Detholwyd y gwelliannau canlynol: gwelliant 1 yn enw Paul Davies, gwelliant 2 yn enw Caroline Jones, a gwelliannau 3 a 4 yn enw Rhun ap Iorwerth. Os derbynnir gwelliant 1, caiff gwelliant 2 ei ddad-ddethol.

Mae hynny'n dod â ni at yr eitem nesaf, sef y ddadl ar ddwy flynedd ers refferendwm yr Undeb Ewropeaidd. Rydw i’n galw ar y Prif Weinidog.

Cynnig NDM6741 Julie James

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru:

1. Yn nodi y bydd dwy flynedd wedi pasio ers y Refferendwm ar yr UE ar 23 Mehefin 2018.

2. Yn ailddatgan ei gefnogaeth i’r ymagwedd at y trefniadau pontio wrth ymadael â’r UE sydd yn y Papur Gwyn, Diogelu Dyfodol Cymru, a gyhoeddwyd gan Lywodraeth Cymru a Phlaid Cymru ym mis Ionawr 2017, ac yn credu mai dyma’r ffordd orau o hyd i sicrhau canlyniad boddhaol i’r negodiadau ar Brexit.

Cynigiwyd y cynnig.

Llywydd, rwy’n croesawu’r cyfle hwn i agor y ddadl yn enw’r Llywodraeth, wrth gofio’r ffaith fod dwy flynedd wedi mynd heibio ers inni weld y refferendwm a'r ganlyniad i adael yr Undeb Ewropeaidd. Rwy’n credu ei fod yn wir i ddweud bod 23 Mehefin 2016 yn cael ei ystyried fel dyddiad pwysig iawn yn hanes y wlad hon. Dyna, wrth gwrs, pryd gafodd y penderfyniad ei wneud i newid y berthynas rhyngom ni a’r Undeb Ewropeaidd.

Nid ydym ni yn y Siambr hon, Llywydd, y prynhawn yma i drafod y penderfyniad hwnnw. Fel yr wyf i wedi dweud bob amser, ein cyfrifoldeb ni yw canolbwyntio ein hymdrechion ar ddarparu'r math cywir o Brexit, nid ar ddadlau dros y ffaith bod Brexit yn bodoli. Felly, y prynhawn yma, Llywydd, hoffwn agor y ddadl hon drwy drafod y math cywir o Brexit ar gyfer Cymru.

Rydym wedi treulio llawer o amser yn y Siambr hon ac mewn negodiadau rhynglywodraethol manwl yn trafod materion cyfansoddiadol i wneud yn siŵr bod y Bil mewn gwirionedd yn cydnabod cyd-lywodraethu ac yn parchu datganoli. Er y bu hynny'n hanfodol bwysig, efallai nad hwn oedd y mater Brexit yr oedd y bobl a gynrychiolwn yn disgwyl inni ganolbwyntio arno. Er bod materion cyfansoddiadol yn cyfareddu llawer o bobl, bydd y rhan fwyaf o bobl eisiau inni ganolbwyntio ar faterion bara menyn. Mae pobl yng Nghymru yn bryderus ynghylch a fydd cwmnïau yng Nghymru yn gwneud penderfyniadau tebyg i'r rhai a wnaeth Jaguar a Land Rover a symud cynhyrchu o'r DU yng nghanol yr ansicrwydd a grëwyd gan Lywodraeth y DU ynglŷn â Brexit. Yr hyn sydd bwysicaf yw bod sicrhau y math cywir o Brexit yn diogelu economi, swyddi a lles pobl Cymru ac, yn wir, y DU gyfan. Llywydd, mae'r holl dystiolaeth yn awgrymu yn y tymor byr i'r tymor canolig, bod sicrhau'r math cywir o Brexit i gyflawni hyn yn gofyn am integreiddio agos parhaus gydag economïau ein cymdogion yn yr UE.

Yn ein Papur Gwyn, y cytunwyd arno â Phlaid Cymru, 'Diogelu Dyfodol Cymru',  amlinellwyd cynllun Cymreig ar gyfer Brexit. Rydym yn nodi'n eglur sut mae'r Brexit cywir ar gyfer Cymru yn gofyn am gytundeb ar gyfer cyfrannu yn y farchnad sengl a'r undeb tollau. Dyna oedd ein safbwynt 17 mis yn ôl ac nid oes tystiolaeth wedi dod i'r amlwg i herio ein casgliad. Llywydd, yn y ddogfen honno, roeddem ni'n glir y gallai hyn gynnwys aelodaeth y DU o Gymdeithas Masnach Rydd Ewrop, a thrwy hynny, yr Ardal Economaidd Ewropeaidd neu gytundeb pwrpasol i sicrhau mynediad llawn a dilyffethair i'r farchnad sengl. Nawr, yn amlwg, ni fyddai bod yn rhan o Ardal Economaidd Ewropeaidd neu Gymdeithas Masnach Rydd Ewrop, ar ei ben ei hun, yn ddigon, a dyna pam y bydd y Llywodraeth yn cefnogi gwelliant 4. Nid oes unrhyw wrth-ddweud, fel yr awgrymwyd gan y gwelliant, oherwydd mae angen inni hefyd fod yn rhan o undeb tollau ac mae angen mynediad di-rwystr ar gyfer amaethyddiaeth a physgodfeydd, ond mae'n arwyddocaol bod y Comisiwn Ewropeaidd wedi trafod yn agored fodel Norwy ychwanegol ar gyfer y DU.

Felly, ym mis Ionawr 2017, amlinellwyd safbwynt cytbwys ymarferol yn seiliedig ar dystiolaeth ac rydym wedi glynu at hynny. Oherwydd, Llywydd, mae'r dystiolaeth yn glir ac yn gadarn: mae bron £3 o bob £4 a enillir gan fusnesau Cymru o allforion tramor yn dibynnu ar ein perthynas gyda'n partneriaid yn yr UE. Dengys yr ystadegau diweddaraf a gyhoeddwyd ar 7 Mehefin bod allforion Cymru i wledydd yr UE wedi cynyddu o £649 miliwn, neu 7 y cant, dros y flwyddyn ddiwethaf. Yr UE yw ein hardal fasnachu bwysicaf, a bydd yn parhau i fod felly. Trwy'r UE, rydym hefyd yn manteisio ar gytundebau masnach rydd gyda mwy na 70 o wledydd. Gyda Brexit caled, byddai'n cymryd degawdau i ail-greu hynny.

Mae busnesau ar hyd a lled Cymru yn gweithio'n galed i gynyddu eu marchnadoedd allforio, sy'n dangos bod Cymru yn wlad agored ac eangfrydig. Ond mae'r ymdrechion hyn mewn perygl o gael eu tanseilio gan agwedd anhrefnus Lywodraeth y DU i'r trafodaethau. Wrth gwrs, mae gennym ychydig dros naw mis cyn y byddwn ni—yn anochel—yn gadael yr UE ar 29 Mawrth 2019. Byddech chi wedi tybio, erbyn hyn, y byddai gan Lywodraeth y DU strategaeth glir ar waith. Yn hytrach, mae anhrefn a dryswch ynglŷn â'r cwestiwn hollbwysig o'n perthynas economaidd yn y dyfodol gyda'n marchnad fwyaf a mwyaf dylanwadol. Bob wythnos bron, clywn ddatganiad newydd gan aelod o'r Cabinet ynglŷn â rhyw elfen o'r fargen y maen nhw ei heisiau, dim ond i hynny gael ei wrth-ddweud neu ei liniaru ddiwrnod yn ddiweddarach. Ddwy flynedd ar ôl y refferendwm, nid yw hyn yn ddigon da.

Yn ei haraith yn y Plasty, cydnabu'r Prif Weinidog, ar gyfer nifer o sectorau, yn enwedig nwyddau, ei bod yn ofynnol i fuddiannau'r diwydiant yn y Deyrnas Unedig gael cysondeb rheoleiddiol parhaus gyda'r farchnad sengl a pherthynas dda gyda'r undeb tollau. Mae'r cysondeb hwn o ran y naill elfen a'r llall yn hanfodol ar gyfer y ffiniau dirwystr y mae busnesau ar hyd a lled Cymru eu hangen i wneud ac i werthu eu nwyddau. Dim ond yr wythnos diwethaf, dywedodd Llywydd Cydffederasiwn Diwydiant Prydain wrth gamu o'i swydd, heb undeb tollau, y bydd sectorau gweithgynhyrchu cyfan sy'n dibynnu ar gadwyni cyflenwi sy'n seiliedig ar amseru manwl yn diflannu—ei eiriau ef, nid fy rhai i. Llywydd,  gwyddom ni yma yng Nghymru am effaith ddinistriol cau diwydiannau allweddol cyfan, ac ni ddylem ymddiried o gwbl yn y rhai sy'n barod i beryglu canlyniad o'r fath wrth fynd ar drywydd ideolegol haniaethol cyfres o flaenoriaethau. Eto mae Llywodraeth y DU yn parhau i amddiffyn ei safbwyntiau digyfaddawd y bydd y DU yn gadael y farchnad sengl a'r undeb tollau, er na chrybwyllwyd y materion hyn yn benodol erioed yn y refferendwm.

Ynglŷn â'r undeb tollau, mae'n dod yn fwyfwy amlwg, hyd yn oed i Lywodraeth y DU, fod y ddau gynnig amgen i ddatrys y broblem o sut i gadw'r ffin anweladwy, ar dir ac yn y môr, rhwng y DU ac Iwerddon yn dal i allu cael gwahanol gyfundrefnau tollau. Wel, nid yw hynny'n gweithio. Ni allwch gael un endid yn yr undeb tollau ac un endid y tu allan i'r undeb tollau a ffin tir agored rhyngddyn nhw. Bythefnos yn ôl, cyhoeddodd Llywodraeth y DU ei phapur technegol ar y trefniant arfaethedig dros dro ynglŷn â thollau, wedi'u cynllunio i egluro ei sefyllfa—y cynllun cefnogol fel y'i gelwir. Nawr, rwy'n deall mai'r teitl gwreiddiol ar gyfer hyn oedd y 'customs and regulatory alignment period'—allwch chi goelio'r byrfodd hwnnw—a fyddai wedi arwain at yr hyn sydd, efallai, yn ddisgrifiad mwy priodol o'r sefyllfa. Ond roedd yn rhaid rhoi'r teitl hwnnw o'r neilltu, oherwydd er bod y papur yn cynnig bod y trefniadau tollau presennol yn parhau, nid yw'n dweud dim ynglŷn â'r cysondeb rheoleiddiol sy'n ofynnol er mewn cael ffiniau di-rwystr heblaw am ddweud y bydd cynigion pellach ynghylch hynny. 

Ar ôl ffrwgwd dros bwy yn y Cabinet sydd wrth y llyw wrth i gerbyd Brexit wibio tuag at ymyl y dibyn, cynigir bod cyfyngiadau amser ar y trefniadau hyn. Felly, yn hytrach nag eglurder, rydym wedi cael ateb annigonol i hanner y broblem, gyda'r posibilrwydd o osod terfyn. A'r ymateb gan y Comisiwn Ewropeaidd? Wel, maen nhw'n dweud nad atebwyd cwestiynau allweddol. Maen nhw'n dweud nad yw hyn yn cwmpasu rheolaethau rheoliadol sy'n arwain at ffin galed ac yn cwestiynu ai dyma'r cynllun cefnogol, o ystyried bod terfyn amser ar y cynnig. Wel, nid yw hynny'n ddigon da. Mae'r DU yn gorfod rhoi ei holl ymdrechion i gadw ei thŷ ei hun mewn trefn, ac yn anwybyddu'r ffaith mai â'r UE y mae angen inni negodi ag ef, nid â Dominic Grieve a Jacob Rees-Mogg.

Felly, ddwy flynedd ar ôl refferendwm yr UE, nid oes unrhyw gynnig ymarferol ynglŷn â thollau, er gwaethaf y goblygiadau ar gyfer Gogledd Iwerddon, nid oes eglurder ynglŷn ag aliniad y farchnad sengl, ac nid oes unrhyw arwydd o'r bargeinion masnach y dywedwyd wrthym y byddai gwledydd y byd yn baglu dros ei gilydd i'w rhoi i ni. Rydym yn gweld distawrwydd ac oedi, dryswch ac anhrefn, pan mae angen atebion difrifol arnom. Ychwanegwch at hynny y cefnu ar gyfrifoldebau ar y cyd, lle mae Gweinidogion y Cabinet yn cael rhwydd hynt yn ôl pob golwg i leisio barn sydd nid yn unig yn gwrth-ddweud, ond yn ddirmygus o bolisi Llywodraeth y DU, ac mae gennych chi gyfuniad nerthol sy'n tanseilio safbwynt negodi y DU ac yn creu sefyllfa sydd mewn peryg o esgor ar Brexit caled a fydd yn arwain at fuddsoddiad is, llai o swyddi a safonau byw isel, lle mae uwch aelod o Gabinet y DU yn awgrymu y dylai Donald Trymp ddisodli ei Brif Weinidog ei hun, a'r person hwnnw yn dal yn y Cabinet.

Dyna pam, Llywydd, na fydd y Llywodraeth yn cefnogi gwelliant 1 a gynigiwyd gan Paul Davies, na gwelliant 2 a gynigiwyd gan Caroline Jones. Mae angen i Lywodraeth y DU gyflwyno safbwynt clir, ac un nad yw'n peryglu ein ffyniant economaidd yn y dyfodol. Ni fydd y Llywodraeth yn cefnogi gwelliant 3 ychwaith. Mae Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid wedi ysgrifennu at holl Aelodau'r Cynulliad, rwy'n credu, ynghylch y mater hwn, gan fynd i'r afael â llawer o gamsyniadau ynghylch y cytundeb rhynglywodraethol.

Nawr, Llywydd, rydym yn clywed llawer ynglŷn â pha mor anhyblyg yw 27 gwlad yr UE. Ond mae'r Comisiwn Ewropeaidd wedi nodi'n glir os bydd Llywodraeth y DU yn cyfaddawdu ar eu safbwyntiau y gellir negodi bargen sy'n llawer mwy hael. Felly, mae angen i Lywodraeth y DU wynebu'r realiti ac wynebu'r penboethiaid Brexit ymylol. Mae ar y DU angen arweinyddiaeth ar y mater pwysicaf y mae'n ei wynebu, ac yn haeddu gwell. Mae gennym ni gyfle, gyda'r ddadl hon y prynhawn yma, i alw ar Lywodraeth y DU i ailgynllunio ac ailfeddwl. Mae ar Gymru, a'r DU gyfan, angen Llywodraeth a fydd yn dadlau am berthynas ddeinamig a chadarnhaol gyda'r farchnad sengl, lle mae'r DU yn gwneud ymrwymiad cadarnhaol i weithio gyda 27 aelod yr UE i gadw'r cysondeb â'r farchnad sengl fel gofod rheoleiddio, ac undeb tollau newydd, cadarn gyda'r UE.

Llywydd, mae 'Diogelu Dyfodol Cymru' yn dal i gynnig y sylfaen orau ar gyfer sicrhau'r math cywir o Brexit ar gyfer Cymru ac, yn wir, y DU gyfan. Nid oes unrhyw dystiolaeth—nid oes unrhyw dystiolaeth o gwbl—wedi dod i law i gefnogi bod unrhyw ganlyniad arall yn well na bod mewn undeb tollau. Felly, Llywydd, rwy'n gwahodd y Cynulliad hwn i ailddatgan ei gefnogaeth ar gyfer y dull a amlinellwyd gennym ni.

Rwyf wedi dethol y pedwar gwelliant i'r cynnig. Os derbynnir gwelliant 1, caiff gwelliant 2 ei ddad-ddethol. Galwaf ar Mark Isherwood i gynnig gwelliant 1, a gyflwynwyd yn enw Paul Davies. Mark Isherwood.

Gwelliant 1—Paul Davies

Dileu pwynt 2 a rhoi yn ei le:

Yn cydnabod bod Llywodraeth y DU yn cyflawni ar y penderfyniad a wnaed yn refferendwm yr UE i adael yr UE ac na ddylid tanseilio ei safbwynt mewn trafodaethau gyda'r UE.

Cynigiwyd gwelliant 1.

Diolch, Llywydd. Mewn datganiad ar y cyd ar ôl i bobl Cymru a'r DU bleidleisio i adael yr UE ar 23 Mehefin 2016, dywedodd Llywyddion y Comisiwn Ewropeaidd, Cyngor Ewrop a Senedd Ewrop eu bod yn disgwyl i Lywodraeth y Deyrnas Unedig weithredu penderfyniad pobl Prydain cyn gynted â phosib, gan ddweud eu bod yn gobeithio y byddai'r DU yn un o bartneriaid agos yr UE yn y dyfodol hefyd.

Nawr, yn groes i'r honiadau sarhaus a wnaed dro ar ôl tro yma nad oedd pobl yn gwybod am beth yr oeddent yn pleidleisio, roedd y dadleuon a gafodd gyhoeddusrwydd mawr o blaid Brexit ar y pryd yn ymwneud ag ad-hawlio rheolaeth dros ein harian, ffiniau, cyfreithiau a masnach. Yn wir, edrychais yn y wasg y bore yma i weld beth roedden nhw yn ei ddweud ar ddiwrnod y refferendwm. Mae Prif Weinidog y DU wedi datgan yn glir ers hynny, yn hytrach na Brexit caled, ei bod hi'n ceisio'r mynediad mwyaf hygyrch posib i'r UE drwy gytundeb masnach rydd newydd, cynhwysfawr, beiddgar ac uchelgeisiol. Fel y dywedodd, rydym ni'n gadael yr UE, gan gyflawni ar y penderfyniad a wnaed gan bobl Prydain yn y refferendwm.

Dywedodd ein bod wedi ymrwymo i gael y fargen Brexit gorau ar gyfer pobl, i hawlio rheolaeth dros ein harian, ffiniau a chyfreithiau, gan feithrin partneriaeth ddofn ac arbennig newydd gyda'r UE.

Mewn cyferbyniad, mae'r cynnig hwn gan Lywodraeth Cymru yn gofyn inni gefnogi'r broses a gymeradwywyd gan Lafur Cymru a Phlaid Cymru, a fyddai'n sicrhau dim o'r pethau hyn, a Brexit mewn enw yn unig. Ymhellach, fel y dywedais yma fis diwethaf, dywedodd y felin drafod 'Open Europe' wrth y pwyllgor materion allanol ym Mrwsel y byddai'n rhyfedd petai'r DU yn yr undeb tollau. Byddai'r UE yn negodi cytundebau masnach gyda thrydydd partïon heb fod y DU yn rhan o hynny. Os yw'r DU yn y farchnad sengl, dywedodd y byddai'n gorfod derbyn y rheolau heb allu pleidleisio arnynt.

Wrth honni eu bod yn parchu canlyniad y refferendwm, mae Llywodraeth Lafur Cymru a Phlaid Cymru wedi treulio'r ddwy flynedd diwethaf yn pregethu och a gwae, gan hyrwyddo dulliau a fyddai'n ei danseilio. Maen nhw wedi honni na fyddai cytundeb a sicrhawyd gan Lywodraeth y DU fis Rhagfyr diwethaf, sy'n galluogi'r ddwy ochr i symud ymlaen i'r cam nesaf o sgyrsiau Brexit, byth yn digwydd, na fyddid byth yn cytuno ar y cyfnod pontio Brexit a sicrhawyd gan Lywodraeth y DU, cyn wedyn hawlio'r clod am hynny, ac, ac eithrio Mr Drakeford, na fyddid byth yn sicrhau ffordd ymlaen a fyddai'n caniatáu i'r Cynulliad hwn roi cydsyniad deddfwriaethol i Fil ymadael y DU. Bob tro, roedden nhw'n anghywir, ac eto maen nhw yn ei wneud eto wrth geisio tanseilio'r trafodaethau cyfredol ynglŷn â pherthynas y DU gyda'r UE yn y dyfodol, gan daflu ymaith ein holl gardiau negodi ar y dechrau, a chymell yr UE i daro bargen galed.

Mae gwelliant 1, felly—[torri ar draws.] Siawns os ydych chi'n dweud wrth yr ochr arall, 'os ydych chi'n gwrthod dod i gytundeb gyda ni, fe drefnwn ni bethau wedyn i sicrhau nad ydym mewn gwirionedd yn gadael o gwbl'—mae'n rhywbeth nid annhebyg i hynny. Mae gwelliant 1 felly

'Yn cydnabod bod Llywodraeth y DU yn cyflawni ar y penderfyniad a wnaed yn refferendwm yr UE i adael yr UE ac na ddylid tanseilio ei safbwynt mewn trafodaethau gyda'r UE.'

Ers canrifoedd, mae ein gelynion wedi ceisio ein rhannu a'n dinistrio, ac fel y dywedodd yr AS Ceidwadol Albanaidd Alban Ross Thomson yr wythnos diwethaf, mai'r cwbl y mae'r SNP yn poeni yn ei gylch yw camwri ac annibyniaeth.

Wel, mae'r un peth yn wir am Blaid Cymru. Byddai eu dull o sbwylio pethau wedi amharu ar farchnad fewnol y DU, lle caiff 80 y cant o nwyddau a gwasanaethau y DU eu masnachu, wedi dinistrio swyddi, ac wedi anfon buddsoddiad o Gymru. Fel y dywedodd Prif Weinidog y DU ym mis Mawrth, mae'n rhaid i'r cytundeb a wneir gyda'r UE barchu'r refferendwm, rhaid iddo fod yn un hirhoedlog, rhaid iddo ddiogelu swyddi a chynhaliaeth pobl, rhaid iddo fod yn gyson—[torri ar draws.] Derbyniaf un ymyriad.

O ran eich sylw am elynion yn tarfu ac achosi problemau, a gaf i eich atgoffa mai'r Ysgrifennydd Tramor sydd wedi dweud y byddai'r trafodaethau hyn yn cael eu trin yn well pe byddai Donald Trump yn gyfrifol? Felly, dylai yntau fod yn bwrw'i lid ar ei blaid ei hun, yn hytrach na'r meinciau hyn.

Ai 79 neu 80 Aelod Seneddol Llafur a aeth yn groes i chwip y Blaid Lafur yn Nhŷ'r Cyffredin yr wythnos diwethaf ynglŷn â'r Bil ymadael?

Rhaid iddo fod yn hirhoedlog. Rhaid iddo ddiogelu swyddi a chynhaliaeth pobl. Rhaid iddo fod yn gyson â'r math o wlad rydym ni eisiau bod pan rydym yn gadael: democratiaeth fodern, agored, flaengar, oddefgar, Ewropeaidd. Ac wrth wneud y pethau hyn i gyd, rhaid iddo gryfhau'r undeb rhwng ein gwledydd a'n pobl. Mae gan yr UE, ei hun, wrth gwrs, ddau gymhelliad ychwanegol: y £39 biliwn y bydd yn derbyn os yw'n cytuno i fargen fasnach, a'r pwysigrwydd o gael mynediad i'r DU. Er enghraifft, clywodd y pwyllgor materion allanol fod 10 i 15 y cant o gynnyrch domestig gros 16 talaith yr Almaen yn ddibynnol ar farchnad y DU.

Byddai safbwynt Llafur yn golygu parhau i ddilyn amrywiaeth o reolau'r UE heb unrhyw lais o gwbl. Mae hyn yn torri addewidion Brexit Llafur, ac nid yw'n parchu canlyniad y refferendwm. Pleidleisiodd saith deg y cant o etholaethau Llafur y DU i adael, ac maen nhw eisiau gweld canlyniad y refferendwm yn cael ei anrhydeddu. Mae pobl y tu allan i'r Seneddau ledled y DU yn dechrau blino ar gemau seneddol. Maen nhw eisiau gwybod pryd y cânt Brexit, pryd y caiff ei gyflawni a phryd y bydd yn digwydd. Nid ydyn nhw eisiau clywed yr un hen gân, yr un hen araith gan yr un hen Brif Weinidog yma yng Nghymru, fis ar ôl mis, flwyddyn ar ôl blwyddyn.

Galwaf ar Neil Hamilton i gynnig gwelliant 2, a gyflwynwyd yn enw Caroline Jones. Neil Hamilton.

Gwelliant 2—Caroline Jones

Dileu pwynt 2 a rhoi yn ei le:

Yn cydnabod mai ewyllys pendant y bobl yw bod y Deyrnas Unedig yn gadael yr Undeb Ewropeaidd.

Yn galw ar wleidyddion y Deyrnas Unedig sydd yn erbyn gadael yr UE i barchu dymuniadau pleidleiswyr Cymru a Phrydain a rhoi'r gorau i geisio tanseilio proses Brexit.

Yn galw ar Lywodraeth Cymru i weithio gyda Llywodraeth y DU i sicrhau'r fargen orau i Gymru a'r DU, y tu allan i'r UE, y farchnad sengl a'r undeb tollau. 

Cynigiwyd gwelliant 2.

Diolch, Llywydd. Hoffwn i gynnig y gwelliant yn enw Caroline Jones. Ychydig dros ddwy flynedd yn ôl, cyhoeddodd y Llywodraeth, ar draul y trethdalwyr, ddogfen 16-tudalen sgleiniog, a aeth i bob tŷ yn y wlad, yn rhagfynegi diwedd y byd os oedd gan bobl Prydain yr hyfdra i bleidleisio o blaid hunanlywodraeth genedlaethol. Cyflwynodd David Cameron areithiau ar hyd a lled yr ynysoedd hyn yn darogan gwae, gan gymryd swyddogaeth y bachgen tew yn The Pickwick Papers, a ddywedodd,

'I wants to make your flesh creep'.

Roedd yr holl sefydliad busnes a chyfryngau, y Llywodraeth, y gwasanaeth sifil, wedi ymgysegru i geisio gorfodi pobl Prydain i bleidleisio i aros yn yr UE, ac eto pleidleisiodd 17.4 miliwn o bobl—y bleidlais ddemocrataidd fwyaf erioed yn y Deyrnas Unedig— i adael yr UE. Ac yng Nghymru, lle pleidleisiodd mwyafrif y bobl i adael, roedd y pleidleisiau ar eu huchaf yn y Cymoedd mewn seddi fel Blaenau Gwent, sy'n dal y wobr am y ganran uchaf o bleidleiswyr 'gadael' : pleidleisiodd dwy ran o dair i adael. Nawr, yma, rwyf—[torri ar draws.] Ymunaf yma â'r Prif Weinidog yn y rhan honno o'i araith lle cyfeiriodd at y trafodaethau traed moch y mae Theresa May a'i Gweinidogion wedi eu cynnal yn y ddwy flynedd diwethaf. Mae hyn yn dangos diffyg paratoi llwyr ar ran Llywodraeth y DU ar gyfer bywyd ar ôl Brexit, sydd, rwy'n credu, yn bradychu'r hyn y pleidleisiodd yr 17.4 miliwn o bobl hynny o'i blaid. Mae Theresa May yn un o'r bobl hynny y mae ei amhendantrwydd yn derfynol oherwydd mae'r Llywodraeth yn gogr-droi ddydd ar ôl dydd, fel y disgrifiodd Prif Weinidog Cymru yn huawdl. Ni feddyliais y byddwn yn dweud hyn am neb, ond mewn gwirionedd mae Theresa May yn gwneud i John Major edrych yn batrwm o bendantrwydd. Ar ddiwedd dwy flynedd, bron, ers inni gael y bleidlais honno, y canlyniad yw ein bod ar fin dod yn ddim byd ond Aelod heb bleidlais o'r UE, yn ôl pob tebyg.

Hoffwn i gyfeirio at erthygl a gyhoeddwyd ychydig ddyddiau yn ôl gan Daniel Hannan, Aelod Ceidwadol o Senedd Ewrop, pan ddywedodd fod y Deyrnas Unedig yn symud tuag at gyfnod pontio penagored a fydd yn gadael bron popeth fel y mae. Bydd Brwsel yn parhau i redeg ein hamaethyddiaeth, ein pysgodfeydd, ein masnach dramor, ein deddfau cyflogaeth. Byddwn yn parhau i anfon ein miliynau ar draws y sianel. Bydd ein cyfreithiau yn parhau'n ddarostyngedig i feirniaid Ewrop. Dim ond un peth pendant fydd yn newid: Byddwn yn colli ein cynrychiolaeth yn sefydliadau'r UE a, gyda hynny, ein gallu i atal cyfreithiau newydd niweidiol. Pam mae Prydain, pumed economi a phedwerydd grym milwrol mwya'r byd, yn ystyried ffurf o gaethwasiaeth na fyddai unrhyw un arall o gymdogion yr UE—Albania na'r Wcráin, heb sôn am Norwy—yn breuddwydio ei derbyn? Ai anfedrusrwydd pur yw hyn, neu a yw rhai o'n swyddogion yn eiddgar i gael hynny?

Rwy'n credu mai'r ateb i'r cwestiynau hynny yw 'y ddau'. Ildiaf.

Diolch yn fawr iawn. Mae'n eironig eich bod yn dyfynnu yn ôl i ni ein bod yn mynd i weld y sefyllfa waethaf bosib, oherwydd dyna'n union oedd rhybudd yr ymgyrch 'aros', ond fe'n sicrhawyd gennych chi a Nigel Farage y byddai hyn yn hawdd—y byddid yn datrys yr holl gytundebau masnach hyn o fewn 24 awr. Dywedasom mai ffwlbri oedd hynny. Chi oedd yr un a dwyllodd pobl gyda'r rwdl-mi-ri hwnnw, a chi ddylai fod yn ymddiheuro am y twyll hwn.

Yn sicr nid wyf yn mynd i ymddiheuro am fethiant y Llywodraeth yn negodi rhywbeth nad wyf i wedi bod yn unrhyw ran ohono. Pe bai Nigel Farage yn gyfrifol am y negodi, byddai'r canlyniad wedi bod yn wahanol iawn. [Torri ar draws.] Felly, rwyf yn derbyn y ganmoliaeth oedd ymhlyg yn sylwadau'r Aelod dros Lanelli.

Mae'n rhyfeddol nad yw'r Llywodraeth wedi bod yn gadarnach yn y trafodaethau hyn, oherwydd y gwir amdani yw bod yr UE yn gwerthu £135 biliwn bob blwyddyn yn fwy o nwyddau i ni nag yr ydym ni yn eu gwerthu iddyn nhw. Daw masnach nwyddau, wrth gwrs, o dan y ddeddfwriaeth farchnad sengl, ond o ran masnachu gwasanaethau, fel arall y mae pethau. Mae'r DU yn gwerthu gwerth £92 biliwn o wasanaethau yn fwy i'r UE nag y maen nhw yn eu gwerthu i ni. Nid yw'r farchnad sengl yn bodoli yn y gwasanaethau ariannol, felly nid ydym yn cael y budd o'r farchnad sengl i'r un graddau â'r UE. Dylai hynny fod wedi bod yn offeryn bargeinio hynod bwerus yn nwylo Llywodraeth Prydain, ond maen nhw wedi gwneud traed moch llwyr ohoni. Nid ydynt wedi gwneud unrhyw waith paratoi ar gyfer unrhyw gytundeb. Mae gennym ni sefyllfa bellach pan fydd taliadau cyllideb yn parhau i gael eu gwneud ond heb fod hynny yn gysylltiedig â chytundeb masnach, sef yr hyn a ddylai fod wedi digwydd ar y cychwyn cyntaf, ac mae'r warant ddiogelwch y mae'r Llywodraeth wedi ei rhoi i'r UE yn un ddiamod, a hithau heb gael unrhyw beth yn gyfnewid. Fel ystryw negodi, maen nhw wedi methu'n llwyr. Mae'r UE wedi dechrau ar y negodi hwn fel grym gelyniaethus yn benderfynol i'r trafodaethau fethu â'n helpu ni i aros y tu mewn i'r UE.

Mae safbwynt y Blaid Lafur yn gwbl annealladwy oherwydd maen nhw eisiau inni adael y farchnad sengl, ond mewn gwirionedd aros yn yr undeb tollau i'w gwneud hi'n amhosib i ni wneud cytundebau masnach rhydd â gweddill y byd. Gorffennaf gyda'r sylw hwn: Dechreuodd Theresa May y trafodaethau hyn, yn dweud y byddai dim bargen yn well na bargen wael. Wel, yn anffodus, byddwn ni'n gadael y trafodaethau hyn gyda'r fargen wael. Mae gan y Blaid Geidwadol, rwy'n credu, lawer i ateb drosto yn y trafodaethau hyn, oherwydd tŷ wedi'i rannu yn erbyn ei hun, ni saif. Yn wir, y canlyniad fu bradychu pobl Prydain.

Galwaf ar Leanne Wood i gynnig gwelliannau 3 a 4, a gyflwynwyd yn enw Rhun ap Iorwerth. Leanne Wood.

Gwelliant 3—Rhun ap Iorwerth

Ychwanegu pwynt newydd ar ddiwedd y cynnig:

Yn gresynu at benderfyniad Llywodraeth Cymru i roi cydsyniad i Lywodraeth y DU i gyfyngu ar gymhwysedd deddfwriaethol Cynulliad Cenedlaethol Cymru, er ei bod wedi dweud yn glir yn 'Diogelu dyfodol Cymru' y byddai 'unrhyw ymgais o’r fath yn cael ei gwrthwynebu’n gadarn' ganddi.

Gwelliant 4—Rhun ap Iorwerth

Ychwanegu pwynt newydd ar ddiwedd y cynnig:

Yn gresynu at y ffaith bod mwyafrif o Aelodau Seneddol Llafur wedi ymatal mewn pleidlais ar barhau i gymryd rhan yn y farchnad sengl drwy aelodaeth o’r Ardal Economaidd Ewropeaidd, yn groes i 'Diogelu dyfodol Cymru' sy'n dweud, 'Nid oes modd i ni gefnogi cytundeb i ymadael â’r UE a fyddai’n golygu nad yw’r DU yn parhau i gymryd rhan yn y Farchnad Sengl'.

Cynigiwyd gwelliannau 3 a 4.

Diolch, Llywydd. Mae cynnig y Llywodraeth yn un y gallaf gytuno ag ef. Cynigia Papur Gwyn Cymru y dadansoddiad mwyaf cynhwysfawr o effaith Brexit ar Gymru, ac roedd hyn, i raddau helaeth, oherwydd gwaith ardderchog fy nghyd-Aelod, Steffan Lewis. Pam, felly, bod Llywodraeth Cymru wedi methu â glynu wrtho? O ran pwerau, o ran yr ardal economaidd Ewropeaidd, ac o ran amrywiaeth o faterion eraill, mae Llafur yn mynd ar drywydd Brexit sy'n cyd-fynd yn fwy â'r Ceidwadwyr nag â'r Papur Gwyn a luniwyd ar y cyd â Phlaid Cymru. O leiaf, mae Llafur yn galluogi neu yn hwyluso Brexit Doraidd eithafol.

Mae pen-blwydd yn gyfnod i fyfyrio, i edrych yn ôl ar y refferendwm ac ar yr ymgyrch. Bu diffyg sylw difrifol i'r ymgyrch yng Nghymru dros 'aros' gan y bobl allweddol a oedd ynghlwm wrthi, ac fe wnaf y pwynt hwn gydag un enghraifft. Yn ystod y mis cyn etholiad 2016 y Cynulliad, yn barod ar gyfer refferendwm yr UE, euthum at y Prif Weinidog gyda chynnig. Amlinellais gynllun syml ond effeithiol i weithredu'r seilwaith ar gyfer ymgyrch 'aros' Cymru yn cynnwys cynrychiolwyr o gymdeithas ddinesig Cymru. Cynigiais y dylai undebau llafur ffurfio craidd y grŵp hwn. Gyda'u rhychwant helaeth a'u diddordeb mewn pleidlais 'aros', roeddwn yn gwybod y gallai grŵp trawsbleidiol dinesig ennyn dylanwad yr undebau, elusennau, grwpiau eglwysig ac ati i gyrraedd y bobl a oedd yn hanfodol eu cyrraedd ar gyfer y refferendwm.

Yn ystod y cyfnod hwn, byddwch yn cofio, mae'n siŵr, ein bod ni hefyd yn paratoi ar gyfer etholiadau'r Cynulliad Cenedlaethol, a ddigwyddodd fis yn unig cyn refferendwm yr UE. Roedd llawer ohonom ni yn erbyn y syniad y dylid cynnal y ddwy bleidlais mor agos at ei gilydd. Fodd bynnag, unwaith y daeth yn amlwg nad oedd cyfaddawdu i fod ar yr amserlen, troais fy sylw i'r dasg dan sylw. Roedd fy nghynnig i'r Prif Weinidog yn un diffuant: ymunwch â mi i greu sefydliad cymdeithas ddinesig i ymgyrchu dros bleidlais 'aros'. Roedd bob amser yn mynd i fod yn anodd dadlau o blaid y drefn. Roedd angen i ni drefnu, trefnu, trefnu. Dywedwyd wrthyf gan y Prif Weinidog fod yr undebau llafur yn rhy brysur yn ymgyrchu ac yn codi arian ar gyfer Llafur ar gyfer etholiad y Cynulliad. Gwrthododd y Prif Weinidog ddefnyddio ei arf ymgyrchu mwyaf—yr undebau ac eraill—er lles cenedlaethol. Roedd y Prif Weinidog yn hyderus na fyddai 'gadael' yn ennill. 'Edrychwch ar bob refferendwm arall', meddai. Wel, edrychwch lle rydym ni nawr. Methwyd â defnyddio swyddogaeth Prif Weinidog Cymru i ddwyn ynghyd ymgyrch lwyddiannus, fel y gwnaethom yn 2011 ac ym 1997. Petai chi wedi gwneud hynny, efallai y byddai'r canlyniad wedi bod yn wahanol, ac rwy'n ystyried tybed a ydych chi'n difaru hynny bellach.

Hyd nes yn ddiweddar, roeddwn i wedi credu bod llygedyn o obaith y byddai Llafur yn cefnogi polisïau a fyddai'n gweld Cymru'n troedio'r llwybr lleiaf niweidiol wrth adael yr Undeb Ewropeaidd. Yn dilyn pleidlais ar ein haelodaeth o'r farchnad sengl a'u bargen gyda'r Torïaid ar bwerau'r Cynulliad, mae'n amlwg nad felly y bydd hi. Mae hyn yn fy arwain at welliant cyntaf Plaid Cymru.

A wnaiff yr Aelod ildio?

Mae honiad y Llywodraeth eu bod yn parhau'n ymrwymedig i'r Papur Gwyn yn honiad y maen nhw wedi ei wneud eto heddiw, a hoffwn eu hatgoffa o'r union eiriad. Ar dudalen 20, dywed y Papur Gwyn y caiff unrhyw ymgais i gipio pwerau'n ôl ei ymwrthod yn gadarn. Pan gytunwyd i lunio'r papur hwnnw ar y cyd, nid oeddem yn ystyried y byddai gwrthwynebiad cadarn yn golygu cytundeb gyda Llywodraeth Geidwadol San Steffan a gweld adfachu pwerau ym meysydd polisi 24 i 26, a dyma'r broblem. Mae geiriad y Papur Gwyn  yn rhywbeth yr wyf yn parhau i fod yn ymrwymedig iddo. Fodd bynnag, mae Llywodraeth Cymru, wedi mynd ar drywydd polisïau nad ydynt yn adlewyrchu hynny.

Gadewch i ni ystyried safbwynt Llafur ar y farchnad sengl. Fel yr adlewyrchir yn ail welliant Plaid Cymru, dewisodd y rhan fwyaf o Aelodau Seneddol Llafur ymatal ar welliant allweddol Bil ymadael yr UE a fyddai wedi cadw Cymru yn y farchnad sengl. Nawr, rwy'n derbyn bod y Prif Weinidog efallai yn dweud ei fod yn ymrwymedig i ddyfodol lle mae Cymru yn cymryd rhan yn y farchnad sengl—

A wnaiff yr Aelod ildio?

A ydych chi'n ildio, Leanne Wood?

—ond nid yw gweithredoedd ei blaid yn adlewyrchu hynny. Mae'n dweud un peth ac yn gwneud peth arall, ac, am y rheswm hwn, bydd Plaid Cymru yn pwyso am bleidlais ar y ddau welliant. Byddwn yn gwneud hynny i adlewyrchu'r ffaith, er ein bod yn parhau i fod yn gefnogol i'r Papur Gwyn, mae gweithredoedd y Blaid Lafur yn dangos nad ydyn nhw. O ganlyniad, rwyf felly'n cynnig yn ffurfiol ddau welliant Plaid Cymru, 3 a 4. Diolch yn fawr.

Nid yw'r ddwy flynedd ddiwethaf wedi esgor ar ateb sy'n mynd i roi i bobl Cymru a bleidleisiodd i adael yr hyn a fynnent, sef rheoli eu tynged eu hunain. Y Papur Gwyn a gyhoeddwyd ddwy flynedd yn ôl oedd y strategaeth fwyaf cynhwysfawr a gyflwynwyd i ddangos beth oedd ei angen, ond mae'n amlwg nad oes gennym ni'r pwerau y byddem yn eu hoffi i reoli'r hyn y mae Llywodraeth y DU wedi bod yn ei wneud. Felly, rydym yn awr mewn sefyllfa lle rydym ni fisoedd o'r hyn sy'n edrych fel ymadawiad anochel o'r UE.

Clywodd y pwyllgor materion allanol dystiolaeth ryw bythefnos yn ôl gan yr Athro John Bell, sy'n arbenigwr cyfreithiol blaenllaw ac yn gweithio ym Mhrifysgol Caergrawnt. Rwy'n credu bod yr hyn oedd ganddo i'w ddweud wedi ei gwneud hi'n glir iawn i mi fod amser yn prysur ddod i ben i'r rhai sy'n ymgyrchu dros roi ail refferendwm i bobl y Deyrnas Unedig. Oherwydd, yn syml, nid yw'n bosib inni wrthdroi'r broses a ddechreuwyd gyda sbarduno Erthygl 50, oni bai ein bod ni hefyd yn mynd drwy'r broses o ymgynghori â Senedd Ewrop ac â 27 o aelodau eraill yr Undeb Ewropeaidd.

Felly, yn ôl yr Athro Bell, y dyddiad olaf y gellid cynnal refferendwm fyddai mis Tachwedd eleni, oherwydd fel arall nid oes amser i Senedd Ewrop drafod a ydynt yn cymeradwyo hynny, pe baem ni yn gwrthdroi'r penderfyniad hwnnw a wnaed ddwy flynedd yn ôl. Hefyd, byddai angen inni gael pleidlais unfrydol gan y 27 Llywodraeth arall, a fyddai'n golygu ymarfer lobïo enfawr gyda'r holl Lywodraethau hyn sydd a dweud y gwir wedi colli ffydd ynom ni oherwydd y ffordd yr ydym wedi troi ein cefnau ar Ewrop. Felly, byddwn yn dadlau bod 'D-day' 31 Rhagfyr 2020 yn edrych yn anochel.

Hoffwn gyfyngu gweddill fy sylwadau i'r materion bara menyn y cyfeiriodd y Prif Weinidog atynt, sef yr hyn y mae'r rhan fwyaf o bobl yn pryderu yn ei gylch, yn hytrach na manylion y materion cyfansoddiadol sydd ynghlwm â gadael Ewrop.

Credaf fod y balchder a welsom ni gan Brif Weinidog y DU dros y penwythnos, wrth ddweud y gellid buddsoddi llawer o arian yn y Gwasanaeth Iechyd Gwladol o ganlyniad i ddifidend Brexit, yn freuddwyd gwrach llwyr, oherwydd rydym ni eisoes wedi gwario'r rhan fwyaf o'r arian y gallem ni ei gael yn ôl oddi wrth yr Undeb Ewropeaidd. Bydd ei angen arnom i sefydlu asiantaethau rheoleiddio newydd. Rydym hyd yn hyn wedi dibynnu ar sefydliadau yr UE i wneud y gwaith hwnnw, ac mae'n amlwg yn llawer rhatach i'w wneud ar y cyd â 27 gwlad arall nag ydyw i wneud hynny ar ein pen ein hunain.

Rwyf eisiau edrych ar y mater bara menyn pwysicaf, sef bwyd, a'r effaith sylweddol a gafodd Brexit eisoes ar faint o arian y mae'n rhaid i aelwydydd ei dalu am fwyd dim ond oherwydd y dirywiad yng ngwerth y bunt. Mae'r DU yn mewnforio tua 40 y cant o'r bwyd a ddefnyddiwn fel cenedl, a bron y cyfan ohono o'r Undeb Ewropeaidd. Rydym ni'n mewnforio gwerth £9 biliwn o lysiau a ffrwythau o Ewrop, o'i gymharu â £1 biliwn o ffrwythau a llysiau a dyfir yn y Deyrnas Unedig. Mae 95 y cant o'n ffrwythau yn dod o dramor ac mae hanner ein llysiau yn cael eu mewnforio. Pe na fyddem yn gallu aros mewn undeb tollau, byddai hynny'n arwain at gynnydd enfawr ym mhris llysiau a ffrwythau oherwydd y tariffau a osodir yn anochel pe baem yn symud i drefniadau Sefydliad Masnach y Byd.

Wrth edrych ymlaen, fodd bynnag, mae cyfleoedd i lunio ein dyfodol, oherwydd ar hyn o bryd rydym yn sybsideiddio yr holl fwydydd yr ydym ni'n bwyta gormod ohonynt—protein anifeiliaid, braster, olewau a siwgr—ac ychydig iawn o'r pethau y mae angen i ni fwyta mwy ohonyn nhw, yn bennaf cynnyrch garddwriaeth. Felly, nid ydym hyd yn oed yn gwybod ar hyn o bryd a fydd y taliadau colofn 1 yn parhau i gael eu talu, sydd ar hyn o bryd yn 80 y cant o'r holl gymorthdaliadau fferm. Beth fyddai'r effaith ar gynhyrchu ein bwyd os na wneir taliadau colofn 1 mwyach, a sut fyddwn ni'n sicrhau y gallwn barhau i ddarparu diet iach i'n poblogaeth os bydd pethau'n mynd o'i le yn ein perthynas ag Ewrop, y byddwn ni yn dal i fod yn rhan ohoni beth bynnag fydd yn digwydd? Mae'r rhain yn faterion pwysig yr ydym ni yn awr yn eu hwynebu ac y mae angen inni ddechrau cynllunio ar eu cyfer.

Jest i godi hyn lle'r oedd Jenny Rathbone wedi bennu gyda rhai o'r ffigurau sydd yn effeithio ar Gymru os ydym ni yn parhau i adael yn y ffordd fwyaf caled, fel sydd yn debygol o ddigwydd gyda phenderfyniadau San Steffan, gan y ddwy blaid ar hyn o bryd—byddwn ni'n colli gymaint â £5 biliwn oddi ar economi Cymru. Mae nifer ohonom ni yn cofio mynd mewn i ystafell ddirgel draw yn Caspian Point i ddarllen dadansoddiad y Llywodraeth ei hunan o'r effaith ar Gymru pe byddem ni'n gadael y farchnad sengl, lle byddai'r cwymp yn GDP Cymru bron yn 10 y cant, a hyd yn oed yn 5 y cant o dan ryw fath o gytundeb masnach rydd, a hyd yn oed pe byddem ni'n aros yn y farchnad sengl, fe fyddai fe'n cwympo gan 1.5 y cant, oherwydd yr ardaloedd a wnaeth bleidleisio gryfaf dros Brexit, a dweud y gwir, yw'r ardaloedd sydd yn mynd i ddioddef fwyaf o'r cynlluniau Brexit presennol sydd gan Lywodraeth San Steffan. 

Mae'n wir fod yna sawl argoel o beth fyddai'n digwydd pe bai'r wlad wedi pleidleisio dros Brexit wedi bod yn anghywir, ond mae'n ffaith, fel roedd Jenny Rathbone yn cyfeirio ato, fod Banc Lloegr wedi dweud ein bod ni £900 fesul tŷ yn y Deyrnas Gyfunol yn waeth off nawr heb fod Brexit wedi digwydd, ac mae hynny yn adlewyrchu, wrth gwrs, y bunt a chryfder y bunt. 

Mae'r farchnad sengl yn hollbwysig i Gymru, ac oherwydd hynny yr undeb ardollau hefyd. Mae 61 y cant o'n hallforion yn mynd yn syth i weddill yr Undeb Ewropeaidd, ac mae hynny yn cymharu â llai na hanner dros y Deyrnas Gyfunol i gyd. Ac os ydym ni'n edrych ar dwf, mae economi Lloegr am dyfu 1.7 y cant eleni, ac economi Cymru ond i dyfu 1.3 y cant, tra bod Iwerddon, sydd yn yr eurozone, yn tyfu 5.7 y cant eleni, ac mae hynny yn wir yn gyffredinol. 

Felly, mae'r penderfyniad i adael yn mynd i gael effaith andwyol iawn ar ein dinasyddion mwyaf difreintiedig ni, ac mae angen amddiffyn, a swydd y Cynulliad a swydd Llywodraeth Cymru yw amddiffyn ein pobl fwyaf bregus ynglŷn â'r penderfyniadau yn sgil Brexit. Dyna pam rwy'n siomedig, nid yn gymaint gyda'r cynnig sydd gerbron heddiw, achos, fel dywedodd Leanne Wood, byddem ni'n gallu cefnogi geiriad y cynnig, ond gweithredoedd y Blaid Lafur ers y bleidlais, sydd wedi mynd fwyfwy ansicr, ac yn fwyfwy yn dueddol o fod yn fydwraig i Brexit caled y Blaid Geidwadol.       

Pan rydych chi'n pleidleisio o blaid rhywbeth mor ddinistriol â Brexit, mae'n rhaid ichi fod yn ofalus beth rydych chi'n dymuno ei gael. Nid wyf yn credu y byddai llawer ohonom yn disgwyl y byddai pleidlais Brexit yn arwain at sefyllfa yn y pen draw gyda Phrif Weinidog y DU, o dan y teitl 'Taking back control', yn ymddangos ar The Andrew Marr Show a dweud na all Senedd ddweud wrth y Llywodraeth beth i'w wneud, sef yn union yr hyn y mae Seneddau i fod ei ddweud wrth Lywodraeth ac sydd wedi digwydd ers 1688 ac ers inni gael yr hyn y mae'r Saeson yn hoff o'i alw'n 'the glorious revolution', ond rwy'n siŵr nad yw'r Gwyddelod. Ond mae'n rhaid inni gadw mewn cof bod—[torri ar draws.] Mewn eiliad, os caf i. Mae'n rhaid inni gadw mewn cof hefyd y safbwynt hwn ein bod yn cryfhau'r undeb. Sut ydych chi'n cryfhau'r undeb—nad yw Plaid Cymru o reidrwydd o'i blaid, beth bynnag, ond, serch hynny, gadewch inni edrych ar y dadleuon hyn—sut ydych chi'n cryfhau'r undeb pan mai'r hyn yr ydych chi'n ei wneud yw sicrhau bod y rhannau gwannaf o'r undeb hwnnw yn dlotach, a phan rydych chi'n gwybod nad yw'r undeb ei hun wedi gweithredu polisi rhanbarthol sy'n mynd i'r afael â hynny? Ond wrth gwrs, mae'r Undeb Ewropeaidd, wedi gwneud hynny, ond rydym ni'n ymadael â hwnnw. 

Ar y pwynt hwnnw, ildiaf.

Dim ond eisiau dweud wyf i bod Senedd y DU wedi dweud wrth Lywodraeth y DU beth i'w wneud. Mae wedi dweud yn glir iawn na fydd yn goddef Brexit caled, ac mae'n rhaid inni gydnabod hynny.

Nid wyf i'n siŵr a wyf yn cytuno yn llwyr. Arhoswn i weld beth fydd yn digwydd yfory gyda'r fersiwn bellach o'r broses hon. Fodd bynnag, yr hyn yr oeddwn yn cyfeirio ato oedd y syniad y gall y Prif Weinidog ddweud rhywbeth mor radical â hynny mewn gwirionedd heb unrhyw ganlyniadau. Rwy'n ymddiddori'n fawr yn hyn oherwydd rwy'n gweld pethau o safbwynt San Steffan a Chymru yn y mathau hyn o bethau weithiau, ac edrychaf ar y sefyllfa yn unol â'r syniad o sofraniaeth seneddol ac adhawlio rheolaeth a'r holl bethau eraill a ddywedodd Mr Isherwood wrthym ni. Y realiti yw bod y DU fel strwythur ac fel Llywodraeth yn y DU yn gwbl analluog i ymdrin â'r mater mwyaf mewn cyfnod o heddwch a welsom ni ers canrif. Mae'n gwbl analluog i wneud hynny. Ac mae hynny'n fy nharo i fel rhywbeth sy'n arwain at bob math o bethau dadleuol a allai ddeillio o hynny, gan gynnwys dyfodol yr undeb ei hun. Nawr, nid yw Plaid Cymru yma i amddiffyn yr undeb, ond rydym ni yma i amddiffyn ein cymunedau ac rydym ni yma i roi terfyn ar unrhyw beth yn y flwyddyn neu ddwy nesaf a fydd yn amddifadu'r cymunedau hynny o'u gallu i reoli eu dyfodol ac iddynt gael cyflwr economaidd realistig yn y dyfodol.

Hoffwn i gloi, os caf i, Llywydd, gyda dyfyniad syml, ac rwy'n credu ei fod yn adlewyrchu'n dda iawn yr hyn y mae'r Blaid Lafur wedi bod yn ei wneud dros y 18 mis diwethaf, sef:

pan gaiff llyfrau hanes eu hysgrifennu, a llwybr Brexit ei ddadansoddi, gwelir swyddogaeth Jeremy Corbyn yn un hanfodol.

Roedd hynny yn y Daily Mail. [Chwerthin.]

Nid wyf yn bwriadu dyfynnu llawer o'r ystadegau a'r materion yr ydym ni yn eu trafod yn barhaus yn y Siambr hon. Felly, mae yna ddau faes yr oeddwn i eisiau canolbwyntio arnyn nhw. Un yw'r hyn a alwaf yn 'gynllwyn anallu', y credaf y mae'r Llywodraeth wedi ildio iddo, a'r llall yw'r agwedd fwy difrifol o ran tanseilio democratiaeth seneddol. Ym mis Gorffennaf 2016, dywedodd David Davis, o fewn dwy flynedd, y gallai'r DU negodi ardal masnach rydd lawer mwy na'r UE. A dilynwyd ef gan Liam Fox ym mis Gorffennaf 2017, a ddywedodd—dywedodd yr Ysgrifennydd Masnach Rhyngwladol y byddai negodi cytundeb masnach newydd Prydeinig gyda'r UE yn un o'r hawsaf mewn hanes.

Rydym ni wedi cyrraedd sefyllfa bellach lle mai'r unig bethau yr ymddengys ein bod wedi cytuno arnynt yw y bydd bil ysgariad gwerth £39 biliwn, y bydd Gogledd Iwerddon mewn anhrefn, ac mai'r perygl mwyaf a wynebwn yw dim cytundeb. Ac rydych chi'n meddwl tybed sut y gallwn ni gyrraedd sefyllfa lle mae'r Llywodraeth yn ein harwain mor agos at sefyllfa beryglus o ddim cytundeb. Gallwch bron iawn â dweud ei fod yn gynllwyn o anallu, lle gallwch chi weld y Brecsitwyr mwyaf digyfaddawd yn dweud, 'y mwyaf analluog y gallwn ni fod, y mwyaf tebygol y byddwn ni o gael yr hyn yr ydym ni mewn gwirionedd eisiau ei gyflawni.' Efallai fod hynny'n swnio fel mymryn o ddyfalu, mewn gwirionedd, ond wedyn mae'n rhaid ichi wrando ar yr union eiriau a ddywedodd Boris Johnson, un o'r ceffylau blaen yn hyn, yr Ysgrifennydd Tramor. Dyma union eiriau Boris Johnson o'u cyfieithu i'r Gymraeg. Dyma ni:

Rhaid ichi wynebu'r ffaith y gallai pethau fynd ar chwâl. Iawn? Dydw i ddim eisiau neb i ddychryn yn ystod y chwalfa. Peidiwch â dychryn. Publico pro bono, no bloody panic. Bydd popeth yn iawn yn y diwedd.

Ac yna aeth ymlaen i ddweud,

Rwy'n edmygu Donald Trump yn fwyfwy, a'i fod yn fwyfwy argyhoeddedig bod trefn yn ei wallgofrwydd, a dychmygwch Trump yn gwneud Brexit.

Dyna ddywedodd ein Hysgrifennydd Tramor. Wel, y gwir amdani yw nad oes angen Donald Trump arnom ni, oherwydd mae gennym ni ein triawd Trump ein hunain sef Theresa May, David Davis a Boris Johnson. Wrth ddarllen hyn, gwelais neges drydar a ddywedodd fod cynllun gan Baldrick hyd yn oed. [Chwerthin.]

O ran y pwynt ar danseilio democratiaeth seneddol, roedd yr holl achos ynglŷn ag erthygl 50 mewn gwirionedd yn ymwneud â Llywodraeth y DU eisiau mynd y tu ôl i gefn y Senedd, lleihau swyddogaeth y Senedd mewn gwirionedd. Roedd hyd yn oed Bil yr Undeb Ewropeaidd (Ymadael), yn y diwyg a gyflwynwyd i ni, yn ymwneud â'r Llywodraeth yn mynd y tu ôl i gefn y Senedd drwy greu pwerau Harri'r VIII a chanoli'r Llywodraeth. Wrth gwrs, mae gwelliant Grieve, a fydd yn digwydd yfory, eto yn fater hynod bwysig, oherwydd mae a wnelo hyn â hanfodion rhoi llais i'r Senedd, a byddech yn amau mai holl ddiben refferendwm Brexit, fel y dywedwyd wrthym ni, oedd adfer democratiaeth seneddol mewn gwirionedd.

Dywedodd yr Arglwydd Hailsham yn Nhŷ'r Arglwyddi bod cynnig y Llywodraeth nid yn unig yn methu â chyflawni'r bleidlais ystyrlon a addawyd ond mae'n llawer gwaeth, oherwydd mae'r Llywodraeth yn ceisio gwneud y bleidlais ystyrlon a addawyd yn amhosibl. Mae'n dileu'r posibilrwydd yn fwriadol.

A gwelwn mai'r ymateb i hyn yn y papurau yw y gelwir pobl sy'n siarad yn y fath fodd am gefnogi democratiaeth seneddol yn 'fradwyr'. Fe'u gelwir yn 'elynion y bobl'. Mae peryg y gwelwn, yn fy marn i, gwymp democratiaeth seneddol os na chymeradwyir gwelliant Grieve neu ryw welliant dilynol sy'n rhoi llais i'r Senedd. Ac mae hi'n eironi llwyr, onid yw, y gallem, o ganlyniad i golli sofraniaeth seneddol, fod yn y  sefyllfa o fod mewn perygl o gael llai o bwerau yn y Senedd na phetaem ni wedi aros yn yr Undeb Ewropeaidd? Mae yna, yn fy marn i, fygythiad sylweddol i reolaeth y gyfraith. Mae'n tanseilio democratiaeth seneddol. Credaf mai'r unig ffordd o oresgyn hyn yw bod angen inni gael etholiad cyffredinol. Yn wir, mae angen Llywodraeth arnom sydd â mandad newydd. Oherwydd ar hyn o bryd y cwbl sydd gennym yw Llywodraeth â'i hunig gymhelliant, ei hunig sail resymegol dros fodolaeth, yw cynnal ei hun, ac nid yw hynny yn rhoi buddiannau'r genedl yn gyntaf. 

A gaf i ddechrau drwy efallai atgoffa pobl, yn anffodus, y bydd y DU yn gadael yr UE ar 29 Mawrth 2019 oherwydd bydd Theresa May yn dal ei gafael ar bŵer ac yn ddi-os yn ein harwain ni allan, oherwydd mae hi wedi gwneud hynny'n gwbl glir? Ond y cwestiwn yw ar ba delerau yr ydym ni'n ymadael, a dyna'r cwestiwn mwyaf i bob un ohonom ni yn ein gyrfaoedd gwleidyddol, rwy'n credu, yn y dyfodol.

Fel Cadeirydd y Pwyllgor Materion Allanol a Deddfwriaeth Ychwanegol rwyf wedi cael cyfle i weld y cymhlethdodau a'r anawsterau yr ydym ni wedi'u hwynebu yn ystod y ddwy flynedd ddiwethaf ac y byddwn ni'n eu hwynebu yn y dyfodol, a'r canlyniadau posibl y bydd yn rhaid inni eu goresgyn oherwydd y cymhlethdodau hyn. A gaf i, ar y pwynt hwn, nodi ar y cofnod y gwaith rhagorol a wneir gan staff y Comisiwn sydd bob amser yn cyflwyno gwybodaeth inni fel Aelodau am yr hyn sy'n digwydd yn San Steffan ac yn Ewrop er mwyn i ni gael dealltwriaeth o rai o'r materion sy'n cael eu codi trwy gydol yr holl broses hon?

Ar gyfer ein cymunedau ledled Cymru, a'r DU gyfan, mae'n hanfodol ein bod yn ymadael â'r UE â'r fargen orau bosibl sydd ar gael i ni, ac, i mi, nid oes unrhyw amheuaeth na fydd bod heb unrhyw fargen ar 29 Mawrth yn drychinebus i bawb. Mae'r sïon sy'n dod o Frwsel, yn anffodus, yn ystod y dyddiau diwethaf yn nodi bod diplomyddion o 27 aelod yr UE yn paratoi i gael datganiad ar ôl cyfarfod y Cyngor yr wythnos nesaf a fydd yn mynegi'r farn bod sefyllfa o ddim bargen yn bosibilrwydd gwirioneddol erbyn hyn, yn arbennig gan fod Llywodraeth y DU wedi parhau i fethu â llunio Papur Gwyn ar ei safbwynt ar ddyfodol yr UE, ac ar unrhyw berthynas. Gobeithio eu bod yn anghywir. Rwy'n gobeithio'n daer eu bod yn anghywir ynghylch hyn, ac na fydd y datganiad hwnnw'n digwydd. Mae gormod yn y fantol i bawb gerdded i ffwrdd i reolau anhysbys Sefydliad Masnach y Byd. Gallai'r ansicrwydd hwn fod yn realiti. Ewch i ofyn i'ch busnesau yn eich etholaethau lleol os nad ydych chi'n fy nghredu i—

A wnaiff yr Aelod ildio? [Anghlywadwy.]—yn dweud ei fod eisiau bargen dda, ond mae'n dweud na all ystyried, o dan unrhyw amgylchiadau, gerdded i ffwrdd. Sut gallai unrhyw fusnes negodi â busnes arall yn ei etholaeth ef a gobeithio cael bargen dda os yw'r ochr arall yn gwybod y byddant yn derbyn yr hyn a roddir iddyn nhw, beth bynnag?

Fe wnaf ddod at hyn, oherwydd mae'n bwynt diddorol iawn. Mae'n amlwg i mi nad oes gan y Llywodraeth bresennol unrhyw sgiliau negodi o gwbl, ei bod yn mynd i'r negodiadau heb ddeall bod negodi yn broses ddwyffordd, mewn gwirionedd, a bod yn rhaid i chi ddeall dadleuon y ddwy ochr a'r hyn y mae'r naill ochr a'r llall yn ei dymuno. Mae'n amlwg nad yw Llywodraeth y DU yn deall hynny a'i bod yn mynd i mewn i hyn yn meddwl bod ganddi'r hawl ar ei phen ei hun i bennu'r ffordd y mae hi ei heisiau, mewn gwirionedd, heb gydnabod safbwynt yr ochr arall. Nid dyna'r ffordd o negodi, ac, yn wir, efallai dylen nhw fynd at yr undebau llafur a dysgu rhywfaint am negodiadau.

Nawr, y ffaith amdani yw bod Theresa May mewn gwirionedd yn methu â gwrthsefyll y Brexiteers caled yn ei phlaid ei hun, ac, fel sydd wedi ei grybwyll eisoes, y rhai hynny yn ei Chabinet yn arbennig. Felly, mae posibilrwydd gwirioneddol iawn na all gael bargen oherwydd na fyddan nhw'n caniatáu iddi gael un. Bydd hynny'n drychinebus i ni. Bydd yn golygu ffigurau allforio is, twf is, llai o fuddsoddiad, llai o swyddi ac incwm llai. Dyna beth y gall ein hetholwyr ei wynebu o ganlyniad i hynny. Newyddion ofnadwy i Gymru, a, gadewch inni fod yn onest, mae'n newyddion ofnadwy i'r DU gyfan—pob rhan o'r DU.

Nawr, gadewch i ni fod yn glir, rwyf i wedi clywed ddwywaith eisoes heddiw am y ffaith, os ydym ni'n codi'r materion hyn, ein bod yn cwyno ac yn ceisio tanseilio'r broses Brexit. Nid yw'n ymwneud â thanseilio. Mae'n ymwneud â chael y fargen gywir ar gyfer ein pobl, y rhai yr ydym ni'n eu cynrychioli. Mae methu â chodi hyn yn fethiant i wneud ein gwaith. Mae'n bwysig ein bod yn gwneud yn siŵr bod y Brexit a fydd yn digwydd yn cael ei wneud i roi'r dewisiadau gorau inni. Ni ddylid drysu cydnerthedd a phendantrwydd pobl i ddiogelu dyfodol y DU y tu allan i'r UE, neu ei gamddeall, fel bwriad i'w danseilio. Ffordd o gelu methiannau Llywodraeth Dorïaidd yw hynny. Gwnaed yr her o adeiladu llwybr sy'n cynnig dyfodol cryf y tu allan i'r UE wedi'i gwneud yn anoddach gan fethiannau Llywodraeth y DU, y gwendid a'r diffyg strategaeth gydlynol. Mae'n niweidio'r DU; mae'n ein gwneud ni'n destun sbort, i fod yn onest, ac nid oes da yn hynny. Does ganddyn nhw ddim strategaeth ar waith, does ganddyn nhw ddim syniadau, dydyn nhw ddim wedi dweud wrth yr UE beth maen nhw'n dymuno ceisio'i gyflawni. Beth fyddech chi'n ei ddisgwyl? Pe byddwn i yn mynd i negodiadau, byddwn i'n gwybod yn union beth roeddwn i'n dymuno ceisio'i wneud. Mae'r UE wedi dweud wrthym ni beth yw eu safbwynt negodi nhw; dydyn nhw ddim yn ei guddio. Rydym ni yn gwneud hynny. Dyna ni.

Rydym ni wedi gweld drwy gydol y trafodaethau, a chlywsom ni heddiw gan Neil Hamilton, 'Rhowch y bai ar yr UE.' Wel, mae'n ddrwg gen i ddweud, 'Rhowch y bai ar y Torïaid, oherwydd nhw yw'r rhai sy'n methu.' Mae'r UE wedi bod yn glir o'r cychwyn am yr hyn maen nhw ei eisiau a beth yw eu targed nhw, dim ond ceisio diogelu a chuddio mae'r Torïaid oherwydd does ganddyn nhw ddim syniad beth maen nhw ei eisiau. Mae'n bwysig ein bod yn ymdrin â'r mater hwn. Mae Mick Antoniw wedi dweud hefyd y bydd yfory yn gwestiwn diddorol arall pan ddaw'r ddadl yn ôl at y blaid Dorïaidd, 'A ydych chi'n derbyn pleidlais ystyrlon neu beidio?' Mae'n anhrefn yno; mae'n anhrefn llwyr ac ni sy'n talu'r pris.

Mae ffordd bell i fynd yn y negodiadau hyn, mae llawer o waith i'w wneud ac i ddyfynnu rhywun enwog, Michel Barnier, oherwydd rydym ni i gyd yn siarad amdano, 'Mae'r cloc yn tician', a dydy'r diffyg sgiliau negodi ddim yn ein helpu o gwbl. Mae angen cyfaddawdu a phragmatiaeth ac, yn anochel, bydd y naill ochr a'r llall yn gorfod ildio mewn rhai meysydd—dyna ystyr negodi. Eu gwaith nhw yw dod i gytundeb y cytunir arno sy'n diogelu swyddi ac yn darparu diogelwch i genedlaethau'r dyfodol yn y DU a'r UE, ac rwy'n eilio: bod angen i'r ddwy ochr ei ystyried.

Llywydd, rwyf wedi dweud yn aml bod pobl Prydain, ar 23 Mehefin 2016, wedi pleidleisio i ymadael â'r UE; ni wnaethon nhw bleidleisio i ymadael ag Ewrop. Roedd y cwestiwn y gofynnwyd iddyn nhw yn ymwneud â'r UE. Yn sicr, ni wnaethon nhw bleidleisio i'n gweld ni dan anfantais oherwydd bod yr elît gwleidyddol yn Llundain wedi methu â negodi bargen dda.

Rwyf wedi fy nghymell i gyfrannu'n fyr at y ddadl hon gan y sylwadau a wnaed gan arweinydd Plaid Cymru, sef bod ganddi ei chynllun cyfrwys ei hun, ddwy flynedd yn ôl, i greu ymgyrch a'i bod wedi mynd at y Prif Weinidog i wneud hynny. Dydw i ddim yn ymwybodol o'r sgwrs honno, ond rwy'n synnu ei bod wedi cymryd dwy flynedd iddi ddatgelu'r cynllun cyfrwys hwn.

Byddwn i'n dweud hyn: roedd hi a mi yn eistedd, yn 2011, ar bwyllgor llywio yr ymgyrch datganoli drawsbleidiol Ie dros Gymru, ac roedd hi'n ddigon anodd yn yr ymgyrch honno i gael cymdeithas sifil a'r eglwysi a'r elusennau y soniodd hi amdanyn nhw i weithio gyda'i gilydd mewn unrhyw ffordd effeithiol, ystyrlon, ac roeddwn i ar y pwyllgor hwnnw yn rhannol fel cynrychiolydd cymdeithas sifil. Ffantasi ddeniadol, rwy'n credu, y mae hi'n seilio'r ddadl hon arni. Ers hynny, mae'r Ddeddf lobïo wedi'i phasio, a roddodd lond twll o ofn i sefydliadau elusennol, y gallen nhw gymryd rhan mewn ymgyrch refferendwm. Roeddwn i'n rhan o rai o'r sgyrsiau cynnar, rhyw naw mis cyn y refferendwm, gyda grŵp llac o sefydliadau cymdeithas sifil i weld a oedd rhyw awydd i wneud rhywbeth tebyg ar gyfer refferendwm yr UE, ac nid oedd unrhyw ewyllys i wneud hynny o gwbl. Rwyf i mor feirniadol ag unrhyw un o'r ymgyrch 'aros' ac mor rhwystredig â hi ynghylch y canlyniad, ond mae'n gamsyniad deniadol i awgrymu y gellid bod wedi atal y canlyniad hwnnw pe byddem ni i gyd wedi dod at ein gilydd ar ymgyrch.

A wnewch chi gymryd ymyriad?

Fe wnaf i roi iddi'r cwrteisi y gwrthododd hi i mi, iawn.

A ydych chi'n credu bod hyn yn ymwneud o gwbl ag arweinyddiaeth ac a oedd yr undebau llafur yn rhwym wrth yr un ddeddfwriaeth yr ydych chi'n sôn amdani?

Roedd yr undebau llafur yn rhwym wrth yr un ddeddfwriaeth. Wrth gwrs, mae'n ymwneud ag arweinyddiaeth ac wrth gwrs bod cwestiynau i ni i gyd eu hateb ynghylch y ffordd y cynhaliwyd y refferendwm hwnnw, ac roedd ei amseriad yn anffodus yn amlwg, ond rwy'n credu mai gwleidyddiaeth ffantasi yw hyn. A hefyd, mae'n camddeall dyfnder y teimlad ymhlith ei hetholwyr ei hun am yr hyn yr oedd y refferendwm yn ymwneud ag ef. 'Pe byddai ychydig o barchusion â bwriadau da wedi dod at ei gilydd a dechrau ymgyrch fach, byddai popeth wedi bod yn iawn'; o na fyddai hynny'n wir. Dydw i ddim yn credu hynny mewn gwirionedd. Rwy'n synnu ei bod wedi cymryd dwy flynedd iddi ddatgelu hynny ac rwy'n credu ei bod yn feddylfryd peryglus i geisio codi hyn yn awr, i geisio sgorio pwyntiau gwleidyddol ac awgrymu bod yr ateb ganddi ar hyd yr amser. Mae'n lol llwyr.

Byddwn i'n dweud, mai arweinwyr y bleidlais Brexit honno, yr Ysgrifennydd Tramor, David Davis a Liam Fox, yw'r rhai sy'n arwain y negodiadau hyn bellach i ddilyn y geiriau y dywedodd pob un ohonom ni oedd yn nonsens, ond dylem ni fod yn eu dwyn nhw i gyfrif. Roedd y Papur Gwyn y gwnaethom ni ei negodi ar y cyd rhwng Llafur a Phlaid Cymru yn foment dda, yn fy marn i, wrth inni ystyried ein buddiannau cyffredin ac mae'n drueni ein bod ni bellach yn dechrau troi ar ein gilydd. Dylem ni fod yn troi ein tân ar y Torïaid a wnaeth addewidion yr oeddem ni'n gwybod na fydden nhw'n eu cadw. Ac, yn hytrach na chyflwyno ffantasi—rwy'n gorffen ar y pwynt hwn—fersiynau ffantasi o hanes y byddai pob dim wedi bod yn iawn, rwy'n meddwl, dewch o na, mae angen inni wneud yn well na hynny a throi ein tân ar y bobl hynny a wnaeth addewidion sydd bellach yn chwalu.

Galwaf ar y Prif Weinidog i ymateb i'r ddadl.

Y broblem sylfaenol â'r cwestiwn Brexit yw hyn, ynte, Llywydd, y gofynnwyd i bobl, yn ôl yn 2016, bleidleisio o blaid syniad ac nid cynllun? Cawsom ni refferendwm yn 1997, cawsom ni refferendwm arall yn 2011, a oedd yn caniatáu i bobl, os byddan nhw'n dewis, edrych ar ddogfen a fyddai'n dweud wrthyn nhw beth fyddai'n digwydd pe bydden nhw'n pleidleisio 'ie'. Nid oedd unrhyw amheuaeth am y peth, nid oedd unrhyw amwysedd—roedd yno, wedi'i ysgrifennu'n ddu a gwyn. Ond y broblem yw y gofynnwyd i bobl bleidleisio am syniad, a bydd dehongliadau gwahanol iawn o'r bleidlais honno yn y Siambr hon—wrth reswm. Ni ellir profi na gwrthbrofi dim ohonyn nhw, oherwydd y broblem yw bod Brexiteers caled iawn, iawn sydd bron fel ffwndamentalwyr crefyddol sydd o'r farn, 'Mae'n rhaid i chi gymryd hyn i gyd yn llythrennol—roedd pobl eisiau gadael popeth ag "yn Ewrop" ynddo.' A dim ond ychydig o orddweud yw hynny. A bydd eraill sy'n llawer mwy pragmatig, fel yr ydym ni, sy'n ceisio cael Brexit sy'n gweithio i Gymru. Dyna'r broblem sylfaenol yn y fan yma: roedd y bleidlais ei hun, y cwestiwn ei hun, yn ddiffygiol o ran yr hyn y gofynnwyd i bobl ei wneud.

Fe wnes i wrando ar yr hyn yr oedd gan Mark Isherwood i'w ddweud. Mae'n wir na wnaeth pobl godi gyda mi mater y farchnad sengl neu'r undeb tollau—doedden nhw ddim yn gwybod beth oedden nhw. Y cyfan yr oedd pawb yn ei wybod oedd yr hyn yr oedd yr Undeb Ewropeaidd yn ei wneud, a hyd yn oed wedyn doedden nhw ddim yn siŵr oherwydd dywedodd pobl wrthyf i, 'Rwyf i eisiau gwneud yn siŵr ein bod yn dod allan o'r Confensiwn Ewropeaidd ar hawliau dynol', sy'n ddim byd i'w wneud â'r Undeb Ewropeaidd. Felly, nid hwn oedd yr enghraifft orau o refferendwm wedi'i seilio ar wybodaeth yn yr ystyr hwnnw. Mae'n siŵr nad yw unrhyw refferendwm wedi'i seilio'n fawr iawn ar wybodaeth, oherwydd bydd pobl bob amser yn pleidleisio am resymau nad oes ganddyn nhw ddim i'w wneud â'r refferendwm. Clywais i fwy o bobl yn dweud wrthyf eu bod nhw eisiau rhoi cic i'r Torïaid nag a ddywedodd wrthyf eu bod nhw eisiau gadael yr UE. Dyna yw realiti unrhyw refferendwm.

Dywedodd Mark Isherwood hefyd—[Torri ar draws.] Iawn, wrth gwrs.

Onid y gwir amdani yw na fu unrhyw drafodaeth ar yr undeb tollau oherwydd y sefydlwyd yr UE fel undeb tollau? Cymerwyd yn ganiataol y byddai gadael yr UE yn golygu gadael yr undeb tollau, a phan ddaeth y farchnad sengl yn rhan o'r ymgyrch, roedd yr ymgyrch 'Ymadael' ac yn enwedig Michael Gove yn gwbl glir bod pleidleisio i ymadael yn golygu ymadael â'r farchnad sengl, yn ogystal â'r undeb tollau?

Na, oherwydd byddai'n rhaid i chi fod yn yr UE i fod yn yr undeb tollau; dyna'r holl bwynt. Mae Ynys Manaw, Jersey a Guernsey yn yr undeb tollau; dydyn nhw ddim yn yr UE. Os edrychwch chi, er enghraifft, mae Twrci yn yr undeb tollau; nid yw yn yr UE. Nid yw'r ddau beth yn gyfystyr â'i gilydd; dyna'r holl bwynt, a dyma ni yn ôl unwaith eto â chraidd y broblem yn 2016, nad oedd yna ddogfen y gallai pobl gyfeirio ati a oedd yn dweud wrthyn nhw yn union beth fyddai'n digwydd pe bydden nhw'n pleidleisio mewn rhyw ffordd benodol.

A ydych chi'n fodlon ildio ar y pwynt yna?

A gaf i yn syml ddweud hyn wrtho? Bydd e'n cofio, fel yr wyf innau, er na fydd pawb yn y Siambr hon yn cofio, y gyfres Fawlty Towers. Daw adeg lle mae'r Major yn Fawlty Towers yn gwneud y camgymeriad o chwilio am Almaenwyr ac mae'n rhaid i Basil Fawlty ddweud wrtho bod y rhyfel drosodd. Ac mae'r rhyfel drosodd. Dydy'r UE ddim yn bŵer gelyniaethus. Dydy'r UE ddim yn eistedd yno yn Calais yn edrych ar glogwyni Dover â bwriad maleisus. Mae'r UE yn bartner i ni ac mae angen i ni wneud yn siŵr ein bod yn negodi gyda nhw fel partner ac nid fel pŵer gelyniaethus, fel y dywedodd ef.

Byddai'n rhyfeddol pe na byddai'r UE yn allforio mwy mewn gwerth i'r DU nag yr oedd y DU yn ei allforio i'r UE. Yn syml iawn, mae'r UE yn fwy o lawer na'r DU, wrth gwrs ei fod yn mynd i wneud hynny. Ond mae canran yr allforion o'r UE i'r DU yn llawer llai na chanran yr allforion sy'n mynd o'r DU i'r UE. Dyna'r gwahaniaeth. Nid dim ond y nifer gwirioneddol sy'n bwysig; mae'r ganran yn bwysig.

Unwaith eto mae'n gwneud y pwynt pe byddai ef wedi bod yng ngofal hyn byddai popeth wedi'i wneud. Wel, dywedodd Nigel Farage y byddai gennym ni fargen â'r Unol Daleithiau o fewn 48 awr. Iawn, roedd yn dweud hynny â'i dafod yn ei foch—wel, gallech chi byth ddweud gydag ef os oedd ei dafod yn ei foch. Mewn dadl roedd yn siarad drwy'i het; ni chaech chi ddweud yn groes iddo. Ond y realiti yw, a yw mewn gwirionedd yn dweud bod yr Unol Daleithiau yn aros yno i wneud bargen â'r DU ar delerau sy'n ffafriol i'r DU? Dydw i ddim yn credu hynny. Mae rhethreg Arlywydd yr Unol Daleithiau, yn sicr, yn dangos fel arall.

Gwrandewais ar yr hyn a ddywedodd Leanne Wood. Byddwn i yn ei hatgoffa ei bod hi a minnau, ar y mater hwn, ar yr un ochr. Mae hi'n fy atgoffa o rhywun sy'n chwarae ar dîm rygbi sy'n rhedeg o amgylch y cae yn ceisio taclo aelodau ei hochr ei hun, yn hytrach na chanolbwyntio ar yr wrthblaid draw yn y fan yna. Nhw yw'r wrthblaid draw yn y fan yna. Nhw yw'r bobl sy'n ceisio gwrthod Brexit synhwyrol i bobl Cymru. [Torri ar draws.] Mewn eiliad, mi wna i roi cyfle i chi. Mewn eiliad, iawn.

Dywedais i wrthi hi ar y pryd fy mod i o'r farn ei bod yn naïf i gynnal ymgyrch drawsbleidiol yng nghanol etholiad. Fe wnaethom ni dreulio ein holl amser yn lladd ar ein gilydd yn rhan o'r broses ddemocrataidd. Doedd yr etholwyr ddim yn mynd i'n credu ni wythnos yn ddiweddarach ein bod ni i gyd yn sydyn yn ffrindiau unwaith eto. Dim fel yna mae'n gweithio. Roedd yr amseru'n anghywir. Mae hi'n iawn, dywedais i wrth David Cameron, 'Peidiwch â chynnal y refferendwm ym mis Mehefin—

Dyna pam y gwnaethom ni golli.

—cynhaliwch ef  yn yr hydref fel bod yr etholiadau drosodd.' [Torri ar draws.] Os oes gennyf amser, Llywydd.

Oes.

Diolch. Wel, gobeithio, Prif Weinidog, nad ydych chi'n mynd i fy siomi i yn awr, oherwydd rwyf newydd glywed gan Blaid Cymru bod y ffaith bod y rhai a oedd eisiau aros yn yr UE wedi colli'r refferendwm yn gorwedd yn amlwg ar ysgwyddau Prif Weinidog Cymru.

Y gwirionedd yw mai David Cameron sy'n gyfrifol am lawer o hyn, mae arnaf i ofn, oherwydd dywedais i wrtho, 'Peidiwch â'i gynnal ym mis Mehefin, cynhaliwch ef ym mis Medi.' Roedd e'n meddwl y byddai'n gallu ennill y refferendwm fel yr oedd wedi ei wneud yn yr Alban. Dyna oedd y broblem. Roedd e'n dal i fod yn hyderus ar ôl yr hyn a oedd wedi digwydd yn yr Alban ac, o ganlyniad, roedd yna hunanfodlonrwydd yn y fan yna. Roedd yn rhywbeth a ddywedais i wrtho ar y pryd.

Mae'n rhaid i mi ddweud wrth arweinydd Plaid Cymru ei bod hi'n awgrymu y dylai'r pwyslais fod wedi bod ar ymladd refferendwm yr UE pan oedd yr etholiad drosodd, ond yn yr wythnos gyntaf roedd hi'n canolbwyntio ar daro bargen gyda'r Torïaid ac UKIP er mwyn cael ei hethol yn Brif Weinidog. [Torri ar draws.] Does gen i ddim amser, yn anffodus.

Mae dau bwynt arall y mee'n rhaid i mi eu gwneud. Yn gyntaf oll, gwnaeth Jenny Randerson y—o bawb. Gwnaeth Jenny Rathbone y pwynt nad ydym ni'n barod i ymdrin ag undeb tollau. Nid yw'r porthladdoedd yn barod, gwnes i'r pwynt hwnnw yr wythnos diwethaf. Does dim byd wedi'i wneud yn y porthladdoedd i hwyluso'r gwaith o symud nwyddau drwy borthladdoedd. Bydd Llywodraeth y DU yn rhoi'r bai ar y porthladdoedd, does dim amheuaeth gennyf i ynghylch hynny, os bydd oedi yn y porthladdoedd hynny.

Mae Simon Thomas yn gwneud pwynt cwbl gywir pan ddywed, yn yr ymgyrch ar gyfer y refferendwm, y dywedwyd dro ar ôl tro—Senedd y DU oedd hi bob tro, doedd dim sôn amdanom ni—mae'n rhaid dychwelyd pŵer i'r Senedd, ac eithrio pan nad yw'r Senedd yn cytuno â ni. Dyna neges y Brexiteer.

Os ydych chi eisiau edrych am ddehongliad o safbwynt pobl, cynigiwyd cyfle i bobl bleidleisio y llynedd dros Brexit caled fel y'i cynigiwyd gan y Prif Weinidog a dywedodd y bobl, 'Dim diolch.' Fe wnaethon nhw ddweud, 'Rydym ni eisiau rhywbeth gwahanol, dydym ni ddim eisiau'r Brexit a gynigiodd y Blaid Geidwadol.' Mae'n bryd nawr i fod yn realistig. Mae'n bryd nawr am ryw wyleidd-dra ar ran y Blaid Geidwadol yn Llundain. Ond, yn anad dim, mae'n bryd i ni weld arweinyddiaeth yn Llundain, fel sydd gennym yng Nghymru, i ddarparu Brexit synhwyrol, sef yr hyn y gwnaeth pobl Cymru bleidleisio o'i blaid yn fy marn i.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 1? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.] Gohiriaf y bleidlais, felly, ar yr eitem gyfan tan y cyfnod pleidleisio.

Gohiriwyd y pleidleisio tan y cyfnod pleidleisio.

Dyma ni'n cyrraedd y cyfnod pleidleisio, oni bai fod tri Aelod yn dymuno i fi ganu'r gloch.