwch chi'n monitro'r fflydoedd o fysiau a thacsis trwyddedig sy'n gweithredu drwy'r 22 ardal awdurdod lleol yng Nghymru? Oherwydd bydd angen i chi ystyried hynny ac asesu elfennau llygredd hynny os ydych chi'n annog trafnidiaeth gyhoeddus yn hytrach na defnyddio cerbydau preifat yn yr ardaloedd hyn.

Ond mae angen ichi wneud hynny i gyd yn gyntaf, rwy'n credu, ac, unwaith y bydd gennych chi'r mesurau hynny ar waith—ac mae Simon Thomas wedi sôn am y ddeddfwriaeth ychwanegol y gallai fod ei hangen—yna mae gennych chi'r dasg fawr sef y newid diwylliannol hwnnw o ddwyn perswâd ar bobl sy'n gyrru pan gallen nhw gerdded i adael y cerbydau a gwneud hynny. Ond, wrth gwrs, ar hyn o bryd mae'n fath o gylch dieflig, oherwydd ni ellir dwyn perswâd ar bobl i adael eu cerbydau a cherdded i leoedd fel yr ysgol oherwydd bod y ffyrdd mor llygredig, pam fydden nhw eisiau gwneud hynny? Felly, mae angen ichi fynd i'r afael â'r cylch hwn ar ryw adeg, felly pob lwc ac mae gennyf ddiddordeb clywed eich atebion. Diolch.

Diolch i'r Aelod am ddymuno lwc dda i mi. I ymdrin â'r peth cyntaf o ran y terfyn cyflymder dros dro o 50 mya rhwng Glan-bad a Phontypridd, mae hynny o gylchfan Glan-bad ymlaen i gylchfan yr A4058 ym Mhontypridd; mae'n union 4.2 km. Felly, mae rhai o'r ardaloedd hyn mewn gwirionedd—yn arbennig yr un yr wyf fwyaf cyfarwydd ag ef, yng Nglannau Dyfrdwy—yn estyniad efallai o'r mannau y gallai ardaloedd 50 mya dros dro fod wedi bodoli cyn hynny.

Ymadweithio â chynghorau lleol: rhan allweddol o hyn yw—. Gallwn ni weithredu o ran y cefnffyrdd, ond y rhan allweddol o'r gallu i wneud hyn yw cynnig adnoddau yn ogystal â chanllawiau. Mae parthau aer glân mewn dinasoedd mawr fel Caerdydd yn ddewis yn hyn o beth, ac mewn lleoedd eraill lle y gallen nhw weithio orau ac y gallent fod yn ateb addas i'r problemau. Bydd y cynllun a'r rhaglen aer glân hefyd yn ceisio darganfod, trwy ein gwaith monitro, beth yw'r ateb gorau, beth sydd angen ei wneud mewn mannau penodol a'r hyn sy'n fwyaf addas yn y lleoedd hynny a beth yw'r broblem.

Rwy'n credu mai un dewis arall yn lle hynny, o ran ysgolion—ac rydych chi i gyd wedi crybwyll hynny heddiw—rwy'n credu y byddwn i'n mynd yn ôl i'r newid ymddygiadol hwn, a'r newid cenedliadol hwn ac ennill cefnogaeth y genhedlaeth iau o ran mynd i'r afael ag unrhyw lygredd a'i fonitro o amgylch ysgolion a dod hyd i'w hatebion eu hunain, boed hynny yn ymgyrchoedd newid ymddygiad fel bysiau cerdded, polisïau 'dim aros â'r injan yn rhedeg' y tu allan i'r ysgol, dod i'r ysgol ar sgwter neu ddefnyddio beiciau. Rwy'n awyddus iawn i gefnogi twf hynny o ran gwneud yn siŵr ein bod yn datblygu'r grym swnian hwnnw a dechrau—wyddoch chi, gweithredu nawr i fynd i'r afael â llygredd aer a phroblemau ansawdd yr aer ledled y wlad. Rwy'n credu ei bod hi'n allweddol iawn gwneud yn siŵr ein bod yn addysgu'r genhedlaeth nesaf yn enwedig i fwrw ymlaen â hyn yn y dyfodol.

Rwy'n croesawu'r datganiad hwn ac rwy'n falch iawn bod hyn yn flaenllaw ar ein hagenda. Rwy'n arbennig o bryderus am effaith llygredd aer ar blant, oherwydd bod tri o'r naw ysgol yng Nghaerdydd sydd wedi eu lleoli yn ymyl ffyrdd sydd â lefelau niweidiol o lygredd aer yn fy etholaeth i sef Gogledd Caerdydd: mae Ysgol Mynydd Bychan, Sant Joseff a Cathays i gyd o amgylch ardal Ffordd y Gogledd. Mae gen i bryder mawr ynghylch yr effaith ar iechyd plant yn yr ysgolion hynny, yn ogystal â'r plant yn yr holl ysgolion yng Nghaerdydd. Felly, hoffwn weld llawer mwy o ymdrech i wella ansawdd yr aer, yn enwedig o amgylch yr ysgolion. Soniodd yn ei hateb i'r cwestiwn diwethaf am rai o'r pethau y gellir eu gwneud o ran annog rhieni i beidio â defnyddio ceir—mynd ar sgwter ac ar y beic. Tybed a yw hi wedi ystyried strydoedd chwarae, lle caiff strydoedd eu cau am rai oriau neu ddyddiau fel bod plant yn rhydd o lygredd ac yn gallu chwarae.

A fyddai hi'n llongyfarch Cyngor Caerdydd am gynhyrchu Papur Gwyrdd trafnidiaeth ac aer glân Caerdydd, 'Newid sut rydym yn symud o gwmpas dinas sy’n tyfu'? Ceir llawer o awgrymiadau ynddo am yr hyn y gallem ni ei wneud yng Nghaerdydd, gan gydnabod ei bod yn gwbl allweddol. Tybed a yw hi wedi cael unrhyw gyswllt â Chyngor Caerdydd am y ddogfen hon. Rwy'n credu mai'r hyn sydd wedi codi mewn sawl cwestiwn heddiw yw faint y gall awdurdodau lleol ei wneud eu hunain ar eu liwt eu hunain a faint o weithredu sydd ei angen gan Lywodraeth Cymru. Felly, dydw i ddim yn gwybod a allai hi egluro hynny yn awr neu yn y dyfodol fel ein bod yn gwybod sut rydym ni'n gallu gweithio gyda'n gilydd. Oherwydd mae yna lawer o bethau yn y ddogfen hon a allai drawsnewid ansawdd yr aer yng Nghaerdydd, ond fel y dywedaf, dydw i ddim yn gwybod faint y gallan nhw ei wneud eu hunain na faint y mae angen cymorth Llywodraeth Cymru arnynt.

Mae'r pwynt olaf a wnaethoch chi yn cyfeirio'n ôl i sut y mae hi'n gwbl allweddol, os ydym ni'n mynd i gyrraedd lle y mae angen inni fod a lle yr ydym ni eisiau bod yn hyn o beth, ein bod yn dod ynghyd ac yn cydweithio ar y mater. Roeddwn i'n hoffi'r syniad o strydoedd chwarae. Rwy'n credu ym mod i wedi gweld un yng Nghaerdydd cyn hyn ar y newyddion o ran cau'r strydoedd i draffig, ac mae hynny yn bendant yn rhywbeth y gallem ni o bosibl ei ystyried yn y dyfodol.

Ydw, rwyf yn fwy na pharod i longyfarch Cyngor Caerdydd ar eu papur trafnidiaeth ac aer glân. Rwyf wedi cael cyfarfodydd â swyddogion Cyngor Caerdydd ac mae fy swyddogion yn parhau i gysylltu â nhw. Rwy'n credu bod gennyf gyfarfod arall ynghylch y mater hwn yn fuan iawn, ac rwy'n hapus i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelod. Mae'n rhaid imi gyfaddef nad wyf wedi cael cyfle i roi cynnig ar y beiciau newydd eto, felly rwy'n credu ar gyfer fy nghyfarfod nesaf ym Mharc Cathays efallai y byddaf yn rhoi cynnig ar hynny, nawr fod y tywydd yn gwella ychydig. Rwyf wedi ymrwymo i hynny nawr fy mod wedi'i roi ar y cofnod, on'd ydw i?

Diolch yn fawr iawn am eich datganiad. Roeddwn i'n meddwl ei fod yn ddiddorol iawn, mewn gwirionedd. Roeddwn i eisiau gofyn dau neu dri chwestiwn yn eithaf cyflym. Ym mis Tachwedd, fe wnaethoch chi ddweud bod arnoch chi eisiau gweithio a'r holl Lywodraeth a chydag awdurdodau lleol a'r holl adrannau. Roeddwn i eisiau eich holi chi ychydig am yr ymgynghoriad. Ar hyn o bryd, mae'n ymddangos y bydd yn ymgynghoriad ar-lein arferol, sy'n iawn, ond nid yw'r rhan fwyaf o'r bobl yr wyf i'n eu hadnabod yn byw eu bywydau ar-lein. A wnewch chi gadarnhau y byddwch chi'n cynnwys—gan feddwl am gwestiwn Julie—grwpiau a sefydliadau unigol, ac efallai pethau fel ysgolion a meithrinfeydd a chartrefi gofal yn uniongyrchol, yn hytrach na thrwy sefydliadau an-llywodraethol? Efallai y bydd yn rhaid i chi gymryd sampl yn unig—rwy'n gwerthfawrogi hynny—ond rwy'n credu y byddai rhywfaint o dystiolaeth uniongyrchol o'r lleoedd hyn yn ddefnyddiol iawn yn hyn o beth.

Yn ail, fe wnaethoch chi sôn am Bort Talbot, sydd yn fy rhanbarth i, ac roeddwn i eisiau dweud nad Port Talbot a Chwm Afan yn unig y mae'r llygredd ym Mhort Talbot yn effeithio arnynt; mae'n ymledu ar draws holl Fae Abertawe. Ar yr un pryd, mae gennym ni hefyd peth o'r llygredd traffig uchaf. Felly, a allwch chi roi rhywfaint o sicrwydd i mi y bydd y gwaith ar eich dau ddull o ymdrin â hyn—mewn rhannau penodol o Gymru lle y bo'n briodol—yn cael ei wneud ar yr un pryd neu gyda'i gilydd, yn hytrach nag fel dwy eitem ar wahân? Oherwydd mae'r peswch yn y bore yn beswch yn y bore; dydw i ddim yn poeni mewn gwirionedd o le y daw'r peswch.

Yn olaf, ynghylch Port Talbot—. O, mae'n ddrwg gen i, na, roedd gen i un arall i chi. Mae'n un cyflym iawn. Rwyf wedi sôn am 'nowcasters' wrthych chi cyn hyn. Nid wyf am sôn amdanyn nhw—heblaw fy mod newydd wneud. Yn y trefi y byddwn ni'n casglu llawer o'r wybodaeth ddefnyddiol yma, ac rwy'n sylwi y bydd y monitro ychwanegol yn digwydd ar ddarnau o fyrdd A. A wnewch chi egluro pam rydych chi wedi dewis darnau o ffyrdd A, a allai fod wedi'u llygru, ond efallai nad ydynt, mewn gwirionedd, yn teimlo mor llygredig, fel y dywedasoch chi, â bod yn agos at ysgol? Pam rydych chi wedi dewis blaenoriaethu'r rheini yn hytrach na rhai ardaloedd problemus mewn trefi?

Dim ond ar yr un pwynt hwnnw, mewn gwirionedd, ar fater Port Talbot, pan gaewyd Cyffordd 41—rwy'n sylweddoli bod hynny cyn ichi ddod yma—gwnaethpwyd llawer o waith monitro ansawdd aer ar yr adeg honno a datgelwyd, er peth syndod imi, fod yr allyriadau ocsid nitrogen mewn gwirionedd islaw safonau Llywodraeth Cymru, gydag un eithriad. Unwaith eto, meddwl wyf i tybed pam rydych chi wedi dewis ymestyn yr elfen 50 mya yr M4. Dydw i ddim yn gwrthwynebu eich bod yn gwneud hynny, ond pam rydych chi wedi dewis y fan honno pan nad oedd lefelau'r ocsid nitrogen cynddrwg, mewn gwirionedd, ag y byddem wedi disgwyl, yn ôl pob tebyg? Gwnewch hynny, er hynny, os gwelwch yn dda. Diolch.

Diolch. A gaf i ddiolch i Suzy Davies am ei chwestiynau? Rwy'n gwybod fod gennych chi ddiddordeb mawr yn hyn fel yr Aelod Cynulliad rhanbarthol. Mae'r pwynt o ran yr ymgynghoriad a chysylltu ag unigolion fel cartrefi gofal ac ysgolion yn uniongyrchol yn bwynt da iawn, iawn, a byddaf yn ystyried hynny ac yn siarad â swyddogion ynghylch sut y gallwn ni wneud hynny.

Rydych chi'n hollol gywir o ran Port Talbot, bod dau linyn yn y fan honno o ran yr effaith ar ansawdd yr aer, a dyna pam yr wyf yn awyddus i edrych ar gynllun gweithredu Port Talbot ac mewn gwirionedd gwneud yn siŵr ei bod yn edrych ar hyn yn ei gyfanrwydd. Ac mae angen inni fonitro i weld ble maen nhw'n rhy uchel a phryd y maen nhw'n digwydd. Yn ogystal â'r gwaith dur ei hun, mae gennych chi mewn gwirionedd yr holl ddiwydiant eraill o'i amgylch hefyd. Felly, rydych chi'n gywir ei fod yn sefyllfa wirioneddol gymhleth, integredig, ond nid oes unrhyw ddiben mynd i'r afael ag un heb y llall; mae angen inni fynd i'r afael â nhw gyda'i gilydd i wella ansawdd aer yn yr ardal.

Nid wyf yn gwbl siwr ynghylch y cwestiwn am ffyrdd A. Y rhai y rhestrais i yn y datganiad yw'r rhai y gwyddom ni bod y lefela'n uchel, a hefyd oherwydd eu bod yn gefnffyrdd a'n bod ni yn gyfrifol amdanyn nhw neu ein bod yn gallu gweithredu hynny fel Llywodraeth Cymru. Ond rwy'n derbyn yr hyn y mae hi'n ei ddweud am ganol trefi. Dyna pam y mae angen inni edrych ar y rhaglen aer glân a'r cynllun aer glân a sut yr ydym ni'n gweithio gydag awdurdodau lleol a sefydliadau eraill i fynd i'r afael â hynny.

Rwy'n credu bod hwn yn ddatganiad pwysig iawn heddiw oherwydd y materion iechyd cyhoeddus a hefyd llygredd yn gyffredinol ac ansawdd ein hamgylchedd. Rwy'n gwybod fod Sefydliad Prydeinig y Galon wedi gwneud llawer o ymchwil, wedi gwario miliynau o bunnoedd, ar y cysylltiad rhwng llygredd aer a chlefyd y galon, ac maen nhw'n hollol glir bod hyn yn flaenoriaeth iddyn nhw. Mae llygredd aer yn yr awyr agored yn cyfrannu at filoedd o farwolaethau cynamserol bob blwyddyn, fel y clywsom yn gynharach, a gall amlygiad hirdymor a byrdymor waethygu cyflyrau presennol ar y galon yn ogystal ag achosi rhai newydd ac, yn wir, mae risg mawr ar gyfer strôc hefyd. Maen nhw o'r farn bod trafnidiaeth ar y ffyrdd yn gwneud cyfraniad allweddol, fel yr ydym ni wedi ei glywed sawl gwaith eisoes. Felly, gyda'r math hwnnw o gefndir, rwy'n rhannu rhywfaint o'r rhwystredigaeth a'r diffyg amynedd y clywsom ni amdano yn gynharach o ran faint o amser y mae'n ei gymryd i ni ddangos arwyddion o fynd i'r afael â graddfa'r materion a'r angen i gymryd y camau angenrheidiol.

Felly, meddwl wyf i tybed a fydd y gwaith a fydd yn cael ei wneud yn awr, Gweinidog, yn cynnwys croesgyfeiriadau at deithio llesol a systemau trafnidiaeth integredig, ac a fydd ystyriaeth i sefydlu parthau 20 mya rhagosodedig mewn ardaloedd trefol, o gofio bod hynny'n ei gwneud hi'n addas ar gyfer cerdded a beicio a chael pobl allan o'u ceir i chwarae ar y strydoedd a chreu yr ardaloedd hynny sy'n fwy addas i iechyd a'r amgylchedd. Efallai y gellid cael rhai cynlluniau mwy penodol, fel yr un sydd wedi ei awgrymu, rwy'n meddwl, ers cryn amser, o ran trosi i LPG ar gyfer fflydoedd tacsi, a fydd, rwy'n credu, yn talu am eu hunain o ran costau dros tua dwy flynedd, a chael effaith sylweddol ar lygredd aer yn ein trefi a'n dinasoedd. Ac yn yr un modd â bysiau a'u hallyriadau nhw.

A phlannu coed, Gweinidog, oherwydd rwy'n gwybod y dangoswyd mewn rhai astudiaethau y gall coed gymryd tua 50 y cant o'r deunydd gronynnol o'r aer. Rwy'n gwybod y bu llwyddiannau a methiannau o ran plannu coed yng Nghymru yn y gorffennol, ac weithiau mae'n ymwneud â'r math iawn o goed nad ydynt yn mynd yn fwy nag a ragwelwyd ac nad ydynt yn creu problemau â'r dail na ragwelwyd, oherwydd, yn eithaf aml, mae coed wedi'u plannu ac yna, pan fyddan nhw wedi tyfu i faint penodol, cânt eu codi a'u cymryd ymaith heb osod rhai eraill yn eu lle. Felly, tybed, pan rydych chi'n sôn am y gronfa ansawdd aer o £20 miliwn, y cymorth a'r arweiniad, a fydd honno'n mynd i'r afael â'r materion hyn? I ba raddau y bydd awdurdodau lleol yn cael cyfarwyddyd ac i ba raddau y bydd ganddynt ddisgresiwn eang?

Diolch i'r Aelod am ei gyfraniadau. Rydych yn llygad eich lle ynghylch yr angen i groesgyfeirio ein huchelgeisiau a'n dyheadau o ran teithio llesol. Dyna pam y byddwn ond yn symud ymlaen yn y maes hwn os weithiwn ni ar draws y Llywodraeth. Dyna pam yr wyf wedi bod yn gweithio'n agos iawn gydag Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a Thrafnidiaeth, i sicrhau bod y dewisiadau eraill hynny ar gael, a phan fyddwn yn cynllunio ar gyfer y dyfodol, y byddwn ni'n ystyried ein rhwymedigaethau o ran Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol hefyd.

O ran sefydlu parth â chyflymder rhagosodedig o 20 mya mewn ardaloedd trefol, credaf yn sicr y gallai awdurdodau lleol edrych ar hynny fel rhan o'u parthau aer glân. Ond mae'r rhain i gyd yn bethau y mae angen inni edrych arnynt fel rhan o'r ganolfan monitro ac asesu ansawdd aer a hefyd fel rhan o gynllun a rhaglen aer glân y byddwn yn eu cyflwyno.

Ynghylch plannu coed, rydych chi'n berffaith iawn. Credaf mai'r ymadrodd oedd, 'Y coed iawn yn y lleoedd iawn'—a'u swyddogaeth o ran dal carbon hefyd. Credaf mai un o'r pethau i'w wneud ynghylch hynny yw dweud mai'r flaenoriaeth arall o fewn fy mhortffolio yw creu coetiroedd. Ac ydym, rydym yn gwybod, er mwyn bodloni ein huchelgeisiau yn y maes hwnnw, fod angen inni greu coetiroedd ar raddfa eang, heb anghofio bod mwy i hyn na chreu coetiroedd mawr ac ar raddfa eang yn unig. Mewn gwirionedd mae'n ymwneud â'n hardaloedd trefol a'r ardaloedd o gwmpas ein trefi hefyd, a dyna swyddogaeth i'r gronfa seilwaith gwyrdd hefyd.

Diolch, mae gennyf bedwar siaradwr arall, ac os sylwch chi ar faint o'r gloch yw hi, byddwch yn gwybod bod hynny braidd yn amhosibl. Rwyf yn hapus i fynd dros amser, ond gawn ni osgoi areithiau hir? Os cafodd eich cwestiwn neu bwnc ei drafod eisoes, yna efallai gallwn feddwl am y cwestiynau hynny. Vikki Howells.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Gweinidog, nodaf eich sylwadau ynghylch y camau gweithredu uniongyrchol y gall Llywodraeth Cymru eu cymryd ar y rhwydwaith traffyrdd a chefnffyrdd. Mae un o'r meysydd a grybwyllwyd, yr A470 rhwng Pontypridd a Glan-bad, yn ffordd gyswllt allweddol i gymudwyr yn fy etholaeth i. Mae llawer o drigolion eisoes wedi datgan eu pryderon wrthyf ynghylch tagfeydd yn yr ardal hon, felly pa waith monitro fydd Llywodraeth Cymru yn ei wneud i sicrhau na fydd mesurau megis parthau 50 mya dros dro yn cael effaith negyddol ar gymudwyr?

Yn ail, yr hyn sy'n allweddol yn eich datganiad yw annog newid arferion dinasyddion Cymru, ond i gyflawni hynny bydda'n rhaid inni roi polisïau ar waith i annog arferion llai niweidiol. Byddai hynny, rwy'n dadlau, yn gofyn am ddull traws-lywodraethol, er enghraifft gwella trafnidiaeth gyhoeddus fel na fydd raid i fy etholwyr i ddefnyddio'r A470 i gyrraedd Caerdydd, neu ansawdd yr aer o gwmpas ysgolion, er enghraifft. Felly, pa waith yr ydych chi'n ei wneud gyda'ch cydweithwyr i sicrhau'r dull traws-lywodraethol hwn?

Mae'r Aelod yn berffaith iawn o ran pwysigrwydd dull traws-Lywodraethol, ac roedd yna wên gam ar wynebau cyd-aelodau yma pan oeddech yn trafod canlyniad newid hwnnw am y dewis amgen, yna ni fyddai eich etholwyr yn gorfod eistedd yn y tagfeydd ar yr A470. Credaf imi ddweud mewn ymatebion blaenorol mai dyna pam yr wyf yn edrych yn fanwl iawn gydag Ysgrifennydd y Cabinet sy'n gyfrifol am drafnidiaeth ar sut na allwn edrych ar y darlun cyfan yn unig o ran teithio llesol—. Os ydym am fynd i'r afael â phroblem ansawdd aer gwael mewn gwirionedd, mae'n rhaid i hynny fod yn ei le, felly, os ydym eisiau gweld newid mewn arferion; pobl i newid y ffordd y maen nhw'n teithio a'r ffordd y maen nhw'n mynd i'r gwaith, y ffordd y maen nhw'n mynd allan yn eu hamser hamdden, yna mae angen inni sicrhau bod gennym rywbeth gwell ar eu cyfer. Ynghylch yr A470—y canlyniadau anfwriadol a sut y caiff ei fonitro—bydd yn cael ei fonitro'n agos gan brofion ymyl y ffordd, a bydd y canlyniadau yn cael eu cynnwys mewn ymchwiliadau a modelu parhaus i sefydlu'r mesurau a fydd yn debygol o sicrhau cydymffurfiaeth yn yr amser byrraf posibl. Felly, bydd modd monitro hynny'n agos i weld effeithiolrwydd y mesurau yn yr ardal.

Rwyf yn falch iawn o glywed bod gennym gefnogaeth drawsbleidiol i'r pwnc pwysig hwn, oherwydd pan fydd hi'n mynd yn anodd—a bydd hi'n mynd yn anodd—pan fyddwn yn dechrau cyflwyno mesurau mewn gwirionedd, gwyddom fod gennym bobl yn ein pleidiau ein hunain, ac yn wir yn y gymuned ehangach, sy'n dal i fyw yn ail hanner yr ugeinfed ganrif, ac mae'n rhaid inni ddechrau gwneud i bobl sylweddoli bod diogelwch aer yr un mor bwysig â diogelwch ar y ffyrdd. Lleddir mwy o bobl gan lygredd aer na gyrwyr gwael, a'r bobl sydd fwyaf mewn perygl, wrth gwrs, yw plant â'u hysgyfaint ifanc. Felly, rwyf yn falch iawn o weld bod y Gweinidog yn lansio'r fframwaith parth aer glân yfory, oherwydd mae'n rhaid inni fwrw ymlaen a gwneud pethau yn hytrach na siarad amdanynt. Er enghraifft, ysgol gynradd Tredegarville, sydd gyferbyn ag Ysbyty Brenhinol Caerdydd, yn agos i Heol Casnewydd—mae hon, yn fy marn i, yn ardal a ddylai fod yn stryd chwarae neu stryd mynediad yn unig oherwydd bod lefel y llygredd sy'n effeithio ar y plant yn gwbl annerbyniol, ac mae ffordd arall ar gael i gerbydau. Felly, rwy'n gobeithio bod Cyngor Caerdydd am fod yn uchelgeisiol a dewr, yn ei weithredoedd ac nid gyda'i eiriau'n unig.

Mae'n anoddach gweld beth y gellir ei wneud ynglŷn â phlant Sant Pedr sydd mewn gwirionedd ar Heol Casnewydd, ond mae angen inni gyflwyno'r neges i rieni eu bod nhw'n creu mwy o risg i'w plant drwy eu danfon i'r ysgol mewn car na cherdded, neu ddefnyddio beic neu fws. Ni ellir ailadrodd hynny'n rhy aml, ond nid yw'n rhywbeth y mae rhieni yn ei gydnabod yn aml. Mae gennyf dri chwestiwn. [Torri ar draws.] Yn llythrennol, un llinell yr un [Chwerthin.] Mae cyfnewidfa Llanedeyrn ar yr A48 yn ardal arall sydd â phroblem. Ceir tair ysgol ac un feithrinfa gerllaw. Pwy ddylai weithredu, Cyngor Caerdydd neu Lywodraeth Cymru—? Hon yw'r gyfnewidfa ble mae'r ffordd i'r bae yn cysylltu â'r A48.

Yn ail, hoffwn weld ardoll ar ffioedd parcio ceir yng nghanol y ddinas. Eisoes mae gennym ddewisiadau eraill, sef—. Ceir oddeutu 1,000 o leoedd parcio ceir yng nghanol Dinas Caerdydd, a phetai ardoll gennym, byddem yn annog pobl i wneud y peth iawn, sef naill ai ddod ar y bws neu'r trên neu ddefnyddio cynllun parcio a theithio. A yw hynny'n rhywbeth sydd o fewn maes y cyngor sir?

Ac, yn drydydd, a fydd cynllun buddsoddi i arbed ar gael i awdurdodau lleol sydd eisiau glanhau eu bysiau?

Diolch i'r Aelod am ei chwestiynau. Yn fy marn i, o ran pethau fel buddsoddi i arbed, cynllun aer glân a pharthau aer glân, credaf fod cyngor Caerdydd yn un o'r meysydd sydd wedi ei nodi yn un o ormodiant, ac fel y dywedais wrth eich cyd-Aelod Julie Morgan, rwyf i wedi bod yn cydweithio â chyngor Caerdydd, a bu swyddogion mewn cysylltiad agos â nhw, ynghylch hynny. Felly, mae'r rhain i gyd yn bethau y gellir eu hystyried yn rhan o'r cynllun a'r rhaglen wrth symud ymlaen, a pharthau aer glân.

Nid wyf yn wleidydd a fyddai'n hoffi dyfalu a gwneud pethau i fyny, felly ynglŷn â'r A48, byddaf yn cael eglurhad ynghylch hwnnw ichi ac yn dod nôl at yr Aelod. Credaf mai eich pwynt cyntaf yw'r pwysicaf o bell ffordd: mae ansawdd aer a mynd i'r afael â hynny cyn bwysiced â mynd i'r afael â diogelwch ar y ffyrdd. Ac, mewn gwirionedd, rhaid inni weithio ar draws y pleidiau, ac ar draws haenau o Lywodraeth, ac ar draws sefydliadau o fewn y gymuned. Fel y dywedais o'r blaen, rydym yn gostwng terfynau cyflymder, nid yn unig i gythruddo gyrwyr, nid i godi ffioedd na dim, nid i godi refeniw, mewn gwirionedd mae rheswm y tu ôl i hyn, a chredaf os byddai unrhyw awdurdod yn ystyried codi ffioedd, yn enwedig o fewn y parthau aer glân, yna byddem yn ystyried rhoi unrhyw elw tuag at fuddsoddi mewn trafnidiaeth gyhoeddus.

Er gwaethaf cyfraniad gwerthfawr uned gymorth asesu effaith ar iechyd Cymru i ymchwiliad cyhoeddus yr A494 Queensferry-Ewlo yn 2007, oherwydd y diffyg grym oedd ganddo, bu raid i minnau roi tystiolaeth ar ansawdd aer i'r ymchwiliad cyhoeddus. Derbyniwyd hyn gan yr arolygydd, a chyfrannodd y dystiolaeth at yr argymhelliad llwyddiannus na ddylai'r rhaglen honno neu'r cynnig hwnnw ar yr adeg honno ddigwydd. Sut y byddwch chi'n sicrhau, felly, y bydd eich canolfan newydd ar gyfer asesu a monitro ansawdd aer Cymru yn gweithio gydag uned gymorth asesu effaith ar iechyd Cymru, sydd â mwy o rym mewn amgylchiadau tebyg i allu cyflwyno sylwadau uniongyrchol, er enghraifft, yn ystod ymchwiliadau cyhoeddus?

Yn ail, ac yn olaf, clywsom gyfeiriad yn ystod y datganiad busnes at ffordd osgoi'r A487 Caernarfon-Bontnewydd. Sut y gallwch sicrhau, neu a wnewch chi sicrhau, fel rhan o ystyriaethau pellach Llywodraeth Cymru y cyfeiriwyd atynt yn gynharach, ynglŷn â llwybrau arfaethedig y ffordd osgoi hon, y bydd y dewis du, a gafodd gefnogaeth 75 y cant o'r cyhoedd yn yr ymgynghoriad yn 2011 o'i gymharu â 6 y cant o blaid y dewis melyn a ddewiswyd gan Lywodraeth Cymru—? Canfu cefnogwyr y dewis du y byddai 2,730 eiddo yn gweld gwelliant yn ansawdd yr aer, a 192 eiddo yn unig yn gweld dirywiad.

A gaf i ddiolch i fy nghyd-Aelod o ogledd Cymru am ei gwestiynau a'i bwyntiau? Canolfan asesu a monitro ansawdd aer Cymru —ffurfiwyd y Ganolfan i sicrhau bod penderfyniadau ynghylch mynd i'r afael â llygredd yn seiliedig ar dystiolaeth ac y blaenoriaethir y camau cysylltiedig i sicrhau'r gorau ar gyfer iechyd a llesiant y cyhoedd, ac mae angen i hynny fod yn unol â'n rhwymedigaethau i Ddeddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015. Ac mae'n mynd yn ôl at yr hyn a ddywedais ynglŷn â sicrhau ein bod yn gweithio'n draws-lywodraethol ar y pethau hyn. Wrth gyfeirio at ei gwestiwn ar Bontnewydd, cymeradwywyd ansawdd aer fel blaenoriaeth ac mewn gwirionedd mae'n sicrhau bod pob un ohonom yn gweithio—. Dyna pam yr wyf yn gweithio'n rheolaidd yn draws-lywodraethol, yn cysylltu â swyddogion ac ar lefel weinidogol ag Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a Thrafnidiaeth ac Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol.

Gweinidog, croesawaf eich datganiad heddiw, a diolch yn fawr iawn am eich diddordeb personol ac am yr ymroddiad a ddangosoch yn bersonol i sicrhau bod ansawdd aer Cymru yn gwella. Fel y gwyddoch, yn fy etholaeth i, Islwyn, ceir pryderon am effaith ansawdd aer ar ganlyniadau iechyd hefyd, ac rwyf wedi pwysleisio, Gweinidog, effaith hynny a phryderon grŵp trigolion Cwm Sirhywi isaf ynghylch allyriadau ocsidau nitrogen posibl i'r awyrgylch, ac mewn ardal sydd ymysg y 6 y cant uchaf o gymunedau iechyd gwael ar draws Cymru ac ymysg yr un y cant uchaf o ran achosion o ganser. Felly, gyda hyn mewn golwg, a'r pryderon amlwg a fynegwyd yn eang am ansawdd yr aer yn ffordd Hafodyrynys ger Crymlyn, ydy'r Gweinidog wedi ystyried gweithio gyda Chyngor Bwrdeistref Sirol Caerffili i sicrhau parth aer glân cyntaf Cymru?

Diolch i'r Aelod am ei chwestiynau. Rwy'n gwybod bod hwn yn faes yr ydym wedi ei drafod o'r blaen ac rwy'n gyfarwydd â'ch pryderon. Heblaw am Gaerdydd, gwyddom fod Caerffili i Hafodyrynys yn ardal â gormodiant a chyflwynwyd cyfarwyddeb iddi i ddod i'n gweld ni, ac mae swyddogion yn gweithio'n agos gyda chyngor Caerffili. Bydd yr Aelod yn ymwybodol ein bod yn ystyried sefydlu gweithgor o fewn yr ardal i edrych ar bryderon amrywiol y trigolion ac anawsterau yn arbennig o amgylch Hafodyrynys a'r gormodiannau sydd yno. Bydd y gweithgor yn cynnwys Cyfoeth Naturiol Cymru, Iechyd Cyhoeddus Cymru a hefyd, gobeithio, Gyngor Caerffili. Rwy'n hapus i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelod wrth i bethau ddatblygu.

Ac yn olaf, Rhun ap Iorwerth.

Diolch. Rwyf yn ddiolchgar i chi, Dirprwy Lywydd, am roi eiliad neu ddau imi, neu eiliad efallai i fod yn fwy cywir— [chwerthin.]—gair cyflym a chwestiwn yn unig ynglŷn â cherbydau trydan. Cawsom drafodaeth ar reoleiddio cerbydau a chyfyngu ar draffig a chyflwyno terfynau cyflymder fel pe bai dim bwriad gennym i ymdrin â'r nifer enfawr o gerbydau peiriant tanio mewnol. Yn Norwy, ym mis Rhagfyr, am y tro cyntaf roedd gwerthiant cerbydau trydan yn fwy na gwerthiant ceir gyda pheiriannau tanio mewnol, a dylem ni yma yng Nghymru anelu at hynny.

Nawr, mae cynhyrchwyr cerbydau trydan (EV) eraill ar gael, ond rwyf yn ddiolchgar iawn i Renault UK am fenthyg cerbyd trydan imi yn ystod yr wythnosau nesaf er mwyn i mi—gan gynnwys elfennau eraill o'm gwaith—deithio i lawr i'r Cynulliad Cenedlaethol, lle byddaf yn cysylltu â'r pwyntiau trydanu newydd sydd yma, gobeithio, ym Mae Caerdydd. Ond a allwn ni gael sicrwydd, yn hytrach na llusgo'n traed, fel y mae'r Llywodraeth hon wedi'i wneud, yn anffodus—rydych chi'n cael trafferth dal i fyny heb sôn am fod ar y blaen—y byddwn ni yng Nghymru yn ceisio ymuno â chwyldro'r unfed ganrif ar hugain ym maes y cerbydau trydan? Oherwydd edrychwch ar ddinasoedd fel Dundee, lle maen nhw led cae ar y blaen, edrychwch ar gymhellion y gellir eu cyflwyno—beth am barcio am ddim i bobl â cherbydau trydan? Beth am fynediad i leoedd i bobl â cherbydau trydan? Dylech gymell a gwneud cenhadaeth y Llywodraeth hon yn un ragweithiol i sicrhau nad y peiriant tanio mewnol yw dewis cyntaf pobl ond mai'r dewis hollol amlwg yw EV.

Rwy'n falch mai dim ond un eiliad oedd honna—fyddwn i ddim wedi dymuno gorfod rhoi mwy o eiliadau ichi [Chwerthin.] Gweinidog.

Diolch ichi, Dirprwy Lywydd. Mae'r Aelod yn codi nifer o bwyntiau pwysig o ran cymell pobl ac, mewn gwirionedd, ynglŷn â phwysigrwydd gweithio ochr yn ochr sy'n agored i ni, i fynd i'r afael ag ansawdd aer gwael i leihau allyriadau, lleihau cyflymderau heb edrych mewn gwirionedd ar sut y defnyddiwn dechnoleg fodern i gefnogi'r newid moddol mewn trafnidiaeth a cherbydau trydan. Edrychaf ymlaen at—rwy'n sicr bod yr Aelod yn mynd i gofnodi ei daith ar Twitter ac ar gyfryngau cymdeithasol i ni, a dymunaf bob lwc iddo.

Diolch, Gweinidog. Diolch.