Yr eitem nesaf, felly, yw'r datganiad gan Weinidog yr Amgylchedd, Ynni a Materion Gwledig ar y diweddaraf am yr uwchgynhadledd argyfwng am y llifogydd, ac dwi'n galw ar y Gweinidog i wneud ei datganiad, Lesley Griffiths.

Diolch, Llywydd. Dros y pythefnos diwethaf, mae llawer o gymunedau ledled Cymru wedi dioddef effeithiau dinistriol yn sgil stormydd Ciara a Dennis. Rwyf eisiau dweud eto bod fy meddyliau i, a rhai fy nghyd-Aelodau yn y Cabinet, gyda phawb yr effeithiwyd arnynt.

Mae'r ddwy storm hyn yn ddau o'r achosion llifogydd mwyaf difrifol ac eang a welsom ni yng Nghymru ers blynyddoedd lawer. Ar anterth storm Dennis, cafwyd 61 hysbysiad o berygl llifogydd, 89 o rybuddion llifogydd a dau rybudd o lifogydd difrifol. Mae hyn yn fwy nag y mae Cyfoeth Naturiol Cymru wedi'i gyhoeddi erioed. Cyrhaeddodd afonydd Taf ac Wysg eu lefelau uchaf mewn mwy na deugain mlynedd ac, ar ei anterth, roedd 900 o dunelli o ddŵr yr eiliad yn llifo i lawr Afon Taf.

O ganlyniad i'r ddwy storm hyn, rydym ni wedi gweld llifogydd difrifol ac eang mewn cymunedau yn y gogledd, yn y canolbarth ac yn y de. Cadarnhawyd bod mwy na 1,000 o gartrefi wedi dioddef llifogydd mewnol ac effeithwyd ar fwy na 300 o fusnesau'n uniongyrchol. Nid yw'r bygythiad wedi mynd heibio eto. Ddoe, cyhoeddwyd rhybudd llifogydd difrifol ym Mangor-is-y-coed  a gwelsom lifogydd yn datblygu'n gyflym yn Nolgellau dros y penwythnos yn dilyn mwy o law trwm. Nid ydym yn gwybod hyd a lled y difrod yn llawn eto. Mae timau ar lawr gwlad yn parhau i wirio difrod a chost debygol gwaith trwsio wrth iddyn nhw ddechrau glanhau. Mae Llywodraeth Cymru eisiau diolch i bawb a fu'n gysylltiedig â'r ymateb i'r llifogydd, o'r ymateb brys i'r gwaith adfer sy'n mynd rhagddo ar hyn o bryd. Mae'r gwasanaethau brys, awdurdodau lleol, Cyfoeth Naturiol Cymru a gwirfoddolwyr wedi gweithio bob awr o'r dydd a'r nos i fynd i'r afael ag effaith uniongyrchol y llifogydd.

Rwyf wedi gweld drosof fy hun rywfaint o'r dinistr a achoswyd wrth imi ymweld â chymunedau ledled Cymru, yn Llanrwst, Tylorstown, Pontypridd, Llanhiledd, Crucywel ac Aberpennar. Ond mae hyn wedi effeithio ar lawer mwy o gymunedau. Rwyf wedi siarad â phobl a welodd drostynt eu hunain yr ymateb anhygoel gan eu cymuned leol wrth i ysgolion, neuaddau a chanolfannau agor eu drysau i helpu'r rhai mewn angen. Roedd yna weithredoedd anhygoel o garedigrwydd a haelioni, wrth i bobl ddod at ei gilydd i helpu ac roedd y cydnerthedd yn rymus ac yn gwneud i rywun deimlo'n wylaidd iawn. Un enghraifft, Sefydliad Glowyr Llanhiledd ym Mlaenau Gwent, a ddarparodd loches, cyngor a thri phryd y dydd i bawb oedd angen hynny arnynt.

Mae'r llifogydd hyn wedi cael effaith sylweddol ac ariannol ar gynghorau, busnesau ac unigolion. Yr wythnos diwethaf, cadeiriodd y Prif Weinidog uwchgynhadledd frys, gan gyhoeddi cronfa o £10 miliwn i helpu i dalu costau'r ymateb cychwynnol, gan gynnwys cymorth i'r rhai y mae'r llifogydd wedi effeithio arnynt. Fodd bynnag, ni fydd hyn wrth gwrs yn ddigon i dalu'r costau llawn i drwsio'r difrod a achoswyd gan stormydd Ciara a Dennis.

Mae'r cynllun cymorth llifogydd brys bellach ar gael. Gall aelwydydd yr effeithiodd y llifogydd arnynt hawlio £500 yr un gyda thaliad pellach o £500 ar gael i'r rhai sydd heb yswiriant llifogydd. Bydd cymorth hefyd ar gael i fusnesau a strydoedd mawr. Mae Busnes Cymru yn barod i gefnogi busnesau yr effeithir arnynt. Dylai unrhyw fusnes yr effeithiwyd arno gysylltu â'r llinell gymorth, lle gellir cael cyngor ymarferol, gan gynnwys cymorth gyda chynlluniau adfer.

Rwyf wedi clywed gan lawer o berchnogion cartrefi a gollodd bopeth ac y gwrthodwyd yswiriant llifogydd iddynt yn y gorffennol. Ers 2016, mae cynllun 'Flood Re' wedi bod ar waith i alluogi perchnogion cartrefi i gael yswiriant fforddiadwy, ond mae diffyg ymwybyddiaeth o'r cynllun. Rwyf eisiau gweithio gyda'r sector yswiriant i sicrhau y caiff 'Flood Re' gyhoeddusrwydd mwy effeithiol.

Roedd arian brys i drwsio'r seilwaith llifogydd ar gael ar unwaith ar ôl storm Ciara, ac ymestynwyd hynny i gynnwys storm Dennis. Caiff gwaith brys i asedau, gan gynnwys amddiffynfeydd a cheuffosydd, ei ariannu 100 y cant gan Lywodraeth Cymru. Mae hyn yn berthnasol i Cyfoeth Naturiol Cymru ac awdurdodau lleol.

Mae nifer yr eiddo yr effeithiwyd arnynt a'r niwed a achoswyd wedi bod yn ddinistriol. Ond gwyddom y gallai hyn fod wedi bod yn llawer gwaeth heb y rhwydwaith o amddiffynfeydd rhag llifogydd. Ar draws Cymru, roedd mwy na 73,000 o gartrefi wedi'u diogelu rhag llifogydd gan y rhwydwaith hwn o amddiffynfeydd rhag llifogydd. Mae hyn yn adlewyrchiad o'r £350 miliwn yr ydym ni wedi ei fuddsoddi mewn rheoli perygl llifogydd ers 2016. Wrth symud ymlaen, byddwn yn gweithio gydag awdurdodau lleol a Cyfoeth Naturiol Cymru i weld a fydd angen rhagor o gynlluniau i leihau risg ymhellach. Rwyf hefyd eisiau rhoi mwy o gymorth ariannol ac ymarferol i awdurdodau lleol i gyflymu'r gwaith o ddatblygu prosiectau llifogydd newydd.

Mae fy swyddogion yn archwilio ffyrdd o roi gwell cefnogaeth i ddatblygu cynlluniau newydd a gwaith cynnal a chadw, gan gynnwys darparu cyllid o 100 y cant ar gyfer yr holl waith paratoadol cyn y gwaith adeiladu. Byddai hyn yn cynnwys holl gostau modelu a dylunio. Byddwn hefyd yn archwilio ffyrdd ymarferol o ddatblygu atebion mwy naturiol, a rheoli dalgylchoedd yn fwy eang i leihau swm a chyfradd dŵr ffo, i leihau llifoedd brig ac i helpu i fynd i'r afael â'r cynnydd sydyn mewn llifogydd.

Mae'r stormydd hyn unwaith eto wedi codi'r mater o ddiogelwch tomenni glo ar gyfer cymunedau sy'n byw yn eu cysgod. Bydd llawer ohonom ni wedi gweld lluniau o'r tirlithriad syfrdanol yn Tylorstown. Mae mwy na 1,200 o'r tomenni hyn ar draws hen ardaloedd glofaol y de. Maent yn waddol o'n gorffennol diwydiannol. Gadawyd llawer o'r tomenni hyn dros ganrif yn ôl, ac rydym ni wedi bod yn gweithio ers datganoli i fynd i'r afael â'r tomenni hyn, a bu gwaith ar rai safleoedd i'w trawsnewid. Cyfarfu'r Prif Weinidog ag Ysgrifennydd Gwladol Cymru ddoe i drafod diogelwch y rhain. Fel blaenoriaeth, rydym ni'n gweithio'n agos gyda Llywodraeth y DU a phartneriaid—gan gynnwys yr Awdurdod Glo, Cyfoeth Naturiol Cymru ac awdurdodau lleol—i sicrhau bod gennym ddarlun llawn o'r systemau gwirio a monitro sydd ar waith ar hyn o bryd.

Mae'r holl dystiolaeth yn awgrymu y byddwn yn gweld mwy o stormydd o ganlyniad i'r newid yn yr hinsawdd. Yn ddiweddarach eleni, byddaf yn cyhoeddi ein strategaeth genedlaethol newydd ar gyfer llifogydd ac erydu arfordirol, sy'n nodi sut y byddwn yn rheoli'r risg dros y degawd nesaf. Ond mae rheoli'r perygl o lifogydd yn fwy na dim ond adeiladu amddiffynfeydd uwch a chryfach. Ni allwn ni atal pob llifogydd. Mae angen i ni fod yn fwy cydnerth, mae angen i ni atal llifogydd ac mae angen i ni fod yn well wrth godi ymwybyddiaeth o berygl llifogydd fel y gellir gwneud penderfyniadau gwell.

Rydym yn hyrwyddo prosiectau dalgylch ehangach, mesurau addasu i ymateb i newid yn yr hinsawdd, darparu gwybodaeth well i gymunedau a rhannu syniadau i wneud pethau'n well. Byddwn yn parhau i helpu pobl i ddechrau ar y gwaith adfer ar ôl y stormydd hyn a'r llifogydd a achoswyd ganddynt. Rwy'n cymeradwyo ac yn gwerthfawrogi'n ddiffuant gwaith pawb sy'n parhau i weithio ar yr ymdrech i adfer y sefyllfa, gan gefnogi pobl, busnesau a chymunedau fel ei gilydd.

Diolch, Gweinidog, am eich datganiad, ac rwy'n sylweddoli y bydd rhywfaint o orgyffwrdd, yn amlwg, gyda'r sylwadau yr ymdriniodd y Prif Weinidog â nhw yn ystod ei gwestiynau, ond mae hi'n briodol iawn eu bod wedi cael lle mor flaenllaw yn y cwestiynau i'r Prif Weinidog yn rhan o fusnes heddiw.

Hoffwn innau hefyd ategu'r sylwadau yr ydych chi wedi uniaethu â nhw a'u hategu o ran diolch i'r gwasanaethau brys, i'r gwirfoddolwyr, ac i'r unigolion eu hunain, sydd, yn wyneb y dinistr llwyr o fywydau cyfan yn cael eu golchi ymaith, wedi bod yn rhyfeddol yn eu dewrder a'u cydnerthedd yn y ffordd y maen nhw wedi wynebu—boed hynny yn yr wythnos gyntaf o stormydd, neu boed hynny yn yr ail wythnos o stormydd. Wrth edrych ar y tywydd y bore yma, mae ysbaid arall o law, ysywaeth, wedi ei ddarogan ar gyfer diwedd yr wythnos hon eto. Ac mae gweld bod y cydnerthedd hwnnw yn ein cymunedau mewn gwirionedd yn dangos beth yw hanfod bod yn Gymro neu Gymraes, ac yn y pen draw, sefyll ysgwydd wrth ysgwydd â'i gilydd yn y cyfnod mwyaf anghenus.

Hoffwn grybwyll meysydd penodol, os caf i, oherwydd rwy'n gwybod, dim ond o'n meinciau ni, bod gennym ni chwe chyfraniad at y datganiad arbennig hwn, ac felly hoffwn fod yn eithaf manwl yn yr hyn rwy'n ei ofyn i chi, ac rwy'n siŵr y bydd Aelodau eraill yn ymdrin â'r pwyntiau hynny yn y datganiad.

Mae'r tomenni glo y gwnaethoch chi gyfeirio atyn nhw yn faes pryder gwirioneddol bwysig mewn llawer o gymunedau, ond yn benodol yn fy ward etholiadol fy hun, oherwydd mae'n debyg mai dyna oedd un o'r lluniau yr oedd pobl yn ei weld yn cael ei chwarae noson ar ôl noson ar y clipiau newyddion. Ac fel rydych chi wedi dweud yn eich datganiad, mae tua 1,200 o domenni o ryw ffurf neu'i gilydd ar draws Cymru ac, fel rwy'n ei ddeall, mae traean yma yn y categori uchaf, categori D. Yn ei ateb, soniodd y Prif Weinidog am dri awdurdod sy'n gyfrifol am arolygu'r tomenni hynny—Yr Awdurdod Glo, Cyfoeth Naturiol Cymru a chynghorau. A wnewch chi gadarnhau bod ganddynt broses arolygu gydgysylltiedig, a phan fydd pob awdurdod yn arolygu, y caiff yr wybodaeth honno ei rhannu gyda'r awdurdodau eraill, fel bod hyder llwyr nad yw pethau'n cael eu hanghofio, a phan gyfyd problemau neu beidio, y canfyddir fod un sefydliad yn gwybod amdano ond nid y llall? A hefyd, a wnewch chi ddweud pa fath o fesurau y gallai'r Llywodraeth fod yn eu hystyried i symud ymlaen i sicrhau y gweithredir ar unrhyw gyngor a roddir, oherwydd, yn bwysicach na dim, yn amlwg, mae hyn yn mynd i gostio?

Clywais yr hyn y gwnaethoch chi ei ddweud am y cyfarfod gyda'r Prif Weinidog a'r Ysgrifennydd Gwladol. Hyd yn hyn heddiw, rwyf wedi clywed tri swm gwahanol o'r hyn y mae pobl yn ei gredu byddai cost posib y clirio. Fe wnaethoch chi eich hun ddweud yn eich cynhadledd i'r wasg—nid beirniadaeth mo hyn—crybwyllwyd y bore 'ma y swm o ddegau o filiynau. Crybwyllodd y Prif Weinidog yn ei ddarllediad radio £100 miliwn a chredaf yn y cwestiynau i'r Prif Weinidog y dywedodd aelod y byddai'r gost yn £180 miliwn yn Rhondda Cynon Taf yn unig. Felly, mae'n bwysig iawn ein bod yn deall sut y gall Llywodraeth Cymru, gan weithio gyda'i sefydliadau partner a Llywodraeth y DU, roi ffigur terfynol ar yr hyn y gallai fod ei angen i gefnogi cymunedau a chefnogi awdurdodau lleol ac asiantaethau cyhoeddus eraill, a busnesau hefyd, wrth geisio'r arian hwnnw gan y Trysorlys. Gan fy mod yn credu er tegwch i Lywodraeth Cymru, pe cyflwynid gofynion rif y gwlith, byddent eisiau gwybod faint y gofynnir iddynt amdano, a chredaf ei bod hi'n hanfodol ein bod yn deall sut y mae'r Llywodraeth yn gweithio i bennu ffigur terfynol, er mwyn i ni allu deall swm a sylwedd yr hyn sydd ei angen yma.

Hoffwn hefyd ddeall yn union sut mae'r pwyntiau seilwaith yn cael eu datblygu o fewn y Llywodraeth. Cyfeiriodd fy nghyd-Aelod Nick Ramsay o Drefynwy at y sefyllfa o ran dŵr yfed glân yn Sir Fynwy, ond mae materion eraill yn ymwneud â seilwaith wedi amlygu eu hunain yn hyn o beth. O feddwl am Cyfoeth Naturiol Cymru a mater y geuffos ym Mhentre yn y Rhondda, mae llawer o faterion yn codi ynghylch sut y rheolir y seilwaith hwn a sut y caiff ei gynnal yn rheolaidd ac, yn bwysig, os canfyddir diffygion, yr amserlen a roddir ar waith i gywiro'r diffygion a ganfyddir. A wnewch chi ddweud sut y mae eich adran yn rhyngweithio â Cyfoeth Naturiol Cymru, awdurdodau lleol a chyrff partner eraill sy'n gyfrifol, megis Dŵr Cymru, i sicrhau, pan fydd angen rhaglenni cynnal a chadw, y gwneir y gwaith cynnal a chadw hwnnw ar y seilwaith pwysig hwnnw?

Hoffwn hefyd ddeall sut yr ydych chi'n gweithio gyda Llywodraeth y DU o ran yswiriant. Rwy'n sylweddoli bod yn rhaid i'r diwydiant yswiriant ysgwyddo cyfrifoldeb ac, i fod yn deg, mewn sawl achos rwyf wedi clywed am aseswyr yswiriant yn gwneud llawer mwy na'r disgwyl i gael ceisiadau wedi'u prosesu ac archwilio eiddo fel y gall pobl fod yn dawel eu byd bod y ceisiadau arolygu hynny'n cael eu prosesu mewn modd amserol. Ond mae hi yn bwysig y delir ati i brosesu ac asesu'n gyflym, ac wrth inni symud ymhellach ac ymhellach o ddyddiad y llifogydd eu hunain, gallwn ddeall y gallai fod rhai yn llaesu dwylo yn hyn o beth. Ni ellir caniatáu hynny ac mae'n rhaid i chi yn y Llywodraeth ac, yn enwedig, drwy gydweithio â Llywodraeth y DU, sicrhau bod y sector yswiriant yn ysgwyddo cyfrifoldeb yn hyn o beth.

Byddwn eto'n ailadrodd mor bwysig yw hi inni gael y strategaeth rheoli perygl llifogydd cyn gynted ag y bo modd. Bu hwn yn ddarn o waith y bu Llywodraeth Cymru yn gweithio arno ers cryn amser, a chan ei fod yn ddarn o waith mor hanfodol i hysbysu'r Llywodraeth a chyrff cyhoeddus eraill o beth fydd y cyfrifoldebau, mae clywed y bydd ar gael inni mewn rhyw ddau fis yn gadael, mewn difrif calon, rai cwestiynau i'w hateb. Os wnewch chi fod yn fwy penodol, gan mai eich adran chi sy'n ymdrin â hyn, o ran rhoi amserlen i ni yr ydym yn gweithio iddi yn hyn o beth ac, yn bwysig, yr hyn y credwch chi fydd goblygiadau cyllidebol y gwaith datblygu cyfredol, yna byddai hynny'n tawelu meddyliau rhywun a dweud y lleiaf, wrth symud ymlaen.

Gyda'r cwestiynau hynny, edrychaf ymlaen at yr atebion y gallwch chi eu rhoi ond, unwaith eto, hoffwn ddiolch ar goedd i bawb a weithiodd mor ddygn ac a aeth yr ail filltir honno i roi tawelwch meddwl yn ystod dyddiau llwm iawn. 

Diolch, Andrew R.T. Davies, am y sylwadau a'r cwestiynau yna. Nid wyf yn credu y gallwn ni ddiolch digon i'r gwasanaethau brys, awdurdodau lleol, y gwirfoddolwyr a sefydliadau'r trydydd sector fel Cyfoeth Naturiol Cymru a Dŵr Cymru. Rwy'n credu bod angen i ni barhau i wneud hynny dros y dyddiau a'r wythnosau nesaf.

Fe wnaethoch chi ddechrau eich cwestiynau gyda'r tomenni glo, ac rwy'n credu eich bod yn iawn, y darlun trawiadol iawn hwnnw o'r dŵr yn pistyllio yn Tylorstown, roedd hynny'n rhywbeth, fel y dywedwch chi, a ddangoswyd droeon. Ymwelodd y Prif Weinidog a minnau â Thylorstown ddydd Mawrth diwethaf—rwy'n credu—i'w weld drosom ein hunain, ac roeddwn yn falch iawn o weld bod awdurdod lleol Rhondda Cynon Taf, sydd, mi gredaf, wedi bod yn rhagorol wrth ymwneud â thrigolion, wedi mynd i drafferth i sicrhau eu bod yn siarad â thrigolion a oedd yn amlwg yn bryderus pan ddigwyddodd hynny. Mae hyn yn amlwg yn flaenoriaeth o ran y gwaith parhaus y mae angen ei wneud mewn cysylltiad â'r tomenni glo ac, fel y dywedwch chi, cyfarfu'r Prif Weinidog â'r Ysgrifennydd Gwladol ddoe a deallaf y cynhelir cyfarfod arall, swyddogol, rwy'n credu, yr wythnos nesaf. Mae amrywiaeth o sefydliadau yn berchen ar y tomenni hyn, ac mae hyd yn oed rhai ohonyn nhw mewn dwylo preifat. Felly, mae'n hanfodol bod yr Awdurdod Glo, Cyfoeth Naturiol Cymru, ac awdurdodau lleol yn gweithio yn y modd cydgysylltiedig hwnnw yn y dyfodol.

O ran eich cwestiynau ynghylch yswiriant, credaf fod hwnnw'n bwynt gwirioneddol dda. Fe'ch clywais yn dweud eich bod wedi gwrando ar y sesiwn friffio i'r lobi y bore yma. Es i drafferth i ddweud bod cynrychiolydd y gymdeithas yswiriant a fu yn yr uwchgynhadledd llifogydd yr wythnos diwethaf wedi dweud y byddai'r aseswyr yn ymweld mor gyflym â phosib. Roedden nhw wedi dyblu eu hymdrechion i wneud yn siŵr bod hynny'n digwydd oherwydd, rwy'n credu, yn sicr yn y sesiwn friffio i'r lobi y bore yma, roedd newyddiadurwyr yn sôn wrthyf am eu pryder bod cwmnïau yswiriant yn ceisio peidio â thalu os gallen nhw, sef—nid dyna'r ddealltwriaeth a gawsom ni gan y cynrychiolydd a oedd yno, ac y byddai'r aseswyr hyn yn ymweld. Yn wir, roedd y Prif Weinidog a minnau mewn cyfarfod o grŵp Rhondda Cynon Taf a ddygwyd ynghyd ganddyn nhw o ran y gwaith sy'n mynd rhagddo yn dilyn y llifogydd, ac roedd unigolyn yno a oedd yn berchen ar eiddo ar Ystâd Ddiwydiannol Trefforest yr effeithiwyd yn arbennig o ddrwg arno, a'r bore hwnnw roedd ei asesydd wedi bod yno. Felly, yn sicr o fewn 48 awr, roedd yr asesydd yswiriant wedi ymweld. Felly, credaf y dylem ni dalu teyrnged i'r rhai sy'n gwneud hynny.

Fe wnaethoch chi ofyn am ffigur terfynol. Rwy'n ofni y bydd yn rhaid i chi fod yn amyneddgar iawn. Nid ydym yn mynd i allu rhoi ffigur terfynol ynglŷn â'r holl gost am gyfnod hir. Felly, os ydych chi'n meddwl am Rondda Cynon Taf, er enghraifft, gwyddom fod sawl pont wedi'u difrodi, ond nid yw'n ddiogel i ddeifwyr fynd i'r dŵr eto i weld pa ddifrod a fu. Felly, mae'n mynd i fod yn broses hir ac nid ydym yn mynd i allu rhoi ffigur terfynol. Felly, clywsoch fi'n dweud degau o filiynau, y Prif Weinidog yr un fath, a chlywais rywun yn dweud £180 miliwn. Nid wyf wedi clywed y ffigur penodol hwnnw o £180 miliwn, ond gallaf eich sicrhau y bydd yn ddegau o filiynau o bunnau. Roeddwn yn Aberpennar gyda Vikki Howells yr wythnos diwethaf, a dim ond o weld y deunydd ar y strydoedd a ysgubwyd oddi ar y mynydd, mae'n anhygoel na chafodd neb ei ladd. Mae hynny i gyd yn mynd i gymryd llawer o arian, llawer o amser, a llawer o adnoddau.

O ran y strategaeth, fe'ch clywais yn dweud yn eich cwestiwn i'r Prif Weinidog ein bod wedi cael addewid o hyn ddwy flynedd yn ôl. Wel, dim ond yn yr hydref y llynedd y gwnaethom gau'r ymgynghoriad, a bydd y strategaeth yn amlinellu ein cyfeiriad strategol law yn llaw ag amcanion a mesurau diwygiedig ar gyfer cyflawni dros y degawd nesaf. Rwy'n credu y bu hi o fudd mawr i'r ymgynghoriad hwnnw ac i'r adborth, y gweithdai, y gweithgorau agos yr ydym wedi'u cael, y gwaith yr ydym ni wedi'i wneud gyda'n rhanddeiliaid yn dilyn yr ymatebion, a byddaf yn ei gyhoeddi'n ddiweddarach eleni.

Hoffwn ddiolch ar goedd i'r gwasanaethau brys, fel y mae eraill wedi ei wneud hefyd, ond rwyf eisiau diolch yn arbennig i'r gwirfoddolwyr cymunedol oherwydd, ar y dechrau, ni welodd rhai pobl unrhyw un swyddogol o gwbl, ac roedd y timau gwirfoddol hyn yn achubiaeth i bobl.

Mae'n rhaid i mi ddweud hefyd bod yr wythnos ddiwethaf yn un o'r wythnosau anoddaf rwyf wedi gorfod eu hwynebu fel Aelod Cynulliad sy'n cynrychioli'r cymunedau lle cefais fy magu. Mae wedi bod yn gwbl dorcalonnus gweld sut mae bywydau pobl wedi cael eu rhwygo'n ddarnau yn ystod dim ond un penwythnos. Rwyf wedi siarad â llawer iawn iawn o bobl yr effeithiwyd arnyn nhw, a throdd y sioc gychwynnol yn ddicter yn bur gyflym a rhwystredigaeth ynghylch yr hyn a ddigwyddodd a'r diffyg cefnogaeth gan rai asiantaethau yn y digwyddiadau a arweiniodd at y llifogydd, digwyddiadau a oedd, yng ngolwg llawer o bobl, wedi gwaethygu'r llifogydd. Felly, ar ran yr holl bobl hynny, mae gennyf rai cwestiynau i'r Gweinidog ac i'r Llywodraeth hon.

Cafodd llawer o geuffosydd ac afonydd eu rhwystro o ganlyniad i gannoedd o dunelli o rwbel a adawyd ar ôl yn sgil gwaith cwympo coed gael ei olchi i lawr y mynyddoedd. Nid oedd gan y rhwydwaith draenio unrhyw siawns. Roedd hyn yn arbennig o amlwg ym Mhentre, lle bu llifogydd ar rai strydoedd na welodd y dref erioed eu tebyg. Mae Cyfoeth Naturiol Cymru, sy'n gyfrifol am dorri coed a gadael y deunydd ar ôl, wedi cyfaddef bod y malurion wedi cyfrannu at y llifogydd ac wedi addo adolygu eu polisïau'n fewnol. Gweinidog, nid yw hyn yn ddigon da, yn enwedig gan fod Pleasant Street ym Mhentre wedi dioddef llifogydd am yr eildro. Nawr, fel y Gweinidog sy'n gyfrifol am Cyfoeth Naturiol Cymru, a fyddwch chi'n mynnu ymchwiliad llawn ac annibynnol i'r hyn a ddigwyddodd? Ac os yw'r ymchwiliad hwnnw'n barnu bod Cyfoeth Naturiol Cymru yn atebol am y llifogydd, a wnewch chi sicrhau y caiff pobl eu had-dalu'n llawn am y difrod, yn llawn, heb unrhyw effaith o gwbl ar eu polisïau yswiriant cartref neu gar?

O ran cadw dyfrffyrdd yn glir, aeth rhai trigolion â materion i'w dwylo eu hunain—gorfodwyd nhw i wneud hynny am nad oedd cymorth ar ei ffordd. Yn Ynyshir, roedd pobl yn gostwng eu hunain o dan bont ffordd ac yn defnyddio llifiau i dorri toreth o goesau coed, brigau a mwd oedd wedi ffurfio argae ac wedi rhwystro'r afon o dan y bont. Digwyddodd hyn mewn sawl lle. Felly, a fydd ymdrechion glew yn cael eu gwneud i sicrhau y caiff pob ceuffos a dyfrffordd eu clirio fel mater o frys?

Fel rhan o unrhyw adolygiad o'r llifogydd, a wnewch chi edrych hefyd ar sut y mae gwledydd eraill yn ymdopi â llifogydd er mwyn dysgu'r arferion gorau? Mae'n rhaid bod yr Iseldiroedd yn enghraifft amlwg; mae pobl yno'n byw islaw lefel y môr heb y problemau yr ydym ni wedi'u gweld yma.

Wrth i bobl geisio ailadeiladu eu bywydau, mae angen cymorth gyda chost biliau cyfleustodau. Ar ôl ysgubo dŵr a baw allan, y cam nesaf yw sychu'r holl rannau o'r eiddo yr effeithiwyd arnyn nhw, a defnyddir dadleithyddion a gwresogyddion diwydiannol. Ond, wrth gwrs, maen nhw'n defnyddio llawer o ynni ac yn ddrud iawn i'w rhedeg, sy'n golygu y gallai pobl gael eu gorfodi i ddioddef tlodi tanwydd drwy ddim ond sychu eu cartref. Yn absenoldeb cwmni ynni yng Nghymru sydd mewn perchenogaeth gyhoeddus ac sy'n rhoi blaenoriaeth i bobl ac nid elw, fel yr un a gynigir gan Blaid Cymru, a wnewch chi edrych ar ffyrdd y gellir darparu cymorth i aelwydydd sy'n cael trafferth ymdopi ag ôl-effeithiau llifogydd o ran costau ynni?

Rwyf hefyd yn pryderu am y niwed seicolegol y mae'r llifogydd wedi'i achosi i bobl, yn enwedig, ond nid yn unig, i blant sy'n aml yn llai profiadol ac felly'n llai cydnerth i ymdrin â thrawma fel hyn. Tynnodd y gymuned ynghyd yn y Rhondda yr wythnos diwethaf i gynnal diwrnod hwyl i'r plant yr effeithiwyd arnynt, a oedd yn wych, ond mae angen cefnogaeth broffesiynol. Mae ysgolion yn wych, ond pa ymdrechion ychwanegol a wneir i sicrhau bod cymorth a chwnsela iechyd meddwl ar gael i blant yn ogystal ag i oedolion er mwyn dygymod â chanlyniad y dinistr hwn?

Ac yn olaf am nawr, a wnaiff y Llywodraeth hefyd ystyried sicrhau bod pobl yng Nghymru yn cael yr un driniaeth â phobl yn Lloegr o ran lliniaru llifogydd? Sylwaf fod cynllun gwrthsefyll llifogydd yn Lloegr sy'n cynnig hyd at £5,000 o gartrefi i ddiogelu eu hunain rhag llifogydd. Byddai hynny'n cael ei groesawu gan lawer, ynghyd â'r hyn sydd i'w weld yn gymorth ychwanegol yn Lloegr i fusnesau a gawsant eu dal yn y llifogydd hefyd. A allwn ni ddisgwyl i bobl yng Nghymru weld rhywbeth tebyg?

Hoffwn ddechrau drwy adleisio sylwadau Leanne Wood am y gwirfoddolwyr cymunedol, a soniais am wirfoddolwyr, y trydydd sector a'r cymunedau yn fy natganiad hefyd. Yn sicr, gwelais hynny ledled Cymru dros y pythefnos diwethaf, a'r ffaith bod cymunedau'n dod ynghyd.

Rwy'n cytuno â chi, rwy'n credu y bu'r wythnos diwethaf yn un o'r wythnosau anoddaf yr wyf wedi'u cael yn gynrychiolydd etholedig, i weld y dinistr a'r trawma, ac nid wyf yn credu bod 'trawma' yn air rhy gryf i'w ddefnyddio gyda phobl sydd, fel y dywedwch chi, wedi colli popeth. Ac rwy'n ailadrodd eto, rwy'n credu y buom ni'n ffodus iawn na chafodd neb ei ladd. Mae'n ddrwg gennyf glywed ichi weld dicter, rhwystredigaeth a bai, oherwydd yn sicr ni welais i ddim. Yr wythnos diwethaf, ni ddywedodd neb y gair hwnnw wrthyf; roedd pawb yn ddiolchgar tu hwnt. Rwy'n sylweddoli mai dyddiau cynnar iawn yw hi a bod ffordd bell i fynd. Ac os oedd pedair troedfedd o ddŵr yn eich tŷ—. Y ddwy stryd yr oeddwn i arnynt ym Mlaenau Gwent, nad oedd erioed wedi cael llifogydd o'r blaen, aethant o chwe modfedd i bedair troedfedd o ddŵr am 3 o'r gloch y bore mewn 20 munud. Mae hynny mor drawmatig, a byddwn yn sicr wedi deall pe baent yn ddig wrthyf, ond yr hyn a gefais yn y strydoedd hynny oedd, 'Gadewch imi fynd i fyny'r grisiau a gwneud paned o de i chi a'ch tîm, gan eich bod yn oer iawn ac yn wlyb.' Felly, ni ddes ar draws hynny. Yn sicr, byddwn yn deall petawn i wedi dod ar draws hynny, ond rwy'n credu bod pobl yn ddiolchgar tu hwnt. Ac fe glywsoch y Prif Weinidog yn dweud yn ei atebion mai dyna'r peth cyntaf yr oedden nhw eisiau ei rannu—eu diolch am y gefnogaeth a'r cymorth a gawsant.

O ran y rhwydwaith draenio, rwy'n gwybod, dros y penwythnos—. Ar y Sul, siaradais ag Andrew Morgan, arweinydd Rhondda Cynon Taf, ac roedd rhai ceuffosydd a gliriwyd ganddynt dair gwaith. O nos Wener, o wybod bod y storm yn dod, fe'u cliriwyd dair gwaith, ond, bob tro, roedd malurion yn dod oddi ar y mynydd neu o'r afonydd neu o'r strydoedd. Felly, rydym yn darparu 100 y cant o gyllid ar gyfer clirio gridiau a cheuffosydd wrth symud ymlaen i gynorthwyo awdurdodau lleol i wneud hynny'n gyflym iawn.

Fe wnaethoch chi sôn am ddysgu o wledydd eraill, ac, wrth gwrs, dylid rhannu arferion gorau bob amser, a byddwn yn hapus iawn pe bai gan unrhyw aelodau unrhyw enghreifftiau o arferion gorau, ond, yn sicr, credaf fod yn rhaid inni edrych ar wledydd eraill i weld sut maen nhw'n gwneud hynny, yn y ffordd y mae gwledydd eraill yn edrych, er enghraifft, ar domenni glo. Rydym ni'n arbenigwyr rhyngwladol yn y maes hwnnw; mae gennym bobl o bob cwr o'r byd yn dod i'r wlad hon i edrych ar hynny.

O ran yr agwedd seicolegol—ac fe wnaethoch chi sôn am blant yn benodol, ac rwy'n gwybod bod Delyth Jewell wedi codi hynny gyda'r Trefnydd yn ei datganiad. Byddwch wedi clywed mai ymateb trawslywodraethol i'r llifogydd yw hyn yn llwyr, ac, yn amlwg, mae hwn yn fater y gallwn ni ei ddwyn i sylw'r Gweinidog Iechyd a'r Gweinidog Addysg—mae'r ddau ohonyn nhw yma i glywed eich cwestiwn ynghylch hynny. 

O ran cost ynni, mae'n amlwg y bydd hyn yn parhau yn rhan o'r costau wrth symud ymlaen. Nid yw'n ymwneud â seilwaith yn unig; mae'n ymwneud â phethau megis trefnu bod pobl yn cael y dadleithyddion hynny yn y tai. Ond dyma—. Fel y dywedais, bydd hyn yn ddull gweithredu tymor hir; gallai fod yn fisoedd cyn y gall pobl ddychwelyd i'w cartrefi, er enghraifft, felly mae angen inni edrych ar hynny yn rhan o'n hymateb parhaus.

Gweinidog, rwy'n mynd i ganolbwyntio'n bennaf ar y trychinebau a darodd Rhondda Cynon Taf, oherwydd bod y dilyw yno mor ddrwg a sylweddol, ond a gaf i yn gyntaf oll ddiolch i chi am ddod i'm hetholaeth? A gaf i hefyd ddiolch i'r Prif Weinidog am ddod i ymweld yn syth wedyn? A gaf i ddiolch i Jeremy Corbyn? A gaf i ddiolch i Adam Price, a Thywysog Cymru, a ddaeth i ymweld hefyd? Oherwydd mae'r ymweliadau hynny'n bwysig, am eu bod yn weithred o undod â chymunedau sydd wedi'u taro'n galed. Maen nhw hefyd yn codi ysbryd, ac yn dangos ein bod yn poeni a'n bod yn gwrando. Felly, diolchaf i bawb a ddaeth i ymweld—ac am y croeso a roddwyd iddyn nhw gan bobl a oedd yn glanhau eu tai ar yr union adeg y cynhaliwyd yr ymweliadau hynny—a hoffwn hefyd ddiolch eto nid yn unig i'r sector cyhoeddus a gweithwyr y gwasanaethau brys, ond i'r gwirfoddolwyr, y mae llawer ohonynt yn dal i fod, ar hyn o bryd, yn gweithio, yn helpu yn eu cymunedau. A diolch yn arbennig i arweinydd Cyngor Rhondda Cynon Taf, Andrew Morgan, oherwydd credaf y bu bron i bawb dderbyn y bu'r ymateb gan Rondda Cynon Taf o'r dechrau'n deg bron yn rhagorol ac yn wych ac mae wedi bod yn anrhydedd gweithio gydag ef a'i gydweithwyr a chyda'r holl weithwyr sector cyhoeddus hynny yn Rhondda Cynon Taf.

Os caf i wneud sylw hefyd o ran maint y difrod, sef, fel sy'n amlwg i gynifer o bobl, y rheini—rhai o'r cymunedau yn fy etholaeth i, rhai o'r rhai hynny a oedd â'r lleiaf sydd wedi colli popeth. A pha mor bwysig yw'r grantiau, y cyfraniadau a wnaed, y rhoddion a wnaed i gronfa a sefydlwyd gennyf i a'r AS Alex Davies-Jones a, a oedd, o fewn ychydig ddyddiau, wedi codi tua £30,000, a'r holl gronfeydd eraill a sefydlwyd i wneud hynny.

Siaradais ag arweinydd y cyngor y bore yma am union faint y difrod—mae'n bwysig cofnodi hyn—yn Rhondda Cynon Taf. Mae naw pont wedi'u cau—mae difrod difrifol i'r pontydd hynny ac efallai fod angen eu hadnewyddu i gyd. Mae'r Cyngor wedi arolygu 199 o bontydd; mae 32 ar ôl i'w harchwilio. Mae dwsinau a dwsinau o furiau afonydd wedi dymchwel a cheuffosydd wedi dymchwel, wedi'u difrodi, ac mae'n rhaid ymdrin â phob un ohonynt. Archwiliwyd 43 o domenni glo categori C a D. Mae rhestr sylweddol yn cael ei llunio ynglŷn â'r gwaith sydd angen ei wneud o ran archwilio priffyrdd ac atgyweirio priffyrdd.

Mae gennym ni 557 o gartrefi sydd wedi dioddef llifogydd yn Rhondda Cynon Taf—25 y cant o gyfanswm y DU. Mae gennym ni 500 o eiddo busnes a ddifrodwyd gan lifogydd, ac mae amcangyfrif bod y difrod a wnaed i fusnesau mewn dim ond un ardal o Drefforest, lle mae'n bosibl yr effeithiwyd ar tua 90 y cant o'r busnesau, oddeutu £100 miliwn i £150 miliwn. Felly, mae'r dyfalbris a gafwyd gan y cyngor—a dim ond dyfalbris y gall e fod ar y cam hwn— tua £30 miliwn i £40 miliwn o ddifrod, ond tybiaf y bydd yn fwy o lawer unwaith y caiff yr arolygiadau hynny eu cwblhau, ac rwy'n gwybod bod arweinydd y Cyngor eisiau diolch ar goedd am y gefnogaeth. Mae wedi cael cerbydau ac offer gan awdurdodau lleol eraill o gwmpas Cymru, ac mae'r ysbryd cymunedol hwnnw ledled Cymru yn rhywbeth rwy'n credu, fel gwlad ac fel cymuned, y gallwn fod mor falch ohono.

A gaf i ddweud un peth hefyd, o ran yr arian sydd ei angen mewn gwirionedd? Nid ydym yn gofyn am arian datganoli ychwanegol. Rydym yn rhan o'r Deyrnas Unedig, rydym yn cyfrannu'n ariannol at y Deyrnas Unedig. Mae Prif Weinidog Prydain yn Weinidog yr Undeb, ac mae'n ddyletswydd ar unrhyw undeb i helpu'r ardaloedd hynny pan fydd trychineb yn taro. Nid yw'r hyn y gofynnir amdano'n ddim mwy nag y gallai unrhyw ran o'r Deyrnas Unedig—Cymru, Lloegr, yr Alban neu Ogledd Iwerddon—ofyn amdano ac, yn y gorffennol, maen nhw wedi ei gael mewn gwirionedd.

A gaf i ofyn am un peth arbennig y credaf y mae angen ei wneud, sef, yn gyntaf, sicrhau pawb bod Pontypridd ar agor ar gyfer busnes? Oherwydd mae'r busnesau hynny ar agor, er gwaethaf rhywfaint o'r difrod sydd ganddynt o hyd, ac mae hynny wedi bod yn ymdrech ryfeddol. A gaf i ddiolch i Ysgrifennydd Gwladol Cymru o ran y gweithredu cyflym ynglŷn â'r rhanddirymiad mewn cysylltiad â'r Adran Nawdd Cymdeithasol?

Ac a gaf i wedyn ofyn un peth arall, sef: mae angen i ni edrych yn benodol ar gyngor arbenigol a roddir i'n cymunedau mewn cysylltiad â mater yswiriant. Mae gan lawer o bobl yswiriant, mae'r diwydiant yswiriant yn chwarae pob math o gemau— 'ai difrod llifogydd ydyw? Ai difrod stormydd?' neu beth bynnag. Y gwir amdani yw, rwy'n credu bod hwn yn fater lle mae gwir angen i Gymdeithas Yswirwyr Prydain dynnu'r ffrwyn a chymryd rheolaeth dros y sefyllfa, trafod â'r Llywodraeth a llywodraeth leol, a sicrhau, yn gyntaf, bod y bobl hynny sydd ag yswiriant yn cael eu digolledu'n briodol o dan eu polisïau yswiriant. Ac yna ailadroddaf bopeth a ddywedodd y Prif Weinidog, sef bod angen inni edrych ar y trefniadau presennol a allai fod ar gael o ran yswiriant ac, o bosib, sut y gallwn ni hyd yn oed ddyfeisio a gwella trefniant penodol ar gyfer Cymru, er mwyn sicrhau nad yw ein pobl yn dioddef. Diolch yn fawr, Gweinidog.

Diolch, Mick. Credaf fod yr ystadegau a'r ffigurau a gyflwynwyd gennych yn dangos yn glir iawn fod yr effaith ar awdurdod lleol Rhondda Cynon Taf mor ddifrifol. Roeddwn hefyd yn mynd i ddweud fy mod yn gwybod, drwy fy nhrafodaethau gydag Andrew Morgan ac yn yr uwchgynhadledd hefyd, pa mor ddiolchgar ydoedd i awdurdodau lleol cyfagos am eu cymorth.

I gyfeirio at ychydig o bwyntiau penodol yr ydych chi'n eu crybwyll—yn sicr, mae Pontypridd ar agor ar gyfer busnes. Rwy'n credu ei bod hi'n destun gwyleidd-dra mawr gweld y ffordd y mae busnesau'n agor eto. Roeddwn yn Llanrwst wythnos i ddydd Iau diwethaf, yn dilyn storm Ciara, ac roedd y busnesau yno'n clirio. Roedd yn wych gweld mai'r un siop a oedd ar waith un diwrnod cyn dydd Sant Ffolant oedd y gwerthwr blodau—roedd ganddi ei holl flodau a'i balwnau y tu allan, a chredais fod hynny'n wych, i weld y math hwnnw o gydnerthedd gan ein busnesau, felly rwy'n hapus iawn i ddweud hynny ar goedd.

O ran yswiriant, mae'n bwynt pwysig iawn, oherwydd rwy'n credu bod angen i ni wneud mwy i hyrwyddo'r cynllun 'Flood Re'. Dydw i ddim yn credu bod digon o bobl yn ymwybodol ohono, felly os oes pobl y gwrthodwyd eu ceisiadau am yswiriant llifogydd—hyd yn oed os yw hynny wedi digwydd, bydd 'Flood Re' yn gallu darparu rhywfaint o gymorth. Felly, yn sicr, roedd y trafodaethau a gawsom ni gyda chynrychiolydd cymdeithas yr yswirwyr yn yr uwchgynhadledd llifogydd—dyna un maes lle rwy'n credu bod angen i ni wneud mwy. Felly, i unrhyw un sydd nawr yn gwrando, y peth i'w wneud, os nad ydych yn gwybod am y cynllun, yw ffonio eich cwmni yswiriant—eich cwmni presennol—a gofyn iddyn nhw edrych ar hynny i chi.

Daeth y Dirprwy Lywydd (Ann Jones) i’r Gadair.

Hoffwn hefyd ategu a hoffwn ddiolch i'r holl wasanaethau brys a'r pentrefi lleol, ar ran fy mhlaid, am y gwaith y maen nhw wedi ei wneud dros y penwythnosau diwethaf a'u gwaith parhaus o ran dod yn ôl i drefn.

Un peth y gallwn ei ddysgu o'r ychydig wythnosau diwethaf yw bod angen adolygu'r gefnogaeth gan y sefydliad hwn a Llywodraeth Cymru nawr. Gweinidog, mae llawer o etholwyr wedi bod yn anfon negeseuon e-bost ataf ynglŷn â'r diffyg cefnogaeth gan awdurdodau lleol yn ystod y llifogydd. A fydd Llywodraeth Cymru nawr yn adolygu cynlluniau gweithredu a chanllawiau ar gyfer atal llifogydd? Oherwydd un peth y gallwn fod yn sicr ohono yw y gallwn ni, ac y  byddwn ni, yn gweld glaw o'r math hwn eto.

Gweinidog, cytunaf fod rheoli'r perygl o lifogydd yn fwy na dim ond adeiladu amddiffynfeydd uwch a chryfach, ond rhaid gwella hefyd y modd yr ydym yn darparu cymorth, a sut y rhoddir gwybod i drigolion a busnesau am y cymorth sydd ar gael. Siaradais â nifer o ffermwyr sy'n meddwl tybed a allai Cyfoeth Naturiol Cymru edrych ar y ffordd y rhoddir rhybuddion llifogydd i'w helpu, oherwydd cafodd llifogydd effaith enfawr ar eu busnesau. Fe wnaethoch chi sôn hefyd am gynlluniau'r dyfodol yn eich datganiad. A wnewch chi gadarnhau, os gwelwch yn dda, y bydd gan ardaloedd gwledig gynllun i helpu awdurdodau lleol yn yr ardaloedd hyn ledled Cymru, os gwelwch yn dda?

Yn fy mhentref fy hun, llifodd dŵr i gartrefi a busnesau pan, mewn gwirionedd, ymunodd nant fechan a oedd yn rhedeg drwy'r pentref â'r llifddyfroedd a ddoi i lawr o'r mynyddoedd. Rhuthrodd y dŵr i'r pentref. Nid yw'r Cyngor Sir—fe wnes i gysylltu â nhw ar ran y pentrefi cyn hynny, oherwydd gallem weld y dŵr yn codi—wedi rhoi bagiau tywod i drigolion dros y blynyddoedd diwethaf, Cyngor Sir Ddinbych, ac nid oedd ganddynt ddiddordeb mewn gwirionedd, er imi ofyn amdanynt ar gyfer y pentrefi, gan fod y dŵr yn llifo i'r tai a'r busnesau lleol.

Cafodd fy nau bentref, y naill ochr a'r llall i'r lle rwy'n byw, eu hynysu'n llwyr. Pe na bai'r bobl leol wedi cyd-dynnu, byddai wedi bod yn llawer gwaeth i'r holl drigolion yno. Rwyf wedi gyrru ar hyd y ffyrdd hynny ers 1986, ac nid wyf wedi gweld dŵr fel hwnnw fy hun. Cafodd y ceunentydd eu clirio'n gynharach eleni, ond cyn pen dim o dro roeddent yn llawn oherwydd y rwbel a'r creigiau a oedd yn llifo o'r ffyrdd mynydd.

Mae'r Afon Ddyfrdwy wedi llifo dros yr holl gaeau hyd at y priffyrdd rhwng y pentrefi a thu hwnt dros y blynyddoedd diwethaf, ac mae diffyg carthu gwely'r afon yn bendant yn cael ei feio am hyn. A allwn ni ailgychwyn carthu afonydd cyn gynted â phosib, gan fod hyn yn hanfodol os yw ein hafonydd i lifo'n ddwfn ac yn llyfn, a fydd yn helpu i liniaru llifogydd yn y dyfodol os gwneir hynny'n rheolaidd? Diolch.  

Diolch. Credaf y bydd gwersi i'w dysgu o'r ddwy storm hyn, ond credaf fod yn rhaid inni dderbyn—fe wnaethoch chi ddweud nad oeddech wedi gweld glaw tebyg—cawsom fis o law mewn llai na 24 awr. Felly, rwy'n credu bod angen i ni gofio hynny.

O ran cynlluniau atal llifogydd a lliniaru llifogydd yn y dyfodol, mae tua 25 ar y gweill, ac mae hynny ledled Cymru. Yr awdurdodau lleol sy'n gorfod cyflwyno gwaith paratoadol mewn cysylltiad ag achosion busnes ar gyfer cynlluniau o'r fath. Mae gennyf 25 ar y gweill, ac ychydig cyn y ddwy storm hyn, roeddwn i wedi gofyn am adolygiad cyflym o'r cynlluniau hynny i weld pa rai y gallem ni eu cyflwyno. Mae'n hynod bwysig, yn amlwg, bod gan awdurdodau lleol a Cyfoeth Naturiol Cymru y gallu i gyflawni'r cynlluniau hyn yn ystod blwyddyn y cyllid a ddarperir.

Roeddech yn beirniadu Cyngor Sir Ddinbych. Awgrymaf eich bod yn ysgrifennu atynt. Os ydych eisiau fy nghynnwys yn yr ohebiaeth, gallaf rannu hynny â nhw.

Hoffwn ddiolch i'r Gweinidog am y diweddariad hwn, a manteisio ar y cyfle hwn hefyd i grybwyll mater y cyllid a addawyd ar gyfer y rhai a ddioddefodd o achos y llifogydd. Mae gennym ni sefyllfa argyfyngus yn Aberconwy o hyd. Yn ystod storm Ciara, effeithiwyd ar tua 10 eiddo ym Metws-y-coed a 60 yn Llanrwst, ar 9 Chwefror. Yna cawsom storm Dennis, ac mae'n rhaid i mi fod yn onest, y gymuned yn dod ynghyd yn wyneb hynny a rwystrodd fwy o ddinistr yn hynny o beth, a'r gwasanaethau brys. Ond eto, y penwythnos hwn, gwelsom ffyrdd yn diflannu dan ddŵr a Llanrwst yn teimlo bron yn ynysig.

Nawr, byddwch yn ymwybodol, Gweinidog, fy mod wedi gofyn i chi, ar 11 Chwefror, pa gyllid a fyddai ar gael i'r awdurdod lleol a'r trigolion i helpu gyda'r gwaith glanhau, ac ysgrifennais hefyd at y Gweinidog Cyllid am gymorth ariannol brys ar 14 Chwefror. Eto i gyd, cymerodd y Prif Weinidog tan 18 Chwefror i gyhoeddi y byddai cynllun cefnogaeth o arian brys yn cael ei greu. A dim ond ddoe roedd modd ymgeisio am hynny. Dim ond ddoe roedd ffurflenni ar gael.

Felly, gallwch ddeall bod fy nhrigolion yn Aberconwy yn teimlo'n rhwystredig iawn gan ei bod yn ymddangos bod y Prif Weinidog—ac fe wnaf i ddweud ymddangos, neu ei fod fel pe bai—wedi dewis aros tan ar ôl storm Dennis i wneud unrhyw beth. Ar ran fy—[Torri ar draws.] Felly, pam mai dim ond ddoe yr oedd y ffurflenni ar gael? I'm hetholwyr i, mae hynny'n golygu y buont yn aros dros 15 diwrnod am gymorth ariannol brys. I rai heb yswiriant, mae hynny dros bythefnos cyn gellid hyd yn oed dechrau mynd i'r afael â—[Torri ar draws.] Gallwch weiddi faint fynnoch chi, dyna'n union sydd wedi digwydd.

Dim ond glanhau heb unrhyw gemegau sydd wedi digwydd ar rai ystadau sydd wedi dioddef llifogydd. Mae gennyf i blant yn fy etholaeth i y mae'n rhaid iddyn nhw fyw i fyny'r grisiau o hyd gan mai dim ond golchiad syml efo peiriant chwistrellu dŵr y maen nhw wedi ei gael, ond roedd llaid carthion yn rhedeg drwy'r cartrefi hynny. Mae o leiaf dri busnes heb yswiriant bellach wedi rhoi'r gorau i fasnachu, ac mae eraill yn parhau i frwydro am eu dyfodol. Mae llawer o etholwyr wedi bod yn ymdrechu'n daer i gael gafael ar unrhyw gymorth ariannol a addawyd.

Ond mae ymateb y gymuned i'w ple wedi bod yn eithriadol. Mae llawer ohonom ni wedi gwneud ymdrech i fod wrth law, i helpu lle y gallwn ni, boed hynny drwy gysylltu â'r awdurdod lleol—. Ac mae'n rhaid i mi roi clod i Gyngor Bwrdeistref Sirol Conwy am eu hymdrechion mawr yn ystod storm Dennis, i sicrhau nad effeithiwyd eto ar y rhai yr effeithiwyd arnyn nhw eisoes.

Er fy mod yn ddiolchgar am y ffaith y bydd pob cartref yr effeithiwyd arnynt gan lifogydd ledled Cymru yn cael £500 yn dechnegol, £1,000 o bosib, ar gyfer y rheini sydd heb yswiriant tŷ, dim ond diferyn yn y môr ydyw. Roedd gennyf breswylydd ar y ffôn ddoe, mae hi wedi colli ei busnes, ei chartref, a'i char. Nid oes ganddi ddim byd ar ôl, wrth inni siarad heddiw.

Felly, Gweinidog, pam y cymerodd hi tan ar ôl storm Dennis i'r Prif Weinidog gyhoeddi cymorth ariannol i unigolion a effeithiwyd gan storm Ciara? A ellir ystyried cynyddu faint o gymorth ariannol sydd ar gael mewn amgylchiadau eithriadol? Pa gymorth brys fydd ar gael i'n ffermydd a ddioddefodd lifogydd, a gollodd eu da byw? Nid oes sôn am hynny yn eich datganiad. Ac a fydd arian ar gael i helpu dadwneud difrod i'n hadeiladau rhestredig, gwerthfawr, hanesyddol? Ac fe wyddoch chi at beth rwy'n cyfeirio wrth ddweud hyn: Castell a gerddi Gwydir. Mae'r annhegwch a achoswyd iddynt yn anferthol.

Mae'n hysbys fy mod eisiau gweld ymchwiliad annibynnol i fesurau lliniaru llifogydd yn Aberconwy, oherwydd cawsom ein boddi ym mis Rhagfyr 2015, fis Mawrth y llynedd, storm Ciara, a mwy o effeithiau o storm Dennis. Dywedodd Llywodraeth Cymru—. Fe wnaethoch chi ddweud yn ymateb i'm cwestiwn, 'dim adolygiadau pellach'. Mae pobl yn Llanrwst yn teimlo nad oes gennych chi ddiddordeb, Gweinidog. [Torri ar draws.] Rwyf wedi gofyn pedwar cwestiwn.

Gofynnaf nawr: a wnewch chi weithio gyda Cyfoeth Naturiol Cymru i ailasesu'r posibiliadau a gynigiwyd yn flaenorol ac a wrthodwyd? Ac ategaf yr hyn y mae Mandy Jones wedi'i ddweud draw yn y fan yna: mae pobl yn credu y dylai afon Conwy, na fu erioed mor uchel, gael cynllun lliniaru perygl llifogydd sy'n cael ei roi ar waith o ran carthu'r gwely, neu ryw fath o gefnogaeth i'r afon honno. Diolch.

Nid wyf yn hoffi cywair datganiad Janet Finch-Saunders o gwbl. Roeddwn yn Llanrwst ar 13 Chwefror— [Torri ar draws.] Ydych chi eisiau gwrando ai peidio? Ydych chi eisiau gwrando? Rwy'n gwrthwynebu'n llwyr. Roeddwn yn Llanrwst ar 13 Chwefror, yn ymweld â thai yn eich etholaeth, a siaradais â llawer o'r trigolion. Ni siaradodd yr un ohonyn nhw fel yr ydych chi'n ei wneud—dim un ohonynt. Felly, fe wnaf i ddweud wrthych chi pam y mae'n cymryd sawl diwrnod—a dyna'r cyfan, sawl diwrnod—i sefydlu—[Torri ar draws.]

A wnewch chi adael i'r Gweinidog siarad? Mae gennyf i 10 arall o siaradwyr ar ôl hyn, ac mae gennym ni 20 munud, felly ni fydd pob un o'r 10 yn gallu dweud ei bwt. Gweinidog.

Fe wnaf i ddweud wrthych chi pam y mae hi'n cymryd sawl diwrnod i sefydlu cynllun: mae'n arian cyhoeddus. Ac mae'n rhaid rhoi cyfrif am yr arian cyhoeddus hwnnw. Mae'n rhaid iddo gael ei archwilio. Rhaid ichi gael system i allu darparu'r cyllid hwnnw. Ydych chi eisiau gwrando ai peidio? Felly, mae gan bob tŷ lle bu llifogydd mewnol—. Gallwch grechwenu, Janet Finch-Saunders; dydw i ddim hyd yn oed yn mynd i edrych arnoch chi, oherwydd eich bod chi—. Mewn gwirionedd, Dirprwy Lywydd, nid wyf yn credu ei bod hi'n deilwng o ateb.

Iawn, o'r gorau. Vikki Howells.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Diolch yn fawr, Gweinidog. Hoffwn ategu eto'r diolchiadau gan lawer o Aelodau o bob rhan o'r Siambr hon am yr ymdrech a wnaed gan arwyr di-rif i helpu'r rheini yr effeithiwyd arnynt gan y llifogydd diweddar, ac i ategu hefyd fy niolch i chi am ymweld â busnesau a thrigolion Aberpennar gyda mi yr wythnos diwethaf. Roedd yr arweiniad gweladwy gennych chi a'r Prif Weinidog i'w groesawu.

Fy nghwestiynau. Gobeithio y byddwch wedi gweld y llythyr a anfonwyd ar y cyd at Ganghellor y Trysorlys gan gynrychiolwyr Rhondda Cynon Taf, ac rwy'n cydnabod eich sylwadau ynglŷn â gweithio gyda Llywodraeth y DU. A wnewch chi gyflwyno sylwadau i sicrhau bod Rhondda Cynon Taf yn cael y cymorth sydd ei angen, lle mae dyletswydd ar Lywodraeth y DU, megis cyllid ar gyfer seilwaith, y dreth gyngor a rhyddhad ardrethi?

Rwy'n cydnabod hefyd eich sylwadau ynglŷn â llifogydd ac rwy'n credu ei bod hi'n bwysig iawn, fel y mae Aelodau eraill wedi'i ddweud a chithau, i sicrhau bod pobl yn gwybod sut y gallant gael gafael ar yr yswiriant fforddiadwy hwnnw. Ond rwy'n pryderu am ddiffyg eglurder yn y maes hwn. Rwyf wedi cyfarfod â nifer o bobl sydd wedi bod yn ofidus iawn o ddarganfod nad ydyn nhw wedi'u hyswirio rhag difrod llifogydd. Felly, hoffwn ofyn yn arbennig beth y gallwn ni ei wneud i sicrhau bod yr wybodaeth honno'n glir a bod cwmnïau yswiriant yn cael eu gorfodi i wneud yr wybodaeth honno'n llawer cliriach nag ydyw ar hyn o bryd?

Ac yn olaf, hoffwn gloi drwy ategu eto y sylwadau a wnaed gan Aelodau eraill yn y Siambr hon am yr angen am gefnogaeth oherwydd effaith emosiynol llifogydd hefyd. Mae cymorth ariannol i helpu pobl i ailadeiladu eu bywydau yn bwysig iawn, ond bydd y creithiau seicolegol hirdymor hynny'n dod i'r amlwg dros amser. Rwyf wedi cwrdd â phobl yn Ynysybwl a gafodd eu taro gan don saith troedfedd o ddŵr yn rhuthro drwy eu heiddo. Felly, hoffwn ofyn ar goedd, os gwelwch yn dda, am rywfaint o gymorth gyda gwasanaethau cwnsela i'r rhai sydd ei angen.    

Rwy'n credu bod y rhan fwyaf o'r pwyntiau y mae Vikki Howells yn eu crybwyll, y tu hwnt i'r hyn y mae Aelodau eraill wedi'i grybwyll, yn ymwneud mewn gwirionedd â'r dull trawslywodraethol yr ydym ni'n ei gymryd mewn perthynas â'r llifogydd. Felly, byddwch yn ymwybodol bod fy nghyd-Aelod, y Gweinidog Cyllid, wedi ysgrifennu at y Trysorlys ynglŷn â hyn. Yn amlwg, mae'r Prif Weinidog wedi cael trafodaethau ynghylch cyllid, oherwydd—credaf i Mick Antoniw wneud y sylw—nid cyllid datganoli ydyw. Mae hwn yn arian y mae ei angen arnom ni ac mae'n arian y dylem ei gael gan Lywodraeth y DU.

Ac mae'r un peth yn ymwneud â'r effaith emosiynol. Atebais Leanne Wood o'r blaen, yn amlwg, bydd y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol a'r Gweinidog Addysg yn sicrhau bod y gefnogaeth honno ar gael yn ystod yr wythnosau a'r misoedd a hyd yn oed y blynyddoedd nesaf. Oherwydd rwy'n credu eich bod yn gywir; fe ddigwyddodd y mwyafrif o'r difrod, yn enwedig o ran storm Dennis, a storm Ciara hefyd, yn y nos. Mae pethau bob amser yn llawer gwaeth yn y tywyllwch ac yn ystod y nos ac mae mynd—fel y dywedaf, y tai yr ymwelais â nhw ym Mlaenau Gwent—o chwe modfedd o ddŵr i bedwar troedfedd o ddŵr mewn dim ond 20 munud yn frawychus iawn. Yn yr un modd: ymwelais â Chrucywel yn etholaeth Kirsty Williams ddydd Iau, ac eto roedd hi yn ystod y nos arnyn nhw yn amlwg yn cael yr ymchwydd hwn o ddŵr yn eu cartrefi.

Credaf eich bod yn gwneud pwynt perthnasol iawn ynglŷn ag yswiriant a sicrhau bod pobl wedi'u hyswirio'n ddigonol. Mae Flood Re ar gael ar gyfer cartrefi. Nid yw ar gael i fusnesau, ond mae ar gael ar gyfer cartrefi. Ac rwy'n credu bod rhywbeth i'w ddweud o ran sicrhau ei fod yn cael ei ddarparu i fusnesau efallai, ac mae hwn yn fater i Lywodraeth y DU, ond mae'n rhywbeth y byddaf yn ysgrifennu at y Gweinidog priodol yn ei gylch.

A gaf innau ategu y diolch a'r teyrngedau sydd wedi cael eu talu i'r gwasanaethau arbennig, i'r gweithwyr cyngor, i weithwyr Cyfoeth Naturiol Cymru, y gwirfoddolwyr a'r cymunedau sydd wedi dod at ei gilydd yn wyneb y darluniau eithriadol rydym ni wedi gweld dros yr wythnosau diwethaf?  

A gaf i ofyn yn gyntaf, Weinidog, sut ydych chi'n ymateb i ddau o arweinyddion cynghorau'r gogledd, yn sir Ddinbych a sir Conwy, sydd wedi beirniadu arafwch ymateb y Llywodraeth? Hynny yw, doedd yna ddim sôn am £500 o daliad i drigolion gafodd eu heffeithio yn Llanrwst, yn Llanfair Talhaearn ac yn y blaen. Ond, wrth gwrs, ar ôl y digwyddiadau yn Rhondda Cynon Taf, wedyn mi roedd yna gyhoeddiad mawr fod yna arian yn dod, a bod yna £10 miliwn i gychwyn ac mi fyddai yna ragor. Dwi'n gwybod bod y scale yn wahanol, ond mae'n rhaid inni gofio roedd yna dros 100 o gartrefi wedi cael eu heffeithio yn y gogledd, a dwsinau lawer o fusnesau hefyd. Felly, sut ŷch chi'n ymateb i'r awgrym efallai bod y Llywodraeth ddim wedi ymateb fel y dylen nhw i'r sefyllfa yn y gogledd tan i'r hyn ddigwyddodd yn y de ddigwydd?

Mae'r cyngor yn y Rhondda, wrth gwrs, yn cynnig arian ychwanegol—y £500 ychwanegol yma. Mae yna sylwadau wedi cael eu gwneud hefyd sy'n gresynu at y ffaith nad yw, er enghraifft, cyngor Conwy yn cynnig £500 o daliad ychwanegol i drigolion sydd wedi cael eu heffeithio mewn llefydd fel Llanrwst, ac mi fyddwn i yn licio clywed gennych chi. Achos yr un yw'r difrod, yr un yw'r effaith mae'r llifogydd yma yn ei gael, ble bynnag rŷch chi'n byw, ond mae'n dechrau edrych fel petasai yna ryw fath o loteri cod post: os ŷch chi'n byw yn y Rhondda, gewch chi £500 ychwanegol; os ŷch chi'n byw yng Nghonwy, gewch chi ddim. Byddwn i eisiau gwybod: onid yw cysondeb yn bwysig? Onid yw tegwch yn bwysig? Ac onid yw'r un mynediad i gefnogaeth, ble bynnag ŷch chi'n byw, yn bwysig? Mi fyddwn i'n awyddus i glywed eich ymateb chi i hynny. 

Dwi wedi codi gyda chi, ac rŷch chi'n gwybod, yn y pwyllgor a fan hyn ac mewn fforymau eraill, gofidiau ynglŷn ag adnoddau Cyfoeth Naturiol Cymru—y dyletswyddau ychwanegol, y cyfrifoldebau ychwanegol, ond ar yr un pryd, adnoddau yn crebachu. Nawr, wrth gwrs, mi fydd yna waith ychwanegol yn deillio i ymateb i'r hyn sydd wedi digwydd, nid yn unig yr ymateb uniongyrchol o ddelio gyda'r gyflafan, ond, wrth gwrs, mi fydd yna asesiadau ychwanegol angen eu gwneud i is-adeiledd ac mi fydd ymchwiliadau cyhoeddus, o bosib, y bydd angen eu harwain neu gyfrannu atyn nhw. A wnewch chi ymrwymo, felly, i sicrhau os oes yna unrhyw waith ychwanegol yn sgil hyn yn dod i gyfeiriad Cyfoeth Naturiol Cymru, yna y byddan nhw'n derbyn yr adnoddau angenrheidiol i ddelio â hynny?

Ac wrth gwrs, nid dim ond Cyfoeth Naturiol Cymru; mae awdurdodau lleol yn yr un sefyllfa, ac wrth gwrs mae yna ystod ehangach o gyrff efallai dŷn ni ddim yn sôn amdanyn nhw. Mae Asiant Cefnffyrdd Gogledd a Chanolbarth Cymru, er enghraifft, sy'n gyfrifol am y gullies ar y gefnffordd drwy Lanrwst. Ie, dwi'n gweld y Gweinidog yn dechrau gwrando nawr, ar ôl clywed y term yna. Wel, mae eisiau bod yn glir bod gan yr holl ystod o gyrff perthnasol yr adnoddau angenrheidiol, a tra'i bod hi'n angenrheidiol i ni ffocysu ar y darlun mawr a'r cynlluniau is-adeiledd mawr, mae'n rhaid cofio mai gwaith caib a rhaw, yn llythrennol, sy'n bwysig hefyd o safbwynt glanhau ffosydd, culverts, gullies, ac yn y blaen. Felly, dwi eisiau gwybod pa asesiad nawr fyddwch chi fel Llywodraeth yn ei wneud i sicrhau bod gan yr ystod yma o gyrff y capasiti angenrheidiol ar gyfer y gwaith caib a rhaw yna? Yn benodol, mi fyddwn i'n licio clywed hynny gennych chi.

Mae yna nifer o bwyntiau o safbwynt y system gynllunio y byddai'n well cyfeirio at y Gweinidog perthnasol ac mi fydd yna gyfle i wneud hynny rywbryd eto, ond byddai ateb i'r tri neu bedwar yna—mi fyddwn i'n ddiolchgar amdano.

Diolch. Rydych chi'n gwneud pwynt pwysig iawn am drafnidiaeth a ffyrdd, a chredaf, unwaith eto, y dylem ni ddiolch ar goedd yn ddiffuant i staff ym mhob rhan o'r sector trafnidiaeth o ran y rheini ohonom ni o'r gogledd sydd wedi gorfod dod i lawr eto'r wythnos hon. Roedd hi yr un mor wael â'r wythnos diwethaf, ond rwy'n gwybod y buont yn gweithio'n ddiflino ers i'r llifogydd ddechrau bron i bythefnos yn ôl i gefnogi'r cyhoedd sy'n teithio ac i sicrhau ein bod yn ailagor ein rhwydwaith trafnidiaeth gyhoeddus a ffyrdd cyn gynted â phosib.

Rydych chi'n gofyn eto am yr arian cyhoeddus a oedd yn cael ei ddarparu, felly crybwyllais fy mod wedi ymweld â Llanrwst ar y dydd Iau; roeddwn yn fy etholaeth ar y dydd Gwener. Fe wnes i geisio teithio i Gaerdydd ar y dydd Sadwrn pan fu inni sylweddoli beth oedd effaith storm Dennis, ac nid oeddwn yn gallu gwneud hynny oherwydd y rhwydwaith trenau. Roeddwn eisoes wedi dechrau cael sgyrsiau gyda'r Prif Weinidog ynghylch pa gefnogaeth y gallem ei rhoi i bobl oedd wedi dioddef llifogydd, ac fel y dywedais yn fy ateb i Janet Finch-Saunders, mae'n cymryd amser i sefydlu'r cynllun hwnnw, ond yr hyn a wnaeth y Prif Weinidog ar unwaith—ond ni chafodd hyn ei wneud yn gyhoeddus, oherwydd yn amlwg, rydych chi'n ei wneud ar y cyd fel Llywodraeth—oedd ein bod ni wedi dynodi'r arian. Felly, roedd y Prif Weinidog, yn y cyfarfod cyntaf a gefais gydag ef fore Llun—roedd yn bendant y byddid yn dod o hyd i'r arian hwnnw. Yna daethom o hyd i'r dull i sicrhau bod yr arian hwnnw'n cyrraedd y cyhoedd cyn gynted â phosib, felly agorodd y gronfa ddoe. Fe wnaeth hyn gymryd ychydig ddyddiau, ond fel rwy'n dweud, mae'n rhaid i chi sicrhau bod modd rhoi cyfrif am arian cyhoeddus yn y ffordd gywir.

Mater i Rhondda Cynon Taf yw'r ffaith bod awdurdod lleol Rhondda Cynon Taf yn rhoi £500 ychwanegol i'w drigolion. Os yw Cyngor Conwy yn dewis peidio â gwneud hynny, eu dewis nhw yw hynny. Gwyddoch mai'r gyllideb a gaiff awdurdodau lleol—mater iddyn nhw yw sut y maen nhw'n ei wario gyda'u poblogaeth leol, felly mae angen ichi godi'r mater hwnnw gyda Chonwy a Sir Ddinbych. Yr un fydd yr arian yr ydym ni, Llywodraeth Cymru, yn ei roi. Ar gyfer tŷ sydd wedi dioddef llifogydd, bydd yn £500. Ar gyfer tŷ sydd wedi dioddef llifogydd nad oes ganddo yswiriant, bydd yn £1,000. Mae arian busnes ar gael hefyd drwy—a dylai pobl gysylltu â—Busnes Cymru. Roedd cwestiwn cynharach ynghylch ffermydd: busnesau ydyn nhw, ac mae'n rhaid i mi ddweud, mae yswiriant gan y rhan fwyaf o'r ffermwyr yr wyf wedi siarad â nhw, ond yn amlwg, mae'r cyllid hwnnw ar gael iddyn nhw fel busnes gymaint ag y mae i unrhyw fath arall o fusnes. Soniais mewn ateb cynharach y byddwn yn rhoi cyllid o 100 y cant ar gyfer clirio ceuffosydd a gridiau.

O ran eich cwestiynau ynghylch Cyfoeth Naturiol Cymru, mae'n amlwg bod llawer o gwestiynau ynghylch Cyfoeth Naturiol Cymru a'r hyn y maen nhw wedi gorfod ymdrin ag ef yn ystod y pythefnos diwethaf. Rwy'n cyfarfod â'r Cadeirydd a'r Prif Weithredwr—wythnos nesaf rwy'n credu—ac yn amlwg, dyma fydd ar frig yr agenda. Ond, yr hyn yr wyf wedi ei ddweud wrthynt yw—. Rwyf wedi gofyn y cwestiwn penodol: a oes ganddyn nhw'r adnoddau—a'r adnoddau dynol yn ogystal â'r rhai ariannol—i allu ymdrin â hynny? Felly, gallaf roi ymrwymiad ichi y byddaf yn amlwg yn edrych ar unrhyw beth y byddant yn ei gynnig. Ond, eto, rwy'n credu ei bod hi braidd yn gynnar i ateb y cwestiwn hwnnw'n fanwl.

Diolch. Mae gen i saith siaradwr ac wyth munud ar ôl. Felly, a gaf i ofyn i'r siaradwyr sy'n weddill nawr: a wnân nhw ofyn cwestiwn yn unig i'r Gweinidog, yn hytrach na—? Rwy'n gwybod ein bod i gyd eisiau diolch ar goedd o'n hardaloedd penodol, ond credaf fod y diolchiadau hynny'n hysbys iawn bellach, felly pe gallem ni ofyn rhai cwestiynau'n syth i'r Gweinidog. Russell George.

Diolch yn fawr, Dirprwy Lywydd. Gweinidog, rwy'n mynd i ofyn cwestiwn yr wyf wedi gofyn ichi sawl gwaith o'r blaen, ac mae a wnelo hwn â rheoli cronfeydd dŵr Clywedog a Llyn Efyrnwy. Mae lluniau'n dangos ar y cyfryngau cymdeithasol, a deunydd fideo, rannau helaeth o'r canolbarth o dan ddŵr, gan gynnwys ffyrdd B a chefnffyrdd ac eiddo sy'n rhannol dan y dŵr hefyd. Nid oes gennyf unrhyw amheuaeth, hyd yn oed pe cai'r cronfeydd dŵr hynny eu rheoli mewn ffordd y byddwn yn hoffi eu gweld yn cael eu rheoli ac mewn ffordd y mae pobl y canolbarth eisiau eu gweld yn cael eu rheoli, y byddem yn gweld tarfu sylweddol o hyd oherwydd lefel y glaw a syrthiodd mewn cyfnod mor fyr o amser. Ond, nid oes gennyf amheuaeth hefyd, pe cai'r cronfeydd dŵr hynny eu rheoli'n well, y byddem yn gweld gostyngiad llai o lawer.

Yr hyn a welwn ni, am ddyddiau lawer, yw dŵr yn llifo dros ben y ddwy gronfa. Mae synnwyr cyffredin yn dweud wrthych eich bod wedi colli rheolaeth ar y gronfa ddŵr pan fo hynny'n digwydd. Mae angen inni wagio mwy ar y dŵr, byddwn yn awgrymu, yn ystod cyfnodau sych yn y ddwy gronfa ddŵr. Rwy'n gwybod eich bod yn ymwybodol o reolau gweithredu adran 20; credaf fod angen eu hadolygu ar frys. Rwy'n derbyn nad eich cyfrifoldeb chi yn unig yw hyn; mae'n gyfrifoldeb ar y cyd rhyngoch chi, Cyfoeth Naturiol Cymru, Asiantaeth yr Amgylchedd a'r cwmnïau dŵr—rwy'n derbyn hynny'n llwyr. Ond, a gaf i ofyn i chi gynnull cyfarfodydd gyda pheth brys er mwyn adolygu a newid y rheol weithredu hon, a gofyn i chi a'ch swyddogion arwain ar y maes penodol hwnnw?

Mae'n debyg mai 'cewch' yw'r ateb byr. Byddaf yn hapus iawn i ystyried hynny, ac efallai y gallaf roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelod maes o law.

Hoffwn dalu teyrnged i'r cymunedau hynny yr effeithiwyd arnynt fwyaf yn fy etholaeth i, sef Machen, Bedwas, Llanbradach, Ystrad Mynach, Tredomen, Nelson a Phenpedairheol; y rhai â busnesau masnachol a busnesau preswyl. Effeithiwyd yn fawr ar Glwb Rygbi Bedwas ar Gae'r Bont ac mae wedi elwa ar gyllido torfol. Mae'n cael trafferth goroesi, mae'n rhaid dweud, ar hyn o bryd, ac rwy'n gwneud popeth a allaf i'w helpu.

Ddydd Iau 20 Chwefror, cyhoeddodd Cyngor Bwrdeistref Sirol Caerffili gronfa o £250,000 i gefnogi busnesau a thrigolion cymuned Caerffili. Rhaid imi ddweud bod Cyngor Caerffili wedi bod yn gweithio bob awr o'r dydd a'r nos drwy'r broses hon, ac rwy'n eu canmol. A all hi gadarnhau bod cyllid Llywodraeth Cymru yn gwbl ar wahân i hynny, ac y caiff unrhyw gais ei ystyried ar wahân i unrhyw gais i gronfa Cyngor Bwrdeistref Sirol Caerffili?

Yr unig gwestiwn arall sydd gen i—. Rwyf wedi cael e-bost heddiw gan breswylydd a geisiodd wneud cais i gronfa Llywodraeth Cymru drwy'r ddolen a anfonais atynt i'r cyngor. Dilynodd y ddolen a anfonais, a dywedodd, ar ôl ffonio'r rhif, y cafodd ei chysylltu â switsfwrdd y Cyngor, a ddywedodd nad oeddent yn gwybod am ran Llywodraeth Cymru, ac y ceisiwyd ei chyfeirio at y taliad cymorth dewisol. Felly, os yw unrhyw rai o'ch gweision sifil yn gwrando ar yr adeg hon, a fyddech cystal â sicrhau bod awdurdodau lleol yn ymwybodol iawn o'r system ar gyfer cael arian gan Lywodraeth Cymru? Cyngor Caerffili: rwyf wedi ysgrifennu at y Prif Weithredwr a'r arweinydd i egluro'r anhawster hwn. Gorau po gyntaf y caiff hynny ei ddatrys.

Diolch. Gallaf gadarnhau bod cyllid Llywodraeth Cymru yn gwbl ar wahân i unrhyw beth y mae Cyngor Caerffili eisiau ei wneud yn yr un modd ag y mae Rhondda Cynon Taf yn ei wneud hefyd. Rwy'n bryderus o glywed eich sylw olaf. Cyn gynted ag y byddaf yn gorffen fy natganiad, byddaf yn mynd i fyny'r grisiau ac yn gwneud yn siŵr y caiff hynny ei gywiro cyn gynted â phosib. Yn amlwg, y gronfa cymorth dewisol sy'n gwneud y cynllun ar ein cyfer. Rwy'n gwybod eu bod wedi cael 200 o geisiadau, dim ond yr wythnos diwethaf, am arian arferol y gronfa cymorth dewisol, a chredaf iddynt roi cyllid sylweddol. Mae naill ai yn £50 neu'n £100. Felly, mae'r ddau gynllun hynny yn gwbl ar wahân hefyd. Ond, Dirprwy Lywydd, fe af i fyny'r grisiau i wneud hynny, a gobeithio, erbyn imi ddychwelyd i lawr, y byddaf yn gallu rhoi ateb i Hefin David.

A gaf i gydymdeimlo â phawb yr effeithiwyd arnynt yn rhanbarth Canol De Cymru yn y digwyddiad hynod drallodus hwn a'r profiadau a ddilynodd o weld eich cartrefi'n dioddef llifogydd? Mae'n digwydd mor gyflym—rwy'n credu eich bod wedi cyfeirio at hynny. Mae'n syfrdanol. Yn fy 21 mlynedd yn y Siambr, pan wyf wedi siarad â dioddefwyr llifogydd, y cyflymder yw'r hyn a ddywedant, sy'n golygu bod angen y systemau rhybuddio mwyaf effeithiol posib arnom ni.

A gaf i ganmol y gwaith ar y cyd rhwng Llywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU? Rwy'n gwybod y cyfeiriwyd at ambell broblem yn y Siambr heddiw, ond mewn gwirionedd, mae'r ddwy ochr fel pe baent wedi cydweithredu'n dda iawn, ac mae angen i chi barhau â hyn. Rwyf yn cymeradwyo'r ffaith bod yr Ysgrifennydd Gwladol, Simon Hart, wedi ymweld â Rhondda Cynon Taf ddydd Gwener.

Fy mhrif bwynt yw bod angen inni, oherwydd newid yn yr hinsawdd, edrych ar hydroleg gyfan dalgylch y de. Mae gennym ni afonydd sy'n llifo'n gyflym iawn. Maen nhw'n afonydd byrion. Mae'r egni sydd ganddynt yn syfrdanol, ac i fod yn onest, nid yw rhai o'r ceuffosydd yn addas i'r diben ar gyfer cyflymder llif y dŵr. Mae angen inni edrych ar y cyrsiau dŵr hyn a'u harchwilio yn rhan o'r system gyfan, ystyried yr hyn y gellir ei wneud i'w dyfnhau a'u cryfhau a symud y dŵr hwnnw o'r ardaloedd lle ceir y risg mwyaf yng nghyffiniau busnesau a chartrefi.

Diolch. Ydw, rwy'n credu bod y pwynt olaf yn bwysig iawn. Soniais mewn ateb cynharach fy mod, ar y dydd Sul, wedi siarad ag Andrew Morgan, arweinydd Rhondda Cynon Taf, ac anfonodd ataf rai lluniau o geuffos a gafodd ei chlirio deirgwaith. Cafodd ei dinistrio'n llwyr oherwydd cyflymder y dŵr, y cyfeiriwch ato. Mae'n debyg y bydd angen gwaith aruthrol ar y seilwaith dros y misoedd a'r blynyddoedd i ddod.

Ond yn amlwg, mae mwy o frys am rai pethau nag eraill, ac wrth inni weithio drwy—wrth i bob awdurdod lleol gwblhau'r gwaith glanhau a dod yn ôl â'r hyn sy'n ofynnol, dyna pryd y mae angen inni edrych ar bethau penodol ac unigol y mae angen eu hatgyweirio ar unwaith, a beth sydd angen ei wneud yn y tymor hirach.

Rwy'n credu bod fy holl drafodaethau â'r Gweinidog yn ystod y pedair blynedd diwethaf ynghylch llifogydd wedi cynnwys llifogydd arfordirol. Tybed a fyddai hi'n cytuno â mi fod angen nawr inni roi llawer mwy o sylw a blaenoriaeth i ymdrin â chanlyniadau llifogydd mewndirol hefyd. Ni allai neb fethu â chael eu plesio gan stori Mick Antoniw o wae yn Rhondda Cynon Taf yn gynharach, a chytunaf yn llwyr â'r hyn a ddywedodd a'r hyn a ddywedodd y Prif Weinidog yn gynharach—sef ei bod hi'n gyfrifoldeb mawr ar Lywodraeth y DU i wneud cyfraniad priodol tuag at liniaru'r problemau sydd wedi'u creu erbyn hyn. Mae'n rhan o'r pris yr ydym yn ei dalu, os oes pris o gwbl, am fod yn rhan o'r Deyrnas Unedig, a dyna sut y gallwn ni helpu i asio'r gwahanol rannau ohoni gyda'i gilydd.

Dywedodd Chris Bryant ddoe yn Nhŷ'r cyffredin fod yn rhaid i lawer o'i etholwyr ddewis rhwng rhoi bwyd ar y bwrdd neu dalu am yswiriant rhag trychinebau o'r math hwn, ac rwy'n siŵr y byddai'r Gweinidog yn cytuno â mi nad yw hynny mewn gwirionedd yn sefyllfa dderbyniol i bobl fod ynddi yn yr unfed ganrif ar hugain yn un o wledydd cyfoethocaf y byd. Yr hyn sydd wedi digwydd yma yw trychineb dyngarol yn yr un modd â'r math o ddifrod llifogydd a welwn ni mewn rhannau eraill o'r byd, y mae ein cyllideb cymorth tramor wedi'i gynllunio i ymdopi ag ef. Dim ond 14 y cant o'r gyllideb cymorth dramor honno sy'n mynd tuag at ymdrin â thrallodion o'r math hwn mewn gwirionedd. Felly tybed a yw hi'n cytuno â mi, os bydd Llywodraeth Prydain yn cyflwyno'r hen esgus nad oes ganddynt ddigon o arian i roi i ni, y rhan dlotaf o'r Deyrnas Unedig, yn un o'r ardaloedd tlotaf yng Nghymru, yr arian sydd ei angen i helpu i liniaru'r anawsterau hyn yn sylweddol, yna dylai'r gyllideb honno, sydd wedi'i chlustnodi ar hyn o bryd ar gyfer gwahanol brosiectau hurt fel prosiect £6 miliwn i berswadio gwragedd tŷ yn Tsieina i ddefnyddio llai o halen wrth goginio, a ariennir gan Yr Adran dros Ddatblygu Rhyngwladol, y dylid dargyfeirio'r arian hwnnw i Gymru—ac yn wir ar gyfer digwyddiadau fel hyn yn y dyfodol—fel na chawn ni ein rhoi mewn sefyllfa lle'r ydym yn ymbalfalu am yr arian y mae ei angen i ddatrys mor gyflym â phosib y problemau gwirioneddol, real iawn, y mae pobl yn awr yn eu dioddef.  

Wel, nid oes gennyf yr wybodaeth fewnol sydd gan Neil Hamilton yn ôl pob golwg o'r drefn a'r ffordd y mae'r Adran dros Ddatblygu Rhyngwladol yn didoli arian, ond yr hyn yr wyf yn ei wybod yw'r union beth a ddywedodd Chris Bryant. Mae llawer o resymau pam nad oes gan bobl yswiriant, a phan oeddwn yn ymweld â phobl yr wythnos diwethaf, fe wnaethom ni drafod rhai o'r rhesymau hynny. Roedd rhai ohonyn nhw oherwydd eu bod wedi dioddef llifogydd o'r blaen ac na allent gael yswiriant. Rhai eraill oedd—roedd y gost yn rhwystr. Yn amlwg, mae angen inni sicrhau bod pobl yn gallu cael yswiriant fforddiadwy.

Cyn imi fynd ymlaen at y cwestiynau nesaf, Dirprwy Lywydd, mae swyddogion newydd anfon e-bost at Ken Skates mewn ymateb i'r cwestiwn a godwyd gan Hefin David, i ddweud bod y ddolen yn gywir—mae'n estyniad o'r gronfa cymorth dewisol. Felly, efallai, os wnewch chi drosglwyddo'r neges honno. Ac eto, os oes unrhyw drafferthion eraill, fe fyddwn i'n hapus iawn i ymchwilio iddyn nhw.

Diolch. Mae gen i dri siaradwr ar ôl. Cyn belled â'u bod yn addo i mi bod ganddyn nhw gwestiwn, dim ond un cwestiwn yr un, yna gallwn eu clywed i gyd. Dawn Bowden.

Diolch yn fawr, Dirprwy Lywydd. Rwy'n credu ei bod hi'n bwysig i mi ddweud ar goedd fy mod yn cydymdeimlo â thrigolion fy etholaeth, lle na welsom ni lifogydd tebyg i'r hyn a welwyd yn Rhondda Cynon Taf, ond gwelsom lifogydd yn Nhroedyrhiw, Pentrebach, Aberfan, Mynwent y Crynwyr, Pontsticill, Heolgerrig, Tir-Phil a'r Deri, ac nid rhywbeth dibwys oedd hynny i'r unigolion hynny yr effeithiwyd arnynt, fel rwy'n siŵr eich bod yn sylweddoli. 

Mae'r rhan fwyaf o'r cwestiynau a'r pwyntiau yr oeddwn eisiau eu crybwyll, Gweinidog, wedi'u crybwyll bellach, ond mae un peth yr oeddwn eisiau ei grybwyll. Byddwch yn sylweddoli bod hanes ingol a phoenus iawn i dirlithriadau yn fy etholaeth i, ac rydych chi wedi sôn am y gwaith sy'n cael ei wneud ar domenni glo, ac rwy'n gwerthfawrogi hynny'n llwyr. Ond roedd gennyf gymuned gyfan yn Nhroedyrhiw y bu'n rhaid iddynt adael y pentref oherwydd tirlithriadau yn Nhroedyrhiw, ond nid oeddent mewn gwirionedd yn ymwneud â thomenni glo; roedd a wnelo hynny yn llythrennol â thopograffi'r Cwm. Ceir bryniau serth iawn sy'n rhedeg yr holl ffordd drwy ein cymoedd—rhai ohonynt heb fod yn gysylltiedig â thomenni glo. Ond roedd y bryniau hynny, llethrau'r mynyddoedd hynny, mor wlyb, ac mae ganddyn nhw nentydd ac afonydd yn rhedeg drwyddyn nhw, fel na allent ddygymod â chyfaint y dŵr, a llithrodd y tir, a bu raid i ni symud llawer o drigolion o'u cartrefi yn Nhroedyrhiw. Felly, fy nghwestiwn i chi, Gweinidog, yw, yn ogystal â'r hyn sy'n cael ei wneud ynghylch tomenni glo, beth allwn ni ei wneud i edrych ar dopograffeg gyffredinol a sefydlogrwydd y bryniau, gan nad eithriad yw hyn? Mae hyn yn mynd i ddigwydd eto, ac mae angen inni ddod o hyd i ryw ffordd o sicrhau bod y llethrau serth hynny mor ddiogel ag y gallan nhw fod pan fydd y glaw trwm yn dod eto.

Diolch, Dawn Bowden. Crybwyllais yn fy ateb cynharach—nid wyf yn siŵr ai i Vikki ynteu i rywun arall—ond ynghylch pan oeddwn yn Aberpennar gyda Vikki Howells, ac roedd gweld maint y clogfeini a oedd wedi dod i lawr o'r mynydd yn wirioneddol erchyll. Felly, yn amlwg, roedd yn ganlyniad ac yn gyfuniad—. Mae'n debyg ein bod wedi cael un o'r gaeafau gwlypaf a gawsom ni ers tro byd a hydref gwlyb hefyd. Felly, mae angen i ni edrych ar y mater hwn gyda phopeth arall, oherwydd rwy'n ymwybodol iawn y bu tirlithriadau, fel y dywedwch chi, nid mewn cysylltiad â'r tomenni gwastraff y gwnaethoch chi gyfeirio atyn nhw yn wreiddiol.

Rwy'n ddiolchgar i'r Gweinidog am y datganiad hwn. A gaf i ofyn cwestiwn i'r Gweinidog am gynllunio wrth gefn ar gyfer llifogydd gan Lywodraeth Cymru a Chyfoeth Naturiol Cymru? Yr wythnos diwethaf, cysylltwyd â mi gan grŵp ym Mwrdeistref Brent yn Llundain sy'n darparu cymorth mewn sefyllfaoedd brys, megis y rhai a gollodd gartrefi yn y tân yn Nhŵr Grenfell. Fe wnaethon nhw gynnig darparu llawer iawn o gymorth i ddioddefwyr llifogydd yn ne-ddwyrain Cymru ar ffurf bwyd, blancedi, deunyddiau glanhau a hanfodion eraill yn y cartref. Yn anffodus, ar ôl cysylltu â llawer o ganolfannau cymunedol, ni allwn ddod o hyd i unrhyw le na lleoliad o gwbl a oedd ar gael ac yn ddigon mawr i storio'r holl nwyddau a gynigiwyd i ni yn gymorth. Os gwelwch yn dda, Gweinidog, os bydd llifogydd o'r fath yn digwydd yn y dyfodol, a ellid ystyried sefydlu man canolog lle y gellir cludo deunydd cymorth cyn eu trosglwyddo i'r rhai sy'n dioddef gan y llifogydd? A dau gwestiwn arall: cydlynu ymhlith y cynghorau sir lleol presennol; ac, yn olaf, rhaid i'r cyfryngau fynd ati i sicrhau bod gwefan cymorth i ddioddefwyr llifogydd ar gael ar unwaith i helpu pobl y wlad. Diolch.

Wel, nid hynny oedd fy mhrofiad i yn sicr. Soniais yn fy natganiad am Sefydliad Glowyr Llanhiledd ym Mlaenau Gwent, lle yr oedd pobl yn dod gyda rhoddion yn barhaus. Ac fe'i gwelais mewn man arall, yn Aberpennar—fe wnaethom ni ymweld â chanolfan gymunedol yn etholaeth Vikki Howells, lle yr oedd archfarchnad leol wedi dod â mopiau a channydd a diheintydd. Felly, nid dyna fy mhrofiad i o'r sefyllfa o gwbl, yn anffodus. Felly, dydw i ddim yn credu y gallaf i ychwanegu unrhyw beth arall mewn gwirionedd.

Diolch. Ac yn olaf, Darren Millar.

Diolch. A minnau wedi byw drwy brofiad llifogydd personol yn y llifogydd yn Nhywyn 30 mlynedd yn ôl yr wythnos hon, rwy'n cydymdeimlo o waelod calon â phawb sydd wedi gweld dinistr llifogydd yn eu cartrefi a'u busnesau dros y pythefnos diwethaf gyda storm Ciara a storm Dennis. Rwy'n gwybod hefyd ei fod yn tynnu'r gorau o bobl hefyd, ac rwy'n gwybod y bydd pob un ohonom ni sydd wedi ymweld â chymuned yn ystod yr wythnosau diwethaf wedi gweld y ffordd y mae cymunedau wedi dod at ei gilydd ac wedi tyfu gyda'i gilydd drwy'r profiadau ofnadwy y maen nhw wedi'u cael.

Dychmygwch, felly, fod mewn sefyllfa, fel yr un y mae rhai o'm trigolion yng nghymuned Llanfair Talhaearn ynddi, lle mae llifogydd wedi effeithio arni deirgwaith yn yr wyth mlynedd diwethaf. Dair gwaith yn yr wyth mlynedd diwethaf, cael yr adeiladwyr i mewn, rhwygo popeth allan, ceisio rhoi popeth yn ôl at ei gilydd ac i ail-lunio eich bywyd. Mae wedi bod yn hollol erchyll. A byddwn yn gofyn ichi, Gweinidog: a allwch chi sicrhau bod cymunedau fel Llanfair TH, fel Llanrwst ac eraill, y mae llifogydd wedi effeithio arnyn nhw'n aml yn ystod y blynyddoedd diwethaf, yn cael y mymryn bach lleiaf hwnnw o flaenoriaeth ychwanegol oherwydd credaf fod arnynt angen hynny a'u bod yn haeddu hynny? Nid yw hynny'n diystyru effaith ofnadwy llifogydd mewn mannau eraill, sydd hefyd angen sylw, ond, yn amlwg, mae rhywbeth difrifol o'i le pan fydd cymuned y dywedir wrthi fod ganddi siawns o gael llifogydd oddeutu unwaith bod 50 mlynedd, yn cael ei tharo deirgwaith mewn wyth mlynedd. Mae rhywbeth yn anghywir gyda'r modelu, ac mae angen mynd i'r afael ag ef.

Bu ichi gyfeirio hefyd, Gweinidog, yn gynharach, a chredaf i Llyr Gruffydd gyfeirio at hyn, at allu rhai cynghorau i ymateb drwy gynnig cymorth a chefnogaeth ychwanegol yn yr un modd ag y gallodd Rhondda Cynon Taf, gyda thaliadau ariannol i'r rhai a fu heb yswiriant, ac efallai hyd yn oed y rhai hynny oedd â rhywfaint o yswiriant. Mae gan Gyngor Bwrdeistref Sirol Conwy, fel y gwyddoch chi, un o'r setliadau lleiaf eleni gyda'i grant cynnal refeniw, ac nid oes ganddo'r un gallu â rhai o'r awdurdodau lleol eraill hyn i gefnogi trigolion yn ei gymunedau y mae llifogydd wedi effeithio arnynt. A gaf i ofyn pa gefnogaeth y gallech ei darparu i gynghorau gyda phwysau ariannol sylweddol, fel Conwy, fel y gall y cyngor hwnnw ymateb mewn ffordd wahanol efallai i'r heriau y mae trigolion yn y gymuned honno'n eu hwynebu?

Ac yn olaf, un trychineb a osgowyd o drwch blewyn yn ystod y stormydd diweddar oedd ar yr arfordir ym Mae Cinmel, yng Nghymuned Sandy Cove. Fel y dywedais ar ddechrau fy sylwadau ar y datganiad hwn, roedd hi 30 mlynedd yn ôl i'r wythnos hon pan fu i'r gymuned honno ddioddef o'r llifogydd enbyd yn Nhywyn, ynghyd â chymunedau eraill ar hyd arfordir y gogledd, fel mae'r Dirprwy Lywydd yn aml yn awyddus iawn i'm hatgoffa. Ond, yn amlwg, mae dianc o drwch blewyn mewn cymuned a ddioddefodd y fath ddistryw yn y gorffennol hefyd yn bryder. Felly, pa gymorth gallwch chi ei ddarparu cyn gynted â phosib i gymunedau ar yr arfordir yn Nhywyn a Bae Cinmel er mwyn sicrhau bod eu hamddiffynfeydd rhag llifogydd yn gadarn ac yn y cyflwr y dylent fod, fel y gallant osgoi'r math o ddinistr y mae pobl yn Rhondda Cynon Taf ac mewn mannau eraill wedi ei ddioddef yn yr wythnosau diwethaf?

A minnau'n ogleddwraig, rwy'n cofio'n dda iawn ymweld â Thywyn 30 mlynedd yn ôl; mae'n anhygoel meddwl ei bod hi mor bell yn ôl â hynny, roedd hi mor ddinistriol. Rydych chi'n iawn; y bobl y cyfarfûm â nhw ym Mlaenau Gwent, dyma'r tro cyntaf i'r ddwy stryd yma ddioddef llifogydd. Caead draen a ddaeth yn rhydd a achosodd y llifogydd yn y fan yna—nid oedden nhw erioed wedi dioddef llifogydd o'r blaen—ond gall y dinistr llwyr a'r ffaith bod uchder y dŵr wedi codi o chwe modfedd i bedair troedfedd mewn 20 munud ddweud wrthych chi pa mor drawmatig oedd y profiad hwnnw.

O ran Llanfair TH, pan oeddwn yn Llanrwst, cyfarfûm â Chyngor Conwy yn amlwg, a soniais am yr hyn y gallem ni ei wneud yn y fan yna, ac yn amlwg mae Cyfoeth Naturiol Cymru yn rhoi cynllun llifogydd ar waith yn y fan yna. Rwyf wedi gofyn am gyflymu hynny, felly mae hynny mewn cysylltiad â Llanfair TH. Rwy'n credu fy mod i wedi ateb hyn eisoes; rwyf eisoes wedi gofyn am adolygiad brys o'r cynlluniau sydd ar y gweill ar hyn o bryd i weld eto beth y gallwn ni ei wneud ynghynt yn hynny o beth.

O ran awdurdodau lleol, mater i awdurdod lleol yw sut y mae'n gwario ei gyllid. Mae Rhondda Cynon Taf wedi dewis gwneud yr hyn y maen nhw wedi dewis ei wneud. Dewis Conwy—a soniais am Sir Ddinbych yn fy ateb cynharach i Llyr Huws Gruffydd—yw pa un a ydyn nhw eisiau rhoi arian ai peidio. Mae ganddyn nhw i gyd gronfeydd wrth gefn ar gyfer diwrnod glawog; wel, dydych chi ddim yn cael llawer o ddiwrnodau mwy glawog na hyn, nac ydych? Felly, os ydyn nhw'n dewis defnyddio eu cyllid yn y ffordd honno, eu dewis nhw yw hynny.

Ac, eto, ynglŷn â'r—. Bu ond y dim iddi fod yn waeth mewn llawer lle. Hynny yw, fe weithiodd ein cynlluniau lliniaru llifogydd ledled Cymru, ond roedd rhai yn llythrennol o fewn centimetrau i orlifo, ac rwy'n ddiolchgar am hynny, wrth gwrs, ond, unwaith eto, mae angen inni fynd yn ôl, rwy'n credu, ac ailedrych ar y cynlluniau hynny i weld beth yn rhagor y mae angen inni ei wneud oherwydd, yn amlwg, pe baem ni wedi bod yn gweithio ar sefyllfaoedd un-mewn-can-mlynedd ac fe wnaethoch chi sôn am dair gwaith mewn wyth mlynedd, nid wyf yn dweud mai cynllun llifogydd oedd hwnnw, ond mae angen inni geisio sicrhau bod ein cynlluniau lliniaru llifogydd ledled Cymru'n addas i'r diben. Diolch.

Diolch yn fawr iawn, Gweinidog.