Yr eitem nesaf, felly, yw eitem 3. Yr eitem honno yw'r datganiad gan y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol ar y pwysau gaeaf ar y gwasanaeth iechyd, a dwi'n galw ar y Gweinidog i wneud ei datganiad—Eluned Morgan.  

Diolch yn fawr, Llywydd. Diolch i chi am y cyfle i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i Aelodau am bwysau gaeaf y GIG. Mae Aelodau yn debyg iawn o fod yn deall yr her benodol sydd ar wasanaethau iechyd a gofal ledled y Deyrnas Unedig y gaeaf hwn. Hwn yw'r trydydd gaeaf y buom ni'n byw gyda COVID. Er ein bod ni'n gwybod y byddai firysau anadlol yn dod yn fwy cyffredin eleni, mae'r amharu a fu ar batrymau tymhorol wedi gwneud effaith debygol y firysau hyn yn llawer anos i'w rhagweld. Er hynny, rydym ni'n parhau i ddarparu tua 376,000 o ymgynghoriadau a gweithdrefnau bob mis o ran gofal eilaidd, mewn ysbytai. Ym mis Rhagfyr, fe gyrhaeddom ni tua 400,000 o gysylltiadau â gwasanaethau meddygon teulu a gofal sylfaenol. Felly, bob dydd, bob wythnos, mae yna filoedd o bobl yn cael gofal ardderchog yn y GIG yng Nghymru, ond yr hyn yr ydym ni'n ei dderbyn yw bod llawer o bobl eraill nad ydyn nhw'n cael y gofal y maen nhw'n ei haeddu.

Rydym ni wedi gofyn llawer oddi wrth ein staff dros y ddwy flynedd a hanner diwethaf, ac rydym ni'n gwybod bod pwysau yn aml wedi golygu nad yw staff wedi gallu darparu'r lefel o ofal y bydden nhw wedi dymuno trwy'r amser. Rydym ni'n cydnabod maint yr angerdd ymhlith ein gweithlu ni hefyd, fel mae cyhoeddi rhagor o streiciau arfaethedig ymhlith yr undebau ambiwlans yn ei ddangos hefyd, yn ogystal â'r camau gweithredu parhaus gan y Coleg Nyrsio Brenhinol. Mae hi'n bwysig nodi'r effaith ar allu'r Gwasanaeth o ganlyniad i weithredu diwydiannol diweddar, ac mae hynny wedi rhoi pwysau ychwanegol ar ein systemau ni oherwydd llai o staffio ac, mewn rhai achosion, roedd gwasanaethau penodol yn ystod y cyfnodau hyn yn gyfyngedig neu ddim ar gael o gwbl.

Rydym ni'n ymdrin â chymysgedd o achosion cynyddol gymhleth o ran y cleifion. Mae gennym ni fwy na 500 o gleifion y cadarnhawyd bod COVID arnyn nhw yn ein hysbytai ni ac rydym ni'n gweld cynnydd sydyn mewn feirysau anadlol eraill. Yn ogystal â hynny, mae grwpiau eraill o gleifion yn ymgyflwyno gyda lefelau uwch o salwch difrifol, ac, er bod y sefyllfa wedi gwella ers y Nadolig, mae dros 900 o bobl o hyd mewn gwelyau ysbyty sy'n barod i adael ond yn profi oedi cyn eu rhyddhau am wahanol resymau. Mae cyfraddau absenoldeb salwch ymhlith staff wedi cynyddu hyd at 6.9 y cant hefyd. Y canlyniad yw fwy o achosion o oedi hir i bobl sy'n ceisio cael gofal, ac mae'r risgiau o niwed rydym ni'n gwybod yn gysylltiedig ag oedi o'r fath. O ganlyniad, nid yw profiadau pobl sy'n ceisio gofal brys ac argyfwng ledled Cymru bob amser wedi bod i'r safon y maen nhw'n ei haeddu, ac am hynny mae'n wirioneddol ddrwg gennyf i.

Fe aethom ni i mewn i'r gaeaf wedi gweld y cyfraddau uchaf erioed o alw ar y gwasanaethau 111 ac ambiwlans ym misoedd Hydref a mis Tachwedd, gyda phob disgwyliad y byddai'r pwysau hyn yn cynyddu eto trwy gydol y gaeaf. Ond gadewch i mi roi enghraifft i chi o'r pwysau eithafol a welsom ni ar ein gwasanaethau ar 27 o fis Rhagfyr: derbyniodd y gwasanaeth ffôn 111 y nifer uchaf o alwadau ar gofnod erioed ar gyfer un diwrnod; derbyniodd y gwasanaeth ambiwlans 210 o alwadau gyda pherygl einioes uniongyrchol, rhai o'r ffigyrau dyddiol uchaf ar gofnod. Rydym ni'n ystyried 100 yn rhif mawr, ac fe gawsom ni 210 ar y diwrnod arbennig hwnnw. Fel dywedodd y Prif Weinidog yn gynharach, cafodd dros 550 o bobl eu derbyn i'r ysbyty mewn un diwrnod. Mae hynny'n cyfateb i tua 5 y cant o nifer y gwelyau sydd ar gael yng Nghymru. Roedd 551 o gleifion COVID mewn gwelyau acíwt mewn ysbytai, sef dros 5 y cant o gyfanswm nifer y gwelyau, ac roedd tua 3 y cant o welyau eto yn cael eu meddiannu gan gleifion yn yr ysbyty a oedd â'r ffliw. Roedd cyfwerth â 12 y cant o gyfanswm y gwelyau yng Nghymru hefyd yn cael eu defnyddio oherwydd oediadau cyn rhyddhau cleifion.

Nawr, mae pwysau o'r fath, mewn cyfnod o effaith sylweddol oherwydd salwch ac absenoldeb staff, wedi creu heriau enfawr i'r system. Dechreuodd y cynllunio ar gyfer y gaeaf mor gynnar â mis Ebrill. Rydym ni wedi gweithio yn galed, yn cyfarfod bob pythefnos ag awdurdodau lleol i sicrhau dros 500 o welyau cymunedol ychwanegol ar gyfer gofal cam-i-lawr, ac rydym ni'n gweithio tuag at fwy dros y misoedd nesaf, a fydd yn helpu i wella'r llif trwy'r system iechyd yn ei chyfanrwydd.

Rhaid i ni ddysgu o'r wythnosau a'r misoedd diwethaf, ac rydym ni wedi ymrwymo i weithio gydag arweinwyr clinigol a chyrff proffesiynol i gefnogi ailgynllunio gwasanaethau ystyrlon. Fe wyddom ni mai un o'r heriau mwyaf y mae'r system iechyd yn ei wynebu yw helpu pobl i adael yr ysbyty cyn gynted ag y bydd hi'n ddiogel iddyn nhw wneud felly. Fis diwethaf, fe wnes i lansio adroddiad newydd ar gyfer y canllawiau cynllunio rhyddhau, sy'n pennu disgwyliadau eglur i fyrddau iechyd a byrddau partneriaeth rhanbarthol, ac fe gefnogir hynny gan raglen lif genedlaethol. Ym mis Ebrill, fe wnaethom ni ymrwymiad pum mlynedd o £145 miliwn drwy'r gronfa integreiddio rhanbarthol i alluogi byrddau partneriaeth rhanbarthol i adeiladu ar fodelau gofal a ddatblygwyd i gefnogi rhyddhau cyflym ac osgoi derbyniadau.

Rŷn ni hefyd wedi buddsoddi yn sylweddol mewn gofal brys ac argyfwng eleni—os na fyddem ni wedi gwneud hynny, fe fyddai’r sefyllfa wedi bod lawer yn waeth. Diolch i fuddsoddiad cynnar a oedd ar gael ym mis Mehefin, mae gwasanaeth ambiwlans Cymru wedi gallu rhoi nifer o gamau ar waith i gynyddu capasiti cyn y gaeaf. Mae hyn yn cynnwys recriwtio 100 o staff rheng flaen ychwanegol, a fydd yn ymateb i alwadau o fewn y pythefnos nesaf; trefniadau rota newydd fydd y cyfateb i 72 o staff cyfwerth ag amser cyflawn; a buddsoddiad mewn technoleg triage ac ymgynghori fideo i helpu i wneud penderfyniadau mwy hyderus ynglŷn â’r angen i fynd â’r claf i’r ysbyty.

Rŷn ni hefyd wedi buddsoddi i gynyddu capasiti mewn canolfannau gofal sylfaenol brys, urgent primary care centres, ac i ehangu’r gwasanaethau gofal brys yn yr un diwrnod, same-day emergency care services. Mae hyn yn rhoi dewis arall i bobl yn lle mynd i adrannau brys prysur neu gael eu derbyn i’r ysbyty. Mae’r camau hyn wedi helpu tua 7,000 o bobl bob mis i gael gwasanaethau gofal brys heb fynd i adran brys ac wedi helpu i leihau a sefydlogi derbyniadau brys.

Rŷn ni’n gwybod bod llawer mwy i’w wneud ac nad oes datrysiadau cyflym i hyn. Rŷn ni’n rhannu pryder y cyhoedd bod ein gwasanaethau dan straen eithriadol a pharhaus. Dyna pam rŷn ni’n sefydlu rhaglen bum-mlynedd i drawsnewid gwasanaethau gofal brys a gofal mewn argyfwng gyda chymorth £25 miliwn y flwyddyn, ac mi gafodd y byrddau iechyd £3 miliwn o hynny ym mis Ebrill. Yn ogystal â’r camau gweithredu hyn, ac wrth i’r gaeaf fynd yn ei flaen, rŷn ni wedi darparu canllawiau pellach i’r byrddau iechyd drwy fframwaith opsiynau lleol wedi’i ddiwygio, sy’n debyg i’r dull a ddefnyddion ni pan oedd achosion COVID ar eu hanterth. Rŷn ni hefyd wedi ysgrifennu at arweinwyr clinigol y byrddau iechyd i’w hannog i wneud pob ymdrech i gadw pobl gartref a pheidio â derbyn pobl i’r ysbyty oni bai bod hynny’n hollol angenrheidiol. Wythnos diwethaf, fe gynhalion ni gynhadledd genedlaethol ar ryddhau cleifion. Rŷn ni hefyd wedi gofyn i dimau clinigol fynd â phobl sydd yn yr ysbyty nôl i’w cartrefi neu i le diogel arall cyn gynted ag sy’n bosibl, i helpu i gadw capasiti yn ein hysbytai ar gyfer y rhai sydd mewn mwy o risg, ac sydd â’r siawns fwyaf o gael budd.

Gallwn ni ddisgwyl i'r misoedd nesaf fod yn rhai caled dros ben, ond dwi eisiau pwysleisio pa mor ddiolchgar ydw i i’r staff am eu hymdrechion cyson yn ystod yr hyn sy’n dal i fod yn gyfnod anodd iawn. Diolch yn fawr hefyd i’r teuluoedd sydd wedi cefnogi eu perthnasau i gael eu rhyddhau o'r ysbyty. Mae hyn yn mynd i’n helpu ni i ryddhau gwelyau i bobl sydd angen y gofal arbenigol sydd dim ond yn gallu cael ei ddarparu gan ysbytai.

Rŷm ni wedi gwneud paratoadau helaeth ar gyfer y gaeaf, ac er ein bod wedi gweld pwysau aruthrol dros yr wythnosau diwethaf, ar lefelau na welon ni erioed o'r blaen, mae'r camau gweithredu sydd wedi eu rhoi ar waith wedi galluogi'r sefyllfa i sefydlogi'n fras ers cyfnod y Nadolig. Rŷm ni bellach yn paratoi ar gyfer cam nesaf y pwysau wrth i blant ddychwelyd i'r ysgol a bywyd yn dechrau dychwelyd i normal ar ôl gwyliau'r Nadolig, yn ogystal â newidiadau yn y tywydd. Rŷm ni'n ymwybodol iawn ein bod yn aml yn gweld ymchwydd newydd yn y galw yn ystod y cyfnod yma o'r flwyddyn. Diolch. 

Blwyddyn newydd dda i chi, Gweinidog, a diolch i chi am eich datganiad heddiw, ac fe hoffwn i ddechrau drwy ategu'r diolch a'r gwerthfawrogiad o'r staff a gweithwyr proffesiynol hynod ymroddedig a gweithgar sydd yn y GIG yng Nghymru. Gweinidog, dros y degawd diwethaf mae eich Llywodraeth wedi methu â buddsoddi mwy na £400 miliwn yn GIG Cymru o gymharu â Llywodraethau eraill ledled y DU. Tra bod COVID wedi achosi difrod sylweddol i'n GIG ni, eich Llywodraeth chi, wrth gwrs, sydd wedi bod yn gyfrifol am y GIG yng Nghymru ers bron i 25 mlynedd. Felly, a ydych chi'n derbyn, pe byddech chi wedi defnyddio'r cyllid yn briodol, y byddem ni mewn sefyllfa well nag yr ydym ni ynddi hi nawr? A chan ddefnyddio ystrydeb nad wyf i'n hoff o'i defnyddio, ond fe ddefnyddiaf i hi yn hyn o beth, pam na wnaethoch chi drwsio'r to tra oedd yr haul yn tywynnu?

Gweinidog, rydych chi'n honni bod cynllunio ar gyfer pwysau'r gaeaf wedi dechrau—[Torri ar draws.] Rwy'n gallu clywed y Prif Weinidog yn clebran. Y Prif Weinidog a ddywedodd wrthym ni yn ei ddatganiad i'r wasg ddoe pa mor wych fu 10 mlynedd gyntaf datganoli dan Lywodraeth Lafur y DU. Felly, os dyna'r achos, pam na wnaethoch chi drwsio'r to bryd hynny? Pam ydym ni'n gweld y problemau hyn sy'n bodoli nawr?

Gweinidog, rydych chi'n honni bod cynllunio ar gyfer pwysau'r gaeaf wedi dechrau ym mis Ebrill, ond rwy'n bryderus, fel mynegais i ar y pryd, y bu cyhoeddi'r cynllun hwn i fynd i'r afael â'r pwysau yn hwyr yn dod. Ac mae hi'n amlwg nad yw'r broses, fe fyddwn i'n awgrymu, yn gweithio. Felly, a gaf i ofyn i chi beth fydd hi'n ei gymryd i fyrddau iechyd a'ch Llywodraeth chi adolygu effaith pwysau'r gaeaf, a pha gamau allwch chi eu cymryd ar unwaith ar gyfer defnydd llawn o fisoedd yr haf i baratoi am aeaf arall?

Gweinidog, rwy'n croesawu eich pwyntiau chi ynglŷn â'r gwasanaeth ambiwlans—mae hynny i'w groesawu yn fawr—ond rwy'n teimlo nad ydyn nhw'n mynd yn ddigon pell. Yn eich diweddariad diwethaf chi, roeddech chi'n dweud wrthyf i y byddwch chi'n sicrhau y bydd yr oedi o ran trosglwyddiadau o ambiwlans yn cael ei leihau, ond fe ddywedodd prif weithredwr gwasanaeth ambiwlans Cymru, Jason Killens, nad yw hi'n anghyffredin erbyn hyn i fwy na 30 y cant o'r criwiau sydd ar gael gennym ni orfod aros tu allan i ysbyty cyn trosglwyddo cleifion i ofal, sy'n golygu nad ydyn nhw'n gallu mynd yn ôl allan i gynorthwyo cleifion yn y gymuned, sy'n arwain at amseroedd hwy wrth aros iddyn nhw gyrraedd. Felly, pa gynnydd a wnaethoch chi yn y maes hwn, Gweinidog, oherwydd mae Cymru yn dal i weld, fel gwyddom ni, yr amseroedd ymateb ambiwlansys arafaf erioed a'r arosiadau hwyaf o ran adrannau damweiniau ac achosion brys, a'r rhestrau triniaeth hwyaf yn y GIG drwy Brydain?

Fe awgrymais i nifer o bethau i chi, Gweinidog, o ran datblygu gwahanol feysydd. Mae bod ag ystafelloedd rhyfel y gaeaf yn un ohonyn nhw, ac fe fyddwn i'n awgrymu ein bod angen ystafelloedd rhyfel y gaeaf sydd â chanolfannau rheoli 24/7 ar sail data ar gyfer darparu gwybodaeth gywir ynglŷn â niferoedd y gwelyau sydd ar gael mewn ysbytai a chartrefi gofal, i'w rhedeg gan glinigwyr ac arbenigwyr sy'n gallu nodi gwasgfeydd a gweithredu i leihau'r perygl oherwydd oediadau ambiwlans ac arosiadau hir yn yr adran damweiniau ac achosion brys. Pa ystyriaeth, tybed, a wnaethoch chi ei rhoi i'r polisi hwn, Gweinidog.

Rydych chi'n sôn am gynllun trawsnewid pum mlynedd. Mae hynny'n gwneud i mi ochneidio i ryw raddau pan fyddaf i'n clywed am gynlluniau trawsnewid. Nid fy mod i'n anghytuno â chynlluniau ar gyfer trawsnewid, ond, ers i mi fod yn y fan hon, rwyf i wedi clywed am gynlluniau trawsnewid dros y 10 mlynedd diwethaf, ond nid ydym ni'n gweld y canlyniadau a ddaw oherwydd y cynlluniau trawsnewid hynny wedyn. Tybed a oes diffyg newid diwylliannol yn Llywodraeth Cymru a diffyg ymddiriedaeth mewn arloesedd ac ni wnaiff hynny ddim ond ychwanegu eto at y problemau yr ydym yn eu hwynebu yn GIG Cymru.

Gweinidog, fe wyddoch chi fy mod wedi galw yn gyson am ganolfannau llawfeddygol. Mae gennym ni dros 50 o ganolfannau i ddod eto yn Lloegr, yn ogystal â'r 91 sydd ar waith eisoes. Rydym ni'n cwympo ymhellach ar ei hôl hi yn hyn o beth. Rwy'n croesawu'r ychwanegiad yn eich datganiad chi, eich bod chi'n ymddiheuro i gleifion am ansawdd y gwasanaeth y maen nhw'n ei dderbyn, serch hynny, nid wyf i'n gallu peidio â meddwl y dylem ni fod yn paratoi—fe ddylech chi fod yn paratoi—yn ystod y pandemig ar gyfer cynnydd ar ôl y pandemig, ac a wnewch chi, tybed, roi'r wybodaeth ddiweddaraf i ni, Gweinidog, am eich cynlluniau chi i ddechrau adeiladu'r canolfannau y bu fy ngyd-Aelodau a minnau'n galw amdanyn nhw. Nid dim ond fi sy'n dweud hynny; mae Coleg Brenhinol y Llawfeddygon yn croesawu cyhoeddi'r canolfannau llawfeddygol hynny i roi terfyn ar yr ansicrwydd y mae cleifion yn ei wynebu. Gweinidog, rwyf i am orffen fy nghwestiynau i yn fanna. 

Wel, diolch yn fawr, Russell, a blwyddyn newydd dda i chwithau hefyd. O ran sut yr ydym ni'n cymharu â Lloegr, ac rwy'n credu ei bod hi'n bwysig iawn, gadewch i ni edrych ar y ffigurau yma, oherwydd mae Ymddiriedolaeth Nuffield—nid ni yn Llywodraeth Cymru sy'n dweud hyn—mae Ymddiriedolaeth Nuffield yn dweud wrthym ni ein bod ni'n gwario mwy ar iechyd a gofal nag y maen nhw yn Lloegr, iawn? Felly, os edrychwch chi ar y ffigurau yng Nghymru, rydym ni'n gwario 5 y cant yn fwy na Lloegr—cyn COVID oedd hynny—a 30 y cant yn fwy na Lloegr os ydych chi'n cynnwys gofal cymdeithasol. Felly, peidiwch â dechrau sôn wrthym ni am wario mwy o gymharu â Lloegr. Rydym ni'n gwneud hynny; ac mae angen i ni wneud hynny oherwydd mae gennym ni boblogaeth sy'n hŷn ac yn waeth ei hiechyd. Ond y ffaith yw ei bod hi'n bwysig iawn ein bod ni'n siarad, nid yn unig yn gyffredinol, ond gadewch i ni edrych ar y ffeithiau, nid ni a'u cynhyrchodd nhw ond grŵp arbenigol annibynnol, cydnabyddedig. Rhan o'r rheswm yr ydym ni yn y sefyllfa hon—ac os ydych chi am ddechrau chwarae gemau gwleidyddol, fe chwaraeaf innau hefyd—yw ein bod ni wedi gweld 10 mlynedd o gyni ac mae hynny wedi ein llwgu ni, o'i gymharu â'r hyn oedd yn digwydd cyn hynny dan Lywodraeth Lafur. Polisi oedd hwnnw. Polisi bwriadol oedd hwnnw. Polisi oedd cyni. A wyddoch chi beth, y rhwystredigaeth wirioneddol y mae'r bobl sydd ar y rheng flaen yn ei theimlo heddiw—[Torri ar draws.] Y rhwystredigaeth mewn gwirionedd yw iddyn nhw gael adduned, fe ddywedwyd wrthyn nhw, 'Cymerwch ddos o gyni, ond fe fydd hi'n iawn ar ôl hynny', a'r broblem yw i'r fargen honno gael ei thorri yn ddiweddar, a dyna ran o'r rheswm pam yr ydym ni yn y sefyllfa yr ydym ni ynddi hi heddiw. Ac os edrychwch chi ar nifer y meddygon teulu sydd gennym ni yng Nghymru, mae gennym ni fwy. Yn ôl Ymddiriedolaeth Nuffield, mae gennym ni 63 fesul 100,000 o'i gymharu â 57 fesul 100,000 yn Lloegr.

Ac roeddech chi'n sôn am baratoi. Bobl annwyl, fe wnaethom ni baratoi ar gyfer y gaeaf hwn. Fe wnaethom ni dreulio misoedd ar fisoedd yn paratoi ar gyfer hyn. Ac rydych chi'n sôn am gynllunio: rydym ni wedi cynllunio. Roedd gennym ni gynllun trawsnewid, roedd gennym ni'r chwe nod ar gyfer gofal brys ac argyfwng, ac o ganlyniad i hynny, mae gennym ni wasanaeth 111 a gyflwynwyd ledled Cymru erbyn hyn, sy'n dargyfeirio 20 y cant yn unig o'r bobl sy'n galw am wasanaethau brys. Dychmygwch chi faint ohonyn nhw a fyddai wedi mynd yn uniongyrchol i adrannau damweiniau ac achosion brys cyn hynny. Mae gennym ni ganolfannau gofal sylfaenol brys ledled Cymru, mae gennym ni ganolfannau gofal brys un diwrnod, mae gennym ni fferyllfeydd ac mae gennym ni—. Ac rydym ni wedi gwneud hyn wythnos ar ôl wythnos. Bob pythefnos, mae Julie Morgan a minnau wedi bod yn cwrdd ag arweinwyr yr awdurdodau lleol i baratoi ar gyfer y 500 o welyau ychwanegol hyn sydd yn y gymuned. Nid rhywbeth yr ydym ni newydd ddechrau meddwl amdano nawr yw hwn. Fe wnaethon nhw gyhoeddiad ddoe yn Lloegr ynglŷn â hyn. Ddoe. Ni fydd hynny'n barod am fisoedd, oherwydd fe allaf i ddweud wrthych chi ein bod wedi gweithio yn wirioneddol galed iawn i beri i hyn ddigwydd. Mae'r pethau hyn ar waith yng Nghymru. Yn gymesur, nid ydyn nhw'n agos at fod yr un mor uchelgeisiol ag y buom ni yng Nghymru. Nid dim ond o ran uchelgais ychwaith, ond rydym ni wedi eu cyflawni nhw eisoes ac fe fyddwn ni'n cyflawni mwy eto. A wyddoch chi beth arall? A wyddoch chi beth sy'n fwy na hynny, mewn gwirionedd, fe welwn ni ymddiriedolaethau iechyd yn Lloegr yn gofyn erbyn hyn am gael dod i weld a dysgu o'n chwe nod ni ar gyfer gofal brys ac argyfwng? Dyna'r sefyllfa wirioneddol o ran ein paratoadau ni, ac mae gennym ni gynllun trawsnewid. Ni fydd hwnnw'n cychwyn dros nos, ond mae'n gwneud gwahaniaeth yn barod.

Ac rydych chi'n holi ynglŷn â rhestrau aros: wel, yn union cyn y Nadolig, rwy'n siŵr eich bod chwithau'r un mor falch ag yr oeddwn i oherwydd bod y rhestrau aros yn byrhau yng Nghymru, o'r diwedd. Roedden nhw wedi byrhau am y tro cyntaf ers y pandemig, ac maen nhw'n ymestyn yn Lloegr. Gadewch i ni fod yn hollol eglur—[Torri ar draws.] Gadewch i ni edrych ar y ffeithiau—ac fe fyddwn i'n awgrymu i chi fynd i wneud hynny.

Rydych chi'n sôn am ystafelloedd rhyfel y gaeaf, wel, fe ddywedaf i wrthych chi, rwy'n teimlo fy mod i mewn ystafell ryfel y gaeaf bob amser o ran y GIG. Rydym ni wedi bod yn cwrdd bob pythefnos i nodi ble yn union yn y system y ceir y rhwystrau, beth ydym ni am ei wneud ynghylch hynny, a beth ydym ni am ei roi ar waith. Fe wnes i dreulio'r diwrnod yn Ysbyty Athrofaol Cymru ddydd Gwener diwethaf. Roedd hi'n hynod ddiddorol eu gwylio nhw'n nodi yn union, 'Iawn, lle mae'r broblem, sut mae cael y bobl yma allan, beth sy'n rhwystro hynny?' Felly, mae yna lawer o hynny'n digwydd eisoes, ac rwy'n gallu dweud wrthych chi fod data soffistigedig iawn yn cael eu defnyddio i wneud yn siŵr ein bod ni'n gwella'r sefyllfa.

Rydych chi'n dal ati i refru am ganolfannau llawfeddygol. Fe fûm i yn y ganolfan lawfeddygol sydd eisoes yn bodoli yn Abergele; bûm yn y ganolfan lawfeddygol sydd eisoes yn bodoli yn Llanelli; a bûm yn y ganolfan lawfeddygol sydd eisoes yn bodoli yng Nghaerdydd, yng nghanolfan Vanguard lle maen nhw'n cynnig offthalmoleg. Mae'r rhain yn cael eu sefydlu, maen nhw'n bodoli, ac maen nhw'n trin cleifion yn barod. Felly, rydym ni ar gerdded; mae hynny'n digwydd. Mae 'na ffordd bell i fynd eto, ond mae hi'n bwysig iawn, yn fy marn i, fod pobl yn deall ein bod ni'n mynd trwy'r rhestrau aros hyn, ac mae ein rhai ni'n byrhau wrth i rai Lloegr ymestyn.

Blwyddyn newydd dda i bawb. Yn amlwg, dydy hi ddim wedi bod yn ddechrau da i'r flwyddyn i'r NHS. Does gen i ond diolch i'r staff am eu gwaith nhw mewn amgylchiadau sy'n mynd yn fwy a mwy amhosib.

Nid hwn oedd y datganiad yr oeddwn i'n ei ddisgwyl heddiw; nid hwn oedd y datganiad yr oedd angen i bobl Cymru ei glywed yn fy marn i. Nid cynllun yw hwn; adroddiad ar sefyllfa yw hwn. Adroddiad yw hwn ar yr hyn y mae'r Llywodraeth wedi bod yn ei wneud i geisio paratoi'r GIG ar gyfer y gaeaf, i geisio ymdrin â'r pwysau presennol, ond a dweud y gwir rydym ni'n gwybod nad yw'r hyn a wnaeth y Llywodraeth Lafur hon wedi gweithio. Yr hyn yr ydym ni eisiau ei wybod yw beth fyddan nhw'n ei wneud yn wahanol. Mae canlyniadau'r argyfwng i'w gweld yn eglur i gleifion; maen nhw i'w gweld yn eglur i staff. Ond ble mae'r newid cyfeiriad? Mewn gwirionedd, ble mae'r math o weithredu sy'n dangos bod y Llywodraeth yn ceisio ymdrin yn wirioneddol â'r argyfwng hwn? Oherwydd trafodaeth o hanner awr yn unig oedd hon am fod—hanner awr ynglŷn â'r hyn sy'n amlwg o fy ngohebiaethau i, ac, rwy'n siŵr, o rai pawb arall sydd yma, yr argyfwng iechyd mwyaf yn ddiamau, heblaw am COVID ei hun, wrth gwrs, a welsom ni.

Yr hyn yr wyf i'n ei weld yw Gweinidog Llafur yn chwilio am rywun i'w feio am yr argyfwng yn hytrach nag awgrymu datrysiadau newydd. Mae hi'n ddigon digywilydd, a dweud y gwir, i weld bai ar y nyrsys, mae'n ymddangos, wrth ddweud bod eu gweithredu diwydiannol nhw wedi rhoi pwysau ychwanegol ar systemau, er bod y pwysau sydd arnyn nhw, ar y nyrsys a rhai eraill, ynghyd â degawd o wasgfa ar gyflogau, sydd wedi arwain at eu pleidlais nhw i streicio. Ac er fy mod i'n cytuno yn llwyr â'r Gweinidog ar yr anghyfiawnder yn sgil blynyddoedd o gyni'r Ceidwadwyr, mae'n rhaid iddi hi gydnabod mai ar Lywodraeth Cymru y mae'r bai am hyn. A yw'r Gweinidog yn cydnabod mai diffyg Llywodraeth Lafur Cymru o ran cefnogi staff yn arbennig felly sydd ar fai yn hyn o beth?

Mae hi'n cyfeirio at ffigurau oedi wrth drosglwyddo i ofal fel rhywbeth sy'n achosi colli capasiti yn y system, ond ei gwaith hi yw creu'r capasiti hwnnw. Yr hyn sydd ei angen arnom ni yw cynllun mwy uchelgeisiol, a dweud y gwir, i gyflymu llif cleifion drwy'r system iechyd a gofal. Roedd hi'n sôn heddiw am greu 500 o welyau cymunedol ychwanegol. Mae hwnnw'n rhywbeth cadarnhaol, ond rydym ni wedi colli miloedd o welyau. Fe ysgrifennais i ati hi rai wythnosau yn ôl, gan ofyn am waith i'w wneud ynglŷn â'r posibilrwydd o sefydlu cyfleusterau cam-i-lawr cymunedol dros dro ar ddull a welsom ni gyda COVID. Fe ddywedodd y Prif Weinidog ddoe—braidd yn nawddoglyd, yn fy marn i—fod gan y rhai sy'n awgrymu hynny fwriadau da, ond mai diffyg staff yw'r broblem, nid diffyg gwelyau. Wel, (a), mae'r ddau beth yn wir, a (b), Llywodraeth Cymru sy'n gyfrifol am y ddau beth: niferoedd y gwelyau a niferoedd y gweithwyr. Ac, a dweud y gwir, mae'r cynllunio wedi bod yn druenus o ran y gweithlu, ynghyd â'r diffyg o ran ymgysylltu ystyrlon ar hyn o bryd i ddatrys yr anghydfodau diwydiannol, sy'n gwaethygu prinder staff. A yw'r Gweinidog yn cydnabod mai ar y Llywodraeth Lafur y mae'r bai am y methiant i ddatrys yr oedi wrth drosglwyddo i ofal?

Mae gen i ambell i bwynt arall dwi angen gofyn amdanyn nhw'n sydyn. Mae hi'n amlwg bod y cyfuniad o COVID a'r ffliw yn achosi problemau. Mae yna darged o frechu 75 y cant o bawb sy'n cael cynnig y brechiad. Dim ond rhyw 41 y cant, dwi'n deall, o staff gofal iechyd sydd wedi derbyn y brechiad—41 y cant o'r rhai sydd fwyaf agored i niwed. Ydy'r Gweinidog yn derbyn bod y Llywodraeth yn methu o bell ffordd â chyrraedd eu targedau ar faint o bobl sydd angen cael eu brechu ar gyfer COVID a'r ffliw?

Mae'n rhaid i fi droi at yr ataliol eto. Mae'r Gweinidog yn cyfeirio eto at waith sy'n cael ei wneud ar hyn: £145 miliwn, rhaglen pum mlynedd er mwyn ceisio osgoi pobl yn gorfod mynd i'r ysbyty. Ond, y ffordd o osgoi hynny yn yr hir dymor, wrth gwrs, ydy ein gwneud ni'n genedl fwy iach. Ble mae'r buddsoddiad? A thra rydw i, wrth gwrs, yn gwerthfawrogi bod arian yn dynn heddiw, ble mae'r cynlluniau i wneud y buddsoddiad mawr yna er mwyn trawsnewid ein hagwedd ni tuag at yr ataliol a thynnu'r pwysau oddi ar y gwasanaeth iechyd yn y ffordd honno?

Ac yn olaf, Llywydd, er mai pwysau gaeaf ydy testun y datganiad yma heddiw, rydym ni'n gwybod bellach, onid ydym, mai pwysau cydol y flwyddyn ydy hyn bellach. Mae'n rhaid sicrhau bod yna le o fewn y gwasanaeth iechyd i 'flex-io', os liciwch chi. Mi ddylai'r gwasanaeth iechyd fod yn rhedeg ar rywbeth fel 85 y cant o gapasiti. Mae o fel petai'n rhedeg ar 100 y cant, 110 y cant, 120 y cant o'i gapasiti drwy'r amser. A all y Gweinidog ddweud wrthym ni pa bryd oedd yr NHS yng Nghymru yn rhedeg ar tua 85 y cant o'i gapasiti ddiwethaf? Ac ydy hi yn derbyn mai bai Llywodraeth Lafur Cymru ydy'r methiant i greu y capasiti yna o fewn y system?

Diolch yn fawr iawn i chi. Yn gyntaf i gyd, rwyf i o'r farn ei bod hi'n bwysig i ni gydnabod nid yn unig yr hyn a wnaethom ni, ond yr hyn yr ydym ni'n bwriadu ei wneud. Ac rydych chi'n hollol iawn, dim ond er mwyn rhoi rhai syniadau i chi o'n camau nesaf ni, fe fyddwn ni'n sicrhau ein bod ni'n ceisio ehangu nifer yr oriau y mae'r canolfannau gofal sylfaenol brys hynny ar agor, felly fe all hynny ddargyfeirio mwy o bobl o'r oriau sy'n arferol yn y cyswllt hwn. Yn sicr, yr hyn yr oeddwn i'n ei glywed gan bobl mewn adrannau damweiniau ac achosion brys wythnos diwethaf yw mai'r amser anodd, mewn gwirionedd, yw pan fydd popeth arall ar gau. Felly, fe fyddai agor y canolfannau gofal sylfaenol hynny am oriau hwy yn beth pwysig. Yr un peth o ran canolfannau gofal mewn argyfwng ar yr un diwrnod. Felly, dyna rywbeth arall yr ydym ni'n gweithio arno.

Mae gennym ni 100 o weithwyr ambiwlans newydd ar ddod yr wythnos hon a'r wythnos nesaf. Felly, fe fydd hynny'n gwneud gwahaniaeth mawr. Ac, wrth gwrs, fe fyddwn ni'n bwrw ymlaen â cheisio creu mwy o'r gwelyau cymunedol hynny ar ben y 500 a gawsom ni eisoes. Nid pethau rhwydd mohonyn nhw, oherwydd mae'n rhaid i chi barhau i ddod o hyd i bobl. Staffio yw'r her fawr, yn enwedig o ran gofal, a dyna pam yr ydym ni wedi ymrwymo i sicrhau ein bod ni'n cadw i fyny â'r cyflog byw gwirioneddol fel prif flaenoriaeth yn ein cyllideb ni o ran iechyd a gofal cymdeithasol.

Gweithredu diwydiannol. Gadewch i ni fod yn eglur: fe fydd gweithredu diwydiannol yn arwain at bwysau ar y GIG. Dyna bwrpas unrhyw streic, gwneud yn siŵr bod pobl yn teimlo ychydig o densiwn ac yn lleisio barn. Felly, nid wyf i o'r farn y dylwn i ymddiheuro am hynny—rwy'n credu y bydden nhw braidd yn anfodlon pe bydden nhw'n teimlo nad oedden nhw'n cael unrhyw effaith. Rwy'n credu ei bod hi'n bwysig iawn mai un o'r materion y byddwn ni'n eu trafod, rwy'n gobeithio, gyda'r undebau yn ddiweddarach yr wythnos hon yw'r drafodaeth ynghylch y corff adolygu cyflogau, annibyniaeth y corff adolygu cyflogau, a'r hyn y gallwn ni ei wneud i fagu mwy o ffydd yn hwnnw. Mae'n rhaid i ni fod yn ofalus iawn yn hyn o beth, oherwydd os byddwn ni'n gwyro oddi wrth hynny, yna fe fyddwch chi'n gweld cyflogau rhanbarthol ac efallai na fyddai hynny'n gweithio allan yn y ffordd y byddai rhai pobl yn dymuno yng Nghymru. Ond rwy'n cydnabod, rwy'n credu bod rhai materion y mae angen i ni edrych arnyn nhw o ran y corff adolygu cyflogau: o ystyried cyfradd bresennol chwyddiant, er enghraifft. Felly, fe welsom ni chwyddiant yn saethu i fyny ar ôl rhyfel Wcráin, a ni ddigwyddodd hynny tan tua mis Chwefror. Ystyriwyd sefyllfa gyfredol y GIG o ran cyflogau a chwyddiant, ym mis Mawrth/Ebrill, a thua 6 y cant oedd hi bryd hynny. Wel, nawr, wrth gwrs, rydym ni'n gwybod bod chwyddiant wedi codi ymhell dros 10 y cant, ac felly rwy'n credu bod problemau i'w cael pryd y mae angen i ni weld beth arall y gellir ei wneud o ran y corff adolygu cyflogau.

O ran gwelyau, cyfleusterau cam-i-lawr, mae arnaf ofn fy mod i o'r un farn â'r Prif Weinidog: nid oes unrhyw ddiben creu gwelyau os nad oes gennych chi ddigon o staff i fod wrth erchwyn y gwelyau. Un o'r heriau gwirioneddol a welsom ni wrth ddarparu'r 500 o welyau ychwanegol hyn yw, cyn gynted ag y byddwn ni'n penodi pobl, mae rhai ohonyn nhw'n gadael. Felly, rydym ni'n colli pobl cyn iddyn nhw gyrraedd y swydd mewn gwirionedd. Honno yw'r her. Felly, dyma pam rwy'n ei chael hi'n hynod ddiddorol, ddoe neu heddiw yn unig, bod Llywodraeth y DU yn credu eu bod nhw am adfer y sefyllfa hon ar gyfer y gaeaf. Ni fydd hynny'n digwydd, oherwydd rydym ni wedi gweld hynny'n heriol tu hwnt, o ran cyflawni'r 500 o welyau ychwanegol hynny, hyd yn oed.

Ond fe geir pethau eraill y gallwn ni eu gwneud, ac un o'r pethau, rwy'n credu, y gallwn ni ddysgu oddi wrthyn nhw yw'r modelau sy'n digwydd ynglŷn ag ysbyty yn y cartref. Felly, mae hi'n wych gweld bod hynny'n digwydd eisoes yng Nghaerdydd: monitro 60 o bobl yn eu cartrefi a fyddai mewn ysbyty fel arall, a gwneud yn siŵr bod popeth ar gael iddyn nhw ac, os oes problem, rydych chi'n gallu anfon rhywun allan atyn nhw. Fe fydd rhaid i ni gofleidio technoleg newydd. Fe fydd rhaid i ni wneud pethau yn wahanol wrth i ni fynd yn boblogaeth sy'n heneiddio gydag anghenion mwy cymhleth.

Rydym ni'n cyflogi mwy o staff nag a gyflogwyd erioed o'r blaen yn y GIG. Erbyn hyn rydym ni'n cyflogi 105,000 o bobl yn y GIG yng Nghymru. Rydym ni'n cyflogi mwy o nyrsys nag erioed o'r blaen, ac felly rydym ni'n recriwtio mwy nag yr ydym yn eu colli. Rwyf i o'r farn ei bod hi'n bwysig iawn i bobl gydnabod: ein bod ni mewn gwirionedd yn recriwtio mwy na'r hyn yr ydym yn eu colli, ond nid yw hynny'n ddigonol. Rydym ni'n gwybod nad yw hynny'n ddigonol, ac rydym ni'n gwybod bod angen i ni wneud mwy, a dyna pam rydym ni wedi gweld cynnydd aruthrol yn nifer y bobl yr ydym ni'n eu hyfforddi gydag Addysg a Gwella Iechyd Cymru ac eraill. A dyna pam rydym ni wedi rhoi swm ychwanegol i AaGIC yn y gyllideb: £265 miliwn i hyfforddi'r genhedlaeth nesaf o weithwyr iechyd.

O ran y nodau brechu, rwy'n falch iawn. Roedd gennym ni nod o gyrraedd 75 y cant o ran COVID a rhai dros 65 oed. Rydym ni wedi cyrraedd 80 y cant. O ran ffliw, rydym ni ar 74.6 y cant, felly rydym ni bron â chyrraedd, ac rydym ni'n ffyddiog iawn y byddwn ni'n cyrraedd 75 y cant yn ystod y dyddiau nesaf. Mae hi'n siomedig gweld cyn lleied o weithwyr y GIG a gweithwyr gofal sydd wedi manteisio ar y cyfle hwn, ac o ran y brechlyn ffliw yn arbennig felly. Mae hwnnw'n rhywbeth yr wyf i wedi holi droeon yn ei gylch er mwyn i'r byrddau iechyd hybu hyn yn wirioneddol gyda'u haelodau nhw. Mae hi'n siomedig eithriadol fod hynny'n wir, ac unwaith eto fe fyddem ni'n dal ati i'w holi nhw ynglŷn â manteisio ar y cyfle hwn.

Roeddech chi'n sôn am atal. Rwy'n credu ei bod hi'n bwysig iawn ein bod ni i gyd yn deall bod gennym ni i gyd ran i'w chwarae o ran atal. Fe all pawb ohonom ni wneud yr hyn a allwn ni i gadw'n heini, a bwyta'n iach, ymarfer corff, a rhoi'r gorau i ysmygu. Mae'r holl bethau hyn yn bethau sy'n gwneud gwahaniaeth gwirioneddol i'n gallu ni i ddarparu'r hyn a allwn ni yn y GIG i'r dyfodol. Rydym ni i gyd yn gwybod am argyfwng gordewdra, ac mae hyn yn rhywbeth y mae gwir angen i ni fynd i'r afael ag ef, oherwydd mewn gwirionedd fe fydd yn trosi i ofal cymhleth sy'n angenrheidiol mewn pethau fel diabetes math 2.

Y peth arall, rwy'n credu, dim ond i fod yn eglur, yw fy mod i wedi gosod canllawiau eglur iawn o ran yr hyn yr wyf i'n ei ddisgwyl gan y GIG y flwyddyn nesaf, a blaenoriaethau hefyd. Fe fyddan nhw'n flaenoriaethau llawer mwy penodol ar gyfer gwneud yn siŵr ein bod yn canolbwyntio ein sylw ni ar y pethau pwysicaf i bobl Cymru, yn fy marn i. Un o'r pethau a wnaethom ni'n eglur iawn yn ein hadroddiad ac yn ein strategaeth ni, 'Cymru Iachach', yw bod angen i ni weld mwy o ofal yn y gymuned mewn gwirionedd. Mae angen i ni fod â rhagor o gymorth ar gael y tu allan i'n hysbytai ni ac yn ein cymunedau ni. Pan ydym ni'n sôn am ryddhau cleifion o ysbytai, er enghraifft, mae llawer o'r asesiadau hynny ar hyn o bryd yn cael eu gwneud mewn ysbytai. Mae'r dystiolaeth glinigol yn awgrymu y dylech chi fod yn gwneud hyn yng nghartrefi pobl. Felly, mae'r newid hwnnw'n rhywbeth y byddwn ni'n rhoi pwyslais mawr arno gyda'r GIG o ran datblygu eu strategaethau nhw i'r dyfodol.

Rwy'n ddiolchgar i'r Gweinidog am ei datganiad llawn y prynhawn yma. Rwy'n credu bod pob un ohonom ni, ar bob ochr i'r Siambr a beth bynnag fo ein gwahaniaethau gwleidyddol ni, yn ddiolchgar iawn i bawb sy'n gweithio yn yr amgylchiadau presennol ledled y gwasanaeth iechyd gwladol ac mewn llywodraeth leol wrth ddarparu gofal cymdeithasol hefyd. Rwy'n credu ein bod ni i gyd yn cydnabod y pwysau enfawr sydd ar y gwasanaeth iechyd cenedlaethol. Fe fuom ni'n trafod yn gynharach, yn ystod cwestiynau'r Prif Weinidog, effaith cyni ar y gwasanaeth iechyd gwladol a gallu'r gwasanaeth i ymateb, o ystyried materion olynol yn ymwneud â chyllid yn ystod y degawd diwethaf. Ond roeddech chi'n dweud hefyd, wrth ateb Rhun ap Iorwerth, rwy'n credu, bod y gwasanaeth ei hun wedi gorfod newid i adlewyrchu newidiadau yn y gymdeithas a newidiadau o ran anghenion. Fe fyddai hi'n dda gennyf i wybod, ym mhenllanw'r argyfwng gaeaf hwn, pe gallech nodi'r materion yr ydych chi'n ymdrin â nhw heddiw sy'n faterion hirdymor hir ac nid y materion byrdymor yr ydym ni'n eu gweld yn y penawdau, a sut rydych chi'n credu y dylem ni fod yn mynd i'r afael â'r materion strwythurol sylfaenol hynny yn y gwasanaeth iechyd cenedlaethol wrth iddo nesáu at ei ben-blwydd yn saith deg oed.

Diolch yn fawr iawn, Alun. Yn sicr, rwy'n credu bod heriau anferthol i'r GIG. Mae hi'n bwysig ein bod ni'n cydnabod ac yn siarad amdanyn nhw a bod honno'n sgwrs y mae angen i ni ei chynnal â'r cyhoedd. Nid rhywbeth a ddylai aros yn y Siambr hon mohono, oherwydd fe fydd y rhain yn benderfyniadau anodd iawn y bydd yn rhaid i bawb fyw gyda nhw. Felly, os meddyliwch chi am y cyfleoedd sydd ar gael i ni heddiw nad oedden nhw ar gael yn y gorffennol, sy'n anhygoel, fe welais i faban yn Ysbyty Athrofaol Cymru ddydd Gwener diwethaf a aned ar ôl 21 wythnos—cwbl wyrthiol. Ac nid oes unrhyw amheuaeth y byddai baban o'r oedran hwnnw wedi trengi yn y gorffennol. Mae'n rhaid i ni ddeall bod honno'n wyrth, yn wych, oherwydd y gwaith a wna'r GIG y mae'r baban hwnnw'n fyw heddiw, ond fe ddaw rhai dewisiadau gyda hynny y mae'n rhaid i ni eu gwneud. Ac felly rwyf i o'r farn bod rhaid i ni gynnal sgwrs o ran ein blaenoriaethau ni yn y GIG.

Fe geir datblygiadau newydd drwy'r amser hefyd. Fe fydd rhan o hynny o gymorth mawr i ni. Mae ymgynghoriadau o bell digidol yn bethau cadarnhaol iawn yn fy marn i sydd eisoes wedi digwydd ac wedi trawsnewid y ffordd yr ydym ni'n darparu gofal eisoes. Ond rwy'n credu mai'r peth allweddol o ran lle bydd heriau yn y dyfodol—. Rwy'n credu bod rhai materion yn ymwneud â chyfalaf ac fe fydd yn rhaid i ni ymdrin â nhw, yn ogystal â'n dulliau ni o gyflawni gyda'r cyfleusterau sydd gennym ni, ond rwy'n credu hefyd y bydd rhaid i ni gael y drafodaeth hon am newidiadau yn y gymdeithas. Pan sefydlodd Aneurin Bevan y GIG yn 1948, roedd pobl yn gweithio tan eu bod tua 65 oed ac yn marw pan oedden nhw tua 68 oed. A dyna'r sefyllfa wirioneddol. Mae'r ffaith fod pobl yn byw'n hŷn o lawer erbyn hyn yn beth rhagorol, ond nid yw ein strwythur ni wedi newid yn sylfaenol i adlewyrchu'r gwahaniaeth hwnnw.

Y bwlch coll yw'r hyn yr ydym ni'n ei wneud yn y maes hwn o ofal. Yn amlwg, mae awdurdodau lleol yn gwneud eu gorau glas yn y maes hwnnw, ond yn amlwg mae cyfyngiadau arnyn nhw hefyd o ran eu gallu economaidd. Felly, hwnnw yw'r maes, yn fy marn i, y mae angen sgwrs heriol iawn gyda'r cyhoedd yng Nghymru amdano: beth ydym ni am ei wneud i gefnogi pobl mewn poblogaeth sy'n heneiddio gydag anghenion gofal mwy cymhleth. Oherwydd ynghyd â phoblogaeth sy'n heneiddio fe ddaw sefyllfa fwy heriol o ran pa fath o achosion cymhleth sydd raid i chi ymdrin â nhw. Felly, nid ymdrin yn unig â rhywun yn mynd i'r ysbyty yr ydym ni gyda chanser, dyweder; efallai bod ganddyn nhw ganser a diabetes a chlust dost, neu lawer o bethau ar yr un pryd. Ac mae'n rhaid i ni ddeall mai dyna'r math o heriau y byddwn ni'n eu hwynebu yn y dyfodol. 

Mae gennyf nifer o Aelodau sy'n awyddus i holi'r Gweinidog am y datganiad hwn. Pe byddech chi'n cadw eich cwestiynau yn gryno ac yn effeithiol, fe fyddai hynny'n fy ngalluogi i alw Aelodau eraill yn eich grwpiau yn nes ymlaen hefyd. Felly, rwyf i am ddechrau gyda chi, Gareth Davies, i mi weld a allwch chi fod yn gryno ac yn effeithiol.

Fel pob amser. Diolch yn fawr iawn, Llywydd, a diolch i chi am eich datganiad y prynhawn yma, Gweinidog. Fe hoffwn i ddymuno blwyddyn newydd dda i chi, a Aelodau'r Senedd i gyd. Unwaith eto, rydym ni—

Un peth yn unig: diolch i chi am ddymuno blwyddyn newydd dda i ni gyd; dyna'r tro olaf y mae angen i ni glywed hynny. Diolch yn fawr iawn i chi am wneud, ond fe arbedwn ni amser pe bawn ni i gyd yn dymuno blwyddyn newydd dda i'n gilydd nawr, a gwenu ar ein gilydd, a bod yn garedig â'n gilydd, chwedl Jack Sargeant bob amser yn y lle hwn, a bwrw ymlaen gyda'n cwestiynau ni. Peidiwch â phoeni, ni wnaf i gynnwys y 30 eiliad yna yn eich dyraniad amser chi. Ymlaen â chi, Gareth.

Dim ond ceisio bod yn gwrtais oeddwn i.

Oeddech, roeddech yn gwrtais 

Unwaith eto, rydym ni mewn sefyllfa o fod yn siarad am bwysau'r gaeaf yng nghanol gaeaf noethlwm, sef ymagwedd adweithiol yn hytrach na bod yn rhagweithiol, Gweinidog. Fe fyddai unrhyw Lywodraeth ddoeth yn gwneud y math yma o ddatganiad pan fo'r haul yn tywynnu, pryd maen nhw yn eu siorts a'u sandalau. Ond rwyf i eisiau canolbwyntio fy nghwestiwn ar sut mae pwysau'r gaeaf yn effeithio ar gartrefi gofal. Bûm yn ymweld â Chartref Gofal Sandford ym Mhrestatyn ddydd Gwener diwethaf, lle mae Sean, Nicky a'r tîm yn gwneud gwaith rhagorol o ofalu am ein pobl fwyaf agored i niwed a'r rhai hynaf un. Ond mae llawer o'r problemau y maen nhw'n eu hwynebu o ganlyniad i bwysau'r GIG—amseroedd aros hir am ambiwlans, oedi wrth gael eu rhyddhau—a methu llenwi eu nifer llawn nhw o 40 gwely oherwydd prinder staff, gyda'r problemau recriwtio a chadw staff yr ydym ni i gyd yn rhy gyfarwydd â nhw. Felly, a wnaiff y Gweinidog amlinellu'r prynhawn yma pa gamau y mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i fynd i'r afael â sgil-effeithiau pwysau'r GIG ar y system gofal cymdeithasol a sicrhau nad yw ein pobl fwyaf agored i niwed yn ein cymdeithas yn cael eu gadael ar ôl? Diolch i chi.

Ardderchog.

Diolch yn fawr iawn i chi. Roedd hynny'n ardderchog; da iawn. Rwy'n credu bod hyn yn bwysig. Rwy'n gobeithio eich bod chi wedi gwrando ar yr araith, sy'n dangos ein bod ni wir wedi bod yn rhagweithiol iawn yn ystod misoedd yr haf o ran y paratoi. Yn amlwg, mae'r galw a welsom ni dros y gaeaf hwn wedi bod yn ddigynsail.

O ran cartrefi gofal, rwy'n credu ei bod hi'n bwysig ein bod ni'n rhoi teyrnged i'r gwaith anhygoel y maen nhw'n ei wneud wrth ofalu am ein henoed. Yn amlwg, maen nhw mewn sefyllfa hefyd o fod yn wynebu amseroedd aros hir am ambiwlansys. Rwy'n credu ei bod hi'n bwysig i ni gydnabod y bydd adegau mewn gwirionedd pan fydd angen i ni geisio cefnogi pobl yn y cartrefi. Rydw i wedi gweld rhai ystadegau diddorol ynghylch hyn, er enghraifft, wedi i chi fynd i'r ysbyty am gyfnod o fwy na nifer arbennig o ddyddiau, pa mor debygol ydych chi o farw os ydych chi dros oedran arbennig. Rwy'n credu ei bod hi'n bwysig iawn, iawn fod pobl yn deall hynny, mewn gwirionedd—. Ac nid yw'r rhan fwyaf yn dymuno marw mewn ysbyty; nid oherwydd eu bod nhw'n mynd i'r ysbyty y maen nhw'n marw, mae hynny oherwydd yr oedden nhw'n mynd i farw beth bynnag. Felly, rwy'n credu ei bod hi'n bwysig iawn ein bod ni'n ceisio deall yr hyn sy'n bwysig i'r claf, ymhle bydden nhw'n dymuno cael y gofal tosturiol hwnnw. Yn aml iawn, yn eu cartrefi eu hunain fyddai hynny.

Rwy'n deall, ac rwy'n gwybod bod fy nghyd-Weinidog Julie Morgan yn deall yn dda iawn, yr anawsterau o ran recriwtio pobl mewn cartrefi gofal, a dyna pam yr ydym ni wedi cydnabod unwaith eto y byddwn ni'n anrhydeddu'r cyflog byw gwirioneddol yn y gyllideb ym mis Ebrill. Mae hynny'n bwysig iawn, rwy'n credu, i ni ddeall bod problem yn hyn o beth y mae angen i ni fynd i'r afael â hi. Ni fydd hi'n hawdd, oherwydd mae llawer o gystadleuaeth yn y gymdeithas gyfan o ran swyddi, ond rwy'n credu bod hwnnw'n faes y mae angen i ni weithio yn agos dros ben ynddo gyda'n partneriaid llywodraeth leol ni i wneud yn siŵr ein bod ni'n rhoi'r cynnig gorau posibl, a'n bod ni'n ystyried nid yn unig y cyflogau, ond yr amodau ynghylch cyflogau hefyd.

Rŷch chi'n dweud yn eich datganiad, Weinidog, bod 12 y cant o gapasiti gwelyau yr NHS nawr wedi ei lenwi oherwydd delayed discharges, ac mewn ymateb i hynny, wrth gwrs, rŷch chi'n dweud eich bod chi wedi sicrhau 500 gwely cymunedol ar gyfer step-down care. Yn amlwg, mae hynny i'w groesawu. Mi fyddai'n dda gwybod ble mae'r rheini, gyda llaw. Fel Aelod yn y gogledd, mi fyddwn i â diddordeb mewn gwybod faint o'r rheini sydd yn y gogledd. Ond wrth gwrs, mi oedd gennym ni rwydwaith o ysbytai cymunedol a oedd yn arfer darparu'r union wasanaeth step-down yna ar draws Cymru. Mi gollwyd y capasiti yna—capasiti ŷch chi nawr yn trio ail-greu ac ailadeiladu—pan gaewyd ysbyty cymunedol y Fflint, pan gaewyd ysbyty cymunedol Blaenau Ffestiniog, ysbyty Prestatyn, ysbyty Llangollen, ac yn y blaen.

Fe wnaeth nifer ohonom ni eich rhybuddio ar y pryd y byddech chi'n difaru gwneud hynny, oherwydd mae wastad angen y ddarpariaeth step-down yna o fewn y system, neu—fel ŷn ni'n gweld—mae'r system yn mynd i flocio, ac ŷn ni'n mynd i orffen lan mewn sefyllfa lle mae 12 y cant o gapasiti gwelyau wedi dioddef oherwydd delayed discharge. Felly, ydych chi'n derbyn mai camgymeriad oedd cau’r ysbytai cymunedol yna, yn enwedig y rhai ar draws y gogledd? Ydych chi'n difaru bod hynny wedi digwydd? Oherwydd does dim amheuaeth bod hynny o leiaf yn cyfrannu peth tuag at y crisis mae ysbytai cyffredinol nawr yn ei wynebu. 

Diolch yn fawr. Dwi'n barod i roi rhestr ichi ynglŷn â ble yn union ŷn ni wedi ffeindio'r capasiti yna. Mae'r capasiti, wrth gwrs, yn ddibynnol ar ein gallu ni i gydweithio gyda llywodraeth leol yn yr ardal, felly dyna pam ŷn ni wedi bod yn gweithio gyda nhw yn ddiwyd, a gyda'r NHS yn yr ardal hefyd. Pan fo'n dod i step-down facilities, dwi'n meddwl yn gyffredinol mae'n well gan bobl gael y gofal maen nhw eisiau ac angen yn eu cartrefi nhw, a dyna ble ŷn ni'n ceisio mynd. Mae'n rhaid cofio hefyd, pan fo'n dod at ysbytai cymunedol, maen nhw'n ddrud tu hwnt i'w rhedeg. Mae hynny'n rhywbeth dwi wedi'i ddysgu. Ac os ŷch chi'n edrych ar faint o ysbytai sydd gyda ni yng Nghymru yn gymharol i'r boblogaeth, dwi'n meddwl ei bod hi'n bwysig ein bod ni'n deall ein bod ni mewn sefyllfa lle mae’n ddrud iawn i ni redeg ysbytai, a dyna pam mae camu i mewn i’n cymunedau ni yn rhywbeth ŷn ni'n ceisio cael yr NHS i'w wneud, i wneud lot mwy o ddarpariaeth yn ein cymunedau, yng nghartrefi pobl, lle mae'r rhan fwyaf o bobl eisiau cael y gofal yna.

Diolch, Gweinidog, am eich datganiad chi. Ac fel gwnaethoch chi gyfeirio ato eisoes, mae gan bob dinesydd ran i'w chwarae wrth ysgafnu'r pwysau sydd ar y GIG, boed hynny o ran ein rheolaeth ar ein hiechyd ni ein hunain neu wrth geisio'r gwasanaethau sy'n briodol. Ond beth mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i gefnogi dinasyddion yn hynny o beth, a beth allem ni Aelodau'r Senedd ei wneud yn ein hetholaethau ni ein hunain i annog pobl i gymryd mwy o gyfrifoldeb am eu canlyniadau nhw eu hunain o ran eu hiechyd?

Diolch yn fawr. Wel, mae hwn yn faes lle mae fy nghydweithiwr, Lynne Neagle, yn cymryd rhan flaenllaw o ran iechyd y cyhoedd. Wrth gwrs, mae gennym raglen o weithgarwch clir iawn—'Pwysau Iach: Cymru Iach'—lle rydyn ni'n ceisio annog pobl i sicrhau eu bod yn cymryd rhan, ac maen nhw'n deall beth yw bwyd iach a sut maen nhw'n ei ddefnyddio a sut maen nhw'n ei goginio. Rydyn ni wedi rhoi llawer o gefnogaeth, wrth gwrs, yn ein hysgolion. Felly mae prydau ysgol am ddim bellach wedi mynd i ysgolion cynradd; mae gwneud yn siŵr mai dyna'r math cywir o fwyd yn bwysig iawn.

Felly, mae yna lawer iawn y gall pobl ei wneud ac, wrth gwrs, rydyn ni hefyd yn rhoi swm sylweddol o arian i Chwaraeon Cymru i wneud yn siŵr ei fod yn helpu yn ein cymunedau, yn enwedig gyda phobl ifanc, i fabwysiadu'r syniad hwnnw o ymarfer corff mor fuan â phosib. Ac mae'n wych nawr fod gennym ni berthynas â Chymdeithas Bêl-droed Cymru i wneud yn siŵr ein bod ni'n gallu cyflwyno hynny ledled Cymru gyfan, gan sicrhau bod pobl yn deall eu cyfrifoldebau o ran iechyd hefyd. 

Diolch am eich datganiad, Gweinidog. Rwy'n gwerthfawrogi bod hwn yn gyfnod heriol ac, wrth gwrs, mae pob un ohonom ni yn diolch i staff gwych y GIG sy'n gweithio mor ddiflino. Fodd bynnag, Gweinidog, mae gan saith bwrdd iechyd yng Nghymru bron i 1,800 o gleifion sydd, yn feddygol, yn ddigon iach i gael eu rhyddhau o'r ysbyty. Mae Bwrdd Iechyd Aneurin Bevan yn fy etholaeth i wedi dweud bod ganddo tua 400 o gleifion a allai gael eu rhyddhau, ond na all wneud hynny. Dyma'r nifer uchaf ond un o'r saith bwrdd iechyd. Mae'n dod yn amlwg mai'r unig ffordd rydym yn mynd i atal un argyfwng ar ôl y llall yw diwygio a gwella gofal cymdeithasol yng Nghymru yn sylweddol. 

Gweinidog, mae ysgrifennydd iechyd Llywodraeth y DU wedi cyhoeddi pecyn gaeaf a fydd yn caniatáu symud miloedd o gleifion y GIG i gartrefi gofal, er mwyn galluogi rhyddhau gwelyau ysbyty ar gyfer cleifion brys. Rwy'n deall bod £250 miliwn wedi'i ddyrannu i uwchraddio'r ysbytai hyn a phrynu gwelyau mewn cartrefi gofal i gleifion sy'n ddigon cadarn yn feddygol i gael eu rhyddhau. Ydy hwn yn rhywbeth y byddwch chi'n ystyried ei wneud yng Nghymru? Ac, ar ddiwedd eich datganiad, roeddech chi'n sôn am atal ac roeddech chi'n cydnabod y gallai fod mwy o bwysau nawr bod ysgolion wedi dychwelyd. O'r hyn rwy'n ei ddeall heddiw, o'r hyn rydw i wedi'i glywed, mae nifer uchel o absenoldebau ymhlith staff a disgyblion yn ysgolion Pen-y-bont ar Ogwr eisoes oherwydd salwch heintus. Sut ydych chi'n gweithio gyda'r Gweinidog addysg ac awdurdodau lleol i fabwysiadu cyngor awdurdodau lleol ar gyfer ysgolion o bosibl, er mwyn sicrhau bod disgyblion yn aros gartref pan fyddant yn dioddef o salwch heintus? Diolch. 

Diolch yn fawr. Wel, rwy'n falch eich bod yn cydnabod bod llawer o bobl sy'n barod i'w rhyddhau. Mae'n ddiddorol iawn bod eich arweinydd yn dweud yn gynharach, 'A dweud y gwir, byddwch yn ofalus iawn ynghylch pryd rydych chi'n gofyn i bobl sy'n iach yn feddygol i'w rhyddhau adael.' Felly, mae'n ymwneud â risg, onid yw? Mae'n ymwneud â lle mae'r risg, a beth sy'n bwysig i ni yw ein bod ni'n cael pobl allan sy'n barod i'w rhyddhau ac sydd â'r gefnogaeth honno gartref, fel y gallwn ni gael pobl sydd angen cymorth ar frys i mewn drwy'r drws ffrynt. Ac, wrth gwrs, rwy'n credu bod pob un ohonom ni yn cydnabod bod angen diwygio sylfaenol o ran gofal cymdeithasol.

O ran pecynnau gaeaf, wel, croeso i'r parti, Llywodraeth y DU. Rydyn ni wedi bod yn gwneud hyn ers misoedd—rydyn ni wedi bod yn gwneud hyn ers misoedd. Gwnaethon ni roi £25 miliwn ar y bwrdd fis Ebrill diwethaf i baratoi ar gyfer hyn, oherwydd yr hyn a ddywedwyd wrthym dro ar ôl tro oedd: 'Peidiwch â rhoi'r arian hwnnw inni—' . Yr hyn sy'n digwydd fel arfer yw ei fod yn cael ei roi ym mis Medi, sy'n rhy hwyr—mae mis Medi yn rhy hwyr. Rhoddwyd yr arian hwnnw ar y bwrdd ddoe. Does dim ffordd ei bod yn mynd i gael pobl—. Ac rydych chi'n ceisio dod o hyd i'r gwelyau yna, achos, clywch, rydyn ni wedi bod yn ei wneud wythnos ar ôl wythnos ar ôl wythnos. Rydyn ni wedi bod yn prynu'r capasiti hwnnw mewn gofal yn barod, mewn cartrefi gofal. Dyna beth rydyn ni wedi bod yn ei wneud—y 500 o welyau hyn yn y gymuned. Dyna'n union beth rydyn ni wedi bod yn ei wneud. Felly, mae'n syniad hyfryd; mae'n drueni nad oedd wedi meddwl amdano'n gynharach, oherwydd rydyn ni'n effro, rydyn ni'n ei gyflawni, ac rwy'n credu ei bod yn mynd i gymryd llawer mwy o amser—. Mewn gwirionedd, gwnaeth gyhoeddiad ym mis Medi ei fod yn mynd i gynhyrchu 7,000 o'r rhain. Go brin ei bod wedi crafu wyneb hynny, felly mae hwn wir yn ailwampiad o gyhoeddiad gan Lywodraeth y DU a wnaeth ym mis Medi. 

Syrthiodd un o fy etholwr yn ddiweddar a thorrodd ei migwrn, ac mae hi'n byw ger uned ddamweiniau ac achosion brys mawr yn Ysbyty Treforys ac uned mân anafiadau yn ysbyty Castell-nedd Port Talbot. Aeth i Uned Mân Anafiadau, gan feddwl y byddai'r amseroedd aros yn llai. Dyna yw'r canllawiau ar nifer o wefannau, ond apwyntiad yn unig ydoedd. Dywedwyd wrthi y byddai'n rhaid iddi fynd i Dreforys a dywedwyd wrthi y byddai'r amser aros am belydr-x rhwng 48 a 72 awr. Mae ganddi imiwnedd ataliedig, felly roedd hi'n gwybod na fyddai aros mewn adran damweiniau ac achosion brys orlawn yn nhymor y ffliw yn syniad da iawn ac y byddai'n beryglus i'w hiechyd mewn gwirionedd. Mae hi nawr yn mynd i gael ei migwrn wedi'i dorri unwaith eto a chael llawdriniaeth arno—problem a allai fod wedi'i datrys gyda chast, mae'n debyg. Felly, mae'n amlwg nad yw'r cynllun wedi gweithio. Gwnaethoch chi sôn yn eich datganiad y byddwch chi'n dysgu gwersi'r wythnosau a'r misoedd diwethaf. Felly, beth yw'r gwersi i Lywodraeth Cymru?

Diolch yn fawr. Wel, wrth gwrs, mae'n ddrwg iawn gen i glywed am yr achos unigol yna. Mae yna enghreifftiau lle mae pobl yn cael y gefnogaeth yn rhai o'n canolfannau gofal brys un diwrnod, lle maen nhw'n mynd i mewn, maen nhw'n cael apwyntiad, maen nhw'n gwybod pryd maen nhw'n mynd i mewn, maen nhw'n cael y cast ar yr un diwrnod. Mae'n ddrwg gen i nad yw hynny wedi digwydd yn yr achos hwn, ond gallaf eich sicrhau chi ei fod yn digwydd dros wahanol rannau o Gymru.

Yn sicr, rwy'n meddwl ei bod hi'n bwysig ein bod ni'n dysgu gwersi. Roedd dechrau'n gynnar yn syniad da. Rwy'n credu bod yn rhaid i ni ddeall bod ein proffilio o'n disgwyliadau mewn perthynas â'r galw, ar ôl y pandemig, mae'n debyg nad oedden ni wedi trefnu i gynifer o bobl ag yr oedden ni'n meddwl fynd yn sâl o ganlyniad i'r ffliw. Daeth yn gynt nag oedden ni'n ei ddisgwyl, felly mae'n debyg bod yn rhaid i ni fod yn barod ychydig yn gynt. A gwnaethom ni gael ein 100 o weithwyr ambiwlans allan, ac maen nhw'n barod, ond maen nhw'n barod yr wythnos hon—byddai wedi bod yn wych pe bydden ni wedi eu cael nhw'n barod ychydig cyn y Nadolig. Felly, byddai wedi bod yn dda cael yr holl bethau hynny, i fod wedi cael eu cyflwyno ychydig yn gynt, ond y modelu hwnnw, bydd yn ddiddorol, pan fydd gennym amser, i edrych yn ôl ar ble aeth ein modelu o'i le a beth sy'n digwydd. Eto, er hynny, rydym ni newydd ddod allan o bandemig, dydyn ni erioed wedi bod yma o'r blaen, felly yn amlwg mae systemau imiwnedd pobl i lawr ar ôl cwpl o flynyddoedd o beidio â chael eu hamlygu. Ac mae'n debyg nad oedd yr un ohonom yn gwybod yn iawn faint o bobl fyddai'n mynd yn sâl dros y cyfnod penodol hwn. Wn i ddim amdanoch chi, ond mae bron pawb rwy'n ei adnabod wedi cael rhyw fath o ffliw dros y Nadolig—mae wedi effeithio'n fawr ar niferoedd fawr iawn o bobl. Ac yn amlwg, er bod pobl fel fi wedi llwyddo i ddod drwyddi, fwy neu lai, mae yna bobl sy'n llawer hŷn sydd wedi dioddef go iawn ac wedi cael eu hunain yn ein hysbytai.

Diolch, Gweinidog, am eich datganiad. Bob blwyddyn, mae'r gaeaf yn dod, bob blwyddyn, mae pwysau'r gaeaf arnom, a dydyn ni ddim wedi dysgu unrhyw wersi. Mae'r cyhoeddiad a wnaed yr wythnos ddiwethaf, a oedd yn dweud y gallai cleifion gael eu rhyddhau heb fod angen pecyn gofal arnynt, yn codi pryderon moesegol, cydraddoldeb a hawliau dynol difrifol. Mae meddygon wedi condemnio'r polisi hwn fel un peryglus, ac nid oes rhyfedd. Pa asesiadau o'r effaith ar hawliau a wnaed cyn y newid polisi newydd hwn? Gweinidog, gwnaeth y Comisiwn Cydraddoldeb a Hawliau Dynol gyfres o argymhellion yn ei adroddiad 'Cydraddoldeb a Hawliau Dynol mewn gofal preswyl yng Nghymru yn ystod y coronafeirws'. Pam ydych chi wedi anwybyddu'r argymhellion hynny ac wedi peryglu bywydau pobl hŷn a phobl anabl?

Yn olaf, Gweinidog, pa gamau fyddwch chi'n eu cymryd i sicrhau bod hyn ac unrhyw benderfyniadau polisi yn y dyfodol ynglŷn â gofal cymdeithasol yn cael eu hasesu'n llawn o ran eu heffaith ar hawliau dynol cleifion yng Nghymru, a mesurau a roddwyd ar waith i atal unrhyw achos o dorri'r rheolau? Diolch.

Diolch yn fawr. Wel, fel rwy'n dweud, rwy'n meddwl ein bod ni wedi dysgu llawer o wersi yn y gorffennol, a dyna pam y gwnaethom ni'r holl waith paratoi hwnnw llawer yn gynharach. Ac rwy'n credu y byddai'r sefyllfa wedi bod yn llawer gwaeth pe na fyddai'r canolfannau gofal sylfaenol brys ar gael i ni, pe na fyddai'r gwasanaeth 111 ar gael i ni, pe na fyddai'r SDEC ar gael i ni, pe na fyddai'r fferyllfeydd ar gael i helpu pobl, pe na fyddem ni wedi bod â'r 500 o welyau ychwanegol yna yn y gymuned. Felly, gwnaethom ni wneud llawer iawn o waith paratoi; roedd y galw lawer yn fwy nag yr oeddem ni'n ei ddisgwyl.

O ran pecynnau gofal, rwy'n credu ei bod yn bwysig iawn, os edrychwch chi ar y dystiolaeth academaidd a chlinigol, mae'n awgrymu y dylid gwneud yr asesiadau hynny, o ran pecynnau gofal, yng nghartrefi pobl, nid mewn ysbytai. Nid fi sy'n dweud hyn—mae'n dystiolaeth glinigol. Ac felly, yr hyn sy'n bwysig yw bod pobl yn deall nad yw hyn yn ceisio symud problem oddi ar ein system i rywle arall, mae'n well i'r claf mewn gwirionedd. Ac ar ben hynny, gadewch i ni gofio bod llawer o achosion o'r ffliw yn ein hysbytai ar hyn o bryd. Mae pobl hen a bregus yn yr ysbyty, ac mae rhai ohonyn nhw'n dal y ffliw yn yr ysbyty. Mae angen i ni eu rhyddhau fel nad ydyn nhw'n dal y ffliw. Felly, mae'r pethau hyn i gyd yn bwysig iawn.

Pan ydych chi'n siarad am hawliau dynol, rwy'n credu bod rhaid i ni siarad am hawliau dynol y bobl hynny sy'n cael trafferth cael ambiwlans. Mae llawer o'r bobl hynny'n hen, cofiwch. Mae'r bobl sy'n ffonio am ambiwlansys ac sydd ddim yn cael y gwasanaeth y dylen nhw fod yn ei gael o fewn amser priodol yn hen bobl hefyd. Felly, does dim gwahaniaethu yma. Pobl hŷn yw'r bobl sy'n dioddef gan amlaf. Felly, rwy'n credu ei bod hi'n bwysig iawn bod pobl yn deall bod hyn yn ymwneud â'r risg ar draws y system gyfan. Ac mae sicrhau'r cydbwysedd yna o risg ychydig yn fwy wedi'i rannu ar draws y system gyfan, rwy'n meddwl, yn gwneud synnwyr.

Dwi am wneud dau bwynt a gofyn dau gwestiwn, os yn bosib. Fe ddaru'r Gweinidog ddweud ynghynt fod gan Gymru fwy o feddygon teulu yng Nghymru nag yn Lloegr. Dwi'n ofni bod hyn yn dangos diffyg dealltwriaeth, mewn gwirionedd, o'r sefyllfa rydyn ni'n wynebu. Hynny ydy, mae dwysedd poblogaeth Lloegr yn llawer iawn fwy dwys na Chymru. Mae'n haws iawn cael access i feddyg pan fo gennych chi 1,000 o bobl y filltir sgwâr nag yn ne Meirionnydd, er enghraifft, pan fo gennych chi ddim ond 20 o bobl y filltir sgwâr ac mae'n anos cael mynediad i'r gwasanaethau hynny. Felly, dyna'r pwynt dwi am ei godi a gofyn i chi, felly: ydych chi'n derbyn bod angen fwy o fuddsoddiad mewn gwasanaethau iechyd yn ein hardaloedd gwledig er mwyn i bobl gael mynediad i'r gwasanaethau hynny?

Hefyd, dwi'n nodi eich bod chi wedi sôn ambell i waith erbyn hyn am y ffaith bod ffliw a COVID yn yr ysbytai. Ond, fel ddaru Rhun ddweud ynghynt, os ydy cyfradd deiliadaeth gwelyau ysbytai yn mynd dros 82 y cant, yna, mae'r hospital-acquired infections yma, fel ffliw, fel COVID, yn mynd i gael eu rhannu. Ond, mae deiliadaeth yn ein hysbytai ni bellach dros 100 y cant; wrth gwrs eu bod nhw'n mynd i gael eu rhannu, felly. Wrth gwrs fod pobl yn dioddef, ac mae hynny oherwydd eich bod chi heb fuddsoddi yn y nyrsys ac wedi torri ar y gwelyau. Mae'n ymddangos fel bod y gwersi ddim yn cael eu dysgu. Un ffordd amlwg o ddysgu'r gwersi yma ydy drwy gynnal ymchwiliad swyddogol i COVID yng Nghymru er mwyn i ni wybod y ffordd ymlaen a sut mae peidio â gwneud pethau yn y dyfodol. A wnewch chi rŵan dderbyn bod yna angen ddi-wad am ymchwiliad o'r fath yma yng Nghymru?

Diolch yn fawr. Jest i'w wneud yn glir, beth rŷn ni'n ceisio'i wneud pan fo'n dod i GPs yw gwneud yn siŵr ein bod ni'n deall bod yna lot o bobl sy'n gallu helpu, nid jest GPs. Felly, mae cynyddu'r niferoedd o bobl sy'n ffisiotherapyddion, sy'n fferyllwyr yn ein cymunedau ni, a mwy o advanced nurse practitioners—. Dwi'n gwybod bod enghreifftiau da iawn ym Mhen Llŷn, er enghraifft, o advanced ambulance practitioners yn helpu yn ein cymunedau ni fan yna. Felly, does dim angen wastad—. Er ein bod ni'n gwneud yn well o ran niferoedd y GPs na Lloegr, dwi'n meddwl ei fod e'n bwysig ein bod ni'n deall ein bod ni'n ceisio creu system lle rŷn ni'n defnyddio sgiliau pob un yn y tîm. Dwi'n meddwl ei fod yn rili bwysig fy mod i'n gwneud yn glir, dydyn ni ddim wedi torri ar niferoedd y nyrsys; mae mwy o nyrsys gyda ni nag erioed o'r blaen, ac rŷn ni dal yn recriwtio mwy nag ydyn ni'n colli. Felly, dyw hynny jest ddim yn wir. O ran yr ymchwiliad, wel, rŷch chi'n gwybod ein hateb ni i hynny.

Rwy'n teimlo rheidrwydd i ddweud stori wrthych chi sy'n gadarnhaol. Rwy'n byw mewn ardal wledig iawn. Ar 17 Rhagfyr, bu'n rhaid i mi roi fynd at fenyw a oedd wedi syrthio a chael anaf difrifol i'w phen. Gwnaethon ni ffonio'r gwasanaeth ambiwlans. Cawson ni wybod y byddai'n rhaid aros am ddwy awr. Felly, dychmygwch ein syndod pan drodd un i fyny o fewn 15 munud. Mae'n rhaid siarad am y straeon cadarnhaol hynny hefyd, ac mae yna lawer. Hoffwn i ddiolch i bawb sy'n gweithio yn y gwasanaeth iechyd.

Hoffwn hefyd siarad am fater risg uchel, y mae ein Llywodraeth Geidwadol yn y DU ar fin ei orfodi ar ein gweithwyr iechyd: y ddeddfwriaeth gwrth-streic gywilyddus, sy'n portreadu ein gweithwyr iechyd fel rhai esgeulus. Ni fydd hynny'n gwneud dim i'w helpu i deimlo eu bod yn cael eu gwerthfawrogi. O bosibl, pe bawn i yn eu sefyllfa nhw, byddwn i'n gadael. Buaswn i'n meddwl, 'Dydw i ddim yn cael fy ngwerthfawrogi yn fy rôl'. 

Mae mater yr hoffwn ei godi gyda chi, os caf i, Gweinidog, yn ymwneud â chyfuno cyllidebau o fewn gwasanaethau iechyd a gofal cymdeithasol. Rydyn ni wedi clywed llawer am y materion gofal cymdeithasol sy'n wynebu ein gwasanaethau iechyd, a hoffwn ddweud wrthoch chi bod gennym awdurdod lleol cydffiniol gyda'r awdurdod iechyd, ym Mhowys. Meddwl ydw i, os ydych chi'n gallu meddwl ymhellach a rhoi ychydig o wybodaeth i ni ynghylch sut y gallen ni fod yn edrych ar y rheini, o bosibl yn treialu mentrau da iawn ym Mhowys, er enghraifft. Diolch. Diolch yn fawr iawn. 

Diolch yn fawr. Diolch am hynny, achos rwy'n credu ei bod hi'n bwysig iawn fod pobl yn deall, er bod yna rai enghreifftiau o bethau nad ydynt yn wych yn digwydd yn y GIG ar hyn o bryd, mae yna gannoedd ar filoedd o bethau gwych yn digwydd yn ein GIG ni hefyd, ac mae 376,000 o ymgyngoriadau'r mis yn ffigwr eithaf da; 400,000 o gysylltiadau mewn gwasanaethau meddygol cyffredinol mewn wythnos. Mae'r rhain yn ffigyrau anhygoel, ac yn sicr pan wy'n mynd yma ac acw, yn aml iawn rwy'n clywed pobl yn dweud, 'Wel, yn bersonol, dwi wedi cael gwasanaeth gwych', ac rwy'n credu ei bod hi'n bwysig iawn ein bod ni'n sôn am y gwasanaeth gwych yna, oherwydd, a dweud y gwir, mae'n rhaid ei bod hi'n dorcalonnus iawn, yn amlwg nid yn unig i mi, ond i'r bobl sy'n gweithio yn y GIG, os mai'r cyfan a glywch yw negyddoldeb.

O ran yr undebau, rwy'n cytuno'n llwyr â chi. Rwy'n credu bod y ddeddfwriaeth gwrth-streic sy'n cael ei chyflwyno yn gwbl ddiangen, ac rwy'n credu ei fod yn bryfoclyd iawn, y drafodaeth ddoe, pan oedden nhw'n sôn am gynhyrchiant. Rydych chi'n meddwl, 'Mawredd mawr, pa blaned y mae'r bobl yma'n byw arni?' Oes ganddyn nhw unrhyw syniad pa mor flinedig yw'r bobl yma? Yn fy marn i, roedd yn sarhad enfawr, yn arbennig, i ddechrau trafodaethau gyda hynny. Fodd bynnag, pan fyddwch chi'n siarad am gyfuno cyllidebau, wel, byddwch chi'n ymwybodol, rydyn ni eisoes wedi cyfuno £144 miliwn y flwyddyn drwy'r gronfa integreiddio rhanbarthol, na all pobl ei defnyddio oni bai bod iechyd a gofal cymdeithasol yn gweithio gyda'i gilydd, hefyd gyda'r sector gwirfoddol. Felly, mae hwnnw wedi'i glustnodi gennym yn barod. Rwy'n credu y gallwn ni ac rwy'n credu y dylen ni fynd ymhellach, ac yn sicr fy mlaenoriaeth gyntaf, o ran fy nghanllawiau i'r GIG am yr hyn y dylai fod yn ei wneud y flwyddyn nesaf, yw y dylai fod yn ystyried yr hyn y gallwn ni ei wneud wrth weithio gyda'n gilydd mewn perthynas â gofal, gydag awdurdodau lleol, a sicrhau ein bod ni'n rhoi mwy o gefnogaeth gan y GIG yn ôl yn ein cymunedau. 

Gweinidog, diolch yn fawr am eich datganiad y prynhawn yma. Nawr, heb os, mae technoleg yn datblygu'n gyflym iawn, gyda chwmnïau'n cyflwyno datblygiadau mawr i wella canlyniadau iechyd. Felly, byddai gen i ddiddordeb gwybod, Gweinidog, pa ddyfeisiau technoleg, os o gwbl, y mae Llywodraeth Cymru yn ymchwilio iddynt i leddfu'r pwysau ar ein gwasanaeth iechyd y gaeaf yma ac wrth symud ymlaen? Y rheswm pam fy mod i'n gofyn y cwestiwn hwn yn benodol yw oherwydd i mi fynd i CES, sef cynhadledd dechnoleg fwyaf y byd, a llwyddais i weld rhai o'r datblygiadau enfawr hyn yn digwydd mewn technoleg feddygol. Nawr, heb swnio fel cynrychiolydd meddygol sydd wedi dod yn ôl o'r Unol Daleithiau, un cwmni a oedd wir yn sefyll allan oddi wrth y gweddill oedd cwmni o'r enw MedWand Solutions, sydd wedi lansio ei ddyfais MedWand yn ddiweddar, dim mwy na maint llygoden, sydd wedi'i chysylltu â'ch cyfrifiadur. Fodd bynnag, mewn gwirionedd, mae'r ddyfais ddefnyddiol hon yn darparu system barod ei defnyddio, sy'n cynnwys teclyn sy'n eich galluogi i gysylltu gliniadur â, mewn gwirionedd, dyfais fach, gyda synwyryddion a all wrando ar eich calon, mesur cyfradd curiad y galon, perfformio electrocardiogram, gwrando ar eich ysgyfaint, mesur pwysedd gwaed, lefelau ocsigen, cadarnhau tymheredd, a hyd yn oed gwrando ar eich abdomen. Gall hyd yn oed edrych i mewn i'ch trwyn, eich gwddf, eich ceg a'ch clustiau, yn ogystal ag archwilio'ch croen. Nawr, dim ond yr un ddyfais hon yn unig, Gweinidog, sydd â'r potensial i newid y dirwedd o ddifrif o ran darparu gofal iechyd yn agos ac yn bell, yn ogystal â lleddfu'r pwysau ar ein staff sy'n gweithio'n galed ar draws y sector, gan gynnwys mewn ysbytai, meddygfeydd, a hyd yn oed gwneud bywyd yn haws i barafeddygon hefyd.

Nawr, byddai hwn wir o fudd i gleifion sydd â phroblemau iechyd lluosog, yr henoed, y rhai sydd ag anableddau, ochr yn ochr â'r rhai sy'n ei chael hi'n anodd mynd allan. Rwy'n siŵr ei fod yn amlwg yn llawer mwy cywrain na'r hyn rydw i wedi'i ddisgrifio yma o'ch blaen chi i gyd heddiw, ond y prif bwynt rwy'n ceisio ei wneud, Gweinidog—. Ac efallai fy mod i'n swnio, fel dwedais i, fel cynrychiolydd meddygol nawr, ond byddai dyfeisiau tebyg i hyn nid yn unig yn gwella canlyniadau i gleifion ledled Cymru, ond hefyd yn lleddfu'r pwysau ar ein GIG, sy'n rhywbeth rydych chi eisiau ei wneud ac rydyn ni eisiau ei weld hefyd, nid dim ond ar gyfer y gaeaf, ond drwy gydol y flwyddyn hefyd.

Fel rydych chi wedi dweud, Gweinidog, mae ein staff iechyd o dan bwysau aruthrol, ac mae'n mynd i barhau i fod yn fwy heriol i bob un ohonom. Felly, gallai fod yn broses hir a chymhleth i gyflwyno rhywbeth o'r fath yma yng Nghymru, ond, Gweinidog, a fyddwch chi'n ymrwymo i ymchwilio i'r cynnyrch hwn a chynnyrch tebyg? Ac fel y gofynnais ynghynt, fyddech chi mor garedig ag amlinellu pa ddyfeisiau neu atebion technolegol eraill y mae Llywodraeth Cymru yn eu hystyried i leddfu'r pwysau ar y GIG? A byddwn i wir yn croesawu'r cyfle i siarad â chi eto am hyn yn fanylach a rhoi manylion cyswllt i chi, os ydych chi'n dymuno hynny. Diolch. 

Diolch yn fawr, Natasha, oherwydd rwy'n gwbl argyhoeddedig, os ydyn ni'n mynd i drawsnewid y ffordd rydyn ni'n darparu gofal, yn benodol, yna rydyn ni'n mynd i orfod dibynnu mwy ar dechnoleg, ac rwy'n edrych ymlaen yn fawr at fynd i weld sut mae'r system Delta'n gweithio yn Hywel Dda wythnos nesaf. Felly, mae rhywfaint o'r dechnoleg hon eisoes yn cael ei defnyddio yn ein cymunedau, ac yn sicr, o ran gofal yn y dyfodol a darparu gofal yn y gymuned, rwy'n credu bod rhaid i ni ddechrau drwy ddweud ei fod yn ddigidol yn ddiofyn, ac os na allwch chi ei wneud gyda thechnoleg ddigidol yna rydych chi'n symud i feysydd eraill. Felly, rwy'n credu ei fod yn bwysig iawn. Nid yw dim o hyn yn rhad, nac yn hawdd, ond rydw i wedi ymrwymo'n llwyr i hyn.

Os edrychwch chi ar dechnoleg ddigidol, yna rydyn ni'n buddsoddi mwy y pen o'i gymharu â Lloegr. Rydyn ni'n buddsoddi £18 y pen o'i gymharu â £11.50 y pen yn Lloegr. Felly, mae gennym ni'r gronfa buddsoddi mewn blaenoriaethau digidol, sef £60 miliwn. Mae gennym bortffolio trawsnewid meddyginiaethau digidol hefyd, ac mae hynny'n mynd i sicrhau ein bod wedi cyflwyno trawsnewid mewn perthynas â phresgripsiwn meddygaeth mewn gofal sylfaenol erbyn haf 2023. Mae gennym ni ofal eilaidd—gwaith anhygoel yn cael ei wneud yn barod, ond mae angen cyflwyno hynny, ac yna bydd gennym storfa ganolog ar gyfer pob presgripsiwn, fel bod pawb yn gallu gwybod beth sy'n digwydd ar draws y gwasanaeth. Mae gennym system gwybodaeth gofal cymunedol Cymru. Mae hynny wedi ei chyflwyno yn y rhan fwyaf o fyrddau iechyd erbyn hyn, a dyna oedd un o'r amcanion a osodais ar gyfer cadeiryddion y byrddau iechyd. Mae gennym yr adnodd data cenedlaethol, mae gennym gofnod mamolaeth ddigidol, mae gennym gofnod gofal nyrsio Cymru. Mae Technology Enabled Care, TEC, Cymru yn rhoi cyngor i ni ar hyn i gyd. Mae gennym ni'r gwasanaeth ymgynghori fideo cenedlaethol rydyn ni wedi rhoi arian iddo. Mae gennym ni system adrannau brys Cymru, mae gennym ni'r rhaglen gwybodeg canser—mae'r rhestr yn ddiddiwedd. Felly, mae pob un ohonom yn effro i'r mater. Un o'r cyfyngiadau yw bod pawb eisiau'r technegwyr hyn, felly rydyn ni'n cystadlu mewn marchnad anodd iawn o ran hyn, oherwydd mae pawb eisiau'r arbenigwyr digidol hyn, ac mae'r GIG yn gorfod cystadlu yn y maes hwnnw.

Diolch i'r Gweinidog am ei datganiad heddiw. Wrth gwrs, mae yna waith rhagorol yn digwydd bob diwrnod gan y gwasanaeth iechyd, ond mae'n bwysig inni gydnabod heddiw y pwysau aruthrol sydd ar staff. Dwi wedi derbyn cymaint o ohebiaeth torcalonnus dros y Nadolig, fel pawb yma dwi'n siŵr, gan etholwyr sydd yn gleifion, yn aelodau o deulu cleifion, ond hefyd gan weithwyr sy'n dweud, 'Fedrwn ni ddim ymdopi. Ydyn, dŷn ni'n gwneud ein gorau, ond dydyn ni ddim yn gallu parhau ar y lefel yma', ac yn sôn am adael y gwasanaeth iechyd, a fedrwn ni ddim fforddio eu colli nhw. Hefyd, mae'r straeon torcalonnus am y bobl sydd yn marw wrth aros am ambiwlans, neu'r rheini sydd yn derbyn eich cyngor chi, fel y sonioch chi ar Radio Cymru, o ran cymryd cyfrifoldeb dros eu hiechyd eu hunain, ond sydd yn anwybyddu wedyn symptomau sydd yn ddifrifol dros ben ac yn cyrraedd y pwynt wedyn o farw yn eu cartrefi neu farw pan fyddan nhw ar y pwynt o greisis. Felly, gawn ni hefyd sicrhau ein bod ni'n gyrru neges i bobl i fod yn parhau i gysylltu pan fo angen hynny?

Y pwynt arall hoffwn i ei wneud—mi wnaethoch chi gyfeirio hefyd ar Radio Cymru y bore yma ynglŷn â diabetes. Mae'n rhaid inni gydnabod hefyd fod y cyswllt cryf yna rhwng tlodi a diabetes. Os ydych chi'n dlawd, dŷch chi dwywaith yn fwy tebygol o fod gyda diabetes, felly mae'r hyn yr oedd Rhun yn cyfeirio ato fo, o ran yr ochr ataliol mor, mor bwysig. Ond sut ydyn ni'n mynd i fod yn cefnogi pobl sydd rŵan efo'r argyfwng costau byw, yn methu â fforddio bwyta'n iach, yn methu â fforddio ymarfer corff ac ati? Sut ydyn ni'n mynd i fod yn sicrhau—? Mae hon yn broblem i'r holl Lywodraeth, ac mae'r cyfrifoldeb ar y Llywodraeth Lafur. Chi sy'n rheoli iechyd, chi sydd efo'r cyfrifoldeb. Mae'n rhaid inni weld gweithredu.

Os yw'r cyfrifoldeb yn llwyr arnom ni ac mae yna ddisgwyl inni ofalu am bopeth, heb fod pobl yn cymryd cyfrifoldeb drostyn nhw eu hunain, dŷn ni ddim yn mynd i ymdopi. Os ŷch chi'n edrych ar y sefyllfa—[Torri ar draws.] Os ŷch chi'n edrych ar y sefyllfa o ran heneiddio yn y boblogaeth, fydd hi ddim yn bosibl yn y dyfodol inni roi'r ddarpariaeth sydd ei hangen. Felly, mae'n rhaid i ni ofyn i bobl Cymru i'n helpu ni yn fan hyn.

Ac rŷn ni wedi rhoi pethau mewn lle, fel yr help rŷn ni'n ei roi gyda Help us Help you, fel yr help rŷn ni wedi ei roi trwy 'Healthy Weight: Healthy Wales'. Mae lot o arian wedi mynd i mewn i'r rhain, fel yr arian pre-diabetes rŷn ni wedi ei roi i mewn i'r system, sydd yn gwneud gwahaniaeth. Felly, rŷn ni yn ceisio sicrhau ein bod ni'n rhoi'r help lle rŷn ni'n gallu. Rŷn ni'n deall bod y problemau costau byw yn mynd i effeithio ar bobl, ac rŷn ni'n ymwybodol mai'r bobl sy'n mynd i dalu'r pris mwyaf yw'r bobl tlotaf yn ein cymdeithas. Dyna pam rŷn ni wedi bod yn anelu ein harian ni tuag at y rheini. Rŷn ni wedi rhoi lot fawr o arian mewn lle i helpu pobl trwy'r cresis yma ac, mewn gwirionedd, cyfrifoldeb San Steffan yw hi i roi'r arian yna, ac i gynnig yr arian, ond rŷn ni wedi camu i mewn i'r twll yna achos bod y Llywodraeth yn San Steffan heb wneud eu gwaith nhw. 

Yn olaf, Darren Millar.

Diolch, Llywydd. Gweinidog, rydych chi wedi dweud wrthym ni fod gennym ni broblem gyda pheidio â gallu denu digon o staff—rwy'n derbyn hynny—ond nid yw'n ymddangos eich bod yn cydnabod bod gennym ni broblem gyda bod â digon o welyau. Nawr, rwyf wedi codi'r mater yma ambell waith yn y Senedd o'r blaen, ond rwy'n mynd i wneud hynny eto. Pryd gaiff gogledd sir Ddinbych yr ysbyty cymunedol yr addawyd iddi? Gwelsom welyau yn cael eu dileu yn y Rhyl, ym Mhrestatyn, yn Llanelwy ac yn Ninbych gerllaw—ugeiniau o welyau. Ac o ganlyniad i golli'r gwelyau hynny, erbyn hyn mae yna bwysau ychwanegol ar Ysbyty Glan Clwyd. Does dim gwadu hynny. Mae hynny'n ffaith. Nawr, rydych chi'n dweud wrthym ni fod gennym ni fwy o staff yn gweithio yn y GIG nag erioed o'r blaen. Felly, os oes gennym ni fwy o staff a llai o welyau, pam na allwn ni gael rhai gwelyau ychwanegol?

Nawr, clywais i ymateb y Prif Weinidog i mi, ac rwyf wedi clywed eich ymatebion i mi ar y mater hwn o'r blaen. Rydych chi'n dweud nad oes gennych chi'r cyfalaf i allu buddsoddi ac y bu costau cynyddol ar y prosiect penodol hwnnw. Nawr, rwyf wedi gwirio'r ffigyrau, iawn. Rwyf wedi gwirio'r ffigyrau. Yn y cyfnod y gwnaethoch chi gyhoeddi y byddech chi'n darparu'r ysbyty hwnnw, oedd yn ôl yn 2013, bron i ddegawd yn ôl, fe wnaethoch chi adeiladu ysbyty, ond fe wnaethoch chi adeiladu un yn y de, ysbyty'r Faenor, iawn. Cost yr ysbyty hwnnw oedd £360 miliwn. Roedd y gyllideb wreiddiol yn £172 miliwn, iawn. Felly, cost ychwanegol enfawr, o £188 miliwn. Nawr, nid wyf yn gwarafun darparu'r ysbyty hwnnw i'r bobl y mae'n eu gwasanaethu yng Ngwent; mae'n fuddsoddiad pwysig. Ond ble mae'r buddsoddiad yn y gogledd? Rydych chi wedi cau ysbyty ar ôl ysbyty ar ôl ysbyty, a dydym ni'n dal heb weld ein hysbyty ni. Amcangyfrifir bod y gost ar hyn o bryd yn £64 miliwn—mae hynny'n ffracsiwn o'r buddsoddiad rydych chi wedi'i wario yn y de. Pryd welwn ni ein hysbyty ni er mwyn i ni allu darparu'r mathau o welliannau o ran mynediad at ofal y mae ar bobl yng ngogledd sir Ddinbych ei angen?

A allwn ni orffen y cwestiwn nawr, ac a allwn ni ofyn i'r Gweinidog ymateb?

Diolch yn fawr. Rwy'n credu ei bod hi'n bwysig iawn ein bod yn cydnabod bod yr her staffio o ran gofal iechyd yn her fyd-eang, felly mae pobl ledled y byd yn chwilio am yr un bobl, yn enwedig pobl fel anesthetyddion. Felly, rydym ni mewn amgylchedd anodd a chystadleuol iawn.

O ran buddsoddi yn y gogledd, rwy'n credu ei bod hi'n bwysig iawn eich bod chi'n deall ein bod ni, mewn gwirionedd, wedi buddsoddi yn y gogledd. Mae Ysbyty Gwynedd wedi cael yr adran damweiniau ac achosion brys yna. Rwyf wedi cadarnhau £70 miliwn yn ddiweddar ar gyfer uned iechyd meddwl newydd yn y gogledd. Mae hynny er gwaetha'r ffaith bod yr heriau cyfalaf, yn enwedig i ni ym maes iechyd, yn anodd iawn ar hyn o bryd. Ond, yn amlwg, os ydym ni'n gweld rhai cynigion lle byddwn ni'n gweld trawsnewid—. Oherwydd dyna sydd angen i ni chwilio amdano nawr, trawsnewid. Nid yw mwy o'r un peth yn mynd i wneud y tro mwyach. Yr hyn sy'n bwysig yw ein bod yn edrych am drawsnewid o ran buddsoddiad cyfalaf yn y GIG yn y dyfodol. 

Diolch i'r Gweinidog.