Eitem 3 ar yr agenda yw datganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid a Llywodraeth Leol ynglŷn â’r Bil Treth Gwarediadau Tirlenwi (Cymru), a galwaf ar Mark Drakeford i roi’r datganiad.

Diolch yn fawr, Ddirprwy Lywydd. Mae cyflwyno’r Bil Treth Gwarediadau Tirlenwi (Cymru) yn gam arall ymlaen ar hyd y daith datganoli trethi. Dyma’r ail allan o ddwy dreth sy’n cael eu datganoli i Gymru. Mae’n dilyn y Bil Treth Trafodiadau Tir a Gwrthweithio Osgoi Trethi Datganoledig (Cymru) a gafodd ei gyflwyno ym mis Medi, a’r Ddeddf Casglu a Rheoli Trethi (Cymru) a gafodd ei phasio yn gynharach eleni. Trwy ddatganoli trethi i Gymru, byddwn yn gallu datblygu system drethu sy’n fwy syml a theg i’n trethdalwyr ac sy’n cefnogi ein huchelgais ar gyfer gwasanaethau cyhoeddus, swyddi a thwf. Am y tro cyntaf mewn 800 o flynyddoedd, rydym ni’n datblygu a gweithredu system drethu sy’n fwy addas i amgylchiadau a phobl Cymru. Rydym ni wedi ymgynghori’n eang gyda rhanddeiliaid drwy gydol y broses o ddatblygu’r Bil hwn, a hoffwn ddiolch i bawb sydd wedi cyfrannu. Rydym yn gwerthfawrogi eu cyfraniad i’r gwaith manwl sydd wedi cael ei wneud ar hyn o bryd, a’r gwaith sydd i ddod.

This Bill will establish a new tax on disposals of waste to landfill, which will replace the existing landfill tax, which is levied on an England-and-Wales basis, from April 2018. The tax aims to ensure the revenue from landfill tax will continue to be collected for investment in public services in Wales. But this is not simply about tax collection, because this Bill is aligned with our waste policy. The landfill disposals tax will play an important role in helping us achieve our goal of a zero-waste Wales. It will continue to ensure the environmental cost of landfilling waste is identified and visible and, in doing so, will encourage greater prevention, reuse, recycling and recovery of waste.

I turn now to the specifics of the Bill and its content. Part 2 contains the definition of taxable disposals and the circumstances in which they may be exempt from tax. Part 3 sets out the arrangements for taxable disposals made at authorised landfill sites, such as liability to pay, calculation of tax, duty to register with the Welsh Revenue Authority and how to account for tax, including reliefs. Part 4 provides the arrangements for taxable disposals made at places other than authorised landfill sites, while Part 5 makes supplementary provision for credits, non-disposal areas, investigation and information sharing and sets out arrangements in relation to persons, groups, partnerships and unincorporated bodies.

A clear message from consultation has been the need for a smooth transition to landfill disposals tax in April 2018. This has been a priority for the Government in drawing up the Bill before you. As a result, the new tax will be broadly consistent with the existing landfill tax—there will be a similar process and approach to tax rates, which will provide stability and reassurance to businesses and minimise the risk of waste tourism. However, in response to stakeholder views, this legislation is both simpler and clearer to apply; it reflects established practices, it is up to date and it is relevant to Wales. Where current landfill tax includes ambiguities, we have sought to provide clarity.

In that context, Dirprwy Lywydd, let me also be clear: all those who have waste to dispose of will need to comply with this tax fully and properly. This Government will take a robust approach to compliance and enforcement. Natural Resources Wales will work with the Welsh Revenue Authority to undertake compliance and enforcement functions for land disposals tax. This will ensure that the Welsh Revenue Authority benefits from Natural Resources Wales’s experience and knowledge of landfill and its established relationships with landfill site operators. The Bill will enable the Welsh Revenue Authority to charge tax on unauthorised disposals of waste, therefore closing down a potential route for tax evasion, and ensuring a fair playing field for legitimate waste businesses. This will make it more financially onerous to make unauthorised disposals, and alter the balance in favour of disposal at an authorised landfill site.

A tax on unauthorised disposals was introduced as part of the Scottish landfill tax, and has been a feature of the Republic of Ireland’s landfill levy for the past 10 years. The decision to include some provision in this Bill has been warmly welcomed by stakeholders in Wales. The legislation will ensure that the process is transparent, proportionate and workable. The proposals have been developed to dovetail with existing environmental regulations, so that they will work alongside each other.

The Tax Collection and Management (Wales) Act 2016 provides overarching powers for the Welsh Revenue Authority to undertake criminal investigations and prosecutions in relation to tax evasion. The Welsh Government will consult about the extent and use of these powers early next year, to ensure that they provide an effective but proportionate deterrent.

Finally, Dirprwy Lywydd, some of the revenue raised from the landfill disposals tax will be used to support environmental and community projects in those areas affected by the disposals of waste to landfill. This will be achieved through a landfill disposals tax communities grant scheme, using powers under the Government of Wales Act 2006. Funding will be distributed to projects which support biodiversity, waste minimisation efforts and other environmental enhancement for the benefit of those communities.

A procurement exercise will be launched after Christmas to appoint a third party to distribute funding directly to projects. This approach will maximise the amount of funding that reaches communities. A paper providing further details about the development of this community scheme will be published before Christmas and in advance of the Finance Committee’s consideration of the Bill. I will, of course, provide further updates as the Bill progresses through the National Assembly.

Ddirprwy Lywydd, mae Bil Treth Gwarediadau Tirlenwi (Cymru) wedi cael ei ddatblygu i fod yn glir i drethdalwyr ac Awdurdod Cyllid Cymru, ac i sicrhau hyblygrwydd os bydd newidiadau polisi yn y dyfodol. Rydw i’n edrych ymlaen at y broses graffu, ac i glywed gan sefydliadau ac unigolion yn y Siambr hon a thu hwnt. Rydw i’n siŵr y bydd ganddyn nhw ddiddordeb mewn sicrhau bod y Bil hwn yn llwyddiant.

Diolch i’r Ysgrifennydd Cabinet am y datganiad yma ar y Bil Treth Gwarediadau Tirlenwi (Cymru). Rŷch chi’n aros am un dreth Cymreig am dros 700 mlynedd, ac wedyn mae dau yn dod, fel cerbydau cyllidol, gyda’u gilydd. Rŷm ni’n ddiolchgar iawn am y cyfle, wrth gwrs. Nid yw’r dreth yma yn codi cymaint mewn refeniw â’r dreth trafodiadau tir—yn wir, y gobaith yw, wrth gwrs, y bydd y refeniw yn gostwng. Ond mae’r dreth yn cyflwyno posibiliadau pwysig inni o ran sicrhau y nod hynny o greu Cymru ddiwastraff.

Nod y Llywodraeth, fel rwyf yn deall ar hyn o bryd, yw Cymru ddiwastraff erbyn canol y ganrif hon. Roedd Plaid Cymru wedi gosod nod o gyrraedd yr un nod erbyn y flwyddyn 2030, sydd, wrth gwrs, yn nod uchelgeisiol, ond mae Bhwtan hefyd wedi gosod hynny fel targed, ac mae Efrog Newydd wedi gwneud yr un peth. Buaswn i yn gofyn i’r Ysgrifennydd Cabinet i ba raddau y mae’r ffaith bod yr erfyn newydd yma—y gallu trethiannol yma—yn fodd inni, efallai, ailasesu’r nod. Rwy’n deall y rhesymeg, wrth gwrs, o ran, ar y dechrau, bod yn weddol gyson o ran y fframwaith trethiannol o gymharu â Lloegr, ac, wrth gwrs, nid ŷm ni eisiau gweld yr ymadrodd hyll yma, neu’r gweithgaredd mwy hyll fyth, efallai, o dwristiaeth gwastraff yn digwydd ar draws y ffiniau. I ba raddau ŷm ni’n gallu bod ychydig yn fwy creadigol ac arloesol wrth feddwl sut mae’r gallu trethiannol yma, efallai, yn ein galluogi ni i gyrraedd y nod yma o Gymru ddiwastraff yn gynt?

Fel roedd yr Ysgrifennydd Cabinet wedi esbonio, wrth gwrs, mae’r Bil yma hefyd yn dod â gwarediadau gwastraff heb eu hawdurdodi—‘fly-tipping’ ac yn y blaen—o fewn cwmpas y dreth newydd, felly mae’n enghraifft o’r math o arloesi sy’n bosib, ac mae hynny i’w groesawu’n fawr. Mae’r dogfennau esboniadol yn nodi mai Awdurdod Cyllid Cymru a fydd yn gyfrifol am gasglu a rheoli’r dreth, ar y cyd â Chyfoeth Naturiol Cymru, ac mae hyn hefyd yn arloesi tipyn, wrth weld dau gorff yn cydreoli. A allai ddweud rhywfaint yn rhagor ynglŷn â sut fydd hyn yn gweithredu ar gyfer gwarediadau gwastraff heb eu hawdurdodi? Er enghraifft pa ddisgwyliad fydd ar Gyfoeth Naturiol Cymru i arolygu gwarediadau heb awdurdod yn rheolaidd, ac os felly, a ydy’r Llywodraeth wedi ystyried a fydd yna unrhyw gostau ychwanegol yn syrthio arnyn nhw? Ac a allem ni gael sicrhad y bydd yna adnoddau digonol ar gael fel nad yw’r cyfrifoldeb newydd yma yn troi yn faich?

A gaf i ddiolch i'r Aelod am ei groeso cyffredinol i'r Bil a'i ddibenion? Gwnaeth rai pwyntiau pwysig ar y dechrau am gyfochri trethi sy'n dod i Gymru â’n hagenda polisi. Mae hon wedi bod yn dreth lwyddiannus iawn o safbwynt newid ymddygiad. Bu 52 y cant o ostyngiad yng nghyfanswm y tunelli o wastraff yng Nghymru a aeth i safleoedd tirlenwi rhwng 2001 a 2013. Rhagwelodd y Swyddfa Cyfrifoldeb Cyllidebol yn ei datganiad yr hydref y bydd derbyniadau’r dreth hon yn lleihau’n gyflymach nag yr oeddent yn ei wneud yn gynharach yn y flwyddyn ac mae hynny'n rhan o gyfochri’r agenda bolisi â'r agenda dreth.

Ein nod, fel y dywedodd, yw dechrau’r dreth hon drwy efelychu’r trefniadau presennol mor agos ag y gallwn, ond eu gwella hefyd. Nid oes gennyf unrhyw amheuaeth, wrth i’r pwerau hyn ddod yn ymarferol yn weithredol, y bydd y gallu i ailedrych ar ein huchelgeisiau yn y maes hwn, a gweld a oes mwy y gallem ei wneud â’r ysgogiad newydd hwn, yn rhywbeth y bydd Gweinidogion yn dymuno ei ystyried bryd hynny.

Gofynnodd yr Aelod gwestiynau am y berthynas rhwng yr WRA a Chyfoeth Naturiol Cymru. Penderfynwyd gofyn i Gyfoeth Naturiol Cymru ymgymryd â'r agwedd orfodi ar y dreth hon oherwydd ei fod eisoes yn ymwneud â’r maes gwastraff—y ffaith bod ganddo wybodaeth am sut y mae’n gweithredu ar lawr gwlad a’r ffordd orau o ddefnyddio hynny.

Rydym eisoes yn darparu rhywfaint o arian ychwanegol i Gyfoeth Naturiol Cymru i ganiatáu iddo baratoi am y dyletswyddau newydd hyn. Cawn weld a fydd angen parhau i wneud hynny yn y dyfodol yn y ffordd honno. Rwy’n bendant yn agored i drafodaethau wrth i'r Bil ddatblygu ynglŷn â rhai trefniadau rhannu cyllid. Os yw Cyfoeth Naturiol Cymru yn gallu, drwy dargedu safleoedd gwastraff anghyfreithlon, cynyddu llif cyllid i mewn i'r WRA, nid yw'n ymddangos yn afresymol i mi na ddylai gael cadw cyfran o'r cyllid ychwanegol hwnnw i’w hybu i wneud mwy o waith yn y maes hwn. Rwy’n edrych ymlaen at drafod y posibilrwydd hwnnw wrth i'r Bil symud drwy'r broses graffu.

Diolch yn fawr iawn. David Melding.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. A gaf innau hefyd ddiolch i Ysgrifennydd y Cabinet am ei ddatganiad, a hefyd am y cwrteisi o roi’r datganiad, neu olwg ar y datganiad, inni rai oriau ymlaen llaw—mae hynny'n ddefnyddiol iawn? Hoffwn ddechrau â meysydd lle’r wyf yn meddwl y bydd cytundeb o amgylch y Cynulliad cyfan. Rwy'n credu bod y nod o fod yn ddiwastraff a chael economi gylchol yn un pwysig, yn un uchelgeisiol, ac fel y clywsom gan Adam Price, mae'n un a rennir gan lawer o wledydd eraill erbyn hyn, yn y byd datblygedig—wel, yr hyn a arferai gael ei alw y byd sy’n datblygu; nid wyf yn siŵr a yw hi’n hollol gywir i ddefnyddio’r termau hynny erbyn hyn. Ond mae hyn yn wir yn rhan bwysig, rwy’n credu, o lawer o offerynnau treth erbyn hyn, ond, yn amlwg, yn enwedig un fel y dreth gwarediadau tirlenwi.

Nodaf y bwriad i wneud y ddeddfwriaeth yn symlach ac yn gliriach. Ni allaf farnu a ydyw ai peidio, ac rwy'n credu mai mater i’r broses graffu lawn fydd hynny bellach, ond o leiaf dyna yw eich nod, ac, wedi dweud hynny, bydd pobl nawr yn craffu ar eich gallu i’w gyflawni. Ond nid yw'n bwynt ystrydebol. Rwy’n credu bod yn rhaid drafftio deddfwriaeth, deddfwriaeth treth hyd yn oed, mewn modd mor syml ac mor eglur â phosibl. Nid yw hynny'n ei gwneud yn ddeunydd darllen amser gwely, rwy’n sylweddoli, ond, er hynny, ni ddylai fod yn ddiangen o aneglur.

Rydym yn croesawu'n arbennig cynllun grant cymunedau’r dreth gwarediadau tirlenwi, ac mae’r nod o helpu prosiectau sy’n canolbwyntio ar yr amgylchedd, wrth gwrs, yn briodol. Rwyf hefyd yn credu ei bod yn gwbl briodol bod y cymunedau hynny sydd â seilwaith pwysig i'r economi leol, ranbarthol a chenedlaethol yn elwa’n uniongyrchol ar ryw ad-daliad o hynny, ac mae hynny’n rhywbeth yr ydym yn ei gefnogi’n gynnes.

A gaf i droi at fy mhwyntiau sydd ychydig yn fwy amheus, ond, rwy’n gobeithio, yn dal i gyflawni fy nod o fod yn adeiladol? Mae Ysgrifennydd y Cabinet yn dweud y bydd gan Lywodraeth Cymru agwedd gadarn at gydymffurfio a gorfodi. A dweud y gwir, fe wnaethoch bwysleisio’r pwyntiau hynny yn eich datganiad llafar, a bydd y pwyslais yn arbennig ar warediadau gwastraff heb awdurdod. Ac rwy'n siŵr y bydd y cyhoedd yn dweud, 'Hwrê', ond byddant hefyd eisiau gwybod sut, ac nid wyf yn siŵr eich bod wedi ateb yn llawn y pwyntiau a roddwyd ichi gan Adam Price.

Nid yw’r hanes o ran tipio anghyfreithlon yn wych. Nawr, rwy’n sylweddoli mai cyfrifoldeb awdurdodau lleol yn bennaf yw hynny. Ond mae’n rhaid imi ddweud, rwy’n credu bod y bwlch y prynhawn yma wedi ymwneud yn bennaf â sut y mae Cyfoeth Naturiol Cymru yn mynd i gydweithredu ag awdurdodau lleol i wella gorfodaeth—un peth yw’r awdurdod refeniw treth, ond bydd yn rhaid i awdurdodau lleol fod yno o hyd yn rhan o’r gweithredoedd casglu gwybodaeth a chydymffurfio. Ac rwy’n meddwl tybed a ydych chi wir eisiau gweld gwella gorfodi, nid dim ond er budd uniongyrchol i’r Trysorlys, fel petai, ond hefyd i wella ansawdd bywyd i lawer o bobl mewn ardaloedd sy'n cael eu difetha ar hyn o bryd gan dipio anghyfreithlon anghyfrifol. Felly, rwy’n meddwl efallai fod angen ichi ystyried hynny, oherwydd mae gorfodi, yn amlwg, yn dipyn o her weithiau—go brin bod tipio anghyfreithlon yn digwydd yn agored ac yng ngolau dydd, ac mae'n un peth dweud y byddant nawr yn gorfod talu’r dreth, oherwydd, wrth gwrs, mae’n rhaid eu dal yn gyntaf.

Diolch yn fawr iawn i David Melding am y cwestiynau yna. Mae e'n iawn i nodi bod hon yn dreth anarferol, gan fod ganddi, wrth ei gwraidd, uchelgais i’w rhoi ei hun allan o fusnes, ac mae'n llwyddo i wneud hynny. Rwy’n credu bod modd gwirioneddol i wneud y gyfraith yn symlach a chliriach. Roedd y dreth dirlenwi wreiddiol yn deillio o’r 1990au cynnar. Mae wedi tyfu i fyny ers hynny, drwy gymysgedd o ddeddfwriaeth sylfaenol ac eilaidd, arweiniad, Atodlenni—mae'n un o'r trethi hynny sydd wedi tyfu mewn nifer o wahanol leoedd, ac rydym yn gallu dod â hi at ei gilydd mewn un Bil newydd i Gymru.

Rwy’n diolch iddo am yr hyn a ddywedodd am y cynllun cymunedau. Mae'n rhan bwysig iawn o'r dirwedd hon. Rydym yn mynd i ymdrin ag ef yn wahanol. Rydym wir yn credu y gallwn wneud hyn mewn ffordd symlach a mwy effeithiol, ac y gallwn leihau costau gweinyddol. Ac o ystyried y ffaith bod hon yn dreth sy'n lleihau, ac felly bod yr arian sydd ar gael at ddibenion cymunedol yn gostwng yn ogystal, rydym eisiau gwneud yn siŵr ein bod yn casglu cymaint ag y gallwn o’r dreth hon at y dibenion hynny.

Gadewch imi droi at fater gwarediadau heb awdurdod a chydymffurfio a gorfodi. Mae cydymffurfio a gorfodi yn broblem arbennig o ran y dreth hon. Mae'r bwlch treth yn y dreth dirlenwi—y bwlch rhwng y swm y dylai'r dreth ei godi a'r swm y mae'n ei godi—yn 12 y cant. Ar gyfer treth dir y dreth stamp—y dreth arall y byddwn yn ei hetifeddu—mae'n 1 y cant. Felly, mae problem orfodaeth wirioneddol i’w datrys o ran y dreth hon, ac mae ein penderfyniadau i gynnwys gwarediadau heb awdurdod o fewn cwmpas y Bil yn dilyn y profiad sydd eisoes yn yr Alban ac mewn mannau eraill. Mae’r rhannau o'r Bil sy'n ymdrin â'r mater hwn yn rhannau pwysig o’r Bil. Bydd yn gorwedd ar ddau gynnig gwrthbrofadwy: bod rhywun sy'n rheoli cerbyd modur neu ôl-gerbyd neu mewn sefyllfa i’w reoli, neu berchennog, prydleswr neu ddeiliad tir lle mae gwastraff yn cael ei waredu heb awdurdod, yn cael ei drin fel pe byddai wedi achosi neu ganiatáu gwarediad yn fwriadol. Dyna sut y bydd y Bil yn siapio’r rhan hon o'i fwriadau. Nawr, gellir gwrthbrofi’r gosodiadau hynny, ac mae’r nodiadau esboniadol yn dangos sut y gellir gwneud hynny. Ond rydym yn credu y bydd wir yn newid y telerau masnach yn y maes hwn fel y bydd y cyfrifiad y mae rhywun yn ei wneud yn wahanol yn y dyfodol.

O ran tipio anghyfreithlon, nid oes diffiniad cyfreithiol o dipio anghyfreithlon, ond nid y math o dipio anghyfreithlon ar raddfa fach sy'n achosi cymaint o niwsans mewn ardaloedd trefol, er enghraifft, yw pwyslais y Bil hwn yn bennaf. Rydym yn canolbwyntio ar y 60 o safleoedd anghyfreithlon hynny sy'n bodoli yng Nghymru lle mae'n ymddygiad bwriadol wedi’i drefnu, yn hytrach nag ymdrechion ar raddfa fach i geisio osgoi symiau bach o drethi. Mae fy nghydweithiwr, Lesley Griffiths, yn ymdrin â'r agweddau eraill lle mae'r Llywodraeth wedi cymryd gwahanol fathau o fesurau i gryfhau dwylo'r awdurdodau lleol, yn y ffordd yr awgrymodd Mr Melding, i ymdrin â'r agwedd honno ar weithgarwch gwastraff anghyfreithlon.

Yn gyntaf, a gaf i groesawu'r datganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet? Mae'r dreth gwarediadau tirlenwi ynddi ei hun yn dreth anarferol iawn, onid yw? Y prif reswm dros y rhan fwyaf o drethi yw codi arian ar gyfer gwasanaethau cyhoeddus. Nod y dreth hon yw effeithio ar ymddygiad. A dweud y gwir, pan gafodd y dreth wreiddiol ei chyflwyno, roeddwn yn amheus. Roedd yn ymgais i effeithio ar ymddygiad drwy ddirprwy. Roedd yn codi tâl ar gynghorau am y gwaredu, ond gweithredoedd trigolion a oedd yn effeithio ar faint o wastraff oedd yn mynd i safleoedd tirlenwi. Mae hi, fodd bynnag, wedi gweithio'n eithriadol o dda ac wedi effeithio ar ymddygiad. Bydd y Bil presennol yn llwyddiannus os na fydd unrhyw dreth yn daladwy. Nid wyf yn credu ein bod erioed wedi dweud hynny am dreth o'r blaen; rwy'n siŵr na fydd Ysgrifennydd y Cabinet yn dweud hynny am y dreth trafodiadau tir—'Bydd yn llwyddiannus os na fydd unrhyw dreth yn cael ei thalu.' Felly, rwy’n meddwl mai mater o newid ymddygiad ydyw mewn gwirionedd.

A gaf i ddweud bod ystod o drethi i'w talu ar bethau sy'n cael eu dympio, heblaw am dreth tirlenwi awdurdodedig, yn gam pwysig i’r cyfeiriad cywir? Rwy’n gwybod ei bod yn anodd ymdrin â thipio anghyfreithlon. Mae pobl yn tueddu i dipio’n anghyfreithlon yn y mannau anoddaf i’w dal. Nid ydynt yn ei wneud mewn ffordd a fyddai'n ei gwneud yn hawdd iddynt gael eu dal. Rwy’n gwybod bod awdurdodau lleol yn gweithio'n galed iawn i ymdrin â thipio anghyfreithlon, ac mae'n anodd, ond nid ydym yn sôn yma am dipio anghyfreithlon, rydym yn sôn am bobl sy'n cynnal safleoedd anghyfreithlon. Maent wedi gwneud hyn yn llwyddiannus iawn, yn ariannol, am nifer o flynyddoedd mewn rhai achosion. Maent yn cael dirwyon, ond nid ydynt yn gorfod talu’r swm y byddent pe byddent yn talu treth arno hefyd. Rwy’n credu y bydd hynny’n darbwyllo pobl yn llwyr oherwydd y byddant yn talu'r dreth ac yn cael dirwy, ac yna ni fydd budd iddynt mewn gwneud hynny. Felly, rwy’n credu y bydd hynny, unwaith eto, yn newid ymddygiad. Os, am bob dull o osgoi talu treth, y caiff hynny ei gau i lawr, byddaf i, beth bynnag, yn teimlo'n hapus.

Mae gennyf ddau gwestiwn. Un yw y bydd amrywio'r gyfradd dreth yn wahanol i'r hyn a godir ar yr ochr arall i’r ffin ar hyn o bryd yn cael un o ddwy effaith: bydd naill ai'n ein gwneud yn fewnforiwr net neu’n allforiwr net o wastraff tirlenwi. Felly, mae pwysau i’w gadw tua'r un faint ag y mae yn Lloegr. Mae cynifer o safleoedd tirlenwi mor agos at y ffin. Mae cymaint yn symud yn weddol agos at y ffin. Ond mae’r perygl hwnnw’n bodoli. Felly, mae pwysau i gadw pethau fwy neu lai yr un fath.

Mae’r ail un—a phle yw hwn, fel yr Aelod Cynulliad lleol—am y cynllun grantiau cymunedol. Mae'n bwysig iawn ac yn ddefnyddiol iawn, ond pan fo’n cael ei roi i bobl bum milltir i ffwrdd nad ydynt yn teimlo ei effaith o gwbl, a phan nad yw pobl sy'n byw ar garreg ei ddrws yn cael unrhyw beth, mae'n achosi rhywfaint o ofid. Felly, a ellir rhoi blaenoriaeth i'r bobl sydd agosaf at y safle tirlenwi? Mae gennym safle tirlenwi yn St Thomas yn Abertawe, ac eto lleoedd yn y maestrefi deiliog—nid fi sy’n cynrychioli’r rheini, rwy’n prysuro i ychwanegu—sy’n elwa arno, ac rwy’n credu bod hynny’n rhywbeth sy’n achosi pryder gwirioneddol. Felly, a fyddai'n bosibl rhoi blaenoriaeth i bobl leol, h.y. y rhai y mae’r lorïau’n effeithio arnynt a’r rhai y mae unrhyw lwch neu bryfed yn effeithio arnynt?

Diolch i Mike Hedges am y ddau gwestiwn yna. Wrth gwrs, rwy’n cydnabod y pwynt y mae’n ei wneud am y ffin a sensitifrwydd tuag at gyfraddau gwahanol ar y ddwy ochr iddi. Ni fyddaf yn datgan y manylion ynglŷn â chyfraddau treth yn y Bil hwn tan hydref y flwyddyn nesaf. Rwy’n sylwi eu bod, yn yr Alban, lle mae fy nghydweithiwr yno wedi gorfod gwneud hyn eisoes, wedi penderfynu pennu cyfraddau sy’n union yr un fath â'r rhai dros y ffin ac, yn ddiau, roedd hynny’n adlewyrchu’r dadleuon y mae’r Aelod newydd eu gwneud. Bydd ef wedi sylwi, rwy’n gwybod, cyn belled ag y mae gwastraff anghyfreithlon dan sylw, bod y Bil yn darparu pŵer i bennu cyfradd dreth ar wahân ar warediadau gwastraff anghyfreithlon, a byddaf yn meddwl yn galed am beth fydd y gyfradd honno a sut y gallai fod angen iddi adlewyrchu costau mynd ar ôl y bobl hynny a fydd, yn y pen draw, yn gorfod ei thalu.

O ran y cynllun grant cymunedol, mae’r mater hwn ynglŷn â’r milltiroedd o amgylch y safle a phwy ddylai elwa arno wedi bod yn un o'r dadleuon mwyaf bywiog yn yr ymgynghoriad yr ydym wedi’i gynnal gyda rhanddeiliaid am ein syniad yma. Dywedais yn fy natganiad y byddaf yn cyhoeddi papur ar y gronfa cymunedau cyn imi ymddangos gerbron y Pwyllgor Cyllid ar 15 Rhagfyr, a byddaf yn sicr yn myfyrio ar y mater hwnnw yn y papur hwnnw.

Diolch i Ysgrifennydd y Cabinet am ei ddatganiad. Nodaf ei fod yn dweud y bydd y dreth newydd yn gyson yn fras â'r dreth dirlenwi bresennol, a fydd yn darparu sefydlogrwydd a sicrwydd i fusnesau ac yn lleihau'r risg o dwristiaeth gwastraff. Nid oeddwn yn gyfarwydd â'r cysyniad terfynol hwnnw cyn heddiw, ond rwy’n croesawu'r agwedd gyffredinol. Mae'n agwedd debyg i'r un y mae wedi'i dangos yn y Bil treth trafodiadau tir, un yr wyf wedi mwynhau ymdrin ag ef yn y Pwyllgor Cyllid. Rwy’n credu bod David Melding wedi dweud na fyddai'r Bil yn ddeunydd darllen amser gwely—efallai y gallem estyn gwahoddiad i ymuno â'r Pwyllgor Cyllid lle, o ystyried maint papurau’r pwyllgor yn ddiweddar, mae hynny wedi ymwthio’n eithaf dwfn i mewn i nosweithiau’r aelodau. [Torri ar draws.] Wel, y math o agwedd sydd gan fy mhlaid i at ddatganoli trethi yw: roedd y dreth y mae'n gwneud datganiad amdani heddiw a’r dreth trafodiadau tir yn y cytundeb Dydd Gŵyl Dewi a gwnaethom dderbyn hynny gan obeithio mai dyna fyddai’r setliad datganoli. Rydym efallai’n llai gobeithiol y bydd yn unrhyw fath o setliad nawr, ond rydym yn cefnogi'r dreth hon, yn ogystal â'r dreth trafodiadau tir. Mae ein pryder yn ymwneud â datganoli treth incwm heb y refferendwm a addawyd, neu'r canfyddiad mewn rhai mannau na fydd yr ail dreth hon ond un o gyfres bellach a fydd fel bysiau’n dilyn ei gilydd yn gyflym, rhywbeth y byddai gennym bryderon amdano.

Mae'r trefniant y bydd ganddo yn y dreth hon, ac nad yw yn fersiwn bresennol y DU, neu o leiaf y fersiwn Cymru a Lloegr, o'r dreth, yn ymwneud â gwaredu gwastraff yn anghyfreithlon neu o leiaf heb gofrestriad—. A all ef ddweud ai’r bwriad yn y fan yna yw gwneud gorfodi yn fwy effeithiol drwy, o bosibl, ostwng y safon o brawf—rwy’n tybio yn ôl yr hyn sy'n debygol ar gyfer asesu a oes angen y dreth—ac a all hynny helpu o’i gymharu â'r cosbau troseddol presennol?

Tybed a gaf i hefyd ofyn iddo—. Rwy’n deall nad yw’n dymuno sôn am ba gyfradd y mae'n bwriadu ei gosod ar gyfer hynny tan o leiaf yr hydref nesaf, ond tybed a allai ddweud ychydig mwy am y pwyslais cyffredinol y mae am ei roi i’r dreth hon yn y gyfres o fesurau sydd ar gael. Mae gennym y targedau canrannol ar gyfer ailgylchu, ac mae'r rhain wedi bod yn fesurau eithaf plaen. Rwy’n meddwl am achos Casnewydd, sef fy rhanbarth i, lle mae'r gyfradd ailgylchu gyffredinol yn isel, ond o leiaf mae bron yr holl ddeunydd ailgylchu hwnnw’n cael ei ailgylchu mewn gwirionedd, ond mae cyfran o gyfraddau ailgylchu uwch rhai awdurdodau eraill nad ydynt yn cael ei hailgylchu mewn gwirionedd. Nid yw'n ymddangos bod y mesur hwnnw’n rhoi sylw i hynny, ond efallai y bydd y dreth hon yn ei ystyried. A yw'n bwriadu ei defnyddio yn yr ystyr hwnnw?

Yn ail, i droi’n ôl at yr ymadrodd hyll 'twristiaeth gwastraff', beth mae'n ei olygu mewn gwirionedd wrth hynny? Yn amlwg, mae safleoedd ar gael yng Nghymru, a safleoedd tirlenwi ar gael yn Lloegr, ac mae amrywiol gynyrchiadau o wahanol ganolfannau, neu sbwriel y mae angen ei waredu o bosibl yn y ffordd honno. A yw'n dweud nad yw eisiau gweld unrhyw wastraff yn dod i mewn o Loegr i Gymru, neu nad yw eisiau gweld mwy o wastraff yn mynd o Loegr i Gymru nag ar hyn o bryd? A yw’n ystyried efallai gosod cyfradd uwch er mwyn anghymell yr hyn y gallai ei alw’n dwristiaeth gwastraff, neu a yw'n gweld unrhyw fudd ariannol iddo ef fel Ysgrifennydd y Cabinet i godi’r arian hwn? Pe byddai’n gosod cyfradd is, a yw'n credu y byddai hynny'n arwain at gynnydd i’r refeniw a fyddai’n dod i mewn, oherwydd yr hyn y elwir yn dwristiaeth gwastraff?

Diolch i'r Aelod am y cwestiynau yna. I ateb yr un olaf yn gyntaf, mae 'twristiaeth gwastraff' yn ymadrodd di-raen. Mae'n cael ei ddefnyddio i sôn am yr amgylchiadau y cyfeiriodd Mike Hedges atyn nhw. Mae'r ymchwil yn dangos bod pobl sy’n mynd â gwastraff i safleoedd tirlenwi yn gymharol sensitif i newidiadau cymharol fach yn y gyfradd dreth i'w thalu. Yr hyn yr wyf yn awyddus i’w osgoi yw mynd â gwastraff ar deithiau hir i fannau pellach nag y byddai wedi digwydd fel arall drwy greu anghymhellion yn y system dreth, neu gymhellion yn y system dreth. Felly, fy nod fydd peidio â chyflwyno ffactor newydd i mewn i'r cyfrifiadau y mae pobl yn eu gwneud ar hyn o bryd o ran ble y maen nhw’n cael gwared ar wastraff tirlenwi. Ni fyddwn eisiau gweld ein system dreth yn creu cyfres gwbl wahanol o anawsterau amgylcheddol, a byddwn yn effro iawn i hynny.

Gofynnodd yr Aelod beth yw’r sbardunwyr polisi allweddol y tu ôl i'r Bil yn y pen draw. Er bod hon yn dreth sy'n lleihau cyn belled ag y mae’r Bil dan sylw, y bwriad oedd codi £40 miliwn mewn blwyddyn, ac, fel y Gweinidog cyllid, nid oes gennyf £40 miliwn i lenwi'r twll a gâi ei adael pe na byddem yn cymryd camau i godi'r arian hwnnw yma yng Nghymru. Felly, mae pwrpas pwysig y tu ôl i'r Bil i sicrhau cyllid ar gyfer gwasanaethau cyhoeddus yng Nghymru, ond ar yr un pryd mae’n bwysig iawn ei fod yn cyd-fynd â’n polisi amgylcheddol, a’r polisi hwnnw yw, cyn gynted ag y gallwn wneud hynny, lleihau ac yna dileu'r defnydd o safleoedd tirlenwi ar gyfer gwaredu gwastraff.

Yn olaf, y cwestiwn a ofynnodd yr Aelod am warediadau heb awdurdod, a’r cydbwysedd prawf a ddefnyddir yn y maes hwn. Bydd gan yr WRA eisoes bwerau ymchwilio sifil yn rhan o unrhyw ymchwiliad treth, ond nodais yn fy natganiad fy mwriad i ymgynghori yn y gwanwyn ar y pwerau ymchwilio troseddol y mae Deddf Casglu a Rheoli'r Dreth (Cymru) 2016 yn galluogi Gweinidogion Cymru i’w rhoi i Awdurdod Cyllid Cymru. Gwneir hyn drwy is-ddeddfwriaeth. Rwy'n credu bod angen inni fabwysiadu ymagwedd gymesur yn hynny o beth, ond fy mwriad fydd dod â chynigion gerbron y Cynulliad Cenedlaethol i graffu arnynt.

A gaf i atgoffa'r siaradwyr nesaf yn awr ein bod wedi cael y prif siaradwyr yn eich pleidiau, ac felly mai datganiad yw hwn ac nid cyfle am araith? Simon Thomas.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. A gaf i ddechrau drwy roi bloedd o ddiolchgarwch i John Selwyn Gummer, a wnaeth gyflwyno’r dreth dirlenwi yn y lle cyntaf 20 mlynedd yn ôl, a chydnabod bod hwn hefyd yn deillio o gyfarwyddeb tirlenwi’r Gymuned neu’r Undeb Ewropeaidd? Mae yna les pendant sydd wedi digwydd i amgylchedd Cymru yn sgil hynny. Dyma’r dreth amgylchedd gyntaf erioed a gawsom ni ym Mhrydain, hefyd.

Mae gen i gwpwl o gwestiynau penodol i’r Gweinidog. Yn gyntaf oll, a fedr e jest gadarnhau—rwy’n credu bod hyn ymhlyg yn yr hyn mae wedi’i ddweud—nad yw’n defnyddio’r Bil yma i newid y polisi amgylcheddol, ac mai trosi’r system drethiannol y mae ef ond nid oes bwriad i newid bwriad y polisi amgylcheddol? Rwy’n credu ei fod ymhlyg, ond mae eisiau clywed hynny ar y cofnod, fel petai.

Mae’r ail gwestiwn ynglŷn â’r cynllun grant ar gyfer cymunedau. Mae yna lot o ddiddordeb gan gymunedau lleol yn y cynllun grant yma, wrth gwrs. A fedr y Gweinidog esbonio pam nad yw wedi rhoi'r cynllun grant yn y Bil? Pam mae e’n defnyddio, yn hytrach, Ddeddf Llywodraeth Cymru? Achos, i fi, mae hynny’n awgrymu bod y Llywodraeth yn gallu tynnu i ffwrdd y cynllun grant rywbryd yn y dyfodol pe bydden nhw’n dymuno gwneud hynny, tra byddai ei roi e yn y Bil yn sicrhau statws tymor hir cyfreithiol a statudol i’r cynllun grant hwnnw.

Y cwestiwn ynglŷn â gwarediadau heb eu hawdurdodi: jest i fod yn glir, nid yw’n fwriad i ddisodli’r angen am gosbi a dirwyo’r cwmnïau sy’n gwneud hyn; ffordd arall o fynd i’r afael â’r broblem sy’n cael ei awgrymu. Gan fod y dreth dirlenwi ar hyn o bryd yn cael ei gosod ar safle’r ‘operator’ yn bennaf, sut felly y mae’n mynd i weithio drwy osod y dreth wedyn ar y person sydd yn symud y gwastraff? Achos mae hynny’n ddau beth gwahanol. Mae gennych chi ddwy ffordd wahanol o godi treth nawr, yn hytrach na rhywbeth syml oedd gyda ni o’r blaen. Yn sgil hynny, a fydd yn sicrhau felly, gan ei fod yn Weinidog cyllid yn ogystal, fod gan Cyfoeth Naturiol Cymru ddigon o adnoddau i fynd i’r afael â’r broblem gwarediadau heb eu hawdurdodi? Achos byddai nifer ohonom ni yn ofni nad yw Cyfoeth Naturiol Cymru cweit wedi dod i’r afael â’i ddyletswyddau presennol, heb sôn am allu ymdopi â dyletswyddau ychwanegol.

Diolch yn fawr i Simon Thomas am y cwestiwn. Rwy’n gallu cadarnhau, i ddechrau, nad oes bwriad i newid y polisi yn y maes yma. Os allwn ni loywi’r polisi i wneud mwy, byddai hynny’n rhywbeth da, ond nid oes newid yn y bwriad. Ar y cynllun yn y gymuned, rŷm ni’n mynd i newid y ffordd rŷm ni’n ei wneud e achos mae’n symlach. Nid oes rhaid inni ddefnyddio’r pwerau yn y Bil newydd achos mae’r pwerau gyda ni yn barod yn Neddf 2006. Rydym yn meddwl, o ran yr arian sydd gyda ni ar gyfer y cynllun, ei bod yn symlach i’w wneud yn y ffordd rydym yn awgrymu, a bydd hon yn ffordd o roi mwy o arian yn nwylo’r bobl sy’n rhedeg y projectau yma yn y gymuned. Atebais i’r cwestiwn gan Adam Price am adnoddau i Gyfoeth Naturiol Cymru. Mae adnoddau gyda nhw’n barod i baratoi am y pwerau a’r cyfrifoldebau newydd maen nhw’n mynd i’w cael ac rwy’n fodlon cadw hynny dan olwg.

On the question of the illegal waste disposals and who will be responsible for paying the tax, the Bill is carefully constructed to make sure that we are able to hold responsible the person who is genuinely responsible for the illegal activity. I’m well aware that there are many landowners who are victims in this area. They have not willingly and knowingly allowed waste to be illegally disposed of on their land. Therefore, we need to distinguish between different players who can be properly held responsible and that’s why that aspect of this Bill is different to the legal and authorised land disposal arrangements where the indirect tax, as you know, is placed on the operator who collects the money from those who use the facilities, which is why we need to do it differently in relation to illegal waste.

Diolch, Weinidog; rwy’n croesawu eich datganiad, ond, mae’n rhaid imi ddweud, gallai sôn am dreth newydd i Gymru ar warediadau gwastraff i safleoedd tirlenwi yn sicr achosi gofid i rai pobl yn fy etholaeth i, o ystyried y gydberthynas uniongyrchol rhwng eu casgliadau biniau wythnosol neu, fel y maent bellach mewn rhai ardaloedd, misol a lefelau'r dreth gyngor yng Nghymru o dan Lywodraeth Lafur Cymru. Wrth gwrs, byddwch yn ymwybodol, yng Nghonwy, y ceir y cynllun arbrofol cyntaf o gasgliadau bin bob pedair wythnos ar draws nifer fawr o eiddo. Mae hyn yn cael effaith wirioneddol wael ar ein trigolion ac mae llawer yn teimlo erbyn hyn na allant ymdopi. Yr wythnos diwethaf, bu ‘Week in, Week Out: Keeping a Lid On It’ yn tynnu sylw at y problemau niferus sy'n gysylltiedig â hyn. Eto i gyd, pan gafodd biniau rhai cartrefi eu harchwilio cyn eu casglu, roedd canran fawr o'u sbwriel, mewn gwirionedd, yn sbwriel y gellid ei ailgylchu. Nawr, er gwaethaf, fel y crybwyllwyd, y targedau ailgylchu uchel a osodwyd gan Lywodraeth Cymru, ac er gwaethaf y ffaith fod yr awdurdodau lleol yn darparu cyfleusterau a chynwysyddion ailgylchu drud, mae’r camgymhariad enfawr hwn yn dal i fodoli rhwng gwastraff domestig ac eitemau eraill sydd, yn y pen draw, yn mynd i safleoedd tirlenwi.

A ydych chi’n dod at gwestiwn, os gwelwch yn dda?

Mae'n ddrwg gen i?

A ydych chi’n dod at gwestiwn, os gwelwch yn dda?

Mae gennym 60 munud ar gyfer y ddadl hon.

Gofynnais i chi ddod at gwestiwn, os gwelwch yn dda. Rwy’n gofyn ichi ddod at gwestiwn, os gwelwch yn dda.

Iawn. Mae gennyf un neu ddau o gwestiynau sy'n ymwneud â'ch datganiad.

Wel, brysiwch te. Cwestiwn, ddywedais i, ond ewch ymlaen. Ewch ymlaen, da chi.

Yn gyntaf, hoffwn holi am orfodi. Rydym yn gwybod bod Cymru yn enwog am gyfraddau isel o ran erlyn am dipio anghyfreithlon. Dim ond 0.3 y cant oedd y gyfradd erlyniadau llwyddiannus ar draws y wlad. Soniodd Ysgrifennydd y Cabinet am ardaloedd trefol o ran tipio anghyfreithlon, ond gallaf ddweud wrthych, yn Aberconwy, bod llawer o safleoedd twristiaeth gwledig hardd y mae hyn yn cael effaith wael iawn, iawn arnynt. Felly, fy nghwestiwn yw: a allwch chi egluro sut y caiff y dreth hon, yn enwedig o ran Rhan 4, safleoedd heb awdurdod, ei gorfodi mewn gwirionedd? Sut y byddwch chi’n defnyddio'r Bil hwn i’w gwneud yn anodd iawn, os mynnwch chi, i bobl allu difetha ein cefn gwlad? Oherwydd, os oes gennych chi Fil yn dod drwodd, mae'n rhaid ichi allu defnyddio’r ysgogiad hwn a’r offer o fewn hynny i gyflawni rhywfaint o welliant gwirioneddol.

Yn ail, rydych yn nodi y bydd rhywfaint o'r cyllid a godir yn mynd tuag at brosiectau amgylcheddol a chymunedol mewn ardaloedd y mae gwaredu gwastraff a thirlenwi yn effeithio arnynt, ac mae'n rhaid imi ddweud fy mod wir yn croesawu'r rhan hon o hyn, oherwydd byddwch yn gwybod am rwydwaith amgylcheddol ailgylchu Cymru, ac mae'n rhaid imi ddweud bod y cynllun hwnnw wedi bod yn wych. Mae fy etholaeth fy hun wedi elwa ar hynny, ac felly, a dweud y gwir, mae hyn yn rhoi yn ôl i'r gymuned a bydd mewn gwirionedd, gobeithio, yn effeithio ar y bobl hynny sy'n penderfynu torri'r gyfraith a bydd yn helpu cymunedau, ar y cyfan. Diolch.

Diolch i'r Aelod am yr hyn a ddywedodd ar ddiwedd ei chyfraniad ynglŷn â phrosiectau cymunedol, a gwaith WRAP. Rwy'n edrych ymlaen at gael rhannu â holl Aelodau'r Cynulliad Cenedlaethol y papur y byddaf yn ei lunio ar y gronfa gymunedol, ac rwy’n llwyr sylweddoli y bydd bron bob un o’r Aelodau yma wedi cael rhywfaint o brofiad o hynny yn eu hetholaethau eu hunain ac rwy'n awyddus iawn i ddysgu o'r profiad hwnnw i wneud yn siŵr ein bod yn llunio’r cynllun hwnnw yn y ffordd fwyaf effeithiol posibl.

O ran y pwyntiau a wnaeth yr Aelod am orfodi, gwnes fy ngorau yn gynharach i wahaniaethu rhwng y mathau o weithgareddau a ddisgrifiodd; rwy’n gwybod yn iawn o fy mhrofiad fy hun eu bod yn achosi niwsans a gofid mawr i bobl y maent yn effeithio arnynt, a’r gweithgarwch anghyfreithlon ar raddfa fawr a drefnwyd y mae’r Bil hwn wedi'i lunio i ymdrin ag ef. Bydd gorgyffwrdd rhwng y gweithgareddau y mae fy nghyd-Aelod, Lesley Griffiths, yn gyfrifol amdanynt drwy awdurdodau lleol a’r Bil hwn, ond nid dyna yw prif bwyslais y Bil sydd gerbron y Cynulliad Cenedlaethol y prynhawn yma.

A gaf i ddiolch i Ysgrifennydd y Cabinet am ei ddatganiad? Roeddwn yn falch iawn o fynd gyda chi ddoe, Ysgrifennydd y Cabinet, i safle oer iawn ym Merthyr Tudful, safle Trecatti. Mae’r microhinsawdd yno, mewn gwirionedd, y gwnaethoch ei brofi yn cael ei alw ‘un got fawr yn oerach’. Roeddwn yn arbennig o falch o fod yno gyda chi ar y diwrnod hwnnw pan ddaethoch â'r Bil hwn i’r Cynulliad Cenedlaethol, wrth inni gymryd y cam hwn yn un o elfennau allweddol strategaeth Llywodraeth Cymru sydd i'w chroesawu'n fawr tuag at y nod o gyflawni Cymru ddiwastraff. Ond, fel yr ydym eisoes wedi’i glywed, nod y dreth hon mewn gwirionedd yw ei lleihau ei hun wrth inni symud ymlaen, ac mae fy nghwestiwn yn ymwneud â chyllid y cynllun grantiau cymunedol, oherwydd, wrth i’r cyllid hwnnw leihau, bydd yr arian sydd ar gael i'r cynllun grantiau yn lleihau hefyd, ac fe wnes i siarad â chi ddoe am y prosiectau ardderchog sydd wedi elwa ar yr arian Biffa yn fy etholaeth i. Felly, a gaf i ofyn ichi, Ysgrifennydd y Cabinet, i gadarnhau, pan fyddwch yn adolygu'r cynllun grantiau cymunedol, y byddwch yn ystyried ffynonellau cyllid eraill ar gyfer cynlluniau o’r fath wrth i’r dreth gwarediadau tirlenwi leihau?

Hoffwn ddiolch i Dawn Bowden, am ei chwestiwn ac am ei chwmni ddoe ar fryniau eiraog Merthyr. Wrth inni sefyll yno, ein hunig gysur oedd bod aelodau o'r cyfryngau wedi eu hanfon yno 25 munud o’n blaenau a’u bod wedi bod yn mwynhau'r olygfa am gyfnod llawer hwy nag yr oedd angen i ni ei wneud.

Mae hi’n gwneud ei phwyntiau’n dda am y gronfa gymunedol, ac roedd yn braf iawn cael clywed yn uniongyrchol ganddi hi a gan bobl sy'n cynnal y safle hwnnw am y ffordd yr oeddent wedi llwyddo i wneud cyfraniad at weithgareddau amgylcheddol lleol pwysig iawn. Fy nod, fel yr wyf wedi’i ddweud, yw llunio cynllun sydd wedi’i weinyddu yn y ffordd fwyaf effeithiol a diwastraff er mwyn parhau i fuddsoddi yn yr agwedd gymunedol ar y gronfa cyhyd ag y gallwn, tra bo’r cyllid yn caniatáu hynny.

A gaf i groesawu datganiad Ysgrifennydd y Cabinet heddiw? Efallai nad yw’r dreth dirlenwi yn destun sgwrs mewn tafarndai a chlybiau ledled Cymru, ond mae'n dreth bwysig, a gall fod yn arf pwysig i Lywodraeth Cymru i roi polisi amgylcheddol ar waith yng Nghymru.

Byddaf yn cyfrannu at waith craffu’r Pwyllgor Cyllid ar y dreth tirlenwi, felly rwyf am gadw fy sylwadau a fy nghwestiynau yn fyr heddiw, Ysgrifennydd y Cabinet, bydd y Dirprwy Lywydd yn falch o wybod. Mae gennyf dri chwestiwn. Yn gyntaf, rydych chi a'ch rhagflaenydd, sydd yn y Siambr heddiw, wedi datgan ac ailddatgan dro ar ôl tro eich bod yn credu y dylai trethi Cymru fod yn gyson â’r rhai cyfatebol presennol yn Lloegr i gynorthwyo cyfnod pontio llyfn. Ni ddylai fod gwahaniaeth, oni bai ei fod yn gwbl angenrheidiol, er mwyn osgoi dryswch diangen. Ond fe wnaethoch awgrymu yn eich datganiad heddiw y byddwch yn gwyro oddi wrth drefniadau trethu presennol y dreth dirlenwi lle mae anghysondebau—rwy'n meddwl mai dyna y gwnaethoch eu galw—yn bodoli. Tybed a allech chi ymhelaethu ar yr anghysondebau hyn a beth fydd angen ei wneud i ymdrin â nhw.

Yn ail, soniasoch am y mater pwysig o osgoi talu treth. Bydd hon yn dreth newydd, i bob pwrpas, pan gaiff y dreth bresennol ei diffodd, fel y dywedwn. Pa mor hyderus ydych chi y bydd mesurau yn erbyn osgoi talu treth yn y dyfodol, pan fydd y dreth newydd ar waith, mor effeithlon a thrylwyr ag y maent wedi bod hyd yn hyn? Rwy’n meddwl, o’ch sylwadau cynharach, eich bod yn nodi, mewn gwirionedd, nad yw'r system bresennol wedi bod cystal ag y bu gyda rhai trethi eraill, felly rwy’n deall eich bod yn gweld hyn fel cyfle i wneud y system yn well.

Ac yn drydydd ac yn olaf, ac yn fwy cyffredinol, rydym ni fel Cynulliad, fel Llywodraeth Cymru, yn llunio hon, ail dreth Cymru, tra bod Awdurdod Cyllid Cymru yn dal i gael ei greu. Mae'n dal i fod ar ffurf embryonig; gwyddom y bydd y cadeirydd yn cael ei ddewis yn y dyfodol agos. Felly, mae llwyddiant y dreth hon ac, yn wir, disodli’r dreth stamp, yn gysylltiedig â llwyddiant yr awdurdod newydd. Sut yr ydych chi’n cynnwys y trethi newydd hyn, wrth iddynt gael eu datblygu, yn DNA Awdurdod Cyllid Cymru i wneud yn siŵr bod y trethi newydd ac, yn wir, yr Awdurdod Cyllid Cymru newydd, yn dechrau arni ar unwaith pan gaiff yr hen drethi eu diffodd, oherwydd bydd honno’n broses sydyn iawn? Hoffem iddo fod mor llyfn â phosibl, ond, un ffordd neu'r llall, yn 2018—rwy’n tybio am hanner nos; nid wyf yn siŵr faint o’r gloch yn union y bydd yn digwydd—caiff yr hen drethi hynny eu diffodd, ac mae arnom angen i'r trethi newydd fod mor ddibynadwy ac effeithlon ag y bo modd. Diolch.

Diolch i Nick Ramsay am y tri chwestiwn yna. Mae'n hollol iawn i dynnu sylw at bwysigrwydd Awdurdod Cyllid Cymru, a'n hangen i gynyddu ei allu’n gyflym nawr dros y misoedd nesaf. Gwn ei fod wedi dangos diddordeb brwd yn ein cynlluniau i hysbysebu am gadeirydd a bwrdd yr awdurdod cyllid, ac i wneud yn siŵr bod y sgiliau angenrheidiol ar gael iddo. Rwy'n teimlo ein bod wedi gwneud cychwyn cadarn o ran sicrhau bod gan yr awdurdod y pwerau sydd eu hangen arno i wneud rhai penodiadau cynnar ar yr ochr weithredol i ddarparu’r profiad sydd ei angen, ac rwy’n edrych ymlaen at weithio gyda'r pwyllgor, y Pwyllgor Cyllid, a fydd yn gwneud gwaith penodol mewn cysylltiad ag Awdurdod Cyllid Cymru—yr adran anweinidogol gyntaf y byddwn wedi ei chreu fel Llywodraeth Cymru—a bydd dyfodol yr awdurdod a’i addasrwydd ar gyfer y dasg sydd ganddo ar y gweill yn rhan o hynny.

A gaf i droi at y cwestiwn a ofynnodd yr Aelod ynglŷn â’r ffyrdd yr ydym wedi achub ar gyfle’r Bil hwn, gan barhau i fod mor agos ag y gallwn i'r trefniadau presennol am resymau dilyniant, i ddal i geisio gwella pethau? Felly, dyma un enghraifft yn unig ar gyfer y prynhawn yma. Mae'r dreth fel y mae’ hi ar hyn o bryd wedi bod yn agored i ymgyfreitha dros yr hyn a elwir yn brawf 'bwriad i daflu'. Felly, mae'r Bil yn troi ar ba un a yw rhywun sy’n mynd â gwastraff i safle tirlenwi yn mynd ag ef yno gyda'r bwriad o'i daflu ai peidio. Os mai dyna'r bwriad, rydych yn cael eich trethu, ond mae llawer o bobl sy’n mynd â gwastraff i safleoedd tirlenwi wedi dadlau, oherwydd bod gan y gwastraff hwnnw ddefnydd eilaidd—er enghraifft, gallai fod yn cynhyrchu methan, fel yn yr enghraifft a welodd Dawn Bowden a minnau ddoe, a bod y methan hwnnw’n cael ei ddefnyddio i gynhyrchu trydan—felly, nid yw’r defnydd yn cael ei daflu, gan fod ganddo ddefnydd eilaidd. Mae llawer iawn o ymgyfreitha wedi bod gerbron y llysoedd ynglŷn â’r agwedd honno. Rydym wedi achub ar y cyfle yn y Bil hwn i dynhau ac egluro cwmpas y dreth a’i gwneud yn glir mai’r prif ddiben, ac nid unrhyw agweddau eilaidd, a fydd yn benderfynodol cyn belled ag y mae’r bwriad hwnnw i daflu dan sylw. Treth dechnegol yw hon a bydd o ddiddordeb mawr i nifer cymharol fach o bobl, ond rydym wedi gallu manteisio ar grŵp rhanddeiliaid cryf iawn i’n helpu i’w llunio a dim ond un enghraifft yw honno o'r ffordd yr ydym yn bwriadu newid y gyfraith fel y mae ar hyn o bryd yn y Bil hwn i roi mwy o eglurder a phendantrwydd i weithredwyr a hefyd i'r dreth ei hun.

Rwy’n croesawu'n fawr y cynigion i ymdrin ag osgoi talu treth, oherwydd mae’n amlwg bod hynny’n un o'r pethau y bydd pobl yn ei wneud. Mae trigolion o gwmpas safle gwaredu Wedal Road yn sôn am weithredwyr masnachol sy’n rhoi deg punt i drigolion i waredu gwastraff masnachol er mwyn osgoi gorfod gwneud hynny eu hunain. Felly, mae'n debyg mai fy nghwestiwn am hynny yw: a fydd y trigolyn sy'n derbyn y deg punt—nad yw, felly, yn gorfod talu dim—a fydd yn gorfod talu’r dreth hon ar drafodiadau heb awdurdod, oherwydd mae’n amlwg yn gwybod beth mae’n ei wneud wrth dderbyn y gwastraff hwn?

Yn ail, mae gwahaniaeth enfawr rhwng nifer y digwyddiadau yr hysbyswyd amdanynt gan wahanol awdurdodau lleol a faint o arian y maen nhw’n ei wario ar geisio dod o hyd i dipwyr anghyfreithlon a byddai gennyf ddiddordeb mewn cael gwybod ychydig mwy am gymhelliant posibl i awdurdodau lleol i sicrhau eu bod yn ymdrin â thipwyr anghyfreithlon drwy allu gwneud cais am arian ychwanegol i, er enghraifft, addysgu contractwyr adeiladu nid yn unig i gael gwared ar eu gwastraff masnachol yn briodol, ond hefyd i leihau faint o wastraff a gynhyrchir ganddynt yn y diwydiant adeiladu yn y lle cyntaf. Mae pob math o ffyrdd y gellir gwneud hyn, drwy ddefnyddio'r holl ddeunyddiau sy'n cael eu cynhyrchu yn yr adeilad ar y safle, ac mae rhai’n llawer gwell am wneud hynny nag eraill. Hefyd, a fyddai arian ar gael i siarad ag adwerthwyr ynglŷn â sut i leihau pecynnu gormodol; rwy’n gwybod bod hynny’n rhywbeth y mae trigolion yn rheolaidd yn pryderu amdano—. Ond yn gyffredinol, yn amlwg, rwy’n meddwl—

Diolch. Rwy’n credu eich bod wedi cael tri chwestiwn. Diolch.

Diolch i Jenny Rathbone am y croeso y mae hi wedi’i roi i'r Bil. Mae’r pwynt am osgoi talu treth a wnaeth ar y dechrau yn un yr ydym wedi cyffwrdd arno nifer o weithiau y prynhawn yma. Mewn rhai ffyrdd, fel y mae'n ei ddweud, mae'n ddealladwy. Mae treth tir y dreth stamp yn eithaf anodd ei hosgoi oherwydd mae’r tŷ yno i bawb ei weld. Mae gwastraff yn llawer, llawer mwy agored i ymddygiad osgoi. Gallwn ddefnyddio amser y Cynulliad y prynhawn yma—ond ni wnaf, oherwydd rwy'n siŵr y bydd yn dod gerbron y Pwyllgor Cyllid—yn sôn am y ffordd y mae faint o ddŵr sydd yn cael ei ychwanegu at wastraff yn cael ei ddefnyddio fel ffordd o osgoi treth y dylid bod wedi ei thalu fel arall a sut yr ydym yn mynd i ddefnyddio’r Bil hwn i geisio rhoi sylw i hynny.

Nid yw’r pwyntiau a wnaethpwyd ynglŷn â phecynnu ac awdurdodau lleol, a bod yn onest, wir yn rhan o'r Bil hwn. O ran y pwynt a wnes yn gynharach wrth ymateb i'r gyfres gyntaf un o gwestiynau am bosibilrwydd o rannu cyllid lle mae Cyfoeth Naturiol Cymru yn cymryd camau gweithredu sy'n arwain at blismona gweithgaredd sydd ar hyn o bryd ddim yn cael ei blismona’n iawn, a lle mae hynny'n arwain at dalu treth, y dylent gael cyfran o hynny, wel, rwy’n meddwl y byddai awdurdodau lleol yn yr un berthynas.

A allai'r Gweinidog egluro sut y mae ailgylchu yn cael ei rannu o safleoedd tirlenwi a sut y mae canran y defnydd i’w ailgylchu’n cael ei gyfrifo? Mae'n berthnasol iawn i'r ffigurau cyffredinol.

Efallai wir, ddirprwy Lywydd, ond nid yw'n berthnasol i'r Bil. Nid oes gan y Bil ddim i'w ddweud am ddim un o'r materion hynny yn uniongyrchol.

A wnewch chi ildio, Weinidog?

Rydych wedi gofyn eich cwestiwn. Mae'n gwestiwn am ddatganiad, felly rwy’n credu bod angen i chi ysgrifennu at y Gweinidog. [Torri ar draws.] Efallai fod angen i chi ysgrifennu i gael eglurhad pellach. Andrew R.T. Davies.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Dau bwynt os caf, i chi, Weinidog. Y cyntaf yw eich bod wedi sôn, yn yr ymateb cynharach, am y ffaith fod y Bil yn rhagweld casglu—bod derbyniadau’r dreth gyfredol tua £40 miliwn, ac yn amlwg, mae adroddiadau’n dweud bod hon yn dreth sy'n lleihau, ac yn y pen draw, gallai fod mor isel â £27 miliwn ac yn disgyn. Felly, a ydych chi wedi edrych ar y ddeddfwriaeth fel ffordd o gynyddu cwmpas casglu, fel bod hynny’n un ffordd o feddalu’r golled incwm? Nid ydych yn sôn am symiau bach o arian yma, o’i gymharu â'r hyn sydd o fewn eich disgresiwn. Felly, byddai gennyf ddiddordeb mewn cael gwybod a fydd sylfaen ehangach i’r Bil fel ei fod yn cynnwys mwy o wastraff, ac felly’n dod â mwy o gyllid inni, neu os na fydd, sut y mae'r Llywodraeth yn mynd i ad-dalu’r diffyg hwnnw.

Yn ail, gwnaethoch y pwynt y byddai'r cyfrifoldeb ar—mai’r rhagdybiaeth yw bod y tirfeddiannwr yn ymwybodol o'r tipio sy’n digwydd. Yn aml iawn, wrth dipio symiau bach, gall hynny fod yn dipio anghyfreithlon, ar ran y dreth, ond hefyd ar ran y landlord yn ogystal, lle mae rhywun wedi agor giât a thaflu tri neu bedwar llwyth i mewn i'r cae—fersiwn mwy o dipio anghyfreithlon, os mynnwch chi. Felly, sut y mae'r Bil yn mynd i gynnwys y rhagdybiaeth honno gan hefyd amddiffyn landlord a allai ei ganfod ei hun yn y sefyllfa lle mae rhai contractwyr wedi torri’r cloeon, wedi gyrru i mewn ac wedi dympio pump, chwech neu saith llwyth, ond yn amlwg, y landlord sydd yn y pen draw yn gorfod talu'r dreth a chael ei lusgo gerbron y llysoedd?

Diolch i Andrew R.T. Davies am y ddau gwestiwn yna. Nid diben y Bil yw ymestyn cwmpas cynnwys, ac eithrio dympio gwastraff yn anghyfreithlon, a fydd nawr wedi’i ddwyn o fewn y dreth. Nid yw’r pwynt hwn wedi’i godi hyd yn hyn y prynhawn yma, ond gallai fod yn bwysig imi ddweud, wrth gwrs, bod y dreth hon wedi’i chynnwys yn y fframwaith cyllidol, felly, wrth i swm y dreth yr ydym yn ei chodi yng Nghymru ostwng, bydd yr addasiad grant bloc yn ystyried hynny, oherwydd bydd hon yn dreth sy’n gostwng ar yr ochr arall i’r ffin hefyd. Nid yw'n awtomatig yn wir, wrth i’r dreth fynd i lawr, y bydd y cyllid sydd ar gael i Gymru yn mynd i lawr yn ogystal. Bydd y fframwaith cyllidol a'r addasiad grant bloc yn effeithio ar bethau yn yr achos hwnnw.

Rwy'n awyddus iawn i ymateb i'w ail bwynt, oherwydd er y bydd dympio gwastraff yn anghyfreithlon yn cael ei gynnwys gan y dybiaeth wrthbrofadwy hon bod y rhai sy'n ymwneud ag ef yn gwybod beth maent yn ei wneud, rwy'n ymwybodol iawn o'r ffaith bod stwff wedi cael ei ollwng ar dir rhai tirfeddianwyr heb iddynt wybod dim am y peth ymlaen llaw, a bod hyn yn achosi cur pen iddynt hwythau hefyd. Felly, rydym wedi nodi, mewn dogfennau sy'n cyd-fynd â'r Bil, sut y gellir gwrthbrofi’r rhagdybiaeth honno. Rwy’n credu, pan gaiff ef gyfle yn nes ymlaen i edrych ar y manylion hynny, y bydd yn gweld bod y Bil yn amddiffyn yn ofalus iawn yn erbyn yr amgylchiadau a ddisgrifiodd ac na fyddai pobl yn canfod eu hunain yn agored i erlyniad pe byddai rhywbeth wedi digwydd yn gyfan gwbl y tu hwnt i’w gwybodaeth neu eu rheolaeth.

Diolch yn fawr iawn, Ysgrifennydd y Cabinet.