Nawr rydym yn symud ymlaen i eitem 4 ar y rhaglen, sef y cynnig cydsyniad deddfwriaethol ar Fil Cymru. Galwaf ar y Prif Weinidog i gynnig y cynnig—Carwyn Jones.

Cynnig NDM6203 Carwyn Jones

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru, yn unol â Rheol Sefydlog 29.6, yn cytuno y dylai darpariaethau ym Mil Cymru, i'r graddau eu bod yn dod o dan gymhwysedd deddfwriaethol Cynulliad Cenedlaethol Cymru, neu yn ei addasu, barhau i gael eu hystyried gan Senedd y DU.

Cynigiwyd y cynnig.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. A gaf i symud, felly, y cynnig hwn i ganiatáu i’r Cynulliad roi ei ganiatâd i San Steffan, felly, i symud ymlaen gyda Mesur Cymru?

Mae rhai ohonom ni wedi bod yma ers 1999, a chithau, wrth gwrs, yn un ohonyn nhw, Ddirprwy Lywydd, ac yn cofio’r diwrnodau hynny lle roeddem ni mewn siambr a oedd yn gwtsh o Siambr—Siambr fach iawn—lle'r oedd yn rhywbeth gweddol aml i weld y camerâu yn cael eu troi bant o achos y ffaith bod rhywun wedi neidio’r wal rhwng y cyhoedd a’r Aelodau ac yn rhedeg yn wyllt drwy’r Siambr, er ymdrechion y cyn Lywydd i’w rheoli nhw. Ac, wrth gwrs, y pryd hynny, roeddem ni’n dadlau pethau fel Gorchmynion ynglŷn â thato a oedd yn dod mewn, yn cael eu mewnfudo, o’r Aifft. Roeddem ni’n delio, ar lawr y Siambr, gyda Gorchmynion yn delio gyda maint penfreision a phob math o bysgod.

Felly, mae pethau wedi newid. Erbyn hyn, mae yna ryddid gyda ni i greu deddfwriaeth yn y rhannau o bolisi lle mae gyda ni’r hawl i wneud hynny. Allem ni ddim feddwl fel roedd pethau ar un adeg, lle nad oedd gobaith gyda ni i greu deddfwriaeth, er bod yna gyfrifoldeb gyda ni ynglŷn ag iechyd, addysg ac yn y blaen. Yn 2011, fe wnaeth pobl Cymru roi caniatâd clir iawn i ni i symud ymlaen i’r cam nesaf o ddatganoli ar y pryd hynny. Felly, rydym ni yn edrych unwaith eto nawr ar y cam nesaf.

Daeth y Llywydd i’r Gadair.

When the UK Government first looked at a Wales Bill, the Secretary of State at the time approached the issue on the basis that he asked Whitehall departments what they thought should be devolved. Sure enough, we had the initial Bill that was based very largely on ignoring the 2011 referendum results and trying to ensure that the law in Wales diverged almost not at all from the law in England. It was a remarkable Bill because of the fact that literally nobody that I’m aware of actually supported it anywhere in this Chamber or outside.

So, we find ourselves looking now at the current Bill. I am not going to pretend to this Chamber that this Bill is everything that we would want. The Bill that I believe was a far superior Bill, a far clearer Bill, and a Bill that reflected the views of the people of Wales, was the draft Bill produced by this Government. What we have instead is a Bill that is unsatisfactory in many areas but does move ahead in others—but a Bill that has required a great deal of consideration by the Welsh Labour group here in terms of whether we would support it or not.

It was a long, detailed and finely balanced debate. We decided to look at the Bill as a package. Yes, there are some areas that are unsatisfactory, and there are areas that are yet to be addressed that will need to be addressed in the future. But, on balance, we took the decision to support the LCM this afternoon, although that decision hasn’t been easy.

It is important, Llywydd, that the people of Wales have a final say over the future of this institution and what it does, that it is enshrined in the constitution of the UK, and it’s the people of Wales who decide how this institution works, decide how many Members it has, and for them to decide what the electoral system of this institution is.

It’s also important that the Sewel convention, which, in Scotland, is enshrined in statute, also happens here in Wales. This is not an obscure constitutional point; it has resonance particularly on the Brexit debate. It is possible, for example, that the Supreme Court might say, ‘Well, actually, the Scottish Parliament has to give its consent to the article 50 process, because it has a Sewel convention enshrined in law. Wales doesn’t, so the National Assembly isn’t in the same situation’. We need to make sure that our constitutional position is identical to Scotland and Northern Ireland in advance of the next, probably, 10 years of debate that we will have over Brexit. So, ensuring that that constitutional ground is steady beneath our feet is important.

I welcome the movements made by the UK Government on energy, on transport, and on water, and in other areas they have moved forward. I welcome the fact that most of the ports will be devolved, apart from Milford Haven, for reasons that I expounded earlier on. And there are areas that will need to be revisited in the future. There are concerns about the limited scope of our powers and the impact of the restrictions in the new model. The weight of these concerns depends on an assessment of risk in relation to the ‘relates to’ test and the necessity test, and how far the Assembly’s future legislative ambitions are likely to hit against the limitations of these tests.

The UK Government will claim that this Bill provides greater certainty, but it would undermine that certainty if, within a few months or years, we find ourselves back in front of the Supreme Court asking the Supreme Court to take a decision as to where the boundary lies in terms of devolved powers.

There are positive aspects, including a clear devolution boundary in respect of devolved public authorities and explicit freedom to legislate on the private and criminal law. Minister of the Crown consents, whilst significantly reduced from the unacceptability of the draft Bill, still represent new constraints on the current settlement, although limited progress has been made on reducing the number of reservations: 217 in the draft Bill to 193 now—and some of those are pretty superficial. There are still areas where we didn’t see movement that we would have liked: the sale and supply of alcohol. There is no coherent reason put forward as to why the supply and sale of alcohol should be devolved in Scotland and Northern Ireland but not in Wales. No coherent argument has been put forward supporting that other than, ‘This the way it’s always been, tough luck.’ And that is not the way to address things in the future.

We know about the issue of the employment and industrial relations competence that we have at the moment. We saw what happened to that in the House of Lords last week: a draw in terms of the vote. It is not something that we welcome—to see what appears to be a restriction on competence. It may have been created by accident by the Supreme Court but is, nevertheless, something that we have had. And it’s not possible to conclude that the reserved-powers model—welcome though it is in theory—is fit for purpose in the long term, and one of the main reasons for this is justice and the jurisdiction.

There is no other country that I know of where two legislatures exist in the same jurisdiction. It’s unheard of anywhere else and it has an important practical effect. It is possible in the future that somebody might be arrested in Cardiff for something that is not an offence in Wales. It is possible that somebody might serve a sentence of imprisonment in a prison in England for something that isn’t an offence in England. That to me makes no sense at all as far as the future is concerned. It also confuses the public and the professions. We’re already having instances communicated to me by the Lord Chief Justice of lawyers turning up in Welsh courts and arguing the wrong law, because they assume the law is the same in both England and Wales. Simon Thomas, a few months ago, made reference to a constituent that he had spoken to. The constituent had brought legislation—an Act of Parliament—in front of him, which said that the Act of Parliament applied to England and Wales. But, of course, it only applied to England. The confusion that caused in the mind of a constituent—this is a very, very complicated way of dealing with something that is, in fact, very simple. But, of course, this complication is something that the UK Government have chosen to do.

The failure by the UK Government to engage with the fundamental questions of justice and the jurisdiction means that the Bill can’t be a sustainable, long-term settlement. The future of justice in Wales with the growing body of devolved Welsh law providing a distinct Welsh legal jurisdiction is too important to be ignored. That’s why we argued throughout the passage of the Bill that we need a commission to consider and report on the arrangements that need to be put in place to ensure we have a justice system in Wales that is fit for purpose and, of course, fit for the new devolution settlement. As the UK Government has been unwilling to take on that task, we will do so. The Welsh Government will make more announcements about this over the coming months.

That, however, is an argument for another day. Of more immediate concern to the public are these: the fiscal framework—I pay great tribute to the Cabinet Secretary for Finance and Local Government for the work that he has put in in producing a fiscal framework that is, at worse, neutral and at best, we assess, slightly positive. But it was hugely important that, before we saw any substantial devolution of income tax, we ensured that Wales was not worse off as a result. He has secured that, and that is something that gives us great confidence as far as the future is concerned. And, of course, there are the implications of Brexit. We’re still not on an equal footing with the rest of the UK nations. There is still a real continued risk of visits to the Supreme Court and I strongly believe this will be the case until the issue of the jurisdiction is resolved.

Hoffwn gael ychydig o eglurder am fater Brexit, oherwydd rwy’n credu eich bod newydd awgrymu nad ydym yn yr un sefyllfa â’r gwledydd eraill yn y Deyrnas Unedig. A oes gan y Bil unrhyw ddarpariaeth o gwbl a fyddai’n diogelu unrhyw ymdrechion pellach gan Lywodraeth y DU i gymryd pwerau yn ôl o ganlyniad i Brexit, er enghraifft?

Mae mater Brexit yr un fath â mater Sewel i mi. Dywedodd y Prif Weinidog ei hun heddiw na chaiff unrhyw bwerau eu tynnu’n ôl, ac mae'n rhaid imi ei chredu, ond os yw wedi’i ymgorffori yn y gyfraith bod gofyniad o ganiatâd gan senedd neu gynulliad datganoledig, yn amlwg mae mwy o bwysau i hynny nag i gonfensiwn yn unig. Felly, mae’n bwysig ymgorffori hynny yn y gyfraith, nid yn unig o ran trafodaethau Brexit, ond o ran trafodaethau am nifer o faterion yn y dyfodol lle na fydd Llywodraeth y DU yn gallu dweud, 'Wrth gwrs, yn yr Alban mae'n gyfraith, ond yng Nghymru, nid yw, felly nid oes rhaid inni dalu’r un sylw i Gymru ag i’r Alban.' Mae hynny'n bwysig, nid dim ond o ran cyflwyniad, ond o ran y gyfraith hefyd. Felly, bydd gennym fodel cadw pwerau amherffaith, ond ar y cyfan rwy’n credu mai’r peth gorau i Gymru, wrth inni geisio ymdrin â mater Brexit, yw ein bod yn cymryd yr hyn sydd ar gynnig heddiw, ac yn ei weld fel cam arall ar daith hir datganoli. Cofiwch lle’r oeddem ni yn 1999 a sut y gwnaethom berswadio pobl Cymru i symud o gefnogaeth anfoddog i egwyddor datganoli yn 1999, i gefnogaeth lethol i bwerau sylfaenol yn 2011, a deallwch fod hwn yn Fil a fydd yn symud Cymru ymlaen fel pecyn. Mae angen gwella rhai meysydd, ac mae angen newid rhai meysydd. Pam y dylai fod yn wir bod yn rhaid i bobl yng Nghymru dalu treth teithwyr awyr ond nid pobl yn yr Alban? Nid yw hynny'n gwneud unrhyw synnwyr rhesymegol o gwbl.

Rwy'n ddiolchgar. Tair awr yn ôl, dywedodd y Prif Weinidog na fydd unrhyw benderfyniadau a wneir ar hyn o bryd gan weinyddiaethau datganoledig yn cael eu cymryd oddi arnynt. A yw hynny’n rhoi unrhyw ffydd i'r Prif Weinidog, ynteu a yw'n awgrymu y gallai meysydd sydd wedi'u datganoli ond yr ymdrinnir â hwy ar hyn o bryd gan yr UE efallai mewn gwirionedd symud i San Steffan?

Os edrychwch chi ar amaethyddiaeth, ni sy’n gwneud y penderfyniadau am amaethyddiaeth. Os edrychwch chi ar bysgodfeydd, ni sy’n gwneud penderfyniadau am bysgodfeydd. Nid oes unrhyw gwestiwn o ryw fath o bolisi amaethyddol i’r DU gyfan nad yw wedi’i ddatganoli, ar sail yr hyn a ddywedodd y Prif Weinidog. Mae hynny'n eithaf clir imi. Y pwynt yr wyf wedi'i wneud lawer, lawer gwaith yw ei bod yn hynod bwysig, pan ein bod angen fframweithiau cyffredin ledled y DU—ac mae dadleuon o blaid y fframweithiau cyffredin hynny mewn rhai meysydd—bod hynny’n digwydd drwy gytundeb, nid yn cael ei osod gan Whitehall. Nid yw pobl Cymru wedi pleidleisio i gyfnewid biwrocratiaid Brwsel am fiwrocratiaid Whitehall, ac mae arnom angen mecanwaith priodol yn y DU i gael cytundeb ar faterion cyffredin, yn hytrach na'i fod yn ymddangos bod hynny’n cael ei orfodi arnom.

Ar y sail honno, felly, rwy’n argymell, fel y gallech ei ddisgwyl, bod y Cynulliad yn pleidleisio heddiw o blaid y cynnig cydsyniad deddfwriaethol hwn, ond ei fod yn gwneud hynny gan nodi amheuon cryf, ei fod yn gwneud hynny â rhywfaint o amharodrwydd, a’i fod yn gwneud hynny gan wybod bod hwn yn gam arall ar daith datganoli yng Nghymru, ond gan ddeall y bydd mwy o gamau i ddod yn y dyfodol. Diolch.

Galwaf ar Gadeirydd y Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol—Huw Irranca-Davies.

Diolch, Lywydd. A gaf i ddiolch i'r Prif Weinidog am nodi ei grynodeb o'r sefyllfa yr ydym ynddi ac am ei argymhelliad ein bod yn cefnogi’r cynnig cydsyniad deddfwriaethol hwn heddiw? Gadewch imi ddechrau â rhai materion syml o broses. Cyflwynodd Llywodraeth Cymru y memorandwm cydsyniad deddfwriaethol cychwynnol ynglŷn â Bil Cymru ar 21 Tachwedd 2016. Cyfeiriodd y Pwyllgor Busnes ef atom ni, a chyflwynwyd adroddiad gennym am y cynnig cydsyniad deddfwriaethol hwn ar 13 Rhagfyr 2016. Fe’i gwnaethom yn glir bryd hynny y byddai'n annhebygol y byddem yn gallu ystyried cynnig cydsyniad deddfwriaethol atodol hwyr yn briodol tra bod y Bil yn dal i fod ar y gweill yn Senedd y DU, ac nid oedd y fframwaith cyllidol cysylltiedig yr ydym wedi ei drafod heddiw wedi ei ddatrys bryd hynny ychwaith. Er bod yr olaf yn wir wedi ei ddatrys, a byddaf yn dychwelyd at hynny, mae’r amserlen fer wedi golygu ein bod wir wedi methu fel pwyllgor ag ystyried yn llawn y memoranda cydsyniad atodol neu ddiwygiedig a osodwyd gan Lywodraeth Cymru ar 10 a 13 Ionawr.

Fodd bynnag, mae'n werth atgoffa'r Aelodau o'n hymateb i'r cynnig cydsyniad deddfwriaethol cychwynnol hwnnw, a hefyd o ganfyddiadau ein hadroddiad am Fil Cymru a gyhoeddwyd ym mis Hydref 2016. Yn yr olaf, roeddem yn mynegi pryder bod y lle y mae’r Bil yn ei ddarparu i alluogi'r Cynulliad Cenedlaethol i ddeddfu yn anodd ei nodi’n glir, ac y gallai fod yn fwy cyfyngol nag y mae ar hyn o bryd. Nodwyd gennym y modd cymhleth y mae cymhwysedd deddfwriaethol y Cynulliad Cenedlaethol wedi’i fynegi, gan gynnwys nifer a maint y materion a gedwir yn ôl a’r cyfyngiadau. Gwnaethom argymell newidiadau posibl i wella'r Bil yn seiliedig ar rai o'r rheini a awgrymwyd gan y Llywydd a'r Prif Weinidog, neu a ddatblygwyd gan y pwyllgor ei hun. Roedd ein hadroddiad cydsyniad memorandwm deddfwriaethol dilynol yn cydnabod, er bod newidiadau cadarnhaol wedi eu gwneud i'r Bil, a bod diwygiadau pellach wedi’u trefnu ar ôl yr adeg honno ar gyfer y Cyfnod Adrodd, nad oeddent yn newid y problemau sylfaenol gyda'r Bil. Gwnaethom nodi bod y problemau hyn yn debygol o achosi anawsterau i allu'r Cynulliad Cenedlaethol i wneud cyfraith resymegol, hygyrch ar gyfer dinasyddion Cymru, ac ailddatgan ein barn bod Bil Cymru yn parhau i fod yn gymhleth ac yn anhreiddiadwy ac na fyddai'n cyflawni’r setliad parhaol, cydnerth hwnnw y mae pawb yn dymuno ei weld.

Felly, er nad yw’r pwyllgor wedi gallu ystyried y cynnig cydsyniad deddfwriaethol diweddaraf yn llawn, rwy’n amau ​​y byddai’r rhan fwyaf yn cytuno bod ein pryderon cyfansoddiadol a deddfwriaethol mwyaf sylweddol yn parhau. Felly, nawr rwy’n mynd i fentro gwneud sylwadau yn bersonol am sylwedd newidiadau diweddar, a gwahodd Aelodau eraill i wneud yr un fath yn y ddadl hon a phleidleisio heddiw. Mae hon yn awr arwyddocaol ym mhroses datganoli, pa bynnag benderfyniad a wnawn heddiw. Nid yw’n ddiwedd y daith, fel y dywedodd y Prif Weinidog—nid o bell ffordd—ond mae'n garreg filltir bwysig, ac mae'n cael ei wneud yn fwy arwyddocaol gan y cyfnod ansicr yr ydym yn byw ynddo. Gyda chefndir Brexit, y newidiadau i wleidyddiaeth ac economeg ryngwladol a domestig a'r angen dybryd i sicrhau bod ein gwleidyddiaeth yma yn berthnasol i'r bobl yr ydym yn eu cynrychioli, dylem wneud ein penderfyniad, fel Senedd etholedig, gyda phwysau hynny arnom.

Bydd rhai, yn ddiau, yn dadlau bod hwn yn Fil bach tila; y dylai hyn fod yn alwad seiren o rwystro uchelgeisiau datganoli ac yn alwad i'r gad. Nawr, bydd eraill, efallai rhai yn ystafelloedd Tŷ Gwydyr â’u carpedi dwfn, dim llai, yn dadlau bod hyn yn fuddugoliaeth. Y gwir, yn fy marn i, yw nad yw hwn yn achos i ddathlu nac yn achos i’n taflu ein hunain oddi ar Bulpud y Diafol ar fynydd Bwlch. Mae arnom angen asesiad sobr. Mae'n wir, yn ddi-os, bod hwn, ar adegau, wedi ymddangos fel Bil bach dihyder; mae wedi bod yn swil o'i gysgod ei hun. Mae wedi ceisio mor galed i fod yn ddidramgwydd, a phlesio pawb, nes ei fod, drwy wneud hynny, wedi achosi i lawer o bobl gael eu tramgwyddo gan ei union ddiffyg hyder. Mae’n rhaid bod y rheini a ddaeth ag ef i mewn i'r byd, yn wan ac yn gwegian, wedi eu syfrdanu o weld eu hepil yn cael ei ddifrïo mor greulon ar bob cyfle.

Eto i gyd, mae hanes hir datganoli wedi bod yn llawn pryderon ac mae wedi bod yn anodd sicrhau cynnydd. Mae llygad wedi bod ar y prif bleidiau gwleidyddol bob amser a beth y byddent yn cytuno ag ef ar unrhyw adeg benodol, wrth i ddatganoli gael ei roi ar waith; llygad ar Seneddau a Llywodraethau San Steffan a Chymru ar yr adeg benodol honno; a bob amser, bob amser, bob amser dealltwriaeth frwd o farn pobl Cymru am y mater hwn. Nid yw erioed wedi bod yn wirioneddol ddoeth rhuthro o flaen y bobl a gynrychiolwn heb eu perswadio ein bod ar y trywydd cywir.

Pe byddwn am fod yn hollol deg—ac rwy’n ystyried fy mod fel arfer—mae’n debyg mai dyma y mae'r ddau Ysgrifennydd Gwladol Cymru wedi ceisio ei wneud gyda'r Bil Cymru hwn: maent wedi ceisio triongli a thrin a chyflwyno creadur o gyfaddawd. Oedd, roedd cyfaddawd yn anochel, ond mae'n well ac yn fwy tebygol o gael consensws os yw’n seiliedig ar gytundeb cynnar hanfodol ar bethau sylfaenol y cytunwyd arnynt rhwng Llywodraeth y DU a’r Llywodraethau datganoledig a rhwng Senedd y DU a'r Seneddau datganoledig. Mae hynny’n llawer mwy tebygol o fod yn gydnerth. Roedd y cytundeb hwn yn canolbwyntio gormod ar Whitehall; rhy ychydig ar Gymru. Ac, ar y pwynt hwnnw, rwy’n tynnu sylw at yr ymchwiliad yr ydym wedi ei lansio: 'Llais cryfach i Gymru: ymgysylltu â San Steffan a'r sefydliadau datganoledig'.

Gadewch inni beidio ag esgus bod hwn wedi deillio o unrhyw gytundeb Dydd Gŵyl Dewi. Nid oedd cytundeb â Llywodraeth Cymru, fel yr ydym wedi ei glywed, a wnaeth, mewn gwirionedd, wrthweithio Bil Cymru â’i gynnig clir, syml, beiddgar ei hun o Fil Cymru fel esiampl o setliad clir, parhaol a chydnerth. Ond wedi dweud hynny, mae'n rhaid inni ganmol gwaith Senedd y DU yn llwyr, ac yn enwedig y rheini, gan gynnwys cydweithwyr yma, a fu’n gweithio shifftiau dwbl, a fu’n llafurio yn yr ail Siambr yn y fan yna, yn enwedig y Farwnes Morgan, neu Eluned, fel yr ydym ni’n ei hadnabod. Mae cynnydd wedi’i wneud; nid yw wedi gweddnewid y Bil hwn i fod y Bil y dadleuodd y Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol o’i blaid, nid dyma’r Bil yr oedd Llywodraeth Cymru, yn ddelfrydol, yn awyddus i’w gael, nac, rwy’n amau, yr un yr oedd ar y Llywydd na'r mwyafrif o'r Aelodau yma heddiw ei eisiau, ond mae gwelliannau wedi’u gwneud.

Hefyd, mae'r cyd-destun wedi newid: pwerau newydd i'r Cynulliad a Gweinidogion Cymru, gan gynnwys pwerau dros etholiadau a'r system etholiadol; hunanlywodraethu; cydsynio â phrosiectau ynni hyd at 350 MW; pysgodfeydd a chychod pysgota; mwy o bwerau dros ddŵr; tribiwnlysoedd yng Nghymru; ymgorffori confensiwn Sewel yng Nghymru; ac ymgorffori natur barhaol y Cynulliad yn ein cyfansoddiad. Er bod Llywodraeth y DU wedi methu â chydochri’r pwerau gweithredol yr oedd arnom eu heisiau, mae gennym yr addewid o drosglwyddo swyddogaethau, a drwy hynny bwerau, ar etholiadau, trafnidiaeth, tâl ac amodau athrawon a materion eraill. Rydym yn dal i fod ymhell yn brin o ofynion Llywodraeth Cymru a Silk o ran cyfiawnder, porthladdoedd ymddiriedolaeth, darlledu, rheilffyrdd, pwerau argyfwng, ymddygiad gwrthgymdeithasol a llawer mwy. Eto i gyd, nid yw'n hawdd diystyru’r pwerau newydd sydd ar gael.

Mae nifer y materion a gadwyd yn ôl yn dal i fod yn rhy fawr, ac mae’r gostyngiad o 217 i 193—llawer o hynny drwy gael gwared ar ailadrodd yn hytrach na newidiadau sylweddol—yn bitw, ond mae'n rhaid inni gydnabod bod cwmpas rhai o'r materion hyn wedi’i gulhau a bod eithriadau wedi’u hychwanegu at rai. Fel y cyfryw, gan gydnabod y cynnydd y gweithiwyd yn galed i’w sicrhau, nid yw pryderon gwreiddiol y pwyllgor bod nifer y materion a gadwyd yn ôl a'r prawf 'ymwneud â' yn peryglu manteision symud i fodel cadw pwerau—er gwaethaf sicrwydd gweinidogol a roddwyd ar y cofnod yn Nhŷ’r Arglwyddi yn ddiweddar, a materion sylfaenol eraill—wedi eu tawelu yn y pen draw.

Fel y clywsom gan y Prif Weinidog, hefyd, ar gyfiawnder ac awdurdodaeth, ni ildiwyd unrhyw dir. Felly, mae hyn, wedi’i gydbwyso yn erbyn y cynnydd, i gyd yn golygu ei bod yn anodd penderfynu ar ba un a ddylid cefnogi hyn ai peidio. Ond yna rydym yn ychwanegu’r ffactorau ychwanegol: y fframwaith cyllidol a drafodwyd yn gelfydd iawn gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid a Llywodraeth Leol, ac sy'n ymddangos, mewn gwirionedd, i fod yn amodol ar basio'r cynnig cydsyniad deddfwriaethol hwn, a'r bygythiad o fod yn agored, drwy'r model rhoi pwerau presennol ac absenoldeb ymgorffori confensiwn Sewel ar hyn o bryd, i Brexit a materion eraill lle gallai pwerau lithro oddi wrth Gymru neu gael eu rhwygo i ffwrdd. Felly, ar y cyfan, byddwn yn dadlau bod yn rhaid inni ddal manteision y Bil hwn yn awr, tra ei fod ger ein bron a gan wybod nad dyma’r bennod olaf o bell ffordd.

Mae'r setliad datganoli yn newid yn y Deyrnas Unedig, nid dim ond yma yng Nghymru, ond yn yr Alban, wrth gwrs, ac yn Lloegr. Mae hyn yn seiliedig ar ofynion cynyddol gan wledydd a rhanbarthau'r DU am ddatganoli pŵer a mwy o ymreolaeth leol o fewn economi wleidyddol ailddosbarthol yn y DU. Ar adeg dyngedfennol arall mewn datganoli, gallem anfon y Bil hwn i’w heglu hi’n ôl i San Steffan â’i gynffon rhwng ei goesau. Ond pe byddem yn gwneud hynny, mae'n bosibl na fyddem yn gweld Bil Cymru arall yn y pum mlynedd nesaf, efallai 10, neu hyd yn oed hirach na hynny. Pe byddem yn gwneud hynny, byddem yn troi ein cefnau ar lawer o bethau. Mae pobl ddoethach na fi wedi awgrymu na fydd y Bil hwn yn rhoi’r setliad cydnerth, unwaith mewn cenhedlaeth a addawyd gan Ysgrifenyddion Gwladol Cymru, a bod y cymhlethdod a’r amodoldeb sydd ynddo yn golygu y byddwn o bosibl yn ildio rhywfaint o dir. Ond nid oes unrhyw amheuaeth y byddwn yn sefyll ar dir mwy cadarn a mwy sicr o ganlyniad i symud at Fil cadw pwerau. Mae'n ein rhoi ni mewn sefyllfa dda wrth inni wynebu cyfnod pontio at Brexit a ffactorau sioc allanol eraill. Mae hynny, a'r fframwaith cyllidol ochr yn ochr ag ef, yn ddigon i ddweud y dylem gymryd yr enillion yn y Bil hwn, cefnogi'r cynnig cydsyniad deddfwriaethol gan wybod yn iawn y bydd yn rhaid inni ddychwelyd at hyn, gan nad yw’n setliad parhaol, cydnerth. Nid dyma’r gyfraith resymegol, hygyrch y mae pobl Cymru yn dymuno ei chael. Ond byddaf yn cefnogi'r cynnig cydsyniad deddfwriaethol hwn heddiw oherwydd, ar y cyfan, rwy’n credu bod hynny er budd y Senedd hon ac er budd pobl Cymru.

Mae cynnig cydsyniad deddfwriaethol heddiw yn cynrychioli'r cam diweddaraf ar daith ddatganoli astrus a chymhleth Cymru. Mae Plaid Cymru yn derbyn bod Bil Cymru yn rhoi ag un llaw ond yn cymryd i ffwrdd â’r llall. Rydym ni o'r farn bod union sail y Bil hwn yn ddiffygiol. Mae'n rhoi un cam ymlaen inni gan gyfyngu ar ein gallu i ddeddfu, sy’n gam sylweddol tuag at yn ôl yn ein barn ni. Rwy’n cydnabod y ffaith bod y mwyafrif o Aelodau'r Cynulliad yn cefnogi’r cynnig cydsyniad deddfwriaethol hwn yn ddidwyll, ac nid wyf i yma heddiw i feirniadu unrhyw un sy'n pleidleisio o’i blaid. Yn amlwg, San Steffan a Whitehall sydd ar fai am y diffygion yn y Bil hwn. Rydym yn croesawu’r agweddau hynny ar y Bil sy'n ein galluogi, yn y dyfodol, i ddatganoli treth incwm, rheoli ein hetholiadau ein hunain a'r darpariaethau sy’n ymwneud ag ynni a ffracio. Ond heb unrhyw amheuaeth, hoffem ni ym Mhlaid Cymru fynd yn llawer, llawer ymhellach na'r hyn sydd ar gael yma.

Hoffwn hefyd nodi bod ein rhesymau dros bleidleisio yn erbyn y cynnig cydsyniad deddfwriaethol hwn yn gwbl groes i resymau'r bobl eraill yn y Siambr hon sy’n pleidleisio yn erbyn, y rheini nad ydynt eisiau i Gymru gael unrhyw bwerau ychwanegol o gwbl. Ni ddaeth Plaid Cymru at y broses o lunio’r Bil Cymru hwn gyda'r bwriad o wrthod beth bynnag a gâi ei ​​gynnig. Rydym bob amser wedi bod yn barod i gefnogi cynnydd cynyddrannol tuag at Gymru fwy democrataidd a hunanlywodraethol. Ond mae’r Bil hwn wedi bod yn wers mewn sut i beidio ag ysgrifennu cyfansoddiad.

Fel arweinydd Plaid Cymru, rwyf wedi bod yn cymryd rhan yn y broses o ddatblygu’r Bil hwn o'r cychwyn. Cymerais ran yn ddidwyll yn y broses Gŵyl Dewi, fel y gwnaeth fy Aelodau Seneddol. Roeddem yn awyddus i'r broses ddiweddu â Bil Cymru a allai ennyn cefnogaeth eang, rhoi terfyn ar ddryswch, ac roeddem eisiau iddo adeiladu ar ganlyniad refferendwm 2011. Ond roedd y broses yn fethiant. Mae wedi arwain at y darn mwyaf is-safonol o ddeddfwriaeth ers dyfodiad datganoli. Roedd yn broses a oedd yn amharchus i Gymru ac i ganlyniad refferendwm 2011; mae’r Bil hwn nawr yn tanseilio’r canlyniad hwnnw. Ni chawsom drafodaeth agored am ymreolaeth a democratiaeth, ond feto llinell wrth linell gan adrannau Whitehall. Roedd yn ddull nodweddion cyffredin.

Dywedwyd wrthym y byddai model cadw pwerau yn cael ei ddarparu, ac mae hyn wedi bod yn un o ofynion allweddol Plaid Cymru ers blynyddoedd lawer, ac eto daeth i’r amlwg yn gyflym y byddai'r rhestr o bwerau a gadwyd yn ôl yn cynnwys mwy na 200 o faterion a gadwyd yn ôl, ac y gallai unrhyw beth sy'n ymwneud â'r rhestr honno fod yn waharddedig i’r Cynulliad hwn yn y dyfodol. O'i gymharu â'r model rhoi pwerau, mae hynny’n gyfystyr â lleihau ein pwerau, ac yn ein barn ni byddai felly'n gyfystyr â throi’n ôl ar ganlyniad refferendwm 2011.

Mae gwleidyddiaeth hyn yn eglur imi. Ar ôl ei methiant yn y Goruchaf Lys ar y Bil cyflogau amaethyddol, roedd Llywodraeth y DU yn awyddus i ailfodelu cyfansoddiad Cymru i osgoi methiannau pellach. A wyf yn bod yn sgeptig i awgrymu bod yr elfennau da a chadarnhaol yn y Bil hwn yno i gynyddu'r siawns yr aiff y mesur amddiffynnol hwn drwodd? Nid wyf yn meddwl fy mod.

Nid yw'r wleidyddiaeth y tu ôl i’r Bil hwn yn ymwneud â haelioni na thegwch na beth sy'n iawn neu’n synhwyrol, ac mae’r ymagwedd anonest hon ar ran Llywodraeth y DU wedi achosi penbleth. Bydd y cynnig cydsyniad deddfwriaethol yn pasio, ond rwy’n awyddus bod y rhai hynny ohonom sydd yn awyddus i amddiffyn sefyllfa ddeddfwriaethol Cymru yn gallu symud yn gyflym yn awr ag unrhyw Filiau y gellid eu rhoi ar waith cyn i'r model cadw pwerau newydd gychwyn. A byddai Plaid Cymru yn fodlon cefnogi unrhyw gamau o’r fath, ac rydym yn edrych ymlaen at weld sut y bydd Llywodraeth Cymru yn cyflwyno deddfwriaeth yn y cyfnod pwysig sydd o'n blaenau.

Mae gwaith craffu rhagorol wedi ei wneud, yma ac yn San Steffan, ac rwy’n cymeradwyo gwaith aelodau'r Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol yn arbennig, yn ogystal â'r rhai hynny sydd wedi craffu ar y Bil yn y ddwy siambr fel San Steffan. Canfu aelodau'r pwyllgor y byddai'r Bil yn cynyddu biwrocratiaeth a chymhlethdod, ac y byddai addewid o setliad datganoli mwy atebol a chlir mewn gwirionedd yn arwain at gyflwyno ansicrwydd newydd i mewn i'r system. Cefais hefyd fy nharo gan eiriau'r Arglwydd Elystan-Morgan, pan ddisgrifiodd y Bil fel un imperialaidd ac atchweliadol, ac fel un sy’n annheilwng o bobl Cymru.

Mae Plaid Cymru wedi gwneud pob ymdrech bosibl i wella’r Bil hwn drwy gyflwyno gwelliannau yn y ddwy siambr yn San Steffan. Pan fu'n bosibl, buom yn cydweithio â phleidiau eraill ar y gwelliannau hynny, ond mae'n ffaith anffodus nad oedd y cymorth hwnnw bob amser ar gael gan ASau Llafur, hyd yn oed pan oeddem yn hybu safbwynt a oedd yn bolisi Llafur. Ond roedd yna rai gwelliannau a gafodd eu cefnogi gan y ddwy blaid.

Drwy gydol y broses seneddol, gellid bod wedi ennill ein cefnogaeth. Gellid bod wedi symud ar gomisiwn cyfiawnder statudol, er enghraifft, gellid bod wedi symud ar dreth teithwyr awyr, addawyd cynnydd ar ddŵr ac ar leihau’n sylweddol cyfanswm nifer y materion a gadwyd yn ôl. Ond yn y diwedd, nid oedd Llywodraeth y DU yn fodlon symud ar gyfiawnder, nac ar y pwyntiau eraill hynny, ac nid oeddem yn gallu gwella’r Bil yn ddigonol iddo ennill ein cefnogaeth.

O ran y fframwaith cyllidol a chael gwared ar yr angen am refferendwm treth incwm, rydym ni ym Mhlaid Cymru o blaid yr hyn a drafodwyd. Pan ddaw’r cyfle i sbarduno datganoli’r pwerau treth incwm hynny, bydd Plaid Cymru yn cynnig ein cefnogaeth. Ond nid oedd yn rhaid i Lywodraeth y DU glymu'r fframwaith cyllidol â Bil a fyddai'n cyfyngu ar ein gallu i wneud deddfau. Ni ddylai cyllid cyhoeddus Cymru fod yn amodol ar dderbyn fframwaith deddfwriaethol gwaeth. Byddem hefyd yn croesawu rheolaeth gyffredinol dros ein trefniadau etholiadol ac ar faint y Cynulliad, a fydd yn cael eu datganoli gan y Bil hwn. Gellir gwneud cynnydd sylweddol os caiff y pwerau hynny eu trosglwyddo, a byddai Plaid Cymru yn mynd at y cyfrifoldebau newydd hynny gyda golwg ar wella gallu'r Cynulliad hwn i ddwyn y Llywodraeth i gyfrif. Ond ni allwn bleidleisio dros gynnig cydsyniad deddfwriaethol sy'n caniatáu i ni gynyddu ein capasiti, ond sy’n creu risg o gyfyngu ar ein gallu.

Nawr, Lywydd, mae rhai yn y Siambr hon a fyddai'n pleidleisio yn erbyn y cynnig cydsyniad deddfwriaethol hwn am resymau sydd y gwrthwyneb i resymau Plaid Cymru. Pan fo Plaid Cymru yn dweud nad ydym eisiau derbyn briwsion o fwrdd San Steffan, rydym yn gwybod y byddai un o'r pleidiau gwleidyddol yma yn hapus i roi pwerau yn ôl i San Steffan pe byddent yn cael y cyfle, a byddai hynny'n gam yn ôl yn ein barn ni. Yn hytrach nag edrych yn ôl, mae angen inni edrych tua'r dyfodol. Dadleuodd yr Athro Glyn Watkin, wrth siarad â'r Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol, na wnaiff y setliad hwn—os gallwn hyd yn oed ddefnyddio'r gair hwnnw—bara dim mwy na phedair neu bum mlynedd. Gellid dadlau ei fod eisoes yn hen, bod angen Bil Cymru newydd eisoes. Gan ddibynnu ar sut y bydd y broses ar gyfer gadael yr Undeb Ewropeaidd yn datblygu, mae’n bosibl iawn y cawn gyfleoedd i gyflymu cyflymder y newid yn y fan yma. Mae’n rhaid i'r camau nesaf gynnwys datganoli cyfiawnder, a dylem fod yn gwthio am hynny ar unwaith. Mae angen inni hefyd wthio am ddatganoli lles a chymryd y cyfleoedd hynny sydd eisoes ar gael i'r Alban.

Cyn unrhyw ddeddfwriaeth bellach, hoffwn gymeradwyo llinell o adroddiad CLAC ar y Bil. Wrth sôn am y broses o ran sut y cafodd y Bil hwn ei ddatblygu, dywed yr adroddiad:

Ni ellir caniatáu i hyn ddigwydd eto ar Fil o bwys cyfansoddiadol o'r fath.

Mae'n rhaid cyfleu’r neges honno i San Steffan heddiw. Nid dyma’r ffordd i ddeddfu, ac ni ddylid byth ei ailadrodd.

Felly, bydd Plaid Cymru yn pleidleisio yn erbyn cynnig cydsyniad deddfwriaethol heddiw, a byddwn yn gwneud hynny gyda chalon drom. Nid ydym byth eisiau gweld Cymru'n cael ei gwthio i gornel fel hyn byth, byth eto. Ar gyfer y dyfodol, byddwn ni ym Mhlaid Cymru nawr yn cynyddu ein hymdrechion i sicrhau ymreolaeth gadarnhaol i Gymru, a’r bobl yn y fan yma ddylai benderfynu ar ein camau nesaf, nid gwleidyddion yn San Steffan. Dylai penderfyniadau am Gymru gael eu gwneud yng Nghymru. Mae newidiadau ar y gweill ledled yr ynysoedd hyn, ac ni all, ac ni chaiff, y Bil hwn, wrth iddo fynd yn ei flaen, fod y bennod olaf yn natblygiad democratiaeth Cymru, a bydd Plaid Cymru yn gwneud yn siŵr o hynny.

David Melding.

Diolch—[Torri ar draws.]

David Melding.

Diolch, Lywydd. A gaf i ddechrau drwy ganmol pawb a fu’n ymwneud ag ennyn cefnogaeth ar gyfer y Bil hwn a'i wneud yn Fil gwell? Rydym wedi clywed ei bod wedi bod yn broses hir. Rwy’n arbennig o awyddus i sôn am yr Ysgrifennydd Gwladol, Alun Cairns, yr Arglwydd Bourne yn Nhŷ'r Arglwyddi, a'r Prif Weinidog am, rwy’n credu, ei grefft llywodraeth wirioneddol i wneud dyfarniad y byddwch yn ei dderbyn yn ei gyfanrwydd oherwydd ei ddarnau gorau, ond yn dal i fod ag amheuon gwirioneddol ynghylch rhai agweddau ar y Bil. A gaf i hefyd eich canmol chi, Lywydd, am y gwaith yr ydych wedi'i wneud i dynnu sylw at yr angen i edrych ar ein trefniadau a’n materion etholiadol ein hunain a ddylai wir gael eu datrys yng Nghymru? Rwy'n credu bod hyn wedi creu corff pwerus o gefnogaeth ar draws traddodiadau i’r Bil hwn.

Mae'n ddrwg gennyf na fydd y consensws yn ymestyn i Blaid Cymru ac i UKIP, ond hoffwn gofnodi bod yr araith yr ydym newydd ei chlywed gan arweinydd Plaid Cymru yn un bwyllog a manwl, ac, yn fy marn i, yn fwy pwerus oherwydd hynny. Rwy'n fodlon derbyn eich gair o ran datblygiad cyfansoddiadol a bwrw ymlaen â rhannau o'r hyn sy'n debygol yn awr o ddigwydd o ran Deddf a ddaw i'r amlwg, a sicrhau bod y sefydliad y mae gennym i gyd y fraint o fod yn rhan ohono yn cryfhau. Yn yr un modd, gydag UKIP, maent hwythau, eu hunain, wedi bod ar daith, ac maen nhw erbyn hyn, rwy’n credu, o blaid datganoli ar y cyfan, a gellir gwneud dadl—nid wyf yn cytuno â hi, ond mae dadl bod rhai pobl o’r farn bod angen refferendwm cyn inni gael y pwerau codi trethi.

Dywedodd y Prif Weinidog fod hon wedi bod yn daith hir, ac rwy’n credu bod naw ohonom—neu 10 ohonom, efallai—wedi bod yma o'r dechrau. Nid dyma’r amser i roi araith hen ewythr. [Chwerthin.] Nid dyna yr ydych yn mynd i’w gael. Ond mae'n briodol, rwy’n meddwl, edrych ar y datblygiad cyfan mewn persbectif. Roedd y Prif Weinidog yn hollol iawn: pan ddechreuon ni, nid oedd gennym hyd yn oed bwerau wedi’u gwahanu yn y sefydliad hwn. Corff corfforaethol oeddem ni. Roedd hynny ynddo'i hun yn arwain at bob math o gymhlethdodau. Nid oedd gennym unrhyw gyfrifoldeb am godi refeniw ac, a dweud y gwir, dim ond—ac rwy’n meddwl bod hyn yn bwysig—pwerau eilaidd dros is-ddeddfwriaeth.

Felly, ni wnaethom ddechrau yn union yr un mor gadarn ag y gwnaethant yn yr Alban, na hyd yn oed yng Ngogledd Iwerddon. Rwy'n credu bod y cynnydd yr ydym wedi ei wneud, a dweud y gwir, wedi bod yn seiliedig ar lefel rhyfeddol o gonsensws. Mae pob plaid, a dweud y gwir, wedi cyfrannu at ein datblygiad cyfansoddiadol. Nawr, heddiw, rydym, yn anochel, yn y ddadl hon yn mynd i ganolbwyntio ar rai o'r gwahaniaethau. Ond rwyf yn awyddus i gofnodi’r gwerthfawrogiad sydd gennyf, fel Ceidwadwr Cymreig, ein bod wedi bod yn rhan, pan oedd y rhan fwyaf ohonom a dweud y gwir yn gwrthwynebu egwyddor datganoli yn ôl yn yr 1990au, ond rydym wedi gweithio'n galed i greu setliad mwy cadarn.

Roedd Deddf Llywodraeth Cymru 2006 yn paratoi’r llwybr at bwerau deddfu sylfaenol, ac roedd llawer o’r diolch am hynny i athrylith cyn Lywydd, yr Arglwydd Dafydd Elis-Thomas. Wrth gwrs, yna, cafodd y pwerau hynny, y gallem eu cael fesul tipyn gyda chydsyniad San Steffan, eu gwyrdroi yn gyfan gwbl ar ôl refferendwm 2011. Roedd yn ffordd gynnil iawn, rwy’n meddwl, o hyrwyddo’r setliad cyfansoddiadol ar y pryd ac, wrth gwrs, fe wnaeth wahanu pwerau deddfwriaethol a gweithredol, sef craidd, a dweud y gwir, y ffordd yr ydym yn gwneud gwleidyddiaeth yn y model San Steffan.

Hoffwn ddweud gair o blaid proses Dydd Gŵyl Dewi gan fy mod yn credu ei bod wedi rhoi sylw i’r holl ddadl. Rwy’n sylweddoli nad yw popeth wedi cael ei gyflwyno er boddhad pawb, hyd yn oed y rhai sydd o blaid y cynnig cydsyniad deddfwriaethol y prynhawn yma, ond rwy’n credu ei bod yn ffordd dda o weithio. Rhwng cyhoeddi'r Bil drafft ac nawr y Bil sy'n mynd ymlaen ac yn debygol o ddod yn Ddeddf, bu llawer o symudiad. Unwaith eto, rwy’n canmol pawb sydd wedi gweithio i gyflawni’r cynnydd hwnnw.

A gaf i ddweud rhywbeth am y model San Steffan? Mae'n bwysig iawn. Mae'n rhyfeddol, rwy’n credu, mewn llawer o ffyrdd, bod y setliad datganoli mwy radical byth yn yr Alban yn dal i ddefnyddio’r model San Steffan. Mae'r ffordd y mae'r Senedd honno wedi'i chyfansoddi yn sicr yn rhan o'r traddodiad hwnnw. Rwy'n credu ei fod yn adnodd gwych, ac mae wedi rhoi bywyd a dygnwch gwirioneddol i wleidyddiaeth mewn sawl rhan o'r byd. Fy siom erioed, pe byddai datganoli yn digwydd, oedd nad oedd gennym ffordd fwy cadarn o sefydlu Cynulliad yn unol â model o fath San Steffan. Dyna pam yr wyf wedi meddwl erioed bod angen pwerau deddfu sylfaenol. Roeddwn yn meddwl hynny ers fy niwrnod cyntaf o fod yn Aelod Cynulliad, er fy mod wedi gwrthwynebu datganoli i ddechrau. Dyna pam hefyd yr wyf yn credu bod yn rhaid inni dderbyn y cyfrifoldeb i godi rhywfaint o'n refeniw ein hunain. Mae'n ymddangos i mi ei fod yn mynd gyda'r swyddogaeth ddeddfwriaethol ac, yn wir, gyda'r swyddogaeth weithredol. Mae Llywodraeth Cymru wedi bod yn eithaf pwerus erioed. Roeddwn i bob amser yn meddwl ei bod yn rhyfedd nad oedd rhai Ceidwadwyr yn gweld hynny: ein bod wedi rhoi pŵer i'r Llywodraeth, ond heb roi llawer iawn o bŵer i graffu ar y Llywodraeth honno, nac ar y ddeddfwriaeth y byddai ei angen arni, wrth gwrs, i ni gael cymaint â phosibl o reolaeth. Felly, rwy’n credu y dylid croesawu’r trywydd yr ydym arno, tuag at ffurf lwyrach o fodel San Steffan.

Mae meysydd lle nad oedd consensws yn bosibl. Rwy'n credu bod yr hyn a ddywedodd y Prif Weinidog yn wir: bod hyn wedi cael ei achosi yn bennaf gan awydd ar ran Llywodraeth y DU i gadw un awdurdodaeth gyfreithiol unedig. Ond byddwn yn dweud yma, er gwaethaf fy safbwyntiau preifat fy hun—nid wyf am eu hailadrodd oherwydd eu bod yn ddigon hysbys—nid oes llawer o dystiolaeth ymhlith y cyhoedd eu bod am inni symud ymlaen yn y maes hwn i ffurfio awdurdodaeth ar wahân. Ac mae fy mhlaid i ac, mae'n rhaid dweud, y Blaid Lafur—os ydych chi’n edrych ar y Blaid Lafur yma ac yn San Steffan—eu hunain wedi'u rhannu rywfaint. Yn syml, nid ydym wedi cael consensws i ddadlau'r achos o blaid awdurdodaeth ar wahân ac, yn arbennig, datganoli pwerau plismona a phwerau dros bolisi dedfrydu a materion o'r fath. Fodd bynnag, os edrychwch chi yn ôl ar adroddiad y Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol ar y pwnc hwn o ddeddfwriaeth ar wahân neu wahanol a gyhoeddwyd yn y pedwerydd Cynulliad, mae'n ddigon amlwg bod yr hyn a wnawn wrth ddeddfu yn creu corff o gyfraith ac, ar ryw bwynt, bydd sylwedd, neu faint y ddeddfwriaeth honno, yn ddigon i olygu y bydd cydnabyddiaeth ffurfiol yn debygol. Mae cydnabyddiaeth eisoes yng ngweinyddiad y gyfraith, a does ond angen ichi siarad ag uwch farnwr am ba mor sylweddol y mae eu gweithdrefnau hwy eu hunain wedi newid i sicrhau bod y farnwriaeth yn deall y setliad cyfansoddiadol yng Nghymru ac yn gallu dehongli cyfraith Cymru yn briodol.

Canlyniad uniongyrchol y ffaith nad oes gennym awdurdodaeth gyfreithiol ar wahân yw bod nifer y pwerau a gadwyd yn ôl o fewn model cadw pwerau wedi bod yn llawer uwch nag y byddai wedi bod fel arall, a does ond angen ichi gymharu ein setliad ni â’r un yn yr Alban. A bydd hyn, yn fy marn i, yn golygu bod angen i’r ddwy Lywodraeth—Llywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU—weithio'n galed i sicrhau nad yw'r setliad sydd gennym nawr yn cyfyngu ar ein gallu i ddeddfu mewn meysydd datganoledig, oherwydd byddai hynny wir yn ganlyniad gwael. Ond rwyf yn credu bod Llywodraeth y DU yn ddiffuant o ran nad ydynt eisiau lleihau pwerau, ac rwyf i, o'r holl wres a chega a gawn o bryd i'w gilydd, yn credu bod perthynas eithaf da rhwng Llywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU ar faterion sy’n amlwg er budd i Gymru, ac rwy'n siŵr y bydd hynny'n parhau.

A gaf i ddweud bod Bil Cymru yn hael mewn mannau, ym marn pob un ohonom? Ac roeddwn yn ddiolchgar bod Leanne Wood wedi sôn am rai o'r meysydd, fel y gwnaeth y Prif Weinidog, o ran y trefniadau etholiadol, ynni, trafnidiaeth a rhai materion eraill hefyd. Rwy’n credu bod y rhain yn wobr a’u bod yn werth eu cael, oherwydd mae’n rhoi llawer mwy o’r setliad cyfansoddiadol o fewn ein rheolaeth. Gallem edrych ar fater y fasnachfraint a pha un a ddylid ei hymestyn i gynnwys pobl ifanc 16 a 17 mlwydd oed, gallem benderfynu ar faint y Cynulliad a'r trefniadau etholiadol, yn amodol, wrth gwrs, ar uwchfwyafrif. Mae'r rhain yn ddatblygiadau pwysig iawn, iawn. I gloi, Lywydd, rwy’n credu y gallwn nawr symud ymlaen â setliad datganoli cryfach, a fydd yn rhoi'r cyfle i’r Cynulliad a Llywodraeth Cymru ymdopi â'r heriau gwleidyddol a ddaw, ac rwy’n annog yr Aelodau i gefnogi'r cynnig cydsyniad deddfwriaethol.

Rwyf wrth fy modd i ddilyn yr hen ewythr David, oherwydd roedd yn hollol iawn i ddweud bod fy mhlaid i wedi bod ar daith, ac yn ôl pob tebyg mae’n dal i fod ar y daith honno. Roeddwn, fel yntau, yn gwrthwynebu’r setliad datganoli yn wreiddiol, ond rwyf wedi tyfu dros y blynyddoedd i werthfawrogi ei ddoethineb. Nid yw pawb yn fy mhlaid o’r un farn â mi, ac rwy’n gobeithio fy mod yn helpu i roi hwb iddo i’r un cyfeiriad ag yr hoffai’r rhan fwyaf ohonom yn y Cynulliad hwn fynd iddo. Felly, rwy’n meddwl bod arweinydd Plaid Cymru yn gwbl anghywir wrth ddweud, pan fyddwn yn pleidleisio gyda'n gilydd yn erbyn y cynnig cydsyniad deddfwriaethol heddiw, ein bod yn gwneud hynny am resymau sydd yn gwbl groes i'w gilydd. Yr unig reswm pam yr ydym ni yn mynd i wrthwynebu hyn yw oherwydd y ddarpariaeth i gael gwared ar y gofyniad i gynnal refferendwm i sbarduno pwerau codi treth incwm; rhywbeth yr ydym yn credu sy’n dangos diffyg ffydd ym mhobl Cymru. Mae wedi ei ymgorffori mewn deddfwriaeth ac ni ddylid ei daflu i ffwrdd fel rhywbeth dibwys. Rwy'n credu bod hyn yn fater pwysig iawn o egwyddor.

Mae llawer o'r ddadl hon heddiw wedi bod yn seiliedig ar y ffaith bod llwyddiant y setliad datganoli wedi’i seilio ar gonsensws, ac rydym ni wedi symud yn ysbryd yr amseroedd, gyda phobl Cymru, nid yn eu herbyn. Rwy’n credu bod Huw Irranca-Davies yn llygad ei le i gyfeirio yn ei araith at beidio â rhuthro o flaen y bobl. Ac rwy’n cofio ar ba sail yr aethom ni i mewn i'r Gymuned Economaidd Ewropeaidd, fel yr oedd bryd hynny, yn ôl yn 1973, pan ddywedodd y Prif Weinidog ar y pryd, Edward Heath, fod hynny’n rhywbeth na ddylid ei wneud heb ganiatâd twymgalon y ddwy Senedd a’u pobl. Ni chafodd y caniatâd twymgalon hwnnw erioed ei geisio mewn gwirionedd, heb sôn am ei gyflawni, a dyna un rheswm pam na chafodd y prosiect Undeb Ewropeaidd ei dderbyn yn llawn fel un cyfreithlon fel a ddigwyddodd mewn aelod-wladwriaethau eraill. Ac un rheswm pwysig pam yr wyf yn bersonol yn gwrthwynebu aelodaeth Prydain o'r UE yw ei bod mewn gwirionedd yn mynd â phwerau i fyny i lefel fwy anghysbell ac i ffwrdd oddi wrth y bobl, ac mae proses Brexit yn rhoi cyfle inni, nid yn unig i adfer pwerau deddfu i San Steffan a oedd yno o'r blaen, ond hefyd i drosglwyddo mwy o bwerau i Gaerdydd ac, yn wir, i Gaeredin, wrth gwrs, ac i Belfast, hefyd, mwy o bwerau y dylent fod gennym yma. Felly, i siarad drosof fy hun, rwy’n ystyried y Bil hwn, Bil Cymru, fel busnes heb ei orffen. Nid oes neb, am wn i, yn y Cynulliad hwn heddiw sy'n dychmygu mai dyma ddiwedd y stori mewn unrhyw fodd. Rwy'n credu ei fod mewn gwirionedd yn gyfrwng amherffaith iawn ar gyfer cyflawni'r hyn y mae datganolwyr ei eisiau. Rwy'n credu bod y model cadw pwerau yn ddryslyd ac yn siŵr o arwain at frwydrau cyfreithiol yn y dyfodol, fel y dywedodd y Prif Weinidog yn ystod ei araith.

Rwy’n croesawu'r datganiad datganiadol yn y Bil bod y Cynulliad yn rhan barhaol o gyfansoddiad Prydain. Dim ond datganiadol ydyw, wrth gwrs; gall unrhyw Senedd ddadwneud yr hyn y mae ei rhagflaenwyr wedi'i wneud, ond nid wyf yn tybio bod unrhyw siawns bod hynny’n mynd i ddigwydd. Rwy'n credu bod y Cynulliad yn rhan barhaol erbyn hyn o strwythur cyfansoddiadol y Deyrnas Unedig, ac rwyf i’n bersonol yn croesawu hynny â brwdfrydedd. Mae rhyw fath o gyfraith haearn i'r pethau hyn, lle, ar ôl eu creu—a gwelsom hyn yn yr Undeb Ewropeaidd, a wnaeth ymroi i fawrhau ei hun ac i gynyddu ei phwerau yn ddi-baid yn ystod holl amser ein haelodaeth—mae'n anochel , felly, bod datganoli pwerau i Gymru yn y blynyddoedd sydd i ddod yn mynd i gynyddu, nid dim ond o ran cwmpas, ond efallai hefyd o ran cyflymder, ond, rwy’n gobeithio, gan aros o fewn cyd-destun y Deyrnas Unedig.

Nid yw’r Bil ei hun, mewn gwirionedd, yn mynd â ni, ac eithrio yn achos trethiant, yn llawer pellach i gyfeiriad datganoli. Pan edrychwch chi ar y cawdel o bwerau sydd wedi’u datganoli yn benodol inni—polisïau porthladdoedd, cyfyngiadau cyflymder, cofrestru bysiau, rheoleiddio tacsis, etholiadau llywodraeth leol, carthffosiaeth a phrosiectau cynhyrchu trydan bach, ac ati—does dim un o'r rhain ynddo ei hun yn hynod o gyffrous, ond mae symud i'r model cadw pwerau ynddo ei hun, er ei fod yn gyfansoddiadol amherffaith, yn fy marn i, ac yn gyfreithiol amherffaith, serch hynny yn cynnwys datganiad cyffredinol o egwyddor sy’n mynd â ni ymhellach ar hyd taith datganoli.

Rwyf yn credu bod datganoli pwerau treth yn newid sylweddol, ac er eu bod yn gyfyngedig ac yn siŵr o gael eu cynyddu yn y blynyddoedd sydd i ddod, mae hynny'n newid mawr o ran egwyddor gyfansoddiadol, sy’n creu ôl-effeithiau enfawr. Rwyf i, yn bersonol, yn eithaf hamddenol am ddatganoli pwerau treth incwm i'r Cynulliad hwn. Rwy'n credu mewn cystadleuaeth dreth rhwng awdurdodaethau. Gwnaethom gyfeirio at hyn yn gynharach yn y cwestiynau i'r Prif Weinidog, pan gyfeiriais at y manteision y mae Gweriniaeth Iwerddon wedi eu cael drwy allu gosod cyfraddau treth gorfforaeth is na'i chymdogion, a pha mor bwysig y bu hynny i helpu adfywiad economaidd rhan o’r Undeb Ewropeaidd a oedd yn gyntefig iawn ar y dechrau, yn y 1970au. Rwy’n credu, yn bersonol, y gallem ddefnyddio pwerau o'r fath yn ddeallus yng Nghymru i wneud iawn am rai o anfanteision daearyddiaeth a hanes sydd wedi cyfyngu ar ein gallu i gynyddu ein potensial economaidd, ac mae hyn yn rhywbeth, rwy’n gwybod, y mae Adam Price wedi cyfeirio ato yn aml mewn dadleuon ers inni fod yma, yn y chwe mis diwethaf, ac mae gennyf i lawer iawn o gydymdeimlad ag ef.

Mae dod â’r llywodraeth yn nes at y bobl yn egwyddor bwysig, yn fy marn i, ac, ar y cyfan, mae’r Cynulliad hwn, yn fy marn i, wedi llwyddo i gyflawni hynny. A fyddai'r bobl yn gyffredinol yn cytuno â fy asesiad, nid wyf yn gwybod, a phe byddai refferendwm heddiw ar ymestyn pwerau'r Cynulliad ymhellach, nid wyf yn gwybod beth fyddai'r canlyniad. Nid wyf yn gwybod beth yw barn pobl Cymru ohonom ni gyda’n gilydd, fel sefydliad, a'r ffordd yr ydym wedi cynnal materion yn y Cynulliad hwn. Ond, serch hynny, rwy’n credu, er bod egwyddorion bras y Bil yn deilwng o gefnogaeth, bod y ffordd y cafodd hyn ei drin wedi bod yn bell iawn o fod yn berffaith, ac, o ran dileu darpariaeth refferendwm ar gyfer datganoli pwerau treth incwm, rwy’n credu bod hwnnw'n ddiffyg cyfansoddiadol na ddylem ei anwybyddu.

Felly, rwy’n cytuno, yn fras, â’r ymagwedd a gymerodd arweinydd Plaid Cymru yn ei haraith, sef y byddwn yn pleidleisio yn erbyn y cynnig cydsyniad deddfwriaethol heddiw gydag ychydig o galon drom, oherwydd rwy’n derbyn yr hyn a ddywedodd hi am ddidwylledd pawb sydd wedi ymwneud â chyflwyno'r cyfrwng amherffaith hwn.

A wnewch chi dderbyn ymyriad?

Gwnaf, wrth gwrs.

Diolch yn fawr iawn am dderbyn yr ymyriad. Rydych wedi croesawu cryn dipyn sydd yn y Bil heddiw, ac rwy’n cofio, ar ddiwedd y tymor diwethaf, mewn ymateb i heriau a godwyd gan Lee Waters yn ein dadl ar y Ddeddf awtistiaeth, eich bod wedi ei ateb drwy ddweud,

Peidiwch â gwneud y gorau yn elyn i’r da'.

Meddwl oeddwn i—ni all datganoli aros yn llonydd; dyna’r rheswm pam mae gennym y Bil Cymru hwn yn y lle cyntaf—pa un a ydych chi’n meddwl bod proses yn rheswm digonol i chi beidio â dilyn eich cyngor eich hun ar y mater penodol hwn.

Rwy'n credu ei fod yn gwestiwn hollol wahanol. Yr oll oedd y pwynt dan sylw ynglŷn â'r Bil awtistiaeth, a’r pwyntiau a godwyd heddiw gan Andrew R.T. Davies, er enghraifft, oedd pam cael Bil undeb llafur yn hytrach na Bil awtistiaeth. Mae hwnnw'n ddewis sydd wedi'i wneud. O ran yr hyn a ddywedodd Lee Waters— [Torri ar draws.] Nid wyf yn sôn am rinweddau'r penderfyniad hwnnw, dim ond gofyn cwestiwn am broses. O ran ymyriad gan Lee Waters mewn dadl gynharach am y Bil awtistiaeth, rwy’n credu bod hwn yn gynnig eithaf gwahanol, oherwydd mae hwn yn rhwymedigaeth i ymgynghori â'r bobl, nid dim ond penderfyniad sy'n cael ei wneud gennym ni fel Aelodau o'r Cynulliad hwn. Mae hwn yn newid cyfansoddiadol mawr, datganoli pwerau codi treth incwm. Addawyd i’r bobl, a chafodd hyn ei ymgorffori mewn deddfwriaeth, yr hawl i benderfynu drostynt eu hunain, yn hytrach na’n bod ni’n penderfynu ar eu rhan, pa un a ddylid bwrw ymlaen â hyn. Rwy’n credu bod cael gwared ar y ddarpariaeth honno yn ddiffyg cyfansoddiadol mor fawr fel ein bod yn mynd i wneud protest drwy bleidleisio yn erbyn y cynnig hwn heddiw. Wrth gwrs, rydym yn gwybod y caiff y cynnig ei basio, felly nid yw ein penderfyniad yn mynd i gael unrhyw effaith fawr ar y cyfansoddiad. Ond, serch hynny, rwy’n credu ei bod yn egwyddor bwysig y dylai gwleidyddion gadw eu haddewidion ac y dylid sicrhau eu bod yn cadw at eu gair, ac nid wyf wedi gweld rheswm yn cael ei gynnig am y penderfyniad hwn. Nid oes unrhyw un wedi gwneud achos cadarnhaol dros beidio â chaniatáu i'r bobl benderfynu ar y mater hwn—os oes, byddwn yn hapus i ildio nawr. [Torri ar draws.] Byddwn.

Onid y rheswm pam nad ydym yn cael refferendwm yw oherwydd eu bod yn gwybod, pe byddent yn cael refferendwm, y byddent yn colli?

Yn union. Mae Mark Reckless, rwy'n credu, yn llygad ei le. Maen nhw’n dweud wrth bob cyfreithwyr am beidio byth â gofyn cwestiwn oni bai eu bod yn gwybod yr ateb, wrth groesholi, ac rwy'n siŵr bod hynny'n wir yn yr achos hwn.

Felly, dim ond i gloi fy sylwadau heddiw, rydym ar y cyfan yn croesawu'r darpariaethau sydd yn y Bil, ac eithrio’r un yna, a byddwn yn pleidleisio yn ei erbyn â chalon drom iawn heddiw. Nid dyma ddiwedd y stori. Byddwn yn ôl unwaith eto, rwy'n siŵr, i drafod y materion hyn ymhellach ac i arwain stori datganoli ymhellach yn ei blaen.

Yn 2011, ynghyd â nifer o Aelodau'r Cynulliad hwn, cymerais ran yn y pwyllgor llywio 'Ie dros Gymru', ynghyd â Leanne Wood a Paul Davies a Leighton Andrews a Rob Humphreys. Roeddem yn gweithio ar sail drawsbleidiol i gyflwyno ymgyrch refferendwm i addo y dylai deddfau sydd ond yn effeithio ar Gymru gael eu gwneud yng Nghymru. Cymeradwyodd dwy ran o dair o bobl Cymru yr egwyddor honno. Ers hynny, rydym wedi dod yn ddeddfwrfa, ac, o'r 22 o ddeddfau a basiwyd, byddem yn gweld, wedi i’r Bil Cymru hwn ddod yn Ddeddf, mai dim ond wyth ohonynt y byddem wedi gallu eu pasio yn y dyfodol. Nawr, rydym yn clywed llawer gan y Brexiteers caled yn y Siambr hon y dylid parchu canlyniadau refferenda, a byddwn yn awgrymu iddynt bod angen dilyn yr egwyddor honno’n gyson, ac y dylid parchu canlyniadau refferendwm 2011 hefyd, ac nid dim ond canlyniad y refferendwm sy’n obsesiwn iddynt—

A wnaiff yr Aelod ildio?

Yn wir.

A yw'n cofio, ar y papur pleidleisio ar gyfer y refferendwm hwnnw yn 2011, y sicrwydd ysgrifenedig na fyddai pleidlais 'ie' yn arwain at ddatganoli pwerau codi trethi?

Yn hollol, ac, ychydig fisoedd yn ddiweddarach, efallai y byddai’n cofio, pan oedd yn Aelod Seneddol Ceidwadol, mai ei Lywodraeth ef a gyflwynodd gomisiwn Silk ac mai comisiwn Silk a aeth â’r ddadl yn ei blaen, nid refferendwm 2011. Comisiwn Silk a luniodd yr adroddiad yn dweud y dylai fod gan y lle hwn bwerau codi trethi. Roedd hwnnw'n benderfyniad yr oedd ef yn rhan o’i baratoi pan oedd yn Aelod Seneddol Ceidwadol.

Ers hynny, mae pethau wedi symud ymlaen. Anwybyddodd yr union Lywodraeth honno refferendwm ym Manceinion i greu maer. Mae'r un Llywodraeth honno wedi gorfodi pwerau plismona ar rannau o Loegr heb refferendwm. Rwy’n credu bod y ddadl y dylai fod atebolrwydd democrataidd am benderfyniadau a wneir yn un gymhellol. Wedi'r cyfan, pam y dylai Cyngor Sir Caerfyrddin allu codi refeniw a threthi ac nid Cynulliad Cenedlaethol Cymru? Felly, nid yw'r ddadl yr wyf yn meddwl ei fod yn ei gwneud yn un drylwyr wrth adlewyrchu’n iawn ar y cyd-destun. Ond mae'n rhoi rhywfaint o gysur iddo, felly mae'n rhaid bod hynny’n ddigon da.

Rwy’n cofio geiriau Theresa May bod ei phlaid wedi dod yn 'blaid gas', ag obsesiwn ag Ewrop a gwrth-ddatganoli. Yng ngoleuni’r Bil Cymru hwn, mae’n ymddangos bod yr asesiad hwnnw braidd yn rhagweledol. Nid yw hwn yn setliad sefydlog a pharhaol. Mae’r fersiwn o'r model cadw pwerau yn gynhenid ​​ansefydlog a mater o amser ydyw cyn y bydd barnwyr, unwaith eto, yn penderfynu ble mae’r pŵer, sy'n un o'r rhesymau pam y daeth y Bil hwn i fyny yn y lle cyntaf, a bydd yn methu ei brawf ei hun.

Ni chefais fy argyhoeddi gan y ddadl o ddewrder moesol a gyflwynodd Neil Hamilton, sef ei fod yn gallu datblygu’r dadleuon hyn gan fod ein grŵp ni a'r Ceidwadwyr eisoes wedi penderfynu cefnogi hyn. Roeddwn yn siomedig hefyd bod Plaid yn cymryd safbwynt tebyg, yn gyfforddus yn y wybodaeth na fydd Cymru yn colli’r pwerau hyn, ond yn caniatáu iddynt gymryd y tir uchel moesol eu hunain wrth ei wrthwynebu.

Nid oes unrhyw un ohonom ar yr ochr hon yn hapus â'r Bil hwn a, phe byddai popeth arall yn gyfartal, byddem, rwy'n siŵr, yn ei wrthod. Ond nid yw popeth arall yn gyfartal. Rydym yn wynebu Brexit caled. Mae'r model cadw pwerau, er ei fod yn ddryslyd—nid hwn yw'r model cadw pwerau yr oeddwn yn meddwl ein bod yn dadlau drosto, ac yr oedd y gymdeithas sifil yng Nghymru yr oeddwn yn rhan ohoni yn dadlau drosto. Mae'r model cadw pwerau o leiaf yn cynnig rhywfaint o amddiffyniad inni rhag yr uffern sy'n mynd i gael ei rhyddhau arnom.

Hefyd, rwy’n meddwl bod y dadleuon a wnaeth y Prif Weinidog yn gynharach am ymgorffori confensiwn Sewel mewn cyfraith a hefyd am ddarparu’r fframwaith cyllidol—. Rwy’n derbyn pwynt Leanne Wood na ddylem fod wedi cael ein dal yn wystlon ar hyn. Ni ddylai'r pethau hyn fod wedi cael eu clymu at ei gilydd, ond dyna a ddigwyddodd. Ac rwy’n meddwl bod y cytundeb y mae’r Gweinidog Cyllid wedi ei gyflawni yn un sylweddol, un y byddai Gerry Holtham wedi bod yn fodlon iawn ag ef pan luniodd ei adroddiad. Mae'r buddugoliaethau hynny yn rhai sylweddol ac rwy’n meddwl yn rhai y byddem yn ddi-hid i gerdded i ffwrdd oddi wrthynt. Mewn cyfnod ansicr, rydym yn darparu rhywfaint o sefydlogrwydd. Rwy’n meddwl mai dyna beth mae’r Bil hwn yn ei gynnig, er ei fod yn amherffaith.

Ond rwyf wedi fy nigio gan agwedd Whitehall, sydd wedi treiddio i’r trafodaethau hyn ac i’r darn hwn o ddeddfwriaeth. Mae'r syniad na all Llywodraeth Cymru fod yn gyfrifol am borthladd Aberdaugleddau oherwydd y gallem ymyrryd â chyflenwad nwy naturiol i Loegr yn lol trahaus, sarhaus. Rwy'n siomedig y byddai Alun Cairns, cyn Aelod o'r Cynulliad hwn, yn rhoi ei enw ar setliad o'r fath. Ceir haerllugrwydd o fewn Whitehall y mae angen inni ei wynebu. Nid yw’r Bil hwn yn gwneud hynny. Nid dyma’r Bil yr hoffwn i ei weld. Nid yw'n sefyllfa a fydd yn gydnerth. Nid yw'n Fil sy'n parchu refferendwm 2011. Ond byddai ei drechu yn fuddugoliaeth byrrhig ac un y byddem yn edifarhau amdani wrth i ganlyniadau Brexit ddod yn glir.

Ydw, rwyf innau’n rhywun a oedd yma yn 1999, ond nid wyf am sôn am ddigwyddiadau yn y gorffennol. Rwyf wedi tueddu i gefnogi setliadau datganoli dros y blynyddoedd, ni waeth pa mor annigonol oeddent, ond o leiaf nid oeddent yn colli pwerau inni. Mae un yma yn colli rhai pwerau inni a dyna pam na allaf ei gefnogi. Gyda'r holl siarad dros y misoedd diwethaf, fel yr ydym wedi’i glywed, am barchu canlyniad y refferendwm Brexit—ac rwyf i’n ei barchu—a gaf i atgoffa pobl, ac Ysgrifennydd Gwladol Cymru, yn arbennig, bod angen hefyd parchu canlyniad y refferendwm cynharach hwnnw ym mis Mawrth 2011, pan bleidleisiodd pobl Cymru yn ysgubol—mae'n ansoddair yr ydym wedi ei glywed yn aml yn ddiweddar—yn ysgubol o blaid mwy o bwerau i’r Cynulliad Cenedlaethol hwn? Ac roedd y bleidlais ysgubol 'ie' honno, fel yr ydym wedi’i glywed, yn 64 y cant. Mae hynny yn ysgubol—64 y cant o bobl Cymru o blaid mwy o bwerau.

Felly, mae gennym y Bil Cymru ger ein bron: y model cadw pwerau, sydd i fod i ddod ag eglurder drwy ddatgan yn bendant beth y caiff ac na chaiff y Cynulliad ddeddfu arno. Fel yr ydym wedi’i glywed, mae oddeutu 200—193 i lawr o 217—o faterion penodol a gedwir yn ôl ar y rhestr, llawer, llawer mwy nag sydd ar restri’r Alban a Gogledd Iwerddon. Pam yr ydym ni’n cael ein trin yn wahanol? Mae hyn hefyd yn cael ei gymhlethu gan y ffaith bod ein pynciau 'tawel' presennol lle’r ydym wedi cael rhywfaint o lacrwydd i ddeddfu arnynt hefyd nawr yn symud i fod yn faterion a gedwir yn ôl, a’i gymhlethu ymhellach gan yr adran ‘ymwneud â’, sy'n golygu os yw rhywbeth yn ymwneud â’r materion hynny a gedwir yn ôl—tua 200 ohonynt—i unrhyw raddau o gwbl, caiff hynny hefyd ei ystyried i fod y tu allan i gymhwysedd y Cynulliad hwn.

Mae hyn i gyd yn golygu anfon llawer o bwerau yn ôl i San Steffan o'r lle hwn: colled sylweddol o bwerau o'r hyn y gallwn ei wneud ar hyn o bryd, fel y mae Lee Waters newydd ei ddweud. Ac, oherwydd y gallu ‘ymwneud â’ hwnnw, bydd unrhyw anghydfod Goruchaf Lys yn y dyfodol sy’n ymwneud â Llywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU—. Fel yr ydym wedi’i glywed, mae Llywodraeth Cymru ar y blaen ar hyn o bryd, 1-0. Bydd unrhyw anghydfod yn y dyfodol, fodd bynnag, bob amser yn debygol o ganfod o blaid Llywodraeth San Steffan. Mae llawer o hyn oherwydd, fel yr ydym hefyd wedi’i glywed gan Brif Weinidog Cymru, nad yw plismona a chyfiawnder troseddol wedi’u datganoli i Gymru o hyd, yn wahanol i'r Alban, yn wahanol i Ogledd Iwerddon, Manceinion hyd yn oed. Beth sydd o'i le arnom ni? Beth sy'n bod ar ddatganoli plismona yma, heb sôn am unrhyw ystyriaeth i Gymru fod yn awdurdodaeth sengl? Ni wnaf ymhelaethu dim mwy am hynny: rydym wedi clywed llawer am hynny gan Brif Weinidog Cymru, a hefyd gan Weinidog Cydsyniadau’r Goron, y pwerau Harri VIII fel y’u gelwir. Efallai ei fod ychydig bach yn ymylol, ond, yn y bôn, dyna ble y gall Gweinidog y DU neu Ysgrifennydd Gwladol Cymru ddiwygio deddfwriaeth y Cynulliad heb orfod troi at y Cynulliad hwn—mân newidiadau, meddai’r Ysgrifennydd Gwladol wrth geisio tawelu ein meddyliau. Yn ôl pob tebyg, os yw'n fân, nid oes angen inni wybod am y peth, a gallech dderbyn hynny. Fodd bynnag, ar y llaw arall, bydd unrhyw fân fanylion mewn deddfwriaeth o'r fan hyn sy’n ymwneud â phŵer a gadwyd yn ôl yn troi’n fater a gadwyd yn ôl, hyd yn oed os yw'n fân. Ac mae'n rhaid bod San Steffan yn gwybod amdano, hyd yn oed os yw'n fân. Mae annhegwch yn y ddadl: mae’n ddadl anghyfartal, annheg, sy’n ffroenuchel tuag at y Cynulliad Cenedlaethol hwn, yn unochrog yn erbyn y Cynulliad hwn, ac yn ffordd o ddeddfu ar gyfer Cymru drwy osgoi Cynulliad Cenedlaethol Cymru.

Fel aelod presennol o'r Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol, sy’n hyddysg yn y farn feirniadol pan wyf yn cymeradwyo'r Cadeirydd am ei sylwadau, cyflwynwyd newidiadau di-ri gan Lywodraeth Cymru a'r Llywydd, a methodd y rhan fwyaf ohonynt. Methodd yr Ysgrifennydd Gwladol yn gyson ag ymddangos o flaen y pwyllgor. Felly, yn y Bil Cymru newydd hwn, sy’n anfoddhaol, â chalon drom buom yn gofyn am eglurder, symlrwydd, sefydlogrwydd a chydnerthedd. Nid ydym wedi ei gael. Roeddem yn gofyn am fwy o bwerau fel y pleidleisiodd y mwyafrif llethol o bobl Cymru drostynt yn y refferendwm hwnnw yn 2011. Mae penderfyniad y refferendwm hwnnw yn haeddu parch San Steffan hefyd. Diolch yn fawr.

Rwy’n croesawu'r cyfle i gyfrannu i’r ddadl hon heddiw ar y cynnig cydsyniad deddfwriaethol, ac yn enwedig y naws y cynhaliwyd y ddadl hon ynddi hyd yn hyn, fel rhywun a oedd yno, byddwn yn dweud, ar y dechrau, yn 2011, pan ddeuthum yn arweinydd y grŵp Ceidwadol yma a siarad â'r Ysgrifennydd Gwladol ar y pryd, Cheryl Gillan, wrth sefydlu proses Silk, a'r broses yr ymgysylltodd â hi drwy gymryd pob plaid gyda hi a chael enwebiadau ar y comisiwn Silk hwnnw. Mae'n bwysig myfyrio ar y ffordd y mae Llywodraeth San Steffan wedi cynnal y trafodaethau hyn dros gyfnod sylweddol o amser, nid yn unig gyda’r Bil penodol hwn ond y Bil a’i rhagflaenodd, ac yn amlwg y refferendwm hwnnw y cyfeiriwyd ato lawer gwaith yma y prynhawn yma ar bwerau deddfu sylfaenol. Mae David ac eraill a'r Prif Weinidog wedi crybwyll y pwynt am fod yma ym 1999, a rhai o'r dadleuon a thrafodaethau a gynhaliwyd yn y blynyddoedd cynnar iawn hynny. O’m rhan i, deuthum i a llawer o fy nghydweithwyr sy'n eistedd yn y grŵp hwn i’r Cynulliad yn 2007, a dim ond unwaith rydym wedi eistedd yn y Siambr honno, ac roedd hynny fis Ebrill diwethaf—yn yr adeilad arall—pan gafodd yr argyfwng dur ei drafod a’i ddadlau. Dim ond drwy sefyll yn yr union adeilad hwn, gallwn weld sut mae datganoli wedi symud ymlaen ac wedi cael ei groesawu gan bobl Cymru. Mae’n cael ei dderbyn ym mhob rhan o Gymru, fel y dangosodd refferendwm Mawrth 2011, a cheir parodrwydd i dderbyn bod mwy o benderfyniadau a mwy o gyfrifoldebau wedi’u trosglwyddo i'r sefydliad hwn a’r gwleidyddion sy'n eistedd o fewn y sefydliad hwn. Dyna pam yr wyf i, drwy fy swydd, wedi ymgysylltu'n llawn ac yn llwyr yn y broses hon, yn wahanol i rai o'r cymeriadau o fy nghwmpas i, sydd fwy na thebyg wedi meddwl amdanaf fel rhwystr i rywfaint o’r datganoli hwn a rhai o'r prosesau sydd wedi llifo drwy'r comisiwn Silk. Rwy’n croesawu— [Torri ar draws.] Gallaf glywed yr Aelod dros y Rhondda yn cwyno ar ei heistedd. Rwy’n fodlon—

Roeddech chi’n rhwystr. Chi oedd y rhwystr ar bwerau plismona. Dywedasoch, 'Rwy'n gwneud pwerau plismona yn llinell goch', ac ni chyffyrddwyd â nhw ar ôl hynny. Chi oedd y rhwystr.

Ac rwyf yn barod i gyfaddef fy mod wedi atal cyfiawnder troseddol a phlismona rhag dod i'r lle hwn. Gwneuthum yn siŵr nad oedd hynny'n wir yn yr achos penodol hwn, ond lle’r oedd pwerau yn gwneud synnwyr i gael eu trosglwyddo, gwneuthum ddadlau i’r pwerau hynny gael eu trosglwyddo. Rwy'n arbennig o falch o ddweud y bydd treth incwm yn dod i'r sefydliad hwn i wneud yn siŵr bod gennym fwy o atebolrwydd yn y ffordd y mae'r arian wedi cael ei wario yn y sefydliad hwn a chan y Llywodraeth. Ac rwy’n diolch i'r Aelod dros y Rhondda am dynnu sylw at bwysigrwydd y rhan y mae'r Ceidwadwyr yn y Cynulliad wedi ei chwarae, gan weithio gyda chydweithwyr yn San Steffan, i wneud yn siŵr ein bod wedi cyflwyno’r ail Fil hwn sydd yn gweld llawer iawn o bŵer a chyfrifoldebau’n cael eu trosglwyddo i'r sefydliad hwn. Ni fyddwn byth yn gallu bodloni’ch dyhead chi am na fyddem yn dymuno bodloni’ch dyhead chi o annibyniaeth. Byddaf yn dweud y gair 'annibyniaeth', ond yr hyn y byddwn yn sicrhau ein bod yn ei ddarparu yn y dyfodol yw bod y sefydliad hwn a phenderfyniadau’r sefydliad hwn yn cael eu parchu a'u gwella lle mae angen eu gwella, a bod ewyllys pobl Cymru yn cael ei chynnal gan y gwleidyddion sy'n eistedd o fewn y sefydliad hwn.

Mae Alun Cairns yn haeddu llawer iawn o gredyd am y gwaith y mae ef, Guto Bebb a'r Arglwydd Bourne wedi ei gyflawni dros yr wythnosau a'r misoedd diwethaf, pan fuon nhw yn Nhŷ Gwydyr i sicrhau bod y Bil hwn wedi symud yn sylweddol ymlaen o ble’r oedd yn ôl yn 2014, os cofiaf yn iawn, pan gafodd ei gyflwyno yn y lle cyntaf. Rwy’n fwy na hapus i roi credyd i'r Prif Weinidog hefyd yn y ffordd y mae wedi cymryd rhan yn y broses, ac yn wir y Llywydd a'i rhagflaenydd, Rosemary Butler, am y modd y cynhaliodd y trafodaethau ynghylch y ffordd y mae’r Bil hwn wedi dod at ei gilydd.

A yw unrhyw Fil yn berffaith? Nac ydyw. Ond mae’r Bil hwn yn gyfle enfawr i gymryd cyfrifoldeb—[Torri ar draws]—byddaf yn cymryd ymyriad mewn munud—dros ynni, dros drafnidiaeth, dros drefniadau etholiadol, dros dreth incwm: mae'r rhestr yn ddiddiwedd.

Nid yw unrhyw Fil yn berffaith, ond beth yw ei farn ef o’r amherffeithrwydd unigryw bron y tynnodd y cyn Arglwydd Brif Ustus sylw ato—bod y gallu yn y Bil hwn i Weinidog yn San Steffan daro i lawr drwy ddictad gweinidogaethol, yn effeithiol, ddeddfwriaeth sylfaenol a basiwyd yma? Mae hynny nid yn unig yn sarhad ar ddatganoli—mae’n sarhad ar ddemocratiaeth ei hun.

Nid wyf yn derbyn y pwynt y mae’r Aelod wedi’i wneud, ond mae ganddo berffaith hawl i wneud y pwynt. Hefyd, mae'r Bil yn cynnwys y gallu i waith gael ei wneud fel y mae corff cyfraith Cymru yn cynyddu, wrth symud ymlaen, i wneud yn siŵr bod yr awdurdodaeth yn ymateb i’r corff hwnnw o gyfraith—fel ei fod yn cynyddu, wrth symud ymlaen. Ond rwy’n meddwl ei fod yn ddiwrnod trist iawn pan mae Plaid Cymru, yn y Siambr hon, yn dewis pleidleisio yn erbyn dull, cyfle, am drosglwyddiad enfawr o gyfrifoldeb a sofraniaeth. Credaf mai dyna yw eironi eithaf y safbwynt y maent wedi ei chymryd heddiw. Mae ganddynt hawl berffaith i wneud hynny, ond rwy’n meddwl eu bod yn colli'r cyfle yma.

Rwy'n disgwyl y bydd trafodaethau pellach; rwy'n disgwyl y bydd newidiadau pellach, wrth inni symud ymlaen, ynghylch trafodaethau Brexit. Rydym mewn lle gwahanol i ble'r oeddem pan gafodd y Bil hwn ei gyflwyno gyntaf yn ôl yn 2014. Ond mae'n gyfle enfawr i'r Cynulliad hwn ymateb i her y cyfrifoldebau hyn; mae'n rheidrwydd ein bod yn derbyn y cyfrifoldebau hyn ac yn eu defnyddio er budd pobl Cymru o fewn y Deyrnas Unedig. Anogaf yr Aelodau i gefnogi'r cynnig cydsyniad deddfwriaethol hwn.

Mae’r dadleuon yma ynglŷn â chynigion cydsyniad deddfwriaethol yn rhan hanfodol o’n cyfansoddiad ni ac yn deillio o’r arfer—hefyd yn yr Alban o dan y confensiwn yn enw’r Arglwydd Sewel, fel y clywsom ni’n gynharach—o sicrhau bod modd i San Steffan ddeddfu ar faterion lle mae’r materion hynny wedi cael eu datganoli.

Mae’r achos yn wahanol, wrth gwrs, yn yr achos yma, sef ein bod ni’n rhoi caniatâd i San Steffan ddeddfu ar ein pwerau ni’n hunain, gan gynnwys yn y rheini y materion sy’n cael eu heffeithio gan y modd y mae’r Bil yma wedi cael ei ddrafftio. Gyda llaw, a gaf i jest ddweud hyn wrth basio? ‘Bil’ ydy hwn yn Gymraeg; ‘Mesur’ ydy rhywbeth arall a oedd yn ddeddfwriaeth yn y lle yma o’r blaen, ac nid wyf i eisiau gweld Mesurau yn dod yn eu holau.

Nid wyf yn mynd i ddweud llawer heddiw, oherwydd rydw i wedi bod yn siarad am y mater yma, fel y gwyddoch chi, ddau ben i’r rheilffordd, ers tua deugain mlynedd. Rydw i’n gobeithio gwneud hynny eto yfory pan fyddwn ni’n cwblhau’r trydydd darlleniad ar y Bil yma yn yr ail Dŷ. Nid wyf yn gweld datblygiad datganoli yn yr un modd ag y mae Aelodau fy nghyn-blaid, mae arnaf ofn, oherwydd rydw i wedi ceisio, ar hyd yr amser, manteisio ar bob cyfle i gynyddu datganoli, ffordd bynnag yr oedd e’n dod. Ar y llwybr yna, rydw i wedi cwrdd â llawer o gyfeillion. Rwy’n ddiolchgar iawn i David am ei sylwadau caredig yn gynharach. Rydw i’n gweld Kirsty yn fanna; gwnaethom ni gyfarfod gyntaf ar noswaith y refferendwm a buom ni mas gyda’n gilydd drwy’r nos, ond, fel maen nhw’n ei ddweud mewn llefydd eraill, ni ddigwyddodd dim byd, oherwydd nid oedd amser—roeddem ni’n rhy brysur. Ond, roedd y cyfarfyddiad yna yn gyfarfyddiad pwysig i mi, oherwydd pan ddaethom ni yma i’r Cynulliad hwn, roedden ni’n adnabod ein gilydd. Mae fy mherthynas i â Jane Hutt yn mynd yn ôl llawer iawn o flaen hynny—lle rydym ni wedi cael cyfle i gydweithio mewn pleidiau gwahanol, ac wedi dod â ni i fan o gonsensws.

A dyma ni heddiw mewn man rhyfeddol iawn, lle mae fy nghyn-blaid a phlaid na fyddaf i byth yn aelod ohoni yn pleidleisio gyda’i gilydd yn erbyn y cam nesaf ar lwybr datganoli. Beth bynnag ydy’r rhesymau sydd wedi cael eu dyfeisio o ochr y ddwy blaid yma y prynhawn yma, nid ydyn nhw’n fy argyhoeddi i, ac yn sicr, ni fyddan nhw’n argyhoeddi pobl Cymru. Oherwydd beth mae pobl Cymru eisiau ei weld ydy gwleidyddion yn cydweithio gyda’i gilydd yn adeiladol er mwyn creu newid. Mae’r newid sy’n cael ei greu yn newid sydd yn digwydd oherwydd ymateb deddfwrfa yma yng Nghaerdydd a deddfwrfa San Steffan, a’r Llywodraeth yn y ddau le, i’r hyn mae’r drafodaeth wleidyddol yn ei gynhyrchu.

Mae yna un pwynt arall sydd yn allweddol yn y sefyllfa yma. Fe fentrais i ddweud, yn San Steffan, pan roeddem ni’n diweddu’r Cyfnod Adrodd ar hyn, fy mod yn teimlo ein bod wedi dod i ddiwedd pennod yn y ffordd yr oeddem ni’n delio â materion datganoledig, sef bod yn rhaid inni sicrhau, bellach, nad ydym yn cael San Steffan yn gosod pwerau i lawr i ni, ond bod y Cynulliad hwn yn ddeddfwrfa gyfartal o fewn y Deyrnas Unedig. Felly, y ple sydd gennyf i fan hyn eto ydy ein bod ni’n fodlon chwarae ein rhan mewn cyd-ddeddfu o hyn ymlaen, a’r ffordd i sicrhau cyd-ddeddfu ydy pasio’r Bil yma.

Geiriau doeth Dafydd Elis-Thomas. Rwy’n teimlo braidd fod Plaid yn cymryd safbwynt buryddol, yn hyderus yn yr wybodaeth bod eraill yn mynd i wneud y gwaith trwm, a sicrhau bod y mesur deddfwriaethol hwn yn cael ei basio.

Rwy'n falch iawn o ddarllen am y sicrwydd a gafwyd gan Theresa May yn ei haraith heddiw na fydd unrhyw benderfyniad a gymerir ar hyn o bryd gan y gweinyddiaethau datganoledig yn cael eu tynnu oddi wrthynt yn y broses Brexit. Rwy’n teimlo bod hwnnw’n ddatganiad pwysig iawn. Ond dyna ddatganiad arweinydd gwleidyddol heddiw, ac ni allwn wybod am ba mor hir y bydd yr arweinydd gwleidyddol hwnnw yma. Felly, dyna'r rheswm pam rwyf yn teimlo bod angen i ni gefnogi’r Bil amherffaith hwn, oherwydd mae angen i ni fod yn wyliadwrus o ran sicrhau bod y pwerau sydd gan y Cynulliad wedi eu hymgorffori yn y gyfraith fel y gallwn ddechrau'r trafodaethau a’r sgyrsiau am Brexit gan wybod yn iawn bod y pwerau hyn gennym. Credaf mai dyna’r cyd-destun y mae'n rhaid i ni edrych ar y Bil amherffaith hwn ynddo, a dyna'r rheswm pam y byddaf yn ei gefnogi.

Croesawaf yn fawr ddatganoli pwerau cynllunio ynni ar gyfer pob prosiect cynhyrchu hyd at 350 MW, a’r consesiynau a hawliwyd gan ein cydweithwyr yn Nhŷ'r Arglwyddi dros reolaeth llinellau foltedd isel. Ond rwy’n siomedig bod y gwelliannau i ganiatáu i'r Cynulliad ddeddfu ar bob agwedd ar gynhyrchu, trosglwyddo, dosbarthu a chyflenwi trydan a fyddai wedi eithrio ynni niwclear, yn gwbl briodol, ond wedi cynnwys deddfwriaeth i ganiatáu dosbarthu gwifrau preifat yn hytrach na phopeth yn mynd drwy'r grid cenedlaethol—nad yw’r cymalau hynny wedi cael eu caniatáu gan Lywodraeth y DU. Credaf fod dealltwriaeth anghyflawn gan Lywodraeth y DU o sut mae'r byd yn symud ymlaen yn dechnegol. Dangoswyd bod cynhyrchu, dosbarthu a storio ynni datganoledig yn ysgogi arloesedd a menter ar draws cymunedau, fel y cofnodwyd gan yr ymchwiliad ynni craffach yn y pedwerydd Cynulliad.

Mae'r Bil hwn yn ŵy curad, ac yn bendant nid hwn yw’n fframwaith parhaol ar gyfer y setliad datganoli yr oeddem wedi gobeithio amdano. Ond mae'n rhaid i ni dderbyn yr hyn sydd ar y bwrdd. Rwy’n cydnabod ymdrechion rhagorol Eluned Morgan a Dafydd Elis-Thomas, ac eraill yn Nhŷ'r Arglwyddi, i wella'r Bil. Nid wyf yn credu—fel y mae eraill wedi dweud, y gallwn ruthro o flaen pobl Cymru, ond yn yr un modd, yn anffodus, ni allwn ruthro o flaen barn ystyriol yr aelodau o'r blaid Dorïaidd, ac yn wir rai o'r cydweithwyr yn fy mhlaid fy hun, sydd eto i ddeall yn llawn bwysigrwydd datganoli.

Nid wyf yn credu bod Bil Cymru yn addas i’r unfed ganrif ar hugain, yn enwedig o ran ynni a'r amgylchedd, gyda'r dechnoleg yn symud mor gyflym â'r heriau newid hinsawdd sy'n ein hwynebu. Nid wyf yn credu ei fod yn rhoi digon o bwerau i ni. Dim ond y foronen sydd gennym o ran arbed ynni; nid oes gennym y ffon sydd ei hangen i fynd gyda hi. Mae'n siomedig nad ydym hyd yn oed yn cael y pwerau sydd ganddynt yn yr Alban ar y materion hyn. Ond, ni allwn ond gwthio ymlaen mor gyflym ag y bydd y bobl yn ein galluogi i wneud, ac rwy’n croesawu'n fawr y consesiynau sydd yno—ac nad yw, yn ôl a ddeallaf, y sianel ar gyfer myfyrio ar y pwerau ynni sy’n cael eu datganoli i ni ar hyn o bryd wedi cael ei chau. Rwy'n deall y bydd cyfle am ddeialog rhwng y ddwy Lywodraeth, a byddwn yn ddiolchgar pe gallai'r Prif Weinidog ddweud ychydig mwy am hynny wrth grynhoi.

Heddiw, fel y nodwyd eisoes, bydd grŵp Plaid Cymru yn pleidleisio yn erbyn y cynnig cydsyniad deddfwriaethol am y rhesymau a nodwyd yn glir gan Leanne Wood, a rhesymau yr wyf yn cofio Dafydd Elis-Thomas yn eu nodi mewn cyfarfod grŵp Plaid Cymru hefyd. Byddaf yn pleidleisio gyda fy ngrŵp, gan fy mod yn parchu'r penderfyniad hwnnw a'r broses a'r drafodaeth a ddefnyddiwyd gennym i gyrraedd y penderfyniad hwnnw. Fodd bynnag, mae achos Plaid Cymru a chenedlaetholgar cryf dros bleidleisio am y cynnig cydsyniad deddfwriaethol hwn. Rwy’n dymuno nodi hynny, os mai dim ond ar gyfer myfyrwyr gwleidyddol y dyfodol fydd hynny.

Y peth cyntaf i'w ddweud yw bod y Bil Cymru hwn eisoes yn grair o'r gorffennol. Fel setliad parhaol, mae mor ddiangen â’r goeden Nadolig yr es â hi i’w hailgylchu yr wythnos ddiwethaf. Tegan llachar a sgleiniog San Steffan ydyw, yn demtasiwn, yn simsan, ond yn wag yn y pen draw. Mae'r Bil mewn gwirionedd yn dioddef o glefyd yr wyf yn meddwl y dylem yn awr ei alw yn 'Westminsterism', am ei fod yn gyflwr sy'n effeithio ar yr holl bleidiau unoliaethol ac nid yw'n cael ei gyfyngu i'r Ceidwadwyr yn unig. Yn anffodus nid yw Llafur Cymru wedi gwella eto o’r cyflwr hwn, fel y clywsom am y gwelliannau ym mholisi eu plaid eu hunain a wrthodwyd ganddynt yn San Steffan, er ei bod yn galonogol gweld nifer ohonynt ymhell ar y ffordd i gael eu hadfer yn y grŵp Llafur Cymru presennol yn y Cynulliad hwn. Ond am gyfnod rhy hir, mae San Steffan wedi rhagdybio’r sofraniaeth yn y sefydliad hwnnw, ac nid gyda'r bobl. Felly, yn hytrach na setliad parhaol, mae San Steffan a Whitehall wedi bod yn ddarbodus ac wedi naddu’r model cadw pwerau, gan ganiatáu’r setliad lleiaf posibl i ni bob amser er mwyn deddfu a sicrhau rhagoriaeth barhaus San Steffan. Mae pwerau wedi dod a phwerau wedi mynd, maent wedi eu hysgwyd gyda’i gilydd ac mae gêm o giamocs cyfansoddiadol wedi ei chwarae gyda dyfodol Cymru.

Ond yn yr un flwyddyn â chymryd dull gothig braidd o edrych ar ein dyfodol, mae San Steffan ei hun wedi rhyddhau o'i wirfodd y grymoedd tywyll a fydd yn y pen draw yn dinistrio'r wladwriaeth Brydeinig unedol. Mae'r ysbryd wedi dianc o’r botel, ac ni fydd unrhyw siarad ofer heddiw am werthoedd cenedlaethol, gwerthoedd Prydeinig, yn dod at ei gilydd i arbed y Deyrnas Unedig bresennol.

Mae llawer o sôn wedi bod mai hwn yw’r cyfle olaf i sicrhau datganoli pellach am ddegawd o leiaf. Gall hynny fod yn wir, ond nid yw'r un fath â dweud y bydd San Steffan yn parhau’n ddigyfnewid am ddegawd. Bydd Brexit caled, sef yr hyn yr ydym yn debygol o’i gael, yn arwain at ddiiddymu’r wladwriaeth Brydeinig. Bydd yr Alban yn ceisio annibyniaeth, bydd ynys Iwerddon yn dod ynghyd, a byddwn ni yng Nghymru yn wynebu dewis anodd iawn: bod yn atodiad o endid gwleidyddol crebachlyd Saesnig neu geisio ein llwybr annibynnol ein hunain. Felly, mewn sawl ffordd, ac yn y tymor hir, mae’r Bil hwn yn amherthnasol. Yr anadl olaf o San Steffan yn esgus ei fod yn penderfynu ar ddyfodol cenedl Cymru, ac nid pobl Cymru yn penderfynu ar ein dyfodol.

Rwy'n credu, fodd bynnag, y gellir rhoi tri rheswm dros symud ymlaen gyda'r Bil er mwyn rhoi pwerau i ni i’n harwain yn y pump i 10 mlynedd cythryblus nesaf. Yn gyntaf, bydd y Bil yn helpu i atal San Steffan rhag cipio tir ymhellach, drwy sicrhau Sewel mewn statud, a thrwy sicrhau bod y model cadw pwerau yn rhoi rhywfaint o amddiffyniad yn erbyn cipio rhagor o dir—er bod y Bil ei hun yn enghraifft o gipio tir—ar ôl y bleidlais Brexit . Yn ail, wrth ddatganoli i'r Cynulliad y pŵer i benderfynu ar y trefniadau yn y dyfodol, mae'r Bil yn ein galluogi ni i ddyfnhau a chryfhau ein democratiaeth. Dyma ein cyfle ni i ymestyn yr etholfraint i rai 16 a 17 mlwydd oed, er mwyn cyflwyno'r bleidlais sengl drosglwyddadwy i etholiadau lleol ac yna genedlaethol yng Nghymru, ac i ennill cydnabyddiaeth o'r Cynulliad fel Senedd sofran Cymru. Ac yn olaf, drwy hwyluso datganoli cyllidol a rhywfaint o reolaeth ar ein hadnoddau naturiol, bydd y Bil yn gwneud unrhyw Lywodraeth Cymru yn fwy ymatebol ac atebol i bobl Cymru.

Heb y pwerau treth y mae’r Bil hwn yn eu caniatáu, ni fyddwn yn aeddfedu fel democratiaeth, ac ni fyddwn yn paratoi ein hunain yn llawn am yr heriau o adael yr Undeb Ewropeaidd. Tra bydd Llywodraeth Cymru yn parhau i fod mewn perthynas blentynnaidd â San Steffan, mam y seneddau fel y'i gelwir, heb eto ddiddyfnu oddi ar Whitehall, yn beio cyllid annigonol am eu methiannau, yn taflu’r baich gwleidyddol ar eraill ar bob cyfle, ni fyddwn byth yn barod i gymryd cyfrifoldeb dros ein dyfodol ein hunain. Felly, gan yr ymddengys bod y Bil hwn heddiw yn mynd i fod yn Ddeddf, dylem ddefnyddio'r pwerau cyfyngedig y mae'n eu rhoi i ni yn y tri maes hyn i baratoi'r ffordd ar gyfer dyfodol cyfansoddiadol gwirioneddol ein cenedl, tuag at adeg pan fyddwn unwaith eto yn rhannu cyfrifoldeb ac ymdrech ar y cyd â’n partneriaid yn Ewrop, ond y tro hwn fel gwladwriaeth annibynnol.

Rwy'n falch o’r cyfle i siarad yn y ddadl hon heddiw. Rwy'n falch iawn fod y Bil yr ydym yn ei drafod yn mynd i roi mwy o bwerau i’r Cynulliad hwn, a bod y Bil yn cael ei gyflwyno gan Lywodraeth Geidwadol ar lefel y DU ac Ysgrifennydd Gwladol Ceidwadol. Hoffwn dalu teyrnged iddynt am gadw at eu gair a chyflwyno Bil sydd yn mynd i roi pwerau ychwanegol i ni. Ac rwyf am ddweud hyn: nid yw'r Bil yn mynd mor bell ag yr hoffwn mewn rhai meysydd, ond rwy’n mynd i bleidleisio’n llawen dros y Bil heddiw, oherwydd y meysydd ychwanegol hynny y byddwn yn cael pwerau ynddynt fel y gallwn wneud rhywbeth cadarnhaol gyda’r pwerau hynny, a’u defnyddio yn effeithiol iawn. Rwyf am gyfyngu fy sylwadau heddiw i un rhan benodol o'r Bil yr wyf yn hapus iawn, trwy welliant, bod y pwerau ychwanegol hyn wedi eu hychwanegu, sef isadran 58 o Ran 2 y Bil, sy'n datganoli cyfrifoldeb i Weinidogion Cymru i drwyddedu peiriannau hapchwarae lle mae uchafswm yr arian betio yn fwy na £10.

N awr, fel y bydd Aelodau'r Cynulliad hwn yn gwybod, dydw i erioed wedi cuddio fy nirmyg personol o derfynellau betio ods sefydlog a'u cysylltiad â phroblem hapchwarae yma yng Nghymru. Maent yn bla ar Gymru ac maent wedi achosi niwed personol a chymdeithasol sylweddol i unigolion, eu teuluoedd a'u cymunedau ar hyd a lled y wlad hon. Ac, wrth gwrs, canfu adroddiad annibynnol diweddar a gyhoeddwyd gan y Sefydliad Ymchwil Polisi Cyhoeddus ym mis Rhagfyr fod hapchwarae problemus yn costio hyd at £1.2 biliwn i Lywodraethau Cymru, Lloegr a'r Alban bob blwyddyn. Ond mae'n rhaid i ni gofio mai’r weithred o hapchwarae a'r pwysau y mae'r diwydiant yn ei roi ar unigolion i hapchwarae yw’r meysydd sylfaenol i’w beio, nid o reidrwydd yr unigolion eu hunain, oherwydd rhaid inni gofio bod hwn yn salwch, yn ddibyniaeth y mae pobl yn gorfod ymdrin ag ef, un sydd yr un mor bwerus â chamddefnyddio sylweddau neu alcohol. Nawr, pan oeddwn yn gwisgo het portffolio blaenorol, dywedais, o ystyried pŵer dibyniaeth hapchwarae, y dylai, yn fy marn i, gael ei weld a'i drin fel mater iechyd cyhoeddus, oherwydd yr effaith y mae anhwylder o'r fath yn ei chael ar iechyd a lles yr unigolion yr effeithir arnynt, eu teuluoedd a'u hanwyliaid, ac mae'r effaith yn sylweddol.

Nawr, er nad yw hapchwarae yn ffenomen newydd yng Nghymru, gwyddom ei fod yn fater sy’n broblem arbennig o ddifrifol i Gymru. Er gwaethaf y ffaith mai ein gwlad ni oedd yr unig wlad gartref i beidio â chasglu ystadegau am hapchwarae problemus ac anhwylderau hapchwarae, mae'r boblogaeth yn ei chyfanrwydd yn betio swm sy'n gyfwerth â £1.6 biliwn y flwyddyn o gynnyrch mewnwladol crynswth y genedl mewn terfynellau betio ods sefydlog yn unig. Fel cymhariaeth, mae hynny yn £675 am bob oedolyn yma yng Nghymru. Ar ben hynny, os ydych yn cynnwys y costau amrywiol cysylltiedig, megis y dirywiad mewn perfformiad yn y gwaith, diweithdra posibl, dyledion, problemau tai, ac yn y blaen, a achosir gan hapchwarae, mae'n dangos bod hapchwarae yn effeithio nid yn unig ar iechyd ein cenedl, ond hefyd ar economi ein cenedl.

Felly, rwyf wedi bod yn hynod falch o hyrwyddo’r mater hwn, ynghyd ag ACau eraill yma yn y Siambr hon, ac, yn wir, rai cydweithwyr seneddol ym mhen San Steffan. Rwyf wedi dod ag amrywiaeth o randdeiliaid at ei gilydd i geisio addysgu a dylanwadu ar bawb yn y Siambr, a gwneuthurwyr polisi yn ehangach, bod hwn yn rhywbeth sydd angen sylw brys. Nawr, er bod rhai elfennau o bolisi cyhoeddus y gallwn ni eu newid, mewn cydweithrediad â sefydliadau rhagorol yn y trydydd sector, fel Beat the Odds, sydd, wrth gwrs, yn sefydliad a gafodd ei ffurfio gan CAIS, sydd wedi’i leoli yn fy etholaeth i, a’r Ystafell Fyw, i lawr yma yng Nghaerdydd, nid wyf yn credu y gallwn fynd i'r afael o ddifrif â'r broblem hon fel cenedl oni bai fod gennym y cymhwysedd deddfwriaethol hwn. Dyna pam rwyf yn awyddus iawn, iawn i sicrhau bod y Memorandwm Cydsyniad Deddfwriaethol hwn heddiw yn cael ymateb cadarnhaol gan bawb ar draws y Siambr hon, gan ei fod yn ein galluogi ni i ymdrin â'r mater hwn a materion eraill mewn meysydd cymhwysedd a fydd yn dod atom ni. Roeddwn yn falch iawn o weld cyfraniadau Eluned Morgan yn Nhŷ'r Arglwyddi ar yr union fater hwn wrth i’r Bil wneud ei daith drwy'r Senedd, gan fy mod yn meddwl, yn bersonol, bod hyn yn rhywbeth y gallwn ni i gyd eistedd o amgylch y bwrdd gyda'n gilydd i ymdrin ag ef unwaith ac am byth.

Felly, rwy’n annog pob Aelod yn y Siambr hon i feddwl yn ofalus iawn am y cyfleoedd y mae Bil Cymru yn eu cyflwyno i ni. Rwy’n sylweddoli nad yw'n mynd mor bell ag y byddai pawb yn y Siambr hon yn dymuno. Ond mae'r rhain yn gamau pwysig, gyda phwerau pwysig yn cael eu rhoi i’r Cynulliad Cenedlaethol y byddwn yn gallu eu defnyddio i wella ansawdd bywyd pawb yng Nghymru, ac felly, byddaf yn ei gefnogi.

Lywydd, dros y misoedd diwethaf, rydw i, ynghyd â phobl o bleidiau eraill, yn cynnwys Dafydd Elis-Thomas, yn cynnwys Dafydd Wigley, Aelodau o’r Lib Dems, pobl o grwpiau gwahanol, trawsbleidiol hefyd, wedi bod yn gwneud beth allwn ni i gywiro Bil Cymru wrth iddo fynd trwy Dŷ’r Arglwyddi. Hoffwn i dalu teyrnged yn gyntaf i chi, Lywydd, am eich gwaith chi ar y Bil yma, i’r pwyllgor cyfansoddiadol a oedd wedi ein helpu ni gymaint gyda rhai o’r ‘arguments’ yr oedd angen inni eu gwneud yn y tŷ. Hefyd, rwyf yn meddwl bod hyn wedi ein helpu ni i lwyddo i ddarbwyllo’r Llywodraeth Brydeinig i gyfaddawdu mewn cymaint o ardaloedd, ac i dderbyn ein safiad ni eu bod nhw wedi mynd yn rhy bell o ran ceisio cadw pwerau yn Llundain. Ond, wrth gwrs, mae nifer o faterion yn y Bil yma sy’n dal i beri gofid inni. A gaf i fod yn glir: mae Bil Cymru yn gymhleth, mae’n aneglur, a gallwn ni fod yn sicr na fydd e’n setlo’r cwestiwn o berthynas Cymru gyda’r Deyrnas Unedig am genhedlaeth, yn unol â’r bwriad? Nid yw’r Bil wedi’i seilio ar unrhyw egwyddorion cyfansoddiadol. Nid oes eglurdeb yn y Ddeddf, sy’n golygu na ellir gwarantu na fydd unrhyw gyfeiriad i’r Uchel Lys yn y dyfodol i benderfynu ymhle y mae pŵer deddfwriaethol yn gorwedd.

Mae Aelodau Tŷ’r Arglwyddi ac, i fod yn deg, y Llywodraeth Dorïaidd wedi ei gwneud yn hollol glir na fydd y tŷ yn hapus i basio’r Ddeddf heb ganiatâd a chefnogaeth y mwyafrif o Aelodau’r Cynulliad. Y cwestiwn felly yw: a ddylem ni basio’r Ddeddf?

I believe that the question of whether we should pass the LCM is finally balanced. I think the Bill remains deeply flawed and complex. Nevertheless, I believe we should pass this LCM, and I’d like to make clear my reasons for this. First of all, I think that this is the only deal we are likely to see in the foreseeable future. This is the fourth Wales Bill since the Welsh public supported the establishment of the Assembly in 1997. Theresa May has demonstrated absolutely no interest whatsoever in Wales, and the UK Government is likely to be almost exclusively focused on Brexit for the foreseeable future. That Brexit decision, with the announcement by the Prime Minister today to go for a hard Brexit, means that we really need to batten down the hatches constitutionally before we’re battered around in the political flux that is about to engulf us. We need to ensure that there’s no attempt on behalf of the UK Government to repatriate powers from the EU, and to keep what are legitimately areas of Welsh Government competence in London.

This new Bill confirms the Sewel convention. That convention says that the UK Parliament will normally not legislate on devolved matters without the consent of the Assembly. It’s written in statute. The current Bill: it is not there. This is a safety mechanism that we need. Unless we’re on the same constitutional page, and under the same reserved-model system as Scotland and Northern Ireland, we are much more vulnerable to being picked off when the repatriation of powers happens under Brexit. This is also true of the promised great repeal Bill, where the opportunity for the UK Government to grab what are legitimately our Welsh Assembly powers is all too evident. I, for one, am not prepared to take that risk.

Now, the fiscal framework and the Barnett formula, as we’ve heard, provide us with guarantees that we won’t be worse off, relative to England, if public expenditure rises when a percentage of income tax powers to Wales is devolved. The deal also means we’ve got that additional £500 million that we can borrow in order to invest. I think this is going to become crucially important as austerity continues to bite, as we see a contraction in the economy and a withdrawal of EU structural funds.

I’m disappointed that the Bill remains complex, inaccessible and unclear. There’s been a failure to incorporate any fundamental or firm principles within the Bill, like clarity, stability, legitimacy and subsidiarity. As the First Minister stated, the Welsh Government drafted their own Bill, which was presented last year. That would have provided a much firmer platform for the constitutional settlement, but we are not in the driving seat in Westminster. Let’s recall: this is a Tory Bill.

In the Lords, we convinced the UK Government that they’d overstepped the mark by attempting to claw back powers that the Assembly already enjoys in areas such as adoption, railway planning and providing council tax relief. One of the expert witnesses to the constitution committee suggested that, under the current conferred model of government, everything was reserved except the kitchen sink, but that in the move to the reserved model, even the kitchen sink was now reserved. Through pushing back in the Lords, we have now regained control over most building regulations, including the kitchen sink. We’ve also convinced the Government to expand the areas where we previously did not have power, including over teachers’ pay, fixed-odds betting terminals, compulsory purchase orders and the community infrastructure levy, to name just a few. And we were obviously deeply disappointed that a tied vote on industrial relations in the public sector meant that the UK Government is heading for a constitutional punch-up, even before this Bill has been accepted.

Rwyf wedi bod yn hael iawn gydag amser. Mae angen i chi ddod â'ch sylwadau i ben.

Diolch yn fawr iawn. Fodd bynnag, rwy'n credu ei bod yn bwysig pwysleisio ein bod wedi methu ag argyhoeddi’r Llywodraeth i sicrhau y dylid datganoli pwerau deddfwriaethol a gweithredol ym mhob maes o’r setliad datganoledig.

Mae'r Bil yn dod ar adeg bwysig i’n gwlad ni—ar adeg pan fo ein cenedl ni, ein cyfandir ni a'n byd ni yn ymddangos yn fwy anwadal nag erioed o'r blaen. Nid yw’n ddelfrydol o bell ffordd, ond mae’n fater o hwn neu ddim byd. Credaf, oherwydd ein natur fregus fel cenedl ar y pwynt hwn, mai’r unig gam cyfrifol yw cefnogi'r Bil.

Ni fyddai dim yn rhoi mwy o bleser i fi na gallu pleidleisio heddiw dros weithredu Mesur Cymru a fyddai’n grymuso pobl Cymru o ddifrif, a fyddai’n galluogi’r Cynulliad yma i aeddfedu ymhellach fel Senedd ein gwlad, ac a fyddai’n rhoi i Lywodraeth Cymru yr arfau angenrheidiol i sefydlogi a chryfhau ein heconomi, i greu Cymru fwy iach, ac i gryfhau ein cyfundrefn addysg yn y modd yr ydym ni yma yng Nghymru am ei flaenoriaethu. Ond nid dyna i fi ydy’r Mesur y mae gofyn i ni roi sêl bendith iddo fo. Nid dyma Fesur y gallaf i fod yn hyderus ei fod yn rhoi i drigolion Ynys Môn a gweddill Cymru y math o sicrwydd y dylen nhw ei gael fod gan Gynulliad Cenedlaethol Cymru yr hawliau i ddilyn ei gwys ei hun, lle mae angen gwneud hynny, heb i rwystrau mympwyol gael eu rhoi yn ein ffordd gan Senedd Prydain.

I believe passionately that devolution itself should be devolved—that we in Wales should decide on those areas over which we should have responsibility. I believe passionately that any Bill on the future of Welsh competence should come from Wales. And the deeply flawed Bill that we’re being asked to approve today, I believe, is the perfect embodiment of why that is such an important principle. I won’t repeat detailed points made by some of my colleagues about the irrational list of reservations. I could talk about the steadfast refusal to devolve policing, the inexcusable and inexplicable refusal to move towards a distinct Welsh legal jurisdiction—the list goes on. But in terms of our powers to legislate on behalf of the people of Wales, I believe that this Bill, despite concessions that have been made, remains little more than Westminster crumbs dished out by an indifferent UK Conservative Government to a Wales that is meant to consider itself grateful to receive them.

There are, of course, positive elements here, and that is why it is, as Leanne Wood said, with a heavy heart that we vote against the strengthening of powers for this Assembly, as an institution, over its own affairs—over election arrangements, and so on. I, of course, want to see the beginnings of the devolution of income tax in our taxation armoury. I commend work done on the fiscal framework. I, of course, want to see a new funding formula. I understand why others may come to the conclusion that it is worth supporting this because of those positives. The First Minister himself said that the Labour group came to a reluctant decision.

On that point, to those suggesting that we in Plaid Cymru are voting against, somehow in the knowledge, because of the luxury of Labour supporting it, as Simon said we also had detailed, forensic discussions. The case was made to support this. Because I acknowledged the positives, I considered perhaps that even a principled abstention was the right course of action this afternoon. But, in the end, I had to ask myself to what extent the positives are little more than sweeteners to be taken alongside what is otherwise a very bitter Wales Bill pill. The positive of the introduction of a reserved-powers model, in principle, for example, which we have long called for, is undone, rather, is it not, by the mockery of that Whitehall-composed list itself? Plaid Cymru—

A fyddai'r Aelod ildio ar y pwynt hwnnw?

Gwnaf.

Diolch i chi am ildio, Rhun. Rwy’n deall yn iawn eich bod chi’n anghytuno ag elfennau o’r Bil hwn. Fel y mae Aelodau eraill wedi'i ddweud, nid yw'n berffaith mewn unrhyw fodd. Fodd bynnag, mae gwrthod y fframwaith cyllidol a drafodwyd gennym yn gynharach yn natganiad Ysgrifennydd y Cabinet fel elfen gadarnhaol yn unig—dewch, rydym wedi bod yn galw am ddiwygio Barnett ers i mi fod yma, ers i chi fod yma. Dyma newid cadarnhaol, newid cadarnhaol iawn yn dod i'r sefyllfa ariannol. Bydd hynny'n methu os nad yw hwn yn mynd drwyddo.

Rwy’n deall y cwestiwn a ofynasoch, ond rydych yn annheg wrth awgrymu ein bod yn diystyru’r gwaith sydd wedi ei wneud ar y fframwaith cyllidol. Y cwestiwn a ofynnwyd heddiw gan Leanne Wood, ymysg eraill, yw: pam ar y ddaear bod gwaith clodwiw ar y fframwaith cyllidol ynghlwm wrth yr hyn sydd fel arall yn gyfres o bwerau sydd yn tynnu'n ôl o ran y pwerau sydd gennym? A byddaf hefyd yn ateb eich pwynt yn y casgliad hwn. Mae Plaid Cymru yn aml yn cael ei chyhuddo ar gam o geisio datganoli er ei fwyn ei hun. Wel, heddiw, rydym yn dweud 'na' yn glir. Rydym eisiau’r math o ddatganoli sy'n iawn i Gymru. Felly, gadewch i ni ddechrau gweithio yn awr, gan weithio gyda'n gilydd fel cenedl, ar draws y pleidiau ac ar draws cymunedau, i adeiladu Bil yn y dyfodol—dyfodol i Gymru wedi’i wneud yng Nghymru.

Dylai cyrhaeddiad cenedl fod yn fwy na’i gafael. Dyna eiriau Elystan Morgan, wrth annog San Steffan i fabwysiadu ymagwedd uchelgeisiol i’r Bil hwn.

But in looking at this Bill, I see a lack of ambition—a lack of the kind of ambition that was contained in that comment. There are a range of powers here that are useful, but not the wide range of powers that I would’ve liked to have seen included. The legislation is, in several instances, a retrograde step, as we have already heard in the debate. We will be introducing a Bill for trade unions that wouldn’t be possible under this new settlement. And in my opinion, and I’m sure that several people in the Chamber share this view, devolution should be an incremental process, a step-by-step process, a gradual process, but in one direction. So, the loss of that principle is very important.

This isn’t the Bill that I would want to see before us today; I would want to see the Welsh Government legislation that was introduced last year in the Chamber today, with a range of powers that is fitting for Wales, with a clear point of view in terms of the settlement, and which would move us towards parity with the Scottish and Northern Ireland parliaments. But, that was rejected by the Secretary of State and by the Conservative Government.

So, I have no enthusiasm, coming here today, to look at this Bill, but there are strengths in the legislation, and we have to acknowledge those positive aspects of the Bill. Moving from a conferred-powers model to a reserved-powers model overturns that starting point in terms of the constitution. We start from a completely different point of view, despite that long list of reservations that, in several instances, are inappropriate. But this new principle does give us a foundation to build upon in the coming years—in terms of jurisdiction, certainly, but also in terms of getting rid of those reservations that are such a burden on this Bill.

In my opinion, that wouldn’t be entirely sufficient, if it weren’t for that question that is the context of this debate and all political debates that we have here in Wales, namely that question of Brexit. I think that we underestimate at our peril—despite the comments that we have heard today, this morning, from Theresa May, mentioned in the Chamber already—we underestimate the risk to the devolution settlement that will emanate from that process of leaving the European Union. I don’t think for a second that the instinct of the Westminster Government or this Prime Minister is in favour of any process that would easily allow Wales to receive the powers from Brussels that we deserve and that are our right.

The opposition leader has talked about the image of the UK and Wales that the Prime Minister wants to see, and nobody on this side of the Chamber would want to see that. That’s why it’s so important that we strengthen our position for that coming debate. That’s why it’s so important that we do have the Sewel convention, which gives us equality with Scotland and Northern Ireland, and the opportunity for us to be able to argue our case against the Government in Westminster.

Rwy'n credu bod hwn yn Fil amherffaith. Mae'n amherffaith oherwydd ei fod yn methu â chydnabod aeddfedrwydd y setliad cyfansoddiadol yng Nghymru, ac mae'n methu â chydnabod y potensial y gall Cymru ei wireddu gyda’r pwerau ychwanegol hynny yr ydym wedi gofyn amdanynt dros beth amser. Ond, credaf fod yr egwyddor gywir wrth ei wraidd, sef symud i fodel cadw pwerau, a hynny at ei gilydd sy'n ein paratoi yn well ar gyfer yr hyn sy'n mynd i fod yn gyfres lawer mwy o frwydrau i ddod.

Oni fyddai'n wych pe byddem ni i gyd yn cymeradwyo’r cynnig deddfwriaethol hwn heddiw yn mynd â ni ymlaen at gael y Bil Cymru ar y statud? Yn anffodus, nid ydym yn y sefyllfa honno heddiw, a chredaf fod hynny yn bennaf oherwydd bod Ysgrifennydd Gwladol Cymru wedi methu ag argyhoeddi ei gydweithwyr yn y Cabinet ac adrannau Whitehall am yr angen i Gymru gael ei thrin mewn ffordd debyg i'r Alban a Gogledd Iwerddon. Rwy’n teimlo'n gryf iawn fod Cymru wedi cael ei thrin ag amharch. A pham fod Cymru wedi’i thrin yn wahanol i’r gwledydd datganoledig eraill? Ar ôl y bleidlais yn 2011, y mae llawer o bobl wedi cyfeirio ati heddiw, roedd dwy ran o dair o'r bobl yng Nghymru wedi pleidleisio i ni gael pwerau deddfu sylfaenol. Roedd neges glir oddi wrth bobl Cymru eu bod yn dymuno i ni wneud y cyfreithiau, ac mae hynny'n sefyllfa sydd wedi newid yn fawr, oherwydd roeddwn i yn San Steffan ym 1997 pan basiwyd y Bil Llywodraeth Cymru cyntaf, a gallaf ddweud wrthych nad oedd llawer o frwdfrydedd ar gyfer hynny o unrhyw le. Mae'r sefyllfa yng Nghymru, rwy’n meddwl, wedi ei thrawsnewid, ac rwy’n credu bod y teimladau hynny yn cael eu hanwybyddu gan Lywodraeth San Steffan a chan adrannau Whitehall.

Byddaf yn pleidleisio dros y ddeddfwriaeth hon heddiw. Byddaf yn gyndyn o wneud hynny, oherwydd nid wyf yn credu ei bod yn gwneud cyfiawnder â ni, ond byddaf yn pleidleisio drosti oherwydd y model cadw pwerau—rwy'n credu bod hynny'n bwysig iawn, ein bod yn cael hynny yno, wedi’i ymgorffori yn y gyfraith—oherwydd confensiwn Sewel—eto, rwy’n meddwl bod hynny’n hanfodol bwysig—ac oherwydd y setliad ariannol. Rwy’n teimlo ein bod ni, ers blynyddoedd lawer, wedi’i chael hi’n anodd sicrhau bod fformiwla Barnett yn cael sylw. Wrth sefydlu'r fframwaith cyllidol y mae Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid a Llywodraeth Leol wedi’i drafod yn gynharach yn y Siambr hon heddiw, rwy’n credu, ar y cyfan, y byddai'n anghywir i ni wrthod y fframwaith hwnnw. Byddai'n anghywir i ni wrthod y cynnydd a wnaed mewn gwirionedd. Am y rhesymau hynny, byddaf yn pleidleisio dros y ddeddfwriaeth hon heddiw. Ond, fel y dywedais, rwy’n gyndyn o wneud hynny.

Mae amharodrwydd llawer o adrannau'r Llywodraeth yn San Steffan i ildio i geisiadau sylweddol ar gyfer gwelliannau, rwy’n credu, yn feirniadaeth o bosibl o ba mor isel y mae lefel y parch at Swyddfa Cymru dan yr Ysgrifennydd Gwladol presennol wedi suddo a sut y mae’r Ysgrifennydd Gwladol Cymru presennol wedi methu ag ymladd dros Gymru. A, wyddoch chi, os ydych chi’n—

A wnewch chi dderbyn ymyriad?

Gwnaf, yn sicr.

Rwy’n meddwl ei bod braidd yn anffodus eich bod yn ceisio sarhau’r Ysgrifennydd Gwladol presennol, sydd wedi gweithio'n ddiflino, ynghyd â chydweithwyr, i gyflwyno'r Bil hwn. Ond fe ofynnaf y cwestiwn hwn i chi—roeddech chi’n Aelod Seneddol yn 2006, a bleidleisiodd dros y Bil Cymru bryd hynny a roddodd y broses Memorandwm Cydsyniad Deddfwriaethol i ni; nid wyf yn credu bod eich hanes yn y Senedd mewn gwirionedd yn cymharu yn erbyn y trosglwyddo cyfrifoldebau i'r lle hwn sydd wedi digwydd o dan y Ceidwadwyr Cymreig.

Rwy'n siarad am heddiw, ac nid wyf yn teimlo bod achos Cymru wedi’i ddadlau’n dda yn San Steffan. Rwy’n meddwl y byddem wedi dod o hyd i ateb gwell, Bil gwell, pe bai hynny wedi digwydd ac rwy’n cymeradwyo'r hyn y mae Eluned a'i chydweithwyr wedi ei wneud yn Nhŷ'r Arglwyddi i geisio gwella'r sefyllfa, ond ni allech wneud yr holl beth mewn gwirionedd heb gael Ysgrifennydd Gwladol Cymru yno y tu ôl i chi.

Unwaith eto, nid oes yn rhaid ond edrych ar y rhestr o bethau na allwn ni eu gwneud—. Na i bwerau toll teithwyr awyr. Pam Gogledd Iwerddon? Pam yr Alban? Beth sydd o'i le ar Gymru? Na i bwerau ymddygiad gwrthgymdeithasol. Na i bwerau trwyddedu alcohol. Na i bwerau cyfiawnder ieuenctid. Bymtheg mlynedd yn ôl, roeddwn ar bwyllgor dethol yn San Steffan a wnaeth argymell y dylai pwerau cyfiawnder ieuenctid gael eu datganoli. Ni allaf ddeall pam na all pwerau cyfiawnder ieuenctid gael eu datganoli. Na i gysylltiadau diwydiannol mewn gwasanaethau cyhoeddus datganoledig. Na i gais dielw ar gyfer pwerau masnachfraint rheilffyrdd. Gallem fynd ymlaen.

Mae'n syniad brawychus iawn, yn y Bil Cymru drafft, y byddai 21 o'r 22 o Ddeddfau a basiwyd gan y Cynulliad yn cael eu hystyried y tu allan i gymhwysedd y Cynulliad neu’n ei gwneud yn ofynnol i gael caniatâd Gweinidogion y Goron. Ac, hyd yn oed ar ôl y trafodaethau sydd wedi digwydd, byddai 10 allan o'r 22 yn dal i fod y tu hwnt i'n gallu i ddeddfu. Mae hyn ar gyfer Bil Cymru sydd i fod i symleiddio'r model datganoli a galluogi’r Cynulliad hwn i fod yn ddeddfwrfa gyflawn.

Credaf fod hynt datganoli wedi bod yn ychydig o gamau ymlaen ac yn ychydig o gamau yn ôl. Rwy’n pleidleisio dros y cynnig cysyniad deddfwriaethol hwn heddiw oherwydd fy mod yn meddwl, ar y cyfan, ei fod yn ychydig o gam ymlaen, ond hoffwn pe gallem fod yma â chynnig cydsyniad deddfwriaethol gwell o lawer, gyda Bil mwy cyflawn o lawer o'n blaenau, a fyddai wir yn bodloni ein dyheadau.

Heddiw, byddaf yn ymuno â fy nghydweithwyr Llafur ac yn pleidleisio dros y cynnig cydsyniad deddfwriaethol hwn ar Fil Cymru. Yn wir, fel y dywedodd llawer, mae yr hyn ydyw. Ar gyfer hyn, mae gennym Lywodraeth Geidwadol y DU, sydd unwaith eto wedi siomi pobl Cymru yn yr amherffeithrwydd hwn a nodwyd—. Ym mis Hydref 2015, dywedodd Ysgrifennydd Gwladol Cymru, Stephen Crabb, fod Bil Cymru yn:

gyfle unwaith mewn cenhedlaeth i dynnu llinell o dan y ddadl barhaus, ddiddiwedd hon ... ynglŷn â datganoli'.

Gan neidio ymlaen i fis Ionawr 2017, mae gennym arweinydd y Ceidwadwyr Cymreig yma yng Nghynulliad Cenedlaethol Cymru, sy’n dweud nad hwn fydd y Bil Cymru olaf, ond yr olaf o'r sesiwn seneddol hon. Roedd ar Gymru, fel y dywedwyd, angen Bil Cymru San Steffan a oedd yn cynnig eglurder, symlrwydd, a chydnabyddiaeth, fel y mae Eluned Morgan wedi’i ddweud, o’r daith ddatganoli yng Nghymru yn y ddwy ddegawd ddiwethaf.

Bydd y Bil presennol, fodd bynnag, yn wir yn rhoi sicrwydd mwy cyfansoddiadol i Gymru, a bydd y fframwaith cyllidol cryfach sy'n cyd-fynd ag ef yn cynnig cam cynyddrannol pwysig yn y cyfeiriad cywir. Y mae’n cyflwyno bargen decach i Gymru a hoffwn dalu teyrnged lawn i'r Ysgrifennydd cyllid, Mark Drakeford, am ei ymdrechion sylweddol yn hyn o beth. Peidied neb ag amau, fodd bynnag: nid yw'r Bil Cymru presennol yn Fil y byddai'r Blaid Lafur wedi’i greu yn ei gyfanrwydd amherffaith.

Efallai fod datblygiad arteithiol y Bil o'r dechrau’n deg i'r pasio yn freuddwyd i gyfreithwyr, ond, i’r person cyffredin ar y stryd, mae wedi bod yn weithdrefn gymhleth. Mae ofn gan lawer nad yw Llywodraeth y DU wedi ymdrin â’r broses hon â dwylo glân. Er bod gwleidyddion Torïaidd wedi siarad am roi diwedd ar ansicrwydd cyfansoddiadol rhwng Bae Caerdydd a San Steffan, mae eu gweithredoedd wedi arwain llawer i gredu mai eu bwriad yw llesteirio, fel y mae eraill wedi dweud, aeddfedrwydd cynyddol y lle hwn.

Gwleidyddion Cymru wedi’u hethol gan bobl Cymru, ac nid mandariniaid Whitehall, ddylai fod yn rheoli’r gwaith o drefnu’n daclus y gwahanu pwerau rhwng Llywodraeth y DU a Chymru. Rydym yn gwybod o araith gynharach Theresa May heddiw y bydd Brexit yn parhau i ddominyddu gwleidyddiaeth y DU am y ddegawd nesaf. Ni fydd gan San Steffan, fel y mae eraill wedi dweud, unrhyw amser nac unrhyw awydd neu hyd yn oed unrhyw ddiddordeb mewn edrych ar Gymru. Felly, y gwir amdani yw mai’r cam ymlaen bach, ac mewn rhai ffyrdd, anfoddhaol iawn, hwn i Gymru yw'r cyfan sydd ar y bwrdd. Fel y cyfryw, er lles pobl Cymru, ni fyddwn yn rhoi rhwystr o flaen yr hyn sy’n Bil llai na pherffaith.

Rwyf am gofnodi fy ngwerthfawrogiad o waith fy ffrind, y Farwnes Eluned Morgan, sy'n cynrychioli Canolbarth a Gorllewin Cymru, am ei gwaith rhagorol yma yn y Senedd ac yn Nhŷ'r Arglwyddi. Mae hi wedi ceisio lliniaru agweddau gwaethaf yr amherffeithrwydd hwn. Mae hyn wedi arwain, mewn llawer o feysydd, at Lywodraeth y DU yn ildio ar safbwyntiau a phwyntiau nad oedd ar un adeg yn agored i drafodaeth. Ond, fel y dywedodd Eluned Morgan wrth Dŷ'r Arglwyddi, mae'r Bil yn parhau i fod yn gymhleth, yn anhygyrch, yn aneglur ac ni fydd yn datrys mater datganoli i Gymru, fel y bwriadwyd.

Gyda Brexit caled ar y gorwel, mae'n hanfodol nad ydym ni yma yng Nghynulliad Cenedlaethol Cymru yn caniatáu ansicrwydd yn setliad datganoli Cymru, nac yn cynnig unrhyw gyfle i Lywodraeth y DU i ddal gafael ar bwerau yn Llundain y dylent gael eu dychwelyd yn briodol i Gymru unwaith y bydd y Deyrnas Unedig yn gadael yr Undeb Ewropeaidd.

A gaf i wneud sylwadau yn olaf ar y llwyddiannau pwysig o fewn y fframwaith cyllidol a drafodwyd yn gryf, gan gynnwys datganoli treth yn rhannol, diwygio teg ar Barnett, gwell mynediad ariannol a sefydlogrwydd yn y cyllid gwaelodol? Mae'r rhain yn bethau yr ydym wedi siarad amdanynt ers amser maith, maith, ac y maent yma. Ni fydd Cymru yn waeth ei byd o’i chymharu â Lloegr o ran ein hanghenion gyda’r Bil hwn. Yn wir, gyda Llywodraeth Dorïaidd y DU yn gaeth i bolisïau cyni sydd wedi methu, bydd popeth—popeth—y gallwn ei wneud yma yn y Siambr hon i gryfhau llaw Llywodraeth Cymru i ysgogi'r economi i'w groesawu. Bydd y benthyciadau ychwanegol o £500 miliwn a ganiateir o ddefnydd i bobl Cymru ac i Lywodraeth Cymru.

Felly, ydi, mae Bil Cymru, yn wir yn amherffaith. Mae’r hyn ydyw. Mae wedi dangos ac amlygu gwendid Ysgrifennydd Gwladol Cymru wrth sefyll dros Gymru. Fel y cyfryw, byddaf serch hyn yn cefnogi’r cynnig cydsyniad deddfwriaethol heddiw, ond gresynaf yn fawr at y cyfle a gollwyd yn sgil ymgais y Llywodraeth Dorïaidd i chwarae gwleidyddiaeth â'r setliad datganoli ar draul Cymru. Diolch.

Galwaf ar y Prif Weinidog i ymateb i’r ddadl.

Diolch, Lywydd. A gaf i ddiolch i'r Aelodau am eu cyfraniadau at yr hyn sydd wedi bod y ddadl gyfansoddiadol bwysicaf yr ydym wedi’i chael yng Nghymru ers peth amser? Rydym wedi cael llawer dros y blynyddoedd, ac nid oes amheuaeth y cawn fwy i ddod yn y dyfodol. A gaf i ddiolch i fy nghydweithiwr, Huw Irranca-Davies, am bwysleisio’n gryf unwaith eto, y pwyntiau a wneuthum yn tynnu sylw at y diffygion yn y Bil hwn, ond y dull yr ydym wedi’i gymryd rhwng bob dim o ran ein cefnogaeth iddo?

Gwrandewais yn astud iawn ar y siaradwyr o Blaid Cymru. Mae'n ymddangos i mi nad oes unrhyw anghydfod rhyngom ynghylch ein dadansoddiad o'r Bil. Rydym yn cytuno bod y Bil yn cynnwys rhai rhannau da, bod rhai meysydd lle’r ymddengys bod yna golli tir o ran y setliad datganoli, a'i fod yn annigonol o'i gymharu’n arbennig â'r Bil a ddrafftiwyd gan Lywodraeth Cymru. Mae'r gwahaniaeth yn bennaf o ran asesu beth fyddai'r canlyniad pe byddai'r Memorandwm Cydsyniad Deddfwriaethol yn cael ei wrthod gan y Cynulliad. I mi, ni fyddai'r cyfle hwn yn cyflwyno ei hun eto am rai blynyddoedd. Byddai hynny'n ein gadael gyda’r model rhoi pwerau, yn ein gadael gyda'r anallu i reoli ein democratiaeth ni ein hunain a'n datganoli ni ein hunain yma yng Nghymru, yn ein gadael gyda'r anallu, drwy godi treth incwm, i fod yn gallu benthyg, yr ydym yn gwybod sy’n hynod bwysig ac yn ein rhoi ar yr un lefel â'r gweinyddiaethau eraill yn y DU, a does dim gwybod pa bryd y byddai cyfle o'r fath yn codi eto. Felly, er nad yw’r hyn sy'n cael ei gyflwyno yn Ferrari llyfn fel oeddem yn ei ddisgwyl, fel petai, ond yn hytrach yn gar sy'n braidd yn is na'r lefel yr oeddem wedi disgwyl, bydd yn dal i redeg, os nad gyda’r cyflymder a'r llyfnder yr oeddem yn ei ddisgwyl yn wreiddiol. Ymddiheuriadau i Lee Waters yna am y gyfatebiaeth geir; rwy'n gwybod bod hynny yn rhywbeth nad yw byth yn cael ei gymeradwyaeth. [Chwerthin.]

Ond, o'n safbwynt ni, aethom ni drwy'r broses Dydd Gŵyl Dewi, a elwir yn gytundeb. Nid wyf yn gwybod gyda phwy yr oedd y cytundeb yn union, ond roedd yn broses i nodi meysydd y gellid eu datganoli. Nid oedd unrhyw gytundeb yn rhan o'r broses honno. Yna gwelsom, wrth gwrs, y Bil cyntaf, a oedd mor ddiffygiol na chafodd ei gefnogi yn llythrennol gan unrhyw un y tu allan i grŵp bach iawn yn San Steffan.

Mae hefyd yn gywir i ddweud bod cysylltiad rhwng y fframwaith cyllidol a'r Bil, ond dim ond oherwydd ein bod ni wedi ei gwneud yn gwbl glir i Lywodraeth y DU na fyddem yn cefnogi'r Bil, na'r darpariaethau treth incwm ynddo, oni bai bod y fframwaith cyllidol yn cael sylw. Pe byddai’r fframwaith cyllidol wedi bod yn anfoddhaol, byddai’r safbwynt y byddem wedi’i gymryd heddiw wedi bod yn wahanol, oherwydd ni fyddai wedi darparu'r sicrwydd ariannol sydd ei angen ar Gymru wrth i’r pwerau hynny gael eu datganoli.

Gwrandewais yn ofalus ar yr hyn yr oedd gan David Melding i'w ddweud. Unwaith eto, mae ei ddadansoddiad o'r materion cyfansoddiadol yn gadarn. Roedd un mater yr oeddwn yn anghytuno ag ef yn ei gylch, fodd bynnag, sef nad yw'n gymaint o fater o wneud yr achos dros awdurdodaeth i gael ei chreu, ond yn hytrach y dewis arall: mae'n arferol i awdurdodaeth gael ei chreu pan fydd deddfwrfa yn cael ei chreu. Mae'n annormal i hynny beidio â digwydd, felly mae gennym awdurdodaeth annormal—un unigryw annormal na all ddal prawf amser yn y dyfodol. Roeddwn i'n meddwl bod yr ateb y cyfeiriwyd ato gan yr Arglwydd Brif Ustus yn un cain, lle cawsom awdurdodaeth ar wahân yn ffurfiol, ond roeddem yn rhannu system y llysoedd, ac felly heb gael costau system llysoedd ar wahân. Roeddwn i'n meddwl bod hwnnw'n ateb da iawn. Gwnaethom hyd yn oed awgrymu i'r Weinyddiaeth Gyfiawnder y byddem yn cyfrannu tuag ato—pe byddem yn ei rannu, byddai cost ariannol i ni. Gwrthodwyd hynny ganddynt hyd yn oed. Felly, mae'n dangos yr anhyblygrwydd sy'n bodoli o ran y materion awdurdodaethol, a rhaid i ni barhau â sefyllfa sy'n gwbl anfoddhaol yn hynny o beth.

Gwrandewais ar yr hyn oedd gan arweinydd UKIP i'w ddweud. Mae'n gofyn y cwestiwn: beth sydd wedi newid o ran y refferendwm ar dreth incwm? Rhoddaf yr ateb iddo: mae amser wedi symud ymlaen. Cafodd yr Alban ddatganoli sylweddol, ymhell y tu hwnt i’r hyn a ragwelwyd gan refferendwm 1999 yn yr Alban, heb refferendwm—pwerau ymhell y tu hwnt i'r hyn a ragwelwyd bryd hynny. Gogledd Iwerddon: datganoli treth gorfforaeth heb refferendwm. Fy nadl i yw bod refferendwm i gael ei ddefnyddio ar gyfer newid mawr cyfansoddiadol—roedd Brexit yn un ohonynt; mae'n hollol iawn y dylai hynny gael ei benderfynu drwy refferendwm. Annibyniaeth: pe byddai refferendwm annibyniaeth yn y dyfodol, yn amlwg, byddai angen refferendwm. Ond datganoli rhan o'r system trethi, i mi, nid oes angen refferendwm. Os yw'n wir ar gyfer treth incwm, rhaid ei fod yn wir ar gyfer treth gorfforaeth; os yw’n wir ar gyfer treth gorfforaeth, rhaid iddo fod yn wir, gan ein bod yn gadael yr UE ac na fyddai’r dyfarniad Azores yn berthnasol yn y dyfodol, ar gyfer TAW. Felly, rwy’n credu bod hwn yn ateb pragmatig lle’r ydym wedi gwarantu na fydd y fframwaith cyllidol yn siomi Cymru. Aethom i mewn i'r etholiad ym mis Mai yn glir na fyddem yn cefnogi refferendwm ar y cam hwnnw ar yr amod bod y mesurau diogelu yn cael eu rhoi ar waith.

Fy nghydweithiwr Lee Waters o Lanelli: unwaith eto, mae ei ddadansoddiad yn gywir. Un o'r cwestiynau a ofynnodd ef oedd ynghylch yr amseriad a'r cyd-destun. Pe byddwn yn credu y byddai cyfle yn fuan am Lywodraeth gyfeillgar i fodoli yn San Steffan fyddai'n darparu i bobl Cymru yr hyn y maent ei angen, yna ni fyddwn yn cefnogi'r hyn sydd ger ein bron. Ond mae'n fater o hyn yr ydym yn ei wybod yn awr, ac, wrth gwrs, yr hyn yr ydym yn gwybod a fydd yn wir, yn sicr i fyny tan 2020, pryd, gobeithio, y bydd goleuedigaeth yn ymweld â San Steffan.

Cododd Dai Lloyd ddau bwynt. Unwaith eto, mae'n iawn i ddweud—nid wyf yn dadlau yn erbyn hyn—bod rhai meysydd lle mae rhwyfo yn ôl ar ddatganoli, nid fel y rhagwelwyd yn wreiddiol gan y ddeddfwriaeth, gan Ddeddf Llywodraeth Cymru, ond datganoli fel y mae wedi’i ddatblygu oherwydd dyfarniadau’r Goruchaf Lys. Unwaith eto, y pwynt yr wyf yn ei wneud yw fy mod wedi edrych ar hyn fel pecyn ac edrych arno yn gyffredinol o ran yr hyn y mae'n ei ddarparu, yn hytrach na'r hyn y mae'n cael gwared arno.

Cododd bwynt pwysig o ran y prawf 'yn ymwneud â'. Gallaf roi cysur iddo, rwy’n gobeithio, ar hynny. Fe wnaeth datganiadau Llywodraeth y DU yn ystod hynt y Bil ddarparu sicrwydd ar weithrediad y prawf diben. Mae ein sefyllfa wedi’i hatgyfnerthu gan y gyfraith achosion mewn perthynas â Deddf yr Alban, felly ni fydd darpariaeth Bil Cynulliad yn methu'r prawf 'yn cyfeirio at' ac eithrio pan mai diben y ddarpariaeth honno yw mater a gadwyd, nid dim ond oherwydd ei fod yn ymdrin â mater a gadwyd, neu’n lledgyffwrdd â mater a gadwyd. Mae’n rhaid mai diben darpariaeth yn y Bil yw newid rhywbeth sydd wedi’i gadw. Felly, nid yw'n wir—ac roedd hwn yn ofn a oedd gennyf pan welais y Bil gwreiddiol—os nad yw'n ymdrin ag unrhyw fath o gymhwysedd wedi’i gadw yna byddai darpariaeth y Cynulliad y tu allan i gymhwysedd. Nid dyna yw’r hyn yr ydym wedi ei weld o ran yr hyn a ddywedwyd yn nau Dŷ'r Senedd ac o edrych ar y gyfraith achos yn yr Alban.

Gwrandewais ar arweinydd y Ceidwadwyr Cymreig. Dylai ef fod yn ofalus beth y mae'n ei ddweud wrth y wasg, gan fod llawer ohonom wedi gweld ei sylwadau yn y wasg ar ôl y refferendwm yn sôn am gymryd pwerau oddi wrth y Cynulliad, yn enwedig ym maes amaethyddiaeth. Os cafodd ei gamddyfynnu, yna mae'n fater iddo ef egluro hynny, ond dyna'n union yr hyn y mae'r gweddill ohonom yn ei ddarllen ac nid wyf yn cofio fod— [Torri ar draws.] Wel, cafodd gyfle i gywiro ei safbwynt bryd hynny; does dim pwynt ei wneud yn awr, yn dawel. Cafodd gyfle i gywiro ei safbwynt bryd hynny. Mae wedi derbyn a chyfaddef nad yw'n cefnogi datganoli plismona i Gymru, ond mae yn cefnogi hynny i Fanceinion. Efallai ei fod yn gwneud hynny i ogledd-ddwyrain Lloegr, neu ddatganoli'r system cyfiawnder a'r awdurdodaeth, er rwy'n eithaf hyderus y byddai pobl Cymru yn cefnogi hynny pe byddai’r cwestiwn yn cael ei ofyn iddynt. Mae'n amddiffyn Ysgrifennydd Gwladol Cymru, fel y mae'n rhaid iddo. Nid wyf yn amau ​​ymdrechion Ysgrifennydd Gwladol Cymru. Rwy’n anghytuno ag ef ar sawl pwynt, ond mae'n dangos y dylanwad oedd ganddo, nad oedd modd iddo sicrhau datganoli toll teithwyr awyr, er y byddai maes awyr yn ei etholaeth ei hun wedi bod yn fuddiolwr mawr. Ac mae hynny’n adlewyrchiad trist o'r dylanwad a oedd yn bodoli cyn belled ag y mae ei sefyllfa ef yn y cwestiwn, er nad wyf yn amau’r ​​ymdrech a wnaeth yn hyn.

I mi, nid yw hyn yn ymwneud â chenedlaetholdeb neu ymwahaniaeth neu unrhyw beth arall; mae'n ymwneud â chydraddoldeb, â bod yn gyfartal. Mae'n ymwneud â sicrhau, yn y dyfodol, bod Cymru yn cael ei thrin â’r un parch a'r un lefel o gydraddoldeb â'r Alban a Gogledd Iwerddon, a gwneud y DU yn bartneriaeth wirioneddol. Rwyf wedi gwrando, wrth gwrs, ar yr hyn a oedd gan Dafydd Elis-Thomas i'w ddweud yn ei ddadansoddiad o'r sefyllfa. Cododd Jenny Rathbone fater ynni; bydd y trafodaethau hynny'n parhau. Rydym yn gweld datganoli sylweddol yn y broses ganiatáu ynni, sy’n mynd â ni ymhell y tu hwnt i fan ble'r ydym ni yn awr, ond, wrth gwrs, nid yw hynny yn golygu na all pethau newid yn y dyfodol. Wrth wrando ar Simon Thomas, bathodd ymadrodd newydd, a fydd yn cael ei dderbyn gan fyfyrwyr gwleidyddiaeth yn y dyfodol: ‘Westminsterism’—gan ddweud bod yr ysbryd wedi dianc o’r botel. Nid wyf yn llwyr rannu ei ddadansoddiad ynghylch ble y byddai hynny'n arwain yn anochel. Ni fyddai'n arwain yn anochel at annibyniaeth i'r Alban, ac mae’r mater o uno Gogledd Iwerddon a’r Weriniaeth yn llawer anoddach nag efallai yr oedd yn ei honni pan wnaeth y sylw hwnnw. Ond dyma’r pwynt yr wyf yn meddwl sy’n werth ei bwysleisio: ni all y DU barhau fel ag y mae. Os bydd yn gadael yr UE, mae'n rhaid cael mecanwaith ar waith ar gyfer cytuno ar fframweithiau cyffredin, efallai ym maes amaethyddiaeth, datblygu economaidd, pysgodfeydd, yn y dyfodol, drwy gytundeb, nid trwy orfodaeth gan San Steffan. A dyna pam y mae’n rhaid ymatal rhag ‘Westminsterism’, os mai dyna beth y mae'n ei olygu yn y dyfodol, os yw hynny'n rhywbeth y mae'n ceisio ei wneud.

Gwrandewais yn ofalus ar Darren Millar, a wnaeth achos moesol pwerus ar derfynellau betio ods sefydlog. Mae fy nghydweithiwr Eluned Morgan unwaith eto yn gwneud y pwynt mai prif ddiben, i ddechrau, y pwerau amrywio trethi yw ein galluogi ni i fenthyg. Fel plaid, rydym wedi ymrwymo i beidio â newid y gyfradd treth incwm yn ystod tymor y Cynulliad hwn, ond mae'r gallu i fenthyca yn hynod bwysig i ni. Pam na ddylai Cymru fod yn gallu gwneud yr hyn y mae pawb arall yn gallu ei wneud, sef benthyg, yn enwedig pan fo cyfraddau'r farchnad mor isel? Gwrandewais, yn olaf, ar Rhun ap Iorwerth a'r pwyntiau a wnaeth. Unwaith eto, rwy’n credu ei fod yn arwyddocaol, yr hyn a ddywedodd ef, yr hyn a ddywedodd Simon Thomas ac a ddywedodd eraill, am y ddadl, y ddadl onest, rwy’n meddwl, a ddigwyddodd ym Mhlaid Cymru, fel a ddigwyddodd yn fy mhlaid fy hun, ynghylch ble y dylem fynd o ran cefnogi’r cynnig cydsyniad deddfwriaethol hwn. Yr un peth y mae'n rhaid i mi ei ddweud yw hyn: mae’r hen Brydain fel gwladwriaeth unedol wedi hen farw. Mae’r hen Brydain lle’r oedd Prydain yn golygu Lloegr a darnau wedi eu hychwanegu wedi hen farw. Mae'r amser wedi dod i greu Prydain newydd, undeb briodol, yr wyf yn ei chefnogi, ond undeb o bedwar partner cyfartal. Mae’r DU yn bedair cenedl—nid fy ngeiriau i yw’r rheiny, ond geiriau David Cameron, a ddywedodd hynny ar adeg refferendwm yr Alban, ac rwy’n cytuno ag ef. Ond er mwyn i’r undeb lwyddo a ffynnu yn y dyfodol, yna mae’n rhaid i San Steffan dderbyn un peth, a hynny yw nad yw pwerau yn byw yn San Steffan i gael eu rhoi ar gardod i Gymru pan fydd San Steffan yn gweld yn dda. Gan bobl Cymru y mae’r pwerau, a mater i bobl Cymru yw penderfynu pa bwerau y maent yn dymuno iddynt gael eu harfer gan San Steffan. Os cedwir at yr egwyddor honno, ac os caiff ei dysgu yn gyflym, yna bydd San Steffan yn osgoi'r sefyllfa a greodd iddi hi ei hun yn Iwerddon ar adeg Ymreolaeth, a greodd yn 2014 ac y bu bron iddi â gwneud smonach ohoni o safbwynt yr Alban. Credaf fod honno yn Brydain fwy pwerus, yn Brydain o bartneriaid, yn Brydain o genhedloedd partner yn gweithio gyda'i gilydd wrth i'r broses o ymadael â’r UE barhau.

Ond nid yw’r Bil hwn yn enghraifft o hynny. Os oes un peth y mae'n rhaid ei ddysgu yn San Steffan, dyma ydyw: mae’n rhaid bod parch dyledus i bedair gwlad y DU. Mae pobl Cymru yn haeddu’r pwerau y maent hwy eu hunain yn dewis eu cael, a rhaid peidio byth ag ailadrodd y broses hon.

Y cwestiwn yw a ddylid derbyn y cynnig? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.] Gohiriaf y bleidlais ar gyfer yr eitem yma tan y cyfnod pleidleisio.

Gohiriwyd y pleidleisio tan y cyfnod pleidleisio.