Yr eitem nesaf, felly, yw’r datganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros gyllid ar gyllideb ddrafft 2018-19, ac rydw i’n galw ar yr Ysgrifennydd Cabinet i wneud ei ddatganiad. Mark Drakeford.

Diolch yn fawr, Llywydd. Heddiw, rwy’n gosod cyllideb ddrafft Llywodraeth Cymru gerbron y Cynulliad Cenedlaethol. Mae’n gyllideb a gafodd ei llunio mewn cyfnod o gynni, sydd bellach wedi para mwy na saith mlynedd, ac yng nghysgod mwy fyth o doriadau. Heddiw, am y tro cyntaf, wrth ochr y gyllideb rwy’n cyhoeddi adroddiad gan brif economegydd Cymru am gyllid cyhoeddus yn y dyfodol a’n rhagolygon economaidd. Mae’r neges yn glir: os yw Llywodraeth y Deyrnas Unedig yn mynd i barhau ar ei thrywydd presennol, fe fyddwn ni’n wynebu estyniad pellach mewn cyfnod o gynni sydd eisoes yn hirach ac yn ddyfnach nag a welwyd erioed o’r blaen.

Llywydd, this is the bleak background against which today’s Welsh budget has been prepared. As the difficulties deepen, we remain committed to doing everything we can to help our public services meet the very real challenges they face today, while acting now to improve the prospects for the future.

In line with the new procedure this National Assembly has agreed for this year’s budget, the information before Assembly Members today sets out the major building blocks of the budget: where the money comes from and how it will be allocated to the different government departments. Later this month, the Government will publish a greater level of detail than previously provided, explaining how individual portfolio Ministers intend to deploy the resources available to them. Llywydd, I have listened very carefully to the calls from the health service, local authorities and others who provide vital services across Wales about the importance of being able to plan over more than a 12-month horizon. Despite the very real uncertainties that we face, and within which this budget has been drawn up, I have been able to set out revenue plans for the next two years and capital plans for three.

Llywydd, in setting out the building blocks of our budget, I turn first to the important issue of reserves. As I have previously discussed with the Finance Committee, I have taken a particularly stringent approach to reserves during the first two years of this Assembly term. While in-year allocations have been made from reserves for essential purposes, my intention has been to make maximum use of the new Welsh reserve, negotiated as part of the fiscal framework. That agreement means that we are able to take a maximum of £350 million forward into that reserve from April next, and to do so unencumbered by the restrictions we have faced by having to abide by the UK Treasury’s budget exchange mechanism. Thanks to the help of all my Cabinet colleagues, I have been able to plan this budget on the basis of the Welsh reserve being at, or very near, its maximum at the start of the next financial year. I am then able to deploy the benefits of this prudent management to help protect our public services against the worst of the cuts in the more difficult years that lie ahead.

Specifically, Llywydd, I intend to take two actions. I have decided to reduce the level of in-year contingency, which I would otherwise need to retain. As a result, £40 million in revenue in each year has been released to invest in public services. At the same time, the level of the Welsh reserve will be such as to allow me to release, in a managed way, a further £75 million in 2019-20 to support our revenue funding.

Without these decisions, Llywydd, Welsh public services would face further reductions of £115 million in 2019-20. This is almost exactly the sum of money by which the Chancellor intends to reduce our budgets in that year, as a result of the £3.5 billion-worth of unallocated cuts that still hang over our services. I repeat, once again, my call to him this afternoon not to proceed with those unfair and counterproductive reductions. Welsh taxpayers will contribute no less in that year than they do now, but they will be badly short-changed as a result of the actions the Chancellor still intends to pursue.

Llywydd, I turn now to capital expenditure. I repeat the message that I and finance Ministers from Scotland and from Northern Ireland have put to the Treasury team in London: while interest rates remain at a historic low, now is the time to borrow to invest in our collective futures and to create the conditions in which prosperity can be secured.

In his autumn statement last year, the Chancellor went some way to repair the damage done by his predecessor. I urge him to do more this year. As a result of the additional capital and the new needs factor in the Barnett formula, our budget in 2019-20 for vital investment purposes will now be 20 per cent below where it stood in 2009-10, rather than 27 per cent, but, a 20 per cent reduction at a time of urgent need is a very big cut indeed.

We have therefore continued to build on the foundations set in place by my predecessor, Jane Hutt, in developing new and innovative ways in which we can fill that capital gap. The principle that underpins all this is that we will always exhaust the use of the least expensive forms of capital before moving on to other sources. In line with this principle and in this budget, we will deploy £4.8 billion-worth of conventional capital, including grant and financial transactions funding provided through the block grant. We will then borrow £375 million in capital—£125 million annually over the next three years—making the first use of the new borrowing powers directly available to the Welsh Government. Even when we have done that, we will go further and alleviate the budgetary pressures on other public bodies and housing associations to enable them to carry out £400 million-worth of borrowing for essential capital investment.

And, Llywydd, when all of that has been achieved, we will go further still. We will secure over £1 billion-worth of investment through the mutual investment model schemes, which are so important in our health service, our education service and in transport. Beyond that as well, we will look to draw down as much of the £208 million of EU structural funds available to us for capital projects, and we will press ahead in seeking approval of further key projects in the next period, including the south Wales metro.

Central to all of this is the cumulative revenue impact of the capital financing decisions we are taking. Historic decisions, including PFI, most often made before devolution itself, result in just over £100 million in revenue being required on average in each year of the budget. The decisions made more recently to enable innovative investment in public infrastructure add another £30 million to that sum.

All of that, Llywydd, brings me to our revenue resources. With the devolution of tax powers, the funding arrangements for the Welsh Government have changed. We now have the power to raise revenue directly to fund public services through devolved taxes. Nevertheless, the vast majority of funding for Wales will continue to be through the block grant from the UK, still accounting for almost 80 per cent of the revenue available in 2019-20.

This draft budget is operating for the first time under the fiscal framework agreed between the Welsh and UK Governments last December. These arrangements mean that Wales will receive an additional £47 million over the period of this budget, and all of that money has been put to work to support our public services.

Llywydd, this is an historic moment for us in Wales. This will be first time we, as Members of the National Assembly, have the powers to set the rates for our very own taxes. With those new powers come, of course, increased responsibilities, and as we enter this new phase of devolution, we will provide stability and certainty for taxpayers and the citizens of Wales. That does not mean that we must keep the taxes as they are today; we now have an opportunity to use these new tools to make changes to help take Wales forward.

Llywydd, in this budget, I make decisions in relation to the first two taxes to be devolved to Wales. I’ll begin with the landfill disposals tax. I can announce today that the standard and lower rates will remain consistent with the UK tax for the next two years, providing the stability that businesses have so clearly told us they need. I intend to set the rate for unauthorised disposals at 150 per cent of the standard rate. Wales becomes the first country in the United Kingdom to set a higher rate for unauthorised landfill disposals, creating an additional financial deterrent for people disposing of waste illegally, and this decision will complement the regulations laid today by my colleague, the Cabinet Secretary for Environment and Rural Affairs, which will enable fixed-penalty notices to be issued for small-scale fly-tipping offences. I also reaffirm my commitment this afternoon to allocating £1.5 million a year to the landfill disposables tax community scheme in Wales for each of the next four years. This ensures that our commitment to communities affected by landfill disposals is upheld, and provides a stable funding stream to those communities for the next four years, even as we expect the revenue taken from this tax to decline gradually over that period.

Llywydd, I turn now to land transaction tax. I have decided to introduce a new, higher starting threshold for homebuyers here in Wales. From 1 April 2018, a starting threshold of land transaction tax in Wales will move from £125,000 to £150,000—the highest starting rate anywhere in the United Kingdom. This will mean the average first-time buyer in Wales will pay no tax at all when they buy a home. Indeed, the average homebuyer in Wales will pay nearly £500 less in tax than they would under the existing stamp duty land tax regime. Indeed, nine out of 10 homebuyers will now pay less or the same tax in Wales under land transaction tax. The decision I announce today will mean that those who purchase the most expensive properties in Wales will pay more, but that is inherent in any progressive approach to taxation.

Turning now to businesses, Llywydd, decisions I make today will mean that Wales will now have the lowest starting rate of land transaction tax for businesses anywhere in the United Kingdom. This means that businesses will either pay no tax or less tax than under stamp duty land tax for all property purchases up to £1.1 million. This will benefit small and medium-sized businesses right across our country—the lifeblood of the Welsh economy. As with residential property, I have rebalanced taxation on business premises to improve progressivity.

Llywydd, as well as setting the rates for the new taxes, we have produced revenue forecasts for the first time. I would like to thank Bangor University for providing independent scrutiny and assurances of those forecasts. Landfill disposals tax is forecast to contribute £28 million to the Welsh budget in 2018-19, falling to £26 million in 2019-20. Land transaction tax is forecast to raise £266 million in the next financial year, rising to £291 million in 2019-20.

In July, Llywydd, we began a national debate asking people to put forward ideas for potential new Welsh taxes. A significant number of responses has been received, and I would like to thank everyone who has become involved and helped shape future Welsh taxes. Today, I can announce the four new tax ideas on which further work will be carried out before we propose one idea to the UK Government early next year.

The growing demands for social care place significant pressures on the Welsh budget. I therefore want to explore potential financial levers, including taxation, to support social care provision in Wales, building on the work of Professor Gerry Holtham. We will explore the efficiency of a possible tax to end land banking and a disposal of plastics tax in Wales, and we will work with local government to explore how a tax on tourist accommodation could be used to support the local industry and encourage jobs and growth in Wales.

Llywydd, I will now set out how our combined capital, revenue and reserves resources are to be applied across Government. This announcement takes account of our two-year budget agreement with Plaid Cymru, which sees a number of the measures we agreed in last year’s agreement being made recurrent, and which sees other important investments in agreed areas across the budget. I want to take this opportunity to put on record my gratitude to Adam Price and his team for all of the time they took with us to reach this agreement over the summer period.

As a result of all of that, the total health, well-being and sport main expenditure group will now stand at £7.5 billion in 2018, rising to £7.8 billion in 2019-20. That MEG will include an additional £450 million over two years for the NHS in Wales. It will include an extra £16 million in each of the two years to support the new treatment fund, and I am able to provide an additional £90 million for the NHS Wales capital programme over the next three years.

The total local government MEG, including non-domestic rates, will now stand at £4.5 billion in 2018-19, and will remain at £4.5 billion in 2019-20. That will include protecting the front-line schools budget and social care, and it will provide an extra £12 million over the next two years for homelessness services through the revenue support grant. All of this means that local government in Wales will once again enjoy a far more favourable settlement than its counterparts across our border in England.

Llywydd, the total communities and children MEG now stands at £874 million in 2018-19, and £777 million in 2019-20, to include extra investment amounting to £70 million over two years to expand our flagship childcare offer, to guarantee that there will be no cuts to the Supporting People grant, and to release an extra £340 million in capital over the three years to build 20,000 affordable homes. It will invest an additional £14.9 million in capital over that period to support the regeneration of our community facilities, and I am able to allocate an additional £1 million in both years for the discretionary assistance fund, directly to help some of the poorest families in our land.

The total economy and infrastructure MEG will now stand at £1.2 billion in 2018-19 and rise to £1.3 billion in the following year. That will provide £220 million over two years to support our determination to create 100,000 all-age apprenticeships over this Assembly term. It will include £50 million over three years to develop a new rail station and park-and-ride facility in Llanwern, and I intend to earmark money in the reserves to buy new rolling stock for the new Wales and borders franchise, subject to the outcome of the ongoing procurement process.

In education, the total MEG will now stand at £1.6 billion in both 2018-19 and the following year. That will allow us to invest £50.5 million to raise school standards over the two years, to maintain our level of investment in the pupil deprivation grant and to invest a new £40 million-sum over two years to accelerate the twenty-first century schools programme, bringing band A of that programme to an end even faster than we would otherwise have been able to achieve.

The total environment and rural affairs MEG now stands at £344 million in 2018-19 and £322 million in 2019-20, including delivering £150 million-worth of investment through our innovative flood and coastal risk management programme and an extra £7.5 million in capital in 2018-19 for targeted flood prevention measures. I intend to provide a further sum of £5.4 million over the three years to support the rural development programme to ensure that we can maximise match funding opportunities to support our rural communities as we prepare to leave the European Union.

The total central services and administration MEG now stands at £297 million in 2018-19 and will fall to £286 million in 2019-20.

To conclude, Llywydd, I want to put on record my commitment to public services in Wales by saying that if the Government of the United Kingdom decides not to go ahead with the £3.5 billion-worth of unallocated cuts, then I will aim to make the maximum use of the resources that would then be available to this National Assembly between the draft budget and when I have to lay the final budget at the end of December this year. As a result, the budget in front of the National Assembly today sets out a bold and balanced set of proposals that deliver the priorities of this Welsh Government and the priorities of the people here in Wales. We will use our powers to invest in our health service, provide 20,000 new affordable homes, create the most generous childcare offer anywhere in the United Kingdom and set out on our new tax responsibilities in a way that provides the most help to those who need it the most. I commend the budget to the National Assembly.

Ysgrifennydd y Cabinet, diolch am eich datganiad am y gyllideb ddrafft ac am y cyfarfod a gawsoch gyda mi’n gynharach heddiw. A gaf i hefyd groesawu'r ffordd newydd o wneud y gyllideb, a'r newidiadau sydd wedi'u gwneud i fformat y datganiad hwn heddiw i baratoi'r ffordd ar gyfer datganoli treth y flwyddyn nesaf? Bu hyn yn alwad allweddol gan y Pwyllgor Cyllid, a gan Gadeirydd y Pwyllgor Cyllid, ers cryn amser, gyda dyfodiad y pwerau treth y flwyddyn nesaf.

Mae'r gyllideb hon, fel yr ydych wedi’i ddweud, yn cael ei ffurfio yn erbyn cefndir fframwaith cyllidol newydd, sy'n sicrhau refeniw ychwanegol ar gyfer Llywodraeth Cymru—mwy o refeniw nag y byddech wedi'i gael heb y fframwaith ariannol. Rwy’n gwerthfawrogi'ch sylwadau am sut, oherwydd toriadau, yr ydym yn dal i fod, rwy’n meddwl eich bod wedi dweud, 20 y cant i lawr o ran arian. Mae hynny'n llawer gwell na'r 27 y cant y byddem wedi bod yn ei wynebu heb ddyfodiad y fframwaith cyllidol, felly mae hynny i’w groesawu.

Ond a gaf i droi, yn gyntaf, at eich cyhoeddiad am gyfraddau a bandiau'r trethi newydd, oherwydd mae hynny’n wybodaeth newydd, gwybodaeth yr wyf i a gweddill y Siambr wedi bod yn galw amdani ers amser maith? Mae cyhoeddi hynny’n newyddion da a chaiff groeso gan y sefydliadau hynny sydd angen sefydlogrwydd a sicrwydd o ran cynllunio'r dirwedd dreth.

Os caf i droi at dreth trafodiadau tir yn gyntaf, a'r trothwy cychwyn newydd o £150,000, £25,000 yn uwch nag yn Lloegr, rwy’n credu eich bod wedi’i ddweud, a £5,000, rwy’n credu, yn uwch nag yn yr Alban, mae hynny i'w groesawu. Mae’r Ceidwadwyr Cymreig wedi bod yn galw ers amser maith am gymorth ychwanegol, yn sicr ar gyfer y bobl hynny sy'n prynu am y tro cyntaf yng Nghymru a’r bobl hynny sydd ar waelod yr ysgol dai, felly mae croeso i hynny. Wrth gwrs, roedd tro yn y gynffon, fel petai—pigyn yn y gynffon—sef bod angen adennill yr arian hwnnw a gwnaethoch gyhoeddi y byddai cyfradd uwch newydd. Felly, a gaf i ofyn ichi pa asesiad a wnaethpwyd o'r effaith y bydd hynny'n ei chael ar economi Cymru, yn enwedig yn ardaloedd gororau Cymru? Rwy'n meddwl eich bod wedi dweud bod Prifysgol Bangor wedi bod yn gweithio i Lywodraeth Cymru i wneud rhagolygon. A wnewch gyhoeddi manylion y rhagolygon hynny unrhyw bryd, ac a fyddwn yn gallu gweld sut yn union y mae’r dadansoddiad annibynnol hwnnw’n credu y bydd y newidiadau hynny i fandiau’n effeithio ar yr economi? Yn amlwg, dim ond dechrau datganoli treth yw hyn, felly, dros y misoedd a'r blynyddoedd i ddod, bydd hyn yn dod yn bwysicach fyth.

Soniasoch am y dreth gwarediadau tir hefyd, ac rwy'n meddwl, o ran manteision amgylcheddol addasu'r dreth honno, y bydd gennych gefnogaeth y rhan fwyaf o’r pleidiau, os nad pob plaid yn y Siambr hon, ac rydym am i’r dreth gwarediadau tir lwyddo cymaint ag y bo modd a bod yn well, yn wir, os yn bosibl, nag mewn ardaloedd eraill yn y DU.

Nawr, gwnaethoch chi sôn am y dreth dwristiaid, a bydd yn rhaid imi sôn am hyn. Rwy'n gobeithio mai dim ond teitl gwaith yw hwnnw ac na fydd yn mynd ymlaen yn y dyfodol. Nawr, yn amlwg, nid yw er budd neb yn y Cynulliad hwn na neb yng Nghymru i beidio â chymell twristiaeth. Rydym yn gwybod pa mor ddibynnol yw economi Cymru ar dwristiaeth. Mae'n un o brif bileri economi Cymru ac felly mae'n hollbwysig, nid yn unig bod unrhyw dreth dwristiaid, os a phryd y caiff ei datblygu—[Torri ar draws.] Nid yn unig bod unrhyw dreth dwristiaid yn osgoi cael effaith negyddol o ran y ffordd y caiff ei hamlinellu, ond hefyd nad yw Llywodraeth Cymru’n rhoi’r argraff, nac yn creu’r argraff, nad yw Cymru ar agor i fusnes o ran ein heconomi twristiaeth. Felly, rwy’n meddwl eich bod wedi rhoi syniad inni o'r cyfeiriad yr ydych yn gweld trethiant yng Nghymru yn mynd iddo, Ysgrifennydd y Cabinet. Rwy'n meddwl ei bod yn bwysig iawn ein bod yn gwneud hyn yn glir cyn gynted ag y bo modd ac nad ydym yn peri i bobl a hoffai ddod i Gymru i ymweld, am ba hyd bynnag o amser, beidio â gwneud hynny, felly mae angen inni weld rhywfaint o eglurder cyn gynted ag y bo modd ar hynny.

Gwnaethoch ddweud wrth agor eich datganiad fod hyn yn ymwneud â threthiant ar y lefel uwch, y darlun mwy. Rydych yn disgwyl i’r manylion ddilyn yn yr wythnosau a'r misoedd i ddod, ac mae’n siŵr y bydd y Pwyllgor Cyllid yn craffu ar y gyllideb ddrafft dros y cyfnod hwnnw. Felly, os caf i droi at y ffordd y bydd y gyllideb hon yn cyflawni strategaeth Llywodraeth Cymru, y strategaeth ‘Ffyniant i Bawb’, dywedodd y Prif Weinidog y byddai hyn

‘yn sbardun i integreiddio a chydweithio ar draws sector cyhoeddus Cymru, ac yn rhoi pobl wrth wraidd gwell darpariaeth gwasanaeth.’

Mae hwnnw’n nod mawrfrydig, ac rwy'n siŵr y byddem i gyd yn cytuno ag ef. Gyda hyn mewn golwg, a allwch chi ddweud wrthym sut y mae hyn wedi’i adlewyrchu yn y ffrydiau cyllido ar gyfer y gyllideb hon a pha amddiffyniadau y mae Ysgrifennydd y Cabinet—pa amddiffyniadau ydych chi wedi'u gwneud—i sicrhau bod rhai prosiectau pwysig wedi'u neilltuo o fewn y ffrydiau?

Nawr, yn amlwg, mae gennym fargen arall o'n blaenau rhwng Llafur a'ch partneriaid yn y gyllideb hon, sef Plaid Cymru, rhywbeth yr ydym wedi dod i arfer ag ef dros y blynyddoedd diwethaf, rhywbeth y mae Cymru wedi gorfod dod i arfer ag ef, pa un a oeddent yn ei hoffi ai peidio, a rhan o fargen cyllideb dwy flynedd a fydd yn clymu dwylo Llywodraeth Cymru am y cyfnod hwnnw. Ond a wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet ymateb i honiad Plaid Cymru bod dros 50 y cant o'i ymrwymiadau gwario, neu £500 miliwn, wedi'u sicrhau'n llawn neu'n rhannol dros y ddwy gyllideb ddiwethaf? Nid yw hyn wir yn gytûn â’r sylwadau a wnaethoch dros y penwythnos, felly byddwn yn ddiolchgar am rywfaint o eglurhad ynghylch hyn, Ysgrifennydd y Cabinet. Mae'n hollbwysig bod pobl Cymru'n credu bod y gyllideb hon wedi cael ei gwneud er pennaf les Cymru—er eu pennaf les nhw—ac nid yw’n rhywbeth sydd wedi'i ruthro er mwyn cael ateb gwleidyddol cyflym; rwy'n siŵr y byddech am osgoi’r cyhuddiad hwnnw.

Hefyd, os yw sylwadau Plaid yn gywir, faint o ymrwymiadau gwariant y mae Llywodraeth Cymru wedi gorfod eu hildio er mwyn sicrhau cefnogaeth Plaid i’r gyllideb hon? A allwch chi roi manylion inni am yr ymrwymiadau yr ydych wedi cefnu arnynt? Oherwydd, yn sicr, fel y byddech yn ei dderbyn, Ysgrifennydd y Cabinet, mae'n rhaid hepgor rhywbeth. Rydych chi wedi dweud bod cyllidebau'n dynn, felly ni allwch chi ariannu popeth, felly mae gennym gytundeb newydd gyda Phlaid Cymru. Pa rai o flaenoriaethau'r Blaid Lafur yng Nghymru sydd wedi gorfod cael eu gohirio neu eu hepgor? Os caf i droi at—

A wnaiff yr Aelod ildio?

Gwnaf, rwy’n ildio.

Roeddwn yn meddwl tybed a fyddai'r Aelod yn hoffi ceiniog, oherwydd mae hynny’n fwy nag y mae erioed wedi’i gael o unrhyw gytundeb cyllideb gydag unrhyw Lywodraeth yng Nghymru.

Mae bob amser yn braf clywed—[Torri ar draws.] Nid wyf i’n siŵr—[Torri ar draws.] Nid wyf i’n siŵr—[Torri ar draws.] Nid wyf i’n siŵr a yw hwnnw'n sylw gan Plaid—

Iawn. Mae'r ymyriad wedi—

[Yn parhau.]—neu’n sylw gan Gadeirydd y Pwyllgor Cyllid.

Mae'r ymyriad wedi'i wneud. Gadewch i lefarydd yr wrthblaid barhau, os gwelwch yn dda.

Diolch. Os caf i droi at rai o'r manylion a'n gwasanaeth iechyd gwladol, mae'r GIG yn flaenoriaeth allweddol i bobl Cymru ac mae’r Ceidwadwyr Cymreig yn credu y dylai fod yn flaenoriaeth allweddol i ninnau. Wrth gwrs, rydym yn dal i ddal i fyny oherwydd diffyg amddiffyniad i’r gyllideb mewn termau real dros nifer o flynyddoedd, ond dyma lle'r ydym ni. Mae'r ddogfen ‘Ffyniant i Bawb’ yn nodi y bydd Llywodraeth Cymru yn sicrhau y bydd sefydliadau sy'n darparu gwasanaethau iechyd a gofal yn cronni eu cyllidebau. Felly, a yw'r gyllideb gyfredol wedi rhoi cyfrif am gyflawni'r nod hwn? Byddwn yn ddiolchgar pe gallech ddweud wrthym a yw'r sefydliadau dan sylw wedi cael gwybod yn llawn sut y bwriedir iddynt roi hyn ar waith.

Er fy mod yn croesawu'r ymrwymiad parhaus y mae Llywodraeth Cymru wedi ei gyhoeddi i gronfa driniaeth newydd, nid ydym yn credu o hyd bod hynny'n gwneud iawn am ddiffyg cronfa trin canser, rhywbeth yr ydym wedi galw amdani ers amser maith yng Nghymru. Ar yr un pryd, rydym yn gwybod bod Llywodraeth y DU yn ddiweddar wedi cyhoeddi 2,000 o nyrsys, ymgynghorwyr a therapyddion ychwanegol ar gyfer gwasanaethau i blant a’r glasoed, a’u bod yn cyflwyno safonau amser aros ar gyfer gwasanaethau iechyd meddwl. A all pobl Cymru ddisgwyl yr un lefel o fuddsoddiad, a faint o'r £40 miliwn a addawyd yn y gyllideb a fydd yn caniatáu ar gyfer newidiadau o'r fath yng Nghymru hefyd, ac, yn hollbwysig, a fydd hyn wedi'i glustnodi'n briodol?

Mae'n hysbys bod gan fyrddau iechyd ledled Cymru ddyledion mawr iawn. Nid yw'n ymddangos bod unrhyw olau go iawn ym mhen draw’r twnnel o ran rheoli'r ddyled hon yn effeithiol. Pa mor hyderus ydych chi, Ysgrifennydd y Cabinet, y gall dyledion y byrddau iechyd, fel y £49 miliwn ym Mwrdd Iechyd Lleol Hywel Dda—gallwn i fynd ymlaen—gael yr arian sydd ei angen arnynt drwy'r gyllideb iechyd ac na fyddwn yn gweld dyledion yn cynyddu yn y dyfodol?

I droi at drafnidiaeth a seilwaith, mae Ysgrifennydd y Cabinet wedi amlinellu pa mor dynn yw’r gyllideb ac rydych chi wedi dweud sut rydych chi'n bwriadu defnyddio pwerau benthyca cyllid cyfalaf. Mae’n amlwg bod arian parod yn brin, ond gobeithio y byddwch yn gallu bodloni’r nodau hynny. Ac, os caf i droi at yr M4, mae'n ddiddorol fy mod yn cofio, nid yn hir iawn yn ôl, Plaid Cymru yn dweud y byddai ymrwymiad Llywodraeth Cymru i'r llwybr du, sef eu hoff opsiwn, yn golygu na fyddent yn gallu dod i gytundeb o ran unrhyw gefnogaeth i gyllideb yn y dyfodol. Mae'n siŵr bod hwnnw’n fwy o gwestiwn i Plaid nag i chi, Ysgrifennydd y Cabinet, ond, wedi dweud hynny—ac rwy'n siŵr y gwnewch ddweud mai mater i'r ymchwiliad cyhoeddus yw hwn ar hyn o bryd—mae’n amlwg nad oes cefnogaeth ddofn i draffordd newydd, un o brif bwyntiau polisi trafnidiaeth y Llywodraeth, y tu ôl i'r fargen hon, felly a yw hyn wir yn sail gadarn i fwrw ymlaen arni, ac a yw’r cytundeb hwn wedi’i brofi o dan straen?

I gloi, Llywydd, ac, ar nodyn cadarnhaol, rwy'n croesawu'r ymrwymiad parhaus i fanc datblygu. Mae’r Ceidwadwyr Cymreig wedi cefnogi'r gwaith o ailstrwythuro Cyllid Cymru ers amser maith, ac rwy’n gobeithio y bydd yn talu ar ei ganfed fel yr hoffem i gyd iddo wneud. I gloi, edrychaf ymlaen at weithio gydag aelodau eraill y Pwyllgor Cyllid a gyda chi eich hun i graffu'n llawn ar y gyllideb ddrafft hon dros yr wythnosau a'r misoedd nesaf. Ac rwy'n gobeithio y bydd gan Gymru, erbyn y diwedd, gyllideb ddrafft a chyllideb derfynol a fydd wir yn cyflawni ar gyfer anghenion pobl Cymru.

Mae’n wir i ddweud, wrth gwrs, bod Cymru wastad wedi bod yn wlad lle mae’r angen yn llawer mwy na’r adnoddau sydd gyda ni i gwrdd â’r angen hynny. Ac mae hynny yn sicr yn wir ar hyn o bryd am y rhesymau yr oedd yr Ysgrifennydd Cabinet yn eu darlunio, a hynny, wrth gwrs, yn ganlyniad i’r polisi llymdra o San Steffan.

Ond mae wedi bod yn wir, wrth gwrs, am gyfnod hirach na hynny. Mae haneswyr yn galw Cymru yn ‘genedl hwyr’ yn yr ystyr ein bod ni ddim wedi medru, wrth gwrs, adeiladu’r isadeiledd sydd yn angenrheidiol ar gyfer bod yn genedl lewyrchus. Mae pennu cyllideb, felly, yn un o’r cyfrifoldebau pwysicaf sydd gyda ni yn y lle hwn oherwydd, wrth gwrs, mae’n rhaid inni flaenori’r gwaith yna o ailadeiladu’r genedl yna a mynd i’r afael â rhoi ateb i’r esgeulustra sydd wedi bod am genedlaethau.

Dyna’r chwyddwydr rŷm ni’n ei ddefnyddio ym Mhlaid Cymru wrth asesu sut i ddwyn i gyfrif y Llywodraeth lle mae hynny’n angenrheidiol, ond hefyd, wrth gwrs, i weithio o blaid cydweithio lle mae yna dir cyffredin. Des i mewn i wleidyddiaeth er mwyn gwneud gwahaniaeth, a dyna beth mae Plaid Cymru wedi ei wneud, wrth gwrs, trwy’r cytundeb rydym ni wedi ei wneud unwaith eto gyda’r Llywodraeth Lafur. A dweud y gwir, byddai’n well gyda fi fod yn sedd yr Ysgrifennydd Cabinet, ac rydw i’n mawr obeithio y bydd Plaid Cymru yn arwain Llywodraeth ar ryw bwynt, achos mae yna bethau, wrth gwrs, lle rydym ni’n anghytuno’n chwyrn.

Mae yna feysydd lle na wnes i ddim llwyddo i berswadio’r Ysgrifennydd Cabinet: ar hyn o bryd, wrth gwrs, yr holl gwestiwn ynglŷn â’r cyflogau a’r cap ar gyflogau yn y sector gyhoeddus, y cwestiwn ynglŷn â’r ffioedd dysgu, wrth gwrs, a chynyddu’r baich a’r dyledion sydd yn mynd i fod ar fyfyrwyr. Yn fanna, rydym ni’n anghytuno â’r Llywodraeth, ac, am y rheswm hwnnw, wrth gwrs, nid ydym ni’n mynd i gefnogi’r gyllideb yma, ac mi fyddwn ni’n dal i anghytuno ar y meysydd hynny ac ar feysydd eraill. Ond lle mae yna dir cyffredin, wrth gwrs, rydym ni’n barod i gydweithio gyda phobl o bleidiau eraill er budd Cymru, a dyna beth mae pobl Cymru yn ei ddisgwyl oddi wrthym ni, a dweud y gwir, ydy gwleidyddiaeth sydd yn aeddfed, sydd yn edrych i’r hirdymor. All Cymru ddim aros tair blynedd a hanner am etholiad i gael Llywodraeth newydd er mwyn adeiladu’r seiliau sydd eu hangen ar gyfer yr hirdymor. Felly, nid ydw i’n ymddiheuro am eiliad am wneud ein rhan ni dros adeiladu’r Gymru well rydym ni eisiau ei gweld.

There are a number of areas where Wales cannot wait for a change of Government, and, therefore, in a Parliament where the Government does not have a majority, it is incumbent upon all of us, as parliamentarians, to do our bit to actually put into action the kind of policies that we want to see, that we were elected on, and that’s what we try to do in the agreement that we have that has been set out. We’ve clearly made the point on many occasions in recent years that we must ensure that Wales does not become, in microcosm, a version of the UK’s problem of an overcentralisation, overconcentration, of wealth in one corner of Wales. We want to see success in that corner of Wales, but we want to see that spread equally, and that also requires public investment in those areas as well. And, yet again, in this budget agreement, we tried to emphasise having that investment in all parts of Wales.

So, we have the £4 million to kick-start the development of the third Menai bridge, we have the development of the integrated healthcare centre in Cardigan, £15 million for the improvement north-south links, and the upgrading of the TrawsCymru service as well, of course, the work continuing on the feasibility study of the Aberystwyth-Carmarthen railway line, as was referred to earlier, and the national football museum in north-east Wales as well. And, indeed, if we’re removing tolls on the Severn bridge in that corner of Wales, then it’s right as well that we follow through on the principle and remove the tolls on the Cleddau bridge in south-west Wales as well.

It’s good to see a commitment for making sure that the south Wales metro reaches all parts of the Valleys in its area, and so looking at extending and linking into the Rhondda Fach, and creating a new metro as well for Swansea bay and the south Wales Valleys. So, making sure that this is a budget for the whole of Wales is a core principle for us, and that’s what we tried to do with the agreement, but it’s also about investing in our future, so it’s good to see an additional £40 million there for higher and further education. Young people are absolutely our most critical resource—true for any country and certainly true for us. There is £6 million, as well, for young farmers to actually ensure that we have a future for that sector that is grounded within new entrants into the industry. In north Wales, £14 million for medical training and a development fund for undergraduate medical training, building on the £7 million for last year.

Our deal is also about new ideas—new ideas that try to come up with solutions for some of the long-standing problems that we address in this Chamber, looking at new innovations within health and social care. The Buurtzorg pilot that will lead to the training of 80 new district nurses, the foundational economy, which has broad cross-party support—it’s here in the Plaid Cymru agreement so we can start the work, not just talk about it, but start the work on actually putting that into action in tangible ways, beginning with care and procurement as sectoral focuses.

So, there are a number of areas here that we also feel have been underinvested in in the past, and we’re trying to set the balance right. Mental health—I think there’s a broad consensus that that is a sector that has not had the support it deserves, and so, yet again, right at the core of the agreement, an additional £40 million on top of the £20 million from last year, but now, crucially, baselined, so that will be there, recurrent into the future, as it should be if we’re to meet the requirements of that important sector of our public health service. Agriculture and tourism get additional money. They’ve often been cinderella sectors in recent years. We need to see them actually—. They’re at the core of the rural economy, and it’s good to see additional money here as a result of Plaid Cymru priorities in this budget.

There is £15 million overall additional money for the Welsh language, and if you count all the additional Welsh language-related areas, there’s an additional £20 million investment. Additional money—that’s the way that we’re going to achieve the ambitious target that the Government has set out in terms of the million Welsh speakers by 2050.

A wnewch gymryd ymyriad?

Gwnaf siŵr.

Diolch. Byddwn yn ddiolchgar i gael deall gan lefarydd cyllid Plaid Cymru—. Rwy'n deall bod yr Ysgrifennydd cyllid, wrth amlinellu’r gyllideb, wedi dweud ei fod yn bwriadu archwilio mesurau treth penodol yn y sector twristiaeth i godi arian. Nid oedd yn bwriadu lliniaru trethi yn y sector twristiaeth; ei fwriad oedd codi arian. O gofio eich bod wedi cael trafodaethau manwl gyda'r Llywodraeth, beth yw eich dealltwriaeth o uchelgais y Llywodraeth yn y sector penodol hwn, y diwydiant twristiaeth yng Nghymru?

Wel, roedd yr arian ychwanegol y cyfeiriwyd ato ar gyfer marchnata. Hoffwn i'r Blaid Geidwadol nodi'r meysydd y mae'r holl syniadau cadarnhaol hyn y mae Plaid Cymru wedi'u dwyn at y bwrdd—pa un yr ydych chi'n anghytuno ag ef? Ydych chi'n meddwl y dylai fod llai o arian ar gyfer y sector twristiaeth?

Ni fyddem yn cyflwyno treth dwristiaeth.

O ran yr ardoll dwristiaeth, credaf fod hwn yn syniad sy'n haeddu cael ei archwilio. Fe'i defnyddir yn eang—[Torri ar draws.] Fe'i defnyddir yn eang yn y rhan fwyaf o economïau. Mae gan lawer ohonynt sectorau twristiaeth mwy na ni ac maent yn ei defnyddio i fuddsoddi'n ddeallus yn y sgiliau a'r seilwaith sydd eu hangen i gael economi twristiaeth lwyddiannus. Buddsoddi yn nyfodol eich gwlad yw hyn, a dylech roi cynnig arni rywbryd, yn hytrach nag achwyn o’r ymylon. Pam nad ydych chi'n gweld gweledigaeth gadarnhaol ar gyfer dyfodol Cymru ac yn dod â'ch syniadau yma i'r Siambr hon? Dyna'r hyn yr ydych wedi eich ethol i’w wneud. O ganlyniad i'r cytundeb hwn a chytundeb y llynedd, a'r compact y gwnaethom ei lofnodi'n wreiddiol, bydd syniadau Plaid Cymru o'n maniffesto wedi'u cyflwyno'n rhannol neu'n llawn am gost o £565 miliwn. Yn wir, bydd y rhan fwyaf o'n prif ymrwymiadau ariannol o'n maniffesto o 2016 wedi eu cyflawni’n rhannol neu'n llawn. Dyna wleidyddiaeth ddemocrataidd ar waith, byddwn yn awgrymu’n barchus i arweinydd y Blaid Geidwadol. Dylai roi cynnig arni rywbryd. Nid ydym ni’n cael ein talu i wneud sylwadau bachog a datganiadau i'r wasg; rydym yn cael ein talu i geisio gwneud ein rhan i wella bywydau pobl Cymru. Dyna pam yr ydym yma yn y Siambr hon, ac ni wnaf ymddiheuro iddo ef nac i neb arall am wneud ein gwaith.

Efallai y gwnaf geisio tawelu pethau ychydig yn fy ffordd arferol. Hoffwn ddiolch i Ysgrifennydd y Cabinet am y cwrteisi y mae wedi’i ddangos imi, hefyd, wrth roi amlinelliad bras imi o ddatganiad y prynhawn yma pan fuom yn siarad y bore yma. Rwy'n cytuno â'm cymydog newydd, Adam Price—[Torri ar draws.] Nid wyf yn gwybod a ddylwn nawr ei alw'n ffrind anrhydeddus, neu a—[Torri ar draws.] Cymydog agos. Mae yna fath o cordon sanitaire rhyngom ni, ar ffurf Simon Thomas. [Chwerthin.] Ond rwy'n falch iawn o ymuno â'm cyd-genedlaetholwyr, beth bynnag, ar yr ochr hon i'r Siambr—[Torri ar draws.]

Cadwch at y pwnc.

Rwy’n cytuno â'r pwynt a wnaeth Adam Price gyda chymaint o angerdd eiliad yn ôl, sef ei bod yn iawn i’r pleidiau yn y tŷ hwn gydweithio er budd Cymru. Felly, cefais fy synnu ychydig, a dweud y gwir, pan ffoniodd Ysgrifennydd y Cabinet fi heddiw, oherwydd ar y radio fore Sul, dywedodd nad oes ganddo lawer o gyswllt â'r Ceidwadwyr ac na allai byth ddychmygu cael sgyrsiau gydag UKIP. Beth bynnag, rwy'n falch iawn o weld ei fod wedi diarddel o fewn ychydig ddyddiau y farn eithaf eithafol honno.

Mae'r ddadl hon, i raddau, yn un o esgus paffio, oherwydd er fy mod yn deall bod y fargen y mae Plaid Cymru wedi'i tharo â Llafur wedi eu galluogi i wneud cyfraniad go iawn i'r gyllideb hon yn fanwl—nid yw tua £500 miliwn yn swm ansylweddol—ond mae cyllideb Llywodraeth Cymru, wrth gwrs, yn £15 biliwn i £16 biliwn ac maent wedi’u cyfyngu, beth bynnag, o ran yr hyn y gallant ei wneud ag ef oherwydd y pethau amlwg y mae'n rhaid i unrhyw Lywodraeth eu hariannu. Mae'n anochel bod yr elfen o ddisgresiwn yng nghyllideb Cymru yn gyfyngedig iawn, er y bydd hynny'n sicr yn cynyddu pan gawn ni ddatganoli treth ymhen dwy flynedd. Yna, bydd mwy o opsiynau i wleidyddion etholedig Cymru allu dewis o’u plith o ran (a) lefelau trethi a (b) yr hyn a wnawn â hwy. Ond, wrth gwrs, mae cefndir y gyllideb hon wedi’i nodi yn yr hyn y mae Ysgrifennydd y Cabinet yn ei ddweud am bolisi Llywodraeth y DU. Mae'n dweud:

‘Os yw Llywodraeth y DU yn parhau ar eu llwybr presennol, rydym yn wynebu estyniad pellach mewn cyfnod o gyni sydd eisoes heb ei debyg o ran hyd a dyfnder.’

Mae hefyd yn dweud, yn yr un paragraff yn y datganiad hwn, bod adroddiad gan brif economegydd Cymru am gyllid cyhoeddus yn y dyfodol a'n rhagolygon economaidd yn dangos rhai negeseuon llwm. Yr un neges yr wyf i’n ei chael o'r pecyn a ddaeth gyda'r ddogfen gyda'r holl fanylion am y gyllideb ynddi heddiw, ac o adroddiad y prif economegydd—mae ar y diwedd, ar dudalen 27, gan y Swyddfa Cyfrifoldeb Cyllidebol:

‘byddai “rhoddion” newydd heb eu hariannu yn symud y Llywodraeth ymhellach i ffwrdd o'i hamcan cyllidol tymor canolig ac ni fyddent ond yn ychwanegu at heriau tymor hwy. Mewn llawer o ddigwyddiadau ariannol diweddar, mae rhoddion heddiw wedi cael eu hariannu gan addewid o gymryd yn ôl yfory. Y risg yno, wrth gwrs, yw na fydd yfory byth yn dod.’

O ystyried y ffordd y mae Llywodraeth Cymru yn sôn am yr economi, byddai unrhyw un yn meddwl nad oes rhaid talu biliau gwariant byth. Rydym wedi bod i lawr y llwybr difrifol hwnnw lawer, lawer gwaith yn ystod fy mywyd i. Yn y pen draw, mae’n dod yn fater o reidrwydd ac mae’n rhaid ichi allu ad-dalu'r arian yr ydych chi'n ei fenthyca. Yn aml iawn, wrth gwrs, daw'r amser talu’n ôl pan mae hi’n hynod o anghyfleus, ac weithiau'n amhosibl, i wneud hynny. Unwaith y bydd Llywodraeth yn colli ei statws credyd a'i gallu i fenthyca ar gyfraddau rhesymol, y bobl sy'n dioddef fwyaf o dan yr amgylchiadau hynny—mae pob cynsail hanesyddol yn dangos hyn—yw, mewn gwirionedd, y bobl fwyaf agored i niwed mewn cymdeithas. Rwy'n ildio i Mike Hedges.

Onid yw'r Llywodraeth Geidwadol yn San Steffan eisoes wedi colli ei gradd AAA?

Ydy, mae hi. Diolch am atgyfnerthu’r pwynt yr wyf yn ei wneud. O ganlyniad i afradlonedd yn y blynyddoedd diwethaf mae'r Llywodraeth wedi colli ei gradd AAA. Rhoddais y ffigyrau yn fy nghwestiynau'n gynharach i'r Prif Weinidog. Bellach mae gennym ddyled genedlaethol o £2 triliwn y flwyddyn. Mae'n costio bron i £60 biliwn y flwyddyn i dalu’r ddyled. Mae’r arian yr ydym yn ei wario ar log dyledion yn arian a fyddai fel arall ar gael i'w wario ar wasanaethau cyhoeddus rheng flaen go iawn. Felly, economeg ffantasi yw’r syniad y gallwch fenthyca am byth a pheidio â phoeni am sut i ariannu hynny, fel y mae pobl Venezuela, Zimbabwe a llawer o wledydd eraill yn gwybod er eu cost. Ac felly, efallai ei bod yn ffodus nad oes gan Lywodraeth Cymru ryw lawer o bwerau benthyca, a dweud y gwir, ac nad oes ganddynt gyfrifoldeb llawn am y cyllidebau sydd yn eu gofal, oherwydd pe baent yn gallu gwneud hynny, efallai y byddent yn ailadrodd rhai o'r enghreifftiau gwaethaf yn Llywodraeth Prydain ers y rhyfel. Felly, mae’r holl siarad hwn am gyni, a dweud y gwir, yn amhriodol iawn. Rydym wedi cael y gwrthwyneb i gyni dros y saith mlynedd diwethaf, ond ein bod ni'n talu'r pris, am flynyddoedd a blynyddoedd cyn hynny, am orwario enfawr ar y sail na fydd yfory byth yn dod. Felly, dyna realiti bywyd. Rhaid inni dalu yn y pen draw am orwario. Ni allwn barhau i orwario am byth. Rwy'n ildio.

Diolch, Neil, am ildio. Roeddwn i eisiau gwneud y sylw bod Moody’s, wrth israddio statws credyd y DU tua phythefnos yn ôl—maent hefyd wedi nodi'n gadarnhaol bod hynny oherwydd y mater penodol iawn o ansicrwydd dros Brexit. Tybed a oes ganddo unrhyw sylwadau i'w gwneud am hynny—mae Moody’s wedi nodi bod eu hisraddio yn uniongyrchol oherwydd ansicrwydd dros Brexit.

Nid wyf yn meddwl y caf fy nhemtio, Llywydd, i ddechrau sôn am Brexit yn y ddadl gyllidebol.

Rwyf am ymdrin hefyd â'r pwynt a ddaw allan o'r datganiad a'r cynigion amlinellol yn y gyllideb am yr hyn y mae Ysgrifennydd y Cabinet yn ei ddweud am y cytundeb rhwng Llywodraeth y DU a Gogledd Iwerddon. Mae'n anochel, o dan yr amgylchiadau hyn, y bydd pris i’w dalu am eu cefnogaeth wleidyddol. Mae’r un peth yn union wedi digwydd yn y Siambr hon rhwng Llafur a Phlaid Cymru. Bydd Gogledd Iwerddon yn cael £1 biliwn ychwanegol y flwyddyn, a phob lwc iddynt. Hoffwn y gallem ninnau wneud hynny. Pe bai Plaid Cymru ond wedi chwarae rhan gadarnhaol yn San Steffan fel y gwnaeth yr Undebwyr Democrataidd, efallai y bydden nhw'n gallu brolio heddiw am arian ychwanegol i Lywodraeth Cymru hefyd. Rwy'n sylweddoli bod eu barn am Brexit yn wahanol iawn i farn y Llywodraeth, ond nid wyf yn meddwl mai lle Gweinidogion Cymru yw cwyno am yr hyn sydd wedi digwydd yn San Steffan a hwythau’n gyfrifol am yr un math o fargen yn union yma yng Nghaerdydd.

A dweud y gwir, rwy’n croesawu'r rhan y mae Plaid Cymru wedi'i chwarae wrth ddatblygu rhan o'r gyllideb hon. Rwy'n meddwl ei fod yn beth da bod pob plaid yn y tŷ hwn yn cydweithio yn y ffyrdd hyn. Dyna, yn fy marn i, yw beth mae pobl Cymru yn ei ddisgwyl gennym ni hefyd. Rwy’n gwybod na fydd y dyfodol yn hawdd. Cyfeiriodd Ysgrifennydd y Cabinet, yn ystod ei ddatganiad, at y posibilrwydd o doriadau heb eu dyrannu gan Ganghellor y Trysorlys ar gyfer y flwyddyn 2020, ac nid ydym yn gwybod hyd yn hyn i ba raddau y bydd y toriadau hynny’n effeithio ar feysydd polisi datganoledig. Os ydynt yn effeithio ar feysydd fel amddiffyn, sy’n annhebygol yn fy marn i, bydd hynny’n ganlyniad da i ni. Os ydynt yn effeithio ar iechyd ac addysg, neu rywbeth tebyg, byddwn ni'n dioddef yn sylweddol iawn, o bosib, a byddwn yn gresynu’n fawr wrth hynny. Ond rwy'n ofni mai realiti’r amgylchiadau economaidd y mae'n rhaid inni fyw ynddynt yw y bydd angen inni ddod i arfer â hyn hyd y gellir rhagweld.

Gallwn i gyd ddymuno y byddai gennym gyfrif banc diderfyn, ond nid yw hynny’n bosibl i unrhyw lywodraeth. Mae'r ddyled genedlaethol nawr ar y trywydd iawn i ostwng fel cyfran o gynnyrch domestig gros, a dyna'r unig ffordd y gellir cadw cyllid cyhoeddus cynaliadwy ar gyfer y dyfodol. Gallem oll ddymuno y byddai'n haws bob blwyddyn, ond cyn gynted ag y mae lefelau dyled yn gostwng, mae pethau’n mynd yn haws. Yn sicr, roedd Llywodraeth gyntaf Blair yn deall hyn, oherwydd cafodd y ffigur dyled genedlaethol a etifeddwyd ganddynt yn 1997 ei gynnal oherwydd eu bod yn cadw at bolisïau tynn Kenneth Clarke—polisïau ariannol—pan oedd yn Ganghellor y Trysorlys i’r weinyddiaeth gyntaf, er mwyn cael eu hethol am yr ail dro. Yn wir, fe wnaethon nhw orffen cyfnod cyntaf Blair yn y swydd â dyled genedlaethol is na'r hyn y dechreuon nhw, ond yna aeth Gordon Brown ar drywydd hollol wahanol ar gyfer y ddwy Senedd nesaf, gan arwain at y drychineb inni i gyd yn 2010 ac etifeddiaeth y Llywodraeth Geidwadol, y maent yn dal i geisio ymdopi â hi heddiw. Rwy’n credu y gallent fod wedi bod yn fwy llym yn y modd yr oeddent yn trin cyllid cyhoeddus.

Rydym wedi cynnig toriadau i’r rhan nad yw'n ddyngarol o'r gyllideb cymorth i helpu gyda hynny. Gwnaethom gynnig, wrth gwrs, mynd allan o'r UE, a fydd yn ein galluogi i leihau gwariant cyhoeddus. Mae'r dyfodol yn ddisglair, a dweud y gwir, y tu allan i'r Undeb Ewropeaidd. Edrychwch ar y buddsoddiadau sydd wedi bod yn digwydd ym Mhrydain, neu sydd wedi cael eu cyhoeddi gan gwmnïau mawr, fel Müller â £100 miliwn ychydig wythnosau yn ôl, a Dyson, hefyd, gyda £3 biliwn yn eu parc technoleg, ac yn y blaen, ac yn y blaen. Rwy'n credu y gall y dyfodol fod yn ddisglair i Gymru, ond dim ond gyda Llywodraeth sy'n deall pwysigrwydd entrepreneuriaeth, i godi'r sylfaen dreth yn y wlad hon, drwy gynyddu’r potensial economaidd a'r gallu cynhyrchiol i godi’r trethi y bydd eu hangen arnom er mwyn gwario yn y dyfodol. Ac ni welaf ddim arwydd o hynny, yn anffodus, gan y Llywodraeth Lafur Cymru hon.

Felly, ni fyddwn yn cefnogi'r gyllideb hon, maes o law, ond rwy'n edrych ymlaen yn fawr at fynd drwyddi fesul llinell yn y Pwyllgor Cyllid, ac, yn wir, yn y Siambr hon yn y misoedd i ddod.

A gaf i yn gyntaf oll ddiolch i Ysgrifennydd y Cabinet am ei araith a’r hyn y mae wedi’i ddweud wrthym heddiw? Rwy'n meddwl bod y cyfeiriad y mae wedi'i amlinellu yn un sydd er lles pobl Cymru. Ac rwy'n credu bod yn rhaid inni i gyd, weithiau, gofio hyn: y gallwn ni ddod yma a dangos ein hunain, i wneud ein hunain deimlo'n dda, ond y gwir amdani yw ein bod yma i wella pethau i holl bobl Cymru, ac mae’n ymddangos mai dyna beth fydd y gyllideb hon yn ei wneud, o fewn y cyfyngiadau difrifol a osodwyd gan Lywodraeth San Steffan.

Ac rwyf am ymdrin â thri phwynt. Y cyntaf yw parhad y cyni, yr ail yw codi trethi, a’r trydydd yw’r gwariant arfaethedig. Rydyn ni'n gwybod nad yw cyni’n gweithio—rydym wedi cael wyth mlynedd ohono. Hynny yw, faint o flynyddoedd mwy ohono y mae'n rhaid inni ei gael cyn inni ddarganfod nad yw'n gweithio? Mae bron fel dyn neu fenyw yn taro eu pen yn erbyn y wal a chanfod nad yw'n gwneud dim lles i’w pen. Hynny yw, ar ôl wyth mlynedd o wneud hynny, byddech wedi meddwl y byddent wedi sylweddoli nad yw taro eu pen yn erbyn y wal wedi gwneud dim lles. Yn anffodus, nid yw’n ymddangos bod y Llywodraeth hon yn dysgu o'r hyn maen nhw'n ei wneud.

Mae twf yn amrywio rhwng bod yn araf a ddim yn bodoli. Mae gwariant cyhoeddus yn disgyn mewn termau real. Drwy ddiffiniad, nid yw cyni’n gweithio. Ond a ydym yn synnu? Nid yw erioed wedi gweithio. Ni allaf feddwl am unrhyw enghraifft—felly byddwn i'n derbyn pe byddai unrhyw un ohonoch eisiau dweud wrthyf am un—lle mae cyni wedi dod â thwf i economi. Ac mae arnom angen twf. Twf o bump y cant yn ein heconomi yw lle y dylem fod, lle mae angen inni fod, ac, os ydym yn bwriadu bod yn wlad gyfoethog, lle bydd rhaid inni fod.

Ac nid dim ond ni. Os gallaf gymryd enghraifft o'r wlad Farcsaidd adnabyddus honno, America, yn yr 1930au defnyddiodd Hoover gyni yn America i droi dirwasgiad o ddrwg i waeth. Sut y daeth America allan ohoni? Cyflwynodd Franklin Delano Roosevelt Fargen Newydd. Beth oedd y Fargen Newydd yn ei gynnwys, a gyflwynwyd ganddo pan ddaeth yn Arlywydd yn 1933? [Anghlywadwy.]—oedd ei angen gan y Llywodraeth ffederal i ddod â’r wlad allan o'r dirwasgiad. Yn ystod dyddiau cyntaf gweinyddiaeth Roosevelt cafodd deddfau diwygio bancio, rhaglenni rhyddhad brys, rhaglenni rhyddhad gwaith, a rhaglenni amaethyddol eu pasio. Yn ddiweddarach, esblygodd ail Fargen Newydd, gan gynnwys rhaglenni amddiffyn undebau, deddf nawdd cymdeithasol, a rhaglen i gynorthwyo ffermwyr a oedd yn denantiaid a gweithwyr mudol. A oes unrhyw un sydd wedi meddwl am hyn o gwbl yn credu nad oes angen bargen newydd arnom ym Mhrydain bellach? Ac rwy'n siŵr mai Jeremy Corbyn yw’r dyn a fydd yn ei rhoi inni yn y dyfodol agos iawn—y fargen newydd sydd ei hangen arnom.

Oherwydd mae’n rhaid inni ddod allan o'r dirwasgiad hwn. [Torri ar draws.] Os hoffai David Melding edrych yn ôl, gall weld mai fi oedd un o’r gwleidyddion cyntaf yng Nghymru i gefnogi Jeremy Corbyn, ac rwyf wedi ei gefnogi'n gyson, ac rwy’n meddwl ei fod yn gwneud gwaith gwych, a bydd yn gwneud gwaith gwell fyth swydd pan mae'n Brif Weinidog, a gobeithiaf y bydd hynny’n fuan iawn.

A yw Ysgrifennydd y Cabinet yn cytuno bod angen bargen newydd arnom i Brydain, yn San Steffan, sy’n cynnwys rhoi mwy o arian i mewn i'r economi, er mwyn i’r economi allu dechrau symud, a dechrau gwneud Cymru yn lle mwy cyfoethog?

Rwy'n croesawu cyflwyno'r ddwy dreth newydd, a gosod eu cyfraddau. Mae treth trafodiadau tir yn cymryd lle’r dreth stamp. Un o'r gwendidau, ac rwy'n siŵr y bydd Ysgrifennydd y Cabinet yn derbyn hyn, yw ei bod yn dreth hynod anwadal. Mae'n dreth gylchol iawn, ac mewn blynyddoedd da, gallwn gymryd llawer mwy nag y disgwyliwn, ond gall ostwng yn ddifrifol mewn blynyddoedd gwael. Gall ostwng tua 50 y cant rhwng blwyddyn dda a blwyddyn wael, fel y gwyddom o gyfnod 2008-9, pan aeth i lawr bron i hanner. Felly, mae'n dreth hynod anwadal.

A gaf i groesawu'r newidiadau y mae Ysgrifennydd y Cabinet yn eu cyflwyno? Yn ddi-os, bydd cynyddu'r gyfradd ddechrau’n helpu'r bobl dlotaf yn ein cymdeithas sy'n ceisio mynd ar yr ysgol dai. Ac mae system dreth gynyddol, rwy'n meddwl bod hynny’n rhywbeth nad ydym wedi ei glywed ers amser maith, yn cael ei rhoi ar waith, ac mae hynny'n rhywbeth rwy'n meddwl ei fod yn bwysig iawn. Y mwyaf sydd gan bobl, y mwyaf y dylent ei dalu. Ni ddylai fod yn system lle gallwch chi osgoi talu, ac mae’r dreth stamp yn un o'r trethi hynny sy'n anodd iawn, iawn i'w hosgoi. Felly, beth am inni gael system dreth gynyddol lle bydd y bobl sydd â'r mwyaf yn talu fwyaf.

Mae’r dreth gwarediadau tirlenwi’n un sy'n cynhyrchu enillion sy’n lleihau. Rwy'n croesawu'n fawr y gyfradd anawdurdodedig. Rwy'n meddwl, os oes un peth a fydd wir yn atal pobl rhag tipio ar safleoedd heb awdurdod, mai'r ffaith y byddant yn talu mwy pan gânt eu dal nag ar safleoedd awdurdodedig yw hwnnw. Rydym wedi cael problemau—rwy'n meddwl bod llawer ohonom yn ein hetholaethau ein hunain wedi cael problemau—â phobl sy'n agor tir amaethyddol a thir arall lle maent wedi caniatáu i bobl dipio ac maent yn cael dirwyon, sy'n sylweddol is na'r hyn y byddai'r dreth tir wedi bod. Felly, roeddent ar eu hennill, fel petai. Nawr, o dan y system newydd, pan fyddant yn cael eu dal, bydd rhaid iddynt dalu mwy na phe baent wedi mynd i safle priodol. Rwy'n meddwl bod hynny'n rhywbeth sy'n anfon neges ynglŷn â’n hymrwymiad i'r amgylchedd. Ac a gaf i ddweud diolch yn fawr iawn i Ysgrifennydd y Cabinet am hynny?

Y pwynt olaf yr oeddwn am ei wneud yw bod cyfalaf yn bwysig iawn ac rwy'n edrych ymlaen yn fawr at ddefnyddio arian cyfalaf wrth adeiladu ysgolion newydd er mwyn lleihau costau refeniw cynnal yr ysgolion hynny.

Wrth gwrs, yn 2010, diffyg cyllideb y DU oedd y gwaethaf yn y G20, y tu ôl i Iwerddon a Gwlad Groeg yn unig yn yr UE. Er, pe byddem wedi ceisio cynyddu'r diffyg yn gyflymach, byddem wedi gorfod wynebu toriadau mwy. Pe byddem wedi ceisio lleihau'r diffyg yn arafach—mae’n ddrwg gen i, y ffordd arall. Pe byddem wedi cynyddu'r diffyg drwy wario mwy, byddai ein dyled wedi cynyddu. Pe byddem wedi benthyca, neu geisio benthyca i wario mwy, byddem wedi gorfod wynebu toriadau mwy. Wedi'r cyfan, cafodd y gwledydd hynny â dyledion mawr, a wrthododd gyni, hynny yn llawn. Roedd y gyfradd dreth uchaf ers 2010 wedi bod yn uwch ym mhob un ond y mis olaf o 156 mis blaenorol y Blaid Lafur mewn grym. Mae'r enillwyr mwyaf nawr yn talu cyfran uwch o dreth nag erioed o'r blaen ar gofnod.

Ond i droi at yr adroddiad hwn, mae prif economegydd Cymru, fel y dywedodd Ysgrifennydd y Cabinet, wedi llunio adroddiad ochr yn ochr â hyn. Mae hwn yn dweud bod adeiladu tai’n creu effeithiau economaidd pwysig mwy hirdymor ac nad yw Cymru wedi bod yn adeiladu digon o dai newydd. Mae hefyd yn cyfeirio at y ffaith nad yw'r DU yn adeiladu digon o dai, ond, yn amlwg, mae hynny wedi bod yn broblem sylweddol wrth i adeiladu tai ostwng i'r lefel isaf ers yr 1920au yn negawd cyntaf y ganrif hon. Mae hefyd yn dweud bod Cymru wedi gweld twf cyflym mewn costau tai dros y degawdau diwethaf ac mae tystiolaeth yn awgrymu ymatebolrwydd cyflenwad isel, h.y. mae diffyg adeiladu’n rhan fawr o'r broblem, ac yn berthnasol i'r sector preifat ac i gymdeithasau tai. Wrth gwrs, yn ystod tri thymor cyntaf y Cynulliad, gostyngodd nifer y cartrefi cymdeithasol newydd a ddarparwyd yng Nghymru 71 y cant wrth i restrau aros luosogi. Erbyn 2009-10, roedd gan Lywodraeth Cymru y lefel gymesur isaf o wariant ar dai o unrhyw un o'r pedair gwlad yn y DU. Erbyn 2012, dywedodd 'Adolygiad Tai y DU' mai Llywodraeth Cymru ei hun oedd yn rhoi blaenoriaeth is i dai yn eu cyllideb gyffredinol. Yn 2013, Cymru oedd yr unig ran o'r DU lle aeth adeiladu tai tuag yn ôl ac mae'n dal i fod ar ei hôl hi ers hynny.

Mae gan Lywodraeth Cymru darged nad yw’n uchelgeisiol i adeiladu 20,000 o dai fforddiadwy; wrth gwrs, nid yw hynny’n golygu tai cymdeithasol, ond mae'n cynnwys elfen fach o dai cymdeithasol. Mae'n cynnwys prynu cartrefi gyda chymorth a rhent canolraddol ar gyfer pobl sy'n ennill mwy na phobl a fyddai'n gymwys i gael tai cymdeithasol ac fel arall ar adeg pan fo adroddiadau olynol gan gyrff annibynnol wedi dweud bod angen rhwng 12,000 a 15,000 o dai, neu gartrefi newydd, a ddylwn ddweud, bob blwyddyn yng Nghymru os ydym am dorri'r argyfwng tai, nad oedd yn bodoli ym 1999. Felly, pa ystyriaeth y mae Ysgrifennydd y Cabinet wedi'i rhoi i sut i dorri'r argyfwng tai hwnnw gyda chytundeb tai newydd i Gymru sy'n ymwneud â'r sector cyfan?

Wyth mlynedd ar ôl i adroddiad gan Swyddfa Archwilio Cymru ganfod bod Cymunedau yn Gyntaf wedi methu â gweithredu gyda rheolaethau llywodraethu corfforaethol effeithiol, rheolaethau ariannol ac adnoddau dynol a llwybrau archwilio, chwe blynedd ar ôl adroddiad Cyngor Gweithredu Gwirfoddol Cymru, ‘Cymunedau yn Gyntaf—Ffordd Ymlaen’, a ddywedodd mai’r cynhwysyn coll oedd ymwneud â'r gymuned, ac ar ôl £0.5 biliwn o wariant ar y rhaglen, cyhoeddodd Llywodraeth Cymru yr haf hwn na fyddai'r cynllun yn cael ei ddisodli, bod hanes ei waith yng Nghymru yn yr ardaloedd mwyaf difreintiedig wedi bod yn gymysg, ac nad yw'r ffigurau'n symud.

Felly, sut y mae Ysgrifennydd y Cabinet, o ran sut i ddyrannu cyllidebau, yn ymateb i'r datganiad yn lansiad Rhwydwaith Cydgynhyrchu Cymru fis Mai diwethaf, Mai 2016, gan gyfarwyddwr tai cymdeithasol Sir Fynwy, a ddywedodd, ‘Roedden ni’n arfer dweud wrth bobl beth y gallant ei gael. Rydyn ni nawr yn gofyn iddynt beth maen nhw am ei gyflawni’, gan symud o ddulliau seiliedig ar anghenion i ddulliau seiliedig ar gryfderau? Rwy'n gwybod yn bersonol bod Ysgrifennydd y Cabinet yn credu'n gryf yn hyn, ond nid wyf yn credu efallai fod dyraniadau’r gyllideb yn adlewyrchu'n llawn yr angen i symud at broses sy'n unioni sefyllfa lle gall pobl a chymunedau deimlo eu bod yn derbyn gwasanaethau’n oddefol yn hytrach na’u bod yn asiantau gweithredol ym mywydau eu teuluoedd eu hunain.

O ran atal ac ymyrryd yn gynnar, sy'n allweddol i agendâu Llywodraeth Cymru a’r gwrthbleidiau, ac i'ch deddfwriaeth eich hun, nid oes diffiniad gwirioneddol o atal yn Neddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru) 2014. Mae'r Groes Goch wedi tynnu sylw at y ffaith eu bod, yn Lloegr, wedi bod yn monitro'r dyletswyddau atal, gan edrych ar sut y mae awdurdodau lleol yn eu gweithredu, ac yn tynnu sylw at bryderon a phroblemau yno. Ond sut y mae Llywodraeth Cymru wedi amcangyfrif faint o arian y bydd ei angen ar awdurdodau lleol yng Nghymru i gyflawni eu dyletswyddau atal, a sut y mae hyn wedi'i adlewyrchu yn y gyllideb ddrafft? A sut y mae Llywodraeth Cymru yn gweithio gyda darparwyr rheng flaen a phobl sy'n gweithio gyda hwy sy'n cael y gwasanaethau i ofyn sut y gallwch, efallai drwy fuddsoddi mwy yn y gwasanaethau hynny, leihau llawer mwy o gostau i'r gwasanaeth statudol? Diolch.

Rydw i am wneud ychydig o sylwadau, os gallaf i, ynglŷn â’r flaenoriaeth a osodwyd gan Blaid Cymru i warchod cyllidebau rhaglenni Cefnogi Pobl. Mae’n rhyfeddol, mewn difri, ei bod hi wedi cymryd ymyrraeth Plaid Cymru i sicrhau parhad y cyllid yma.

Dros yr wythnosau diwethaf, rydw i wedi cyfarfod â nifer o gyrff yn fy etholaeth i sy’n gweithio ym maes digartrefedd—mae’r Wallich, Digartref Ynys Môn a Gorwel yn gwneud gwaith pwysig iawn mewn amgylchiadau anodd tu hwnt, yn cynnig cymorth, yn cynnig lloches i bobl sydd wedi canfod eu hunain mewn lle lle nad oes ganddyn nhw unlle arall i droi. Mae’r gwasanaethau y maen nhw yn eu darparu yn cael eu gwasgu yn barod gan eu sefyllfa ariannol, sefyllfa gyllid a gafodd ei chynnal, cofiwch, diolch i ymyrraeth Plaid Cymru mewn trafodaethau cyllideb blaenorol. Ond mi oedd cyflwyno toriad rŵan o ryw 10 i 15 y cant yn eu cyllidebau, fel yr oedd y Llywodraeth wedi arwyddo’n glir, ac wedi dweud wrth y sector eu bod nhw am ei wneud, mewn perig o wirioneddol danseilio eu gallu i helpu’r rhai o’r bobl fwyaf bregus sydd yna yn ein cymdeithas ni.

I could have opposed any pre-budget agreement with the Labour Government and then attacked them when they inevitably went ahead and cut the Supporting People budget. But I wasn’t prepared to do that if we could actually, in Plaid Cymru, get the job done and make a real gain on Supporting People, or mental health, or district nurses, or transport, or a host of other matters. To play those games would be Tory-style opposition, shouting from the sidelines—zero gain, zero influence, and irrelevance. The leader of the Conservatives was chortling earlier about Plaid Cymru having sold out for a bag of chips. He did intervene in this debate, but didn’t have the respect to stay here for the remainder of this debate. But let me tell the leader of the Conservatives this: his bag of chips is a roof over the head of a homeless person. His bag of chips is support to help a vulnerable young person try to get his or her life back on track. And my message to a Tory leader for whom a platter of sweet potato wedges in a warm comfortable home is more the norm is: try to see the real world, and try to see how Plaid Cymru is helping those who are desperate for a helping hand.

It shouldn’t have taken a Plaid Cymru negotiating team to secure this funding, but it did. Labour surely should have been doing this. For those on the back benches suggesting, ‘We would have done this anyway’, the sector had been told to expect these cuts. It was a bizarre situation where Labour Members were lobbying us to lobby the Labour Government to protect this vital piece of funding. But it did take Plaid Cymru to negotiate this, and I’m very grateful to our negotiating team for that.

Labour should have foreseen the effects of not continuing with this funding. Homelessness is on the rise. It has a terrible human toll for those affected, but it also has a terrible financial toll. Even the Republicans in the United States now can see that spending on cutting homelessness is saving money for the public sector in the long term. I’m proud that we have come to this agreement on the budget, if only for the sake of protecting the Supporting People budgets—holding Labour to account as an effective opposition party whilst making real gains for those who need it most.

A gaf i ddiolch i Ysgrifennydd y Cabinet am ei ddatganiad a'r cyfle i gyfrannu at y ddadl hon? Ar gyfer fy nghyfraniad eithaf byr, rwyf am dynnu sylw at egwyddor bwysig iawn sydd wedi'i chynnwys a'i hategu yn y gyllideb hon a’r elfennau allweddol ar hynny sy'n helpu i sicrhau bod gwariant Llywodraeth Cymru yn effeithiol, ac mae hi’n rhywbeth y cyfeiriodd y Prif Weinidog ato'n gynharach, sef egwyddor ymyrraeth gynnar. Felly, boed yn ymyrraeth gynnar yn y rhaglen Cefnogi Pobl ynteu yn y buddsoddiad i symud ein gwasanaethau iechyd i leoliadau cymunedol, i atal profiadau niweidiol yn ystod plentyndod, neu i atal trais yn erbyn merched, rwy'n siŵr y bydd Ysgrifennydd y Cabinet yn cytuno mai'r mwyaf y gwnawn fuddsoddi ein cyllideb mewn ymyrraeth gynnar a chymorth, y byddwn yn gweld gwell canlyniadau i bobl.

Rydym hefyd yn arbed arian drwy leihau nifer ac amlder argyfyngau bywyd costus o ganlyniad. Mae'r ymagwedd hon, sy’n seiliedig ar yr egwyddor bwysig hon, wedi'i hymgorffori yn ein polisïau yng Nghymru ac, yn fy marn i, mae'n gyferbyniad llwyr i’r hyn y mae’r Llywodraeth Dorïaidd yn San Steffan yn ei wneud. Mae'n wahanol i gynifer o elfennau ar y rhaglen diwygio lles—rydym ni'n gwybod bod honno’n rhoi pwysau enfawr ar unigolion a theuluoedd. Mae'n wahanol i'r toriadau enfawr i gyllidebau cynghorau yn Lloegr a cholli gwasanaethau cymorth hanfodol mewn cysylltiad â hynny yno. Mae'r toriadau hynny, wrth gwrs, yn wrthgynhyrchiol ac yn fwy costus i'r pwrs cyhoeddus gan fod yn rhaid i bob un ohonom wynebu’r canlyniadau.

Dylem fod yn falch ein bod, yng Nghymru, er gwaethaf y toriadau o tua £1.5 biliwn i'n cyllidebau, yn dewis sefyll gyda phobl agored i niwed yn eu hangen. Ac wrth inni ddechrau'r broses o graffu ar y fargen gyllideb ddwy flynedd hon, dewch inni gydnabod yn glir bod gwleidyddiaeth cyni, fel y dywedodd Mike Hedges yn gynharach, yn parhau i greu hinsawdd galed i'n gwasanaethau cyhoeddus. Felly, a gaf i ofyn i Ysgrifennydd y Cabinet a yw'n cytuno â mi bod ar Gymru, fel gweddill y DU, angen newid cyfeiriad a gobaith newydd? Oherwydd mae’r llwybr hwn o gyni parhaus yn datod yr union ffabrig cymdeithasol sy'n dal ein cymunedau at ei gilydd. Nid oes gennyf fawr o amheuaeth y bydd penseiri’r anobaith hwn, y blaid a gynrychiolir ar y meinciau gyferbyn, yn parhau i gyflwyno eu beirniadaethau o Lywodraeth Cymru, gan fynnu mwy o wario a gwell gwasanaethau, ond heb gynnig dim atebion eu hunain. Siarad gwag fydd hyn hyd nes iddynt ddechrau ein helpu i wrthdroi llanw cyni a mynnu bod eu Llywodraeth yn ariannu Cymru yn briodol.

Unwaith eto, a gaf i hefyd ofyn i Ysgrifennydd y Cabinet a yw'n cytuno, yng ngoleuni'r bygythiad parhaus i union gyfansoddiad ein cymunedau, a yw’r egwyddorion sy'n sail i'r rhan fwyaf o'r gyllideb ddrafft hon yn dda i Gymru? [Torri ar draws.] Rwyf ar fin gorffen. Felly, wrth orffen, Llywydd, a gaf i longyfarch Ysgrifennydd y Cabinet am ddod i gytundeb â Phlaid Cymru sy'n ein galluogi ni i anrhydeddu blaenoriaethau maniffesto Llafur Cymru ac sy’n parhau i symud Cymru i’r cyfeiriad iawn, er gwaethaf yr holl anghyfiawnderau sylfaenol ​​y mae rhaglen gyni y Torïaid wedi eu gwthio arnom?

A gaf i ddiolch i'r Gweinidog am ei ddatganiad y prynhawn yma? Rwy'n credu ei bod hi yn bwysig bod datganiadau yn cael eu gwneud yn y Siambr hon. Roeddwn yn falch iawn na ddatgelodd ei safbwyntiau ar bethau fel y materion treth tan yn union cyn y Cyfarfod Llawn. Rwy'n credu bod y Gweinidog yn dda, iawn, iawn i fod mor o ddifrif ynghylch ei gyfrifoldeb i’r Siambr hon.

Nawr, nid dweud yw hynny fy mod i’n gwbl fodlon wrth gwrs â'r cynigion cyllidebol y mae wedi eu gosod ger bron, ac rwy’n pryderu'n arbennig am y cynigion ar gyfer treth dwristiaeth ac y bydd yn edrych ar hynny ac yn dechrau gwneud rhywfaint o waith yn ei gylch, oherwydd fe wyddom ni werth y diwydiant twristiaeth i Gymru: mae'n hynod bwysig, yn enwedig yn y gogledd, gan gynnwys yn fy etholaeth i, ac rydym ni’n gwybod am yr anawsterau y mae cyrchfannau glan môr wedi eu cael dros y blynyddoedd, ar hyd arfordir y gogledd mewn mannau fel Bae Colwyn, Llandudno a'r Rhyl. Gallai rhyw fath o dreth ar lety, sef yr hyn yr wyf yn credu yr ydych chi’n sôn amdano, gael effaith hollol ddinistriol ar y trefi hynny, a chredaf y byddai'n ergyd farwol i lawer o gymunedau yn y gogledd sy'n dibynnu ar yr economi ymwelwyr. Felly, byddai gosod arwydd sy’n dweud, ‘Nid oes croeso ichi', yn fy nhyb i, yn beth niweidiol iawn y gallech chi fod yn bwriadu ei wneud. Rwy'n fodlon derbyn ymyriad.

Diolch yn fawr iawn am dderbyn yr ymyriad. Dim ond meddwl yr oeddwn i, ynglŷn â’r sylw yr ydych chi newydd ei wneud, tybed a ydych chi wedi dweud bod Cynghrair Twristiaeth Cymru, sef wrth gwrs y corff sy'n cynrychioli'r rhan fwyaf o safbwyntiau twristiaeth yng Nghymru, yn gwneud yr union bwynt yr ydych chi yn ei wneud.

Rwy'n credu bod Cynghrair Twristiaeth Cymru yn hollol gywir, ac nid oes raid ichi siarad â nhw yn unig. Fe allwch chi siarad ag unrhyw fusnes unigol sy'n dibynnu ar dwristiaid o ran ei hyfywedd a byddwch yn gwybod y bu llawer ohonyn nhw’n hwylio’n eithriadol o agos i’r gwynt ers sawl blwyddyn. Rydym ni wedi mwynhau rhywfaint o lwyddiant mewn twristiaeth. [Torri ar draws.] Rydym ni wedi mwynhau rhywfaint o lwyddiant mewn twristiaeth—nid oes gennyf amser. Rydym ni wedi mwynhau rhywfaint o lwyddiant mewn twristiaeth yn ystod y blynyddoedd diwethaf, gyda mwy o dwristiaid nac erioed o’r blaen yn dod i Gymru. Dyna rywbeth y dylem ni ei ddathlu, ond rydym ni’n rhwystro'r llwyddiant hwnnw os byddwn ni’n dechrau trethu pobl am ddim ond eisiau cael y cyfle i ddod i aros yn ein cymunedau.

Rwyf yn meddwl tybed pam nad ydych chi wedi ystyried ffyrdd eraill posibl o godi trethi. Un o'r pethau a awgrymais yn y gorffennol yw treth ar gwm cnoi: ardoll gwm cnoi. Rydym ni i gyd wedi cael llond bol ar weld gwm cnoi yn sownd i’n strydoedd, yn achosi llanast ar ein ffyrdd. Mae hynny'n ddrud i’w glirio. Pam nad ydych chi'n ystyried cynigion synhwyrol ynghylch hynny? Pam nad ydych chi'n ystyried cyflwyno ardoll ar ddeunydd lapio bwyd cyflym? Pam nad ydych chi'n ystyried pethau fel derbynebau peiriannau arian parod, sy'n llifo o’n peiriannau ac yn cael eu gadael—yn amlach na pheidio—ar y llawr ger y peiriannau arian hynny? Mae'r rhain yn bethau syml y gallech chi eu hystyried ac na fyddai unrhyw un yn y Siambr hon, rwy’n tybio, o anghenraid yn eu gwrthwynebu.

A gaf i hefyd droi at rai o'r pethau yn y gogledd sydd wedi'u cynnwys yn nogfennau’r gyllideb? Roeddwn i’n falch iawn o weld cyfeiriad at y gogledd. Fel arfer, wrth gwrs, mae’n cael ei anwybyddu yn nogfennau'r Llywodraeth yn y Siambr hon, ond roeddwn i’n falch iawn o weld cyfeiriad at wella’r A55 a'r A548. Wrth gwrs, mae angen dirfawr am fuddsoddi yn y ddwy ffordd ac rydym ni’n gyson yn gweld y diffyg buddsoddiad a'r effaith y mae hynny'n ei chael o ran llif traffig ar y ffyrdd hynny. Ond tybed pa rannau o'r A55 a'r A548, oherwydd mae tueddiad gan y Llywodraeth hon i ddim ond gwario mewn etholaethau Llafur, a dweud y gwir, sydd yn fy nhyb i yn annerbyniol. Rydym ni wedi gweld hynny o ran cynigion buddsoddi yn y seilwaith ffyrdd yn y gogledd, gyda metro gogledd Cymru: dim ond mewn etholaethau Llafur mae hynny’n digwydd. Wel, beth am ymhellach i’r gorllewin? Beth am Orllewin Clwyd? Beth am Aberconwy? Beth am Ynys Môn? Beth am rannau o Wynedd sydd hefyd mewn angen dirfawr am rywfaint o fuddsoddiad? Efallai y gallwch chi egluro beth yw'r sefyllfa o ran yr ardaloedd hynny.

Sylwaf hefyd eich bod yn ceisio buddsoddi'n sylweddol dros y blynyddoedd nesaf yn ein seilwaith amddiffyn rhag llifogydd. Mae hynny rwy’n credu yn rhywbeth sy’n gwbl angenrheidiol. Rydym ni wedi gweld canlyniadau dinistriol llifogydd mewn cymunedau yn y blynyddoedd diwethaf. Y lle sydd fwyaf agored i effaith llifogydd ar hyd arfordir y gogledd yw Hen Golwyn, yn fy etholaeth i fy hun. Mae'r amddiffynfeydd môr yno yn gwarchod cefnffordd yr A55 ac maent hefyd yn diogelu seilwaith y rheilffyrdd, prif reilffordd y gogledd. Nid oes llawer o gartrefi sydd dan fygythiad llifogydd yn Hen Golwyn, a dyna pam na fu unrhyw fuddsoddi yn yr amddiffynfeydd rhag llifogydd yno, er y bu angen hynny. Felly, tybed beth ydych chi’n ei wneud, ynghyd â'ch cyd-Aelodau yn y Cabinet, i sicrhau bod y seilwaith ffyrdd a rheilffyrdd a mathau eraill o seilwaith allweddol hefyd yn cael eu gwarchod rhag llifogydd, a bod cydnabyddiaeth i hynny pan eich bod chi’n gwneud penderfyniadau am fuddsoddi er mwyn amddiffyn rhag llifogydd. Felly, efallai y gallwch chi sôn wrthym ni am hynny.

Felly, yn gryno, mae rhai pethau yr wyf yn eu croesawu yn eich cyllideb, ond rwy'n bryderus iawn eich bod wedi awgrymu, eich bod hyd yn oed wedi crybwyll y pwnc o dreth dwristiaeth bosibl. Credaf fod ffyrdd eraill o godi arian na fyddai ein hetholwyr yn eu gwrthwynebu.

Vikki Howells.

Diolch, Llywydd, am alw arnaf i siarad heddiw. Mae'r ddadl hon yn nodi datblygiad arall eto yn y daith ddatganoli a ddechreuodd ychydig dros 20 mlynedd yn ôl. Yn wir, er gwaethaf y rhybuddion difrifol gan Ysgrifennydd y Cabinet, rwyf yn gweld bod llawer i fod yn obeithiol yn ei gylch, o ran y pellter yr ydym ni wedi teithio a'r cynigion gwario y mae wedi eu hamlinellu. Mae Ysgrifennydd y Cabinet wedi cyflwyno cynllun clir ar gyfer egluro cynlluniau gwario'r llywodraeth, a gwella lefelau craffu ac atebolrwydd.

Rwyf hefyd yn croesawu’r egwyddorion o gydweithio a chydweithredu y mae’r gyllideb yn seiliedig arnynt, sy’n dod â gwahanol bleidiau a safbwyntiau at ei gilydd i gael y canlyniadau gorau i Gymru. Mae’r agwedd hon i’w gweld hefyd yn y gwaith clos rhwng y tair gweinyddiaeth ddatganoledig, gan ddangos aeddfedrwydd y broses ddatganoli wrth iddi ennill ei phlwyf. Nid yw hyn i’w weld yn gliriach yn unman nag yn sylwadau Ysgrifennydd y Cabinet ynglŷn â defnyddio’r pwerau codi trethi y bydd gan y Cynulliad o fewn chwe mis, ac yng ngwaith parhaus Llywodraeth Cymru i ddatblygu cynnig treth newydd sydd wedi ei lunio yng Nghymru.

Fel y mae'r prif economegydd yn ein hatgoffa, mae yna benderfyniadau difrifol y bydd angen i ni eu gwneud ynghylch sut y gellir defnyddio'r pwerau newydd hyn orau i gefnogi gwasanaethau cyhoeddus yng Nghymru wrth i ddisgwyliadau’r cyhoedd newid, ac o gofio agwedd gul Llywodraeth y DU, gyda'i hobsesiwn unllygeidiog ar gyni. Felly, croesawaf sylwadau Ysgrifennydd y Cabinet y bydd yn ceisio lleihau faint o arian sydd wrth gefn ac yn y cronfeydd yn ystod y flwyddyn a fyddai wedi ei gronni fel arall, gan ryddhau gwariant refeniw y mae gwir angen ei fuddsoddi yn y gwasanaethau yr ydym yn dibynnu arnynt.

Hoffwn gyfeirio’n fras at rai elfennau penodol o'r cynigion a amlinellodd Ysgrifennydd y Cabinet. O ran y Prif Grŵp Gwariant cymunedau a phlant, croesawaf y buddsoddiad yn ein cynnig gofal plant blaengar. Gallwn fod yn falch bod ein cynigion yn cynrychioli'r fargen fwyaf hael ei natur yn unrhyw le yn y DU, a dangos bod Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo i gefnogi rhieni a theuluoedd Cymru. Mae'r cynllun arbrofol yn Rhondda Cynon Taf sy'n cwmpasu fy etholaeth i eisoes yn gwneud gwahaniaeth, er fy mod i’n awyddus i weld pa wersi fydd yn cael eu dysgu ynghylch sut y gallwn ni sicrhau bod pawb sy'n gymwys yn cymryd rhan.

Mewn mannau eraill o dan y pennawd hwn, rwy’n croesawu’r ffaith y bydd y grant Cefnogi Pobl yn parhau, y gwyddom ei fod yn gwneud cymaint o wahaniaeth i ddegau o filoedd o ddinasyddion agored i niwed yng Nghymru. Yn yr un modd, gwn mai un o'r cynigion a gaiff y croeso mwyaf gan grwpiau yn fy etholaeth i yng Nghwm Cynon yw'r cyllid ychwanegol i gefnogi adfywio cyfleusterau cymunedol. Mewn ardal fel Cynon, mae llawer o'r adeiladau hyn bron iawn yn rhai o bwys hanesyddol, gyda chysylltiadau balch â threftadaeth mwyngloddio y cymunedau y maent i'w canfod ynddynt, ac mae'n iawn ein bod ni’n sicrhau eu bod yn diwallu anghenion heddiw.

I unrhyw un sydd wedi fy nghlywed i’n codi pryderon am wasanaethau rheilffyrdd y Cymoedd, rwy'n siŵr nad yw hi’n syndod fy mod yn gefnogol iawn o ryddhau arian i brynu cerbydau rheilffordd newydd. Bydd prynu'r stoc hwn yn arbed arian yn y tymor hir, a bydd hefyd yn dileu rhwystr hanfodol i negodi masnachfraint newydd Cymru a'r gororau. Mae'r ymrwymiad newydd i'r model buddsoddi ar y cyd a gaiff ei ddefnyddio i ariannu’r gwaith o ddeuoli’r A465 a'r ymrwymiad newydd i fetro de Cymru yn dangos bod seilwaith trafnidiaeth ar gyfer yr unfed ganrif ar hugain yng Nghymru yn parhau i fod yn nod canolog i Lywodraeth Cymru. Mewn mannau eraill, gwn fod ymrwymiad wedi'i wneud i fuddsoddi mewn mannau gwefru ar gyfer cerbydau trydan, ac mae hynny'n elfen allweddol arall o’r seilwaith trafnidiaeth ar gyfer y dyfodol. Edrychaf ymlaen at gael rhagor o wybodaeth am y cynnig hwn, pan gaiff ei rhyddhau maes o law, i sicrhau ein bod yn cael y manylion yn iawn er mwyn gallu ateb y galw yn y dyfodol.

Mae'r pwyslais parhaus ar addysg hefyd i'w groesawu, yn enwedig y cynlluniau i gyflymu rhaglen ysgolion yr unfed ganrif ar hugain. Mae Cwm Cynon wedi elwa ar dros £100 miliwn o fuddsoddiad o dan y polisi hwn—mwy nag unrhyw etholaeth arall yng Nghymru—felly rwy'n gwybod yn iawn pa mor bwysig y gall y cynllun hwn fod. Ymwelais yn ddiweddar ag Ysgol Gymunedol Aberdâr, ysgol yr unfed ganrif ar hugain, ar ben-blwydd y refferendwm datganoli. Roedd hi’n wych trafod â'r disgyblion yno sut mae datganoli wedi ein galluogi i dorri ein cwys ein hunain yng Nghymru, ac mae'r ysgol hon, a'r polisi hwn, yn un enghraifft o hyn, lle mae ein penderfyniadau gwariant yn wahanol iawn i sut yr aeth y DU ati i ddiddymu cynlluniau i adeiladu ysgolion a sut y gwnaethant wrthod buddsoddi yn y genhedlaeth nesaf.

Fe hoffwn i ofyn ambell gwestiwn a chodi rhai materion ynglŷn â rhai o'r trafodaethau cyllidebol â Phlaid Cymru. Hoffwn adleisio'r hyn a ddywedwyd eisoes: a minnau wedi bod yma ers 10 mlynedd bellach, rwy'n credu ei bod hi'n bwysig inni geisio dod o hyd i dir cyffredin lle y gallwn ni, a defnyddio ein galluoedd fel gwleidyddion i ddod o hyd i atebion, ynghyd ag i graffu ar bethau. Felly, rwy’n croesawu yn y cytundeb cyllideb hwn y buddsoddiad o £30 miliwn a gyhoeddwyd ar gyfer creu gorsaf ynni newydd ar gyfer Tata.

Mae hyn yn rhywbeth y bu ymgyrchwyr lleol a gwleidyddol o wahanol bleidiau yn ymgyrchu amdano ers cryn amser a chredaf fod hyn yn rhywbeth y dylem ni fod yn falch ohono. Hoffwn gael mwy o wybodaeth ynghylch pa un a yw Llywodraeth Cymru wedi siarad â Tata ynghylch yr ymrwymiad penodol hwn, yn enwedig mewn cysylltiad â'r buddsoddiad arall y mae Tata wedi ei addo i'r undebau ac i'r gweithlu. Rwy'n credu ei bod hi’n bwysig, os yw Llywodraeth Cymru yn buddsoddi £30 miliwn ar gyfer gorsaf o’r math hwn, ein bod yn sicrhau’r arian gan Tata ar gyfer y gweddill ohoni, a’n bod yn sicrhau bod Tata wedi ymrwymo i'r ardal. Rwy'n credu bod hyn yn dangos arwydd clir bod hyn yn wir, ond rwy’n credu ei bod hi’n bwysig, yn enwedig gyda newidiadau i'r gronfa bensiwn a'r gyd-fenter bosibl, ein bod yn gweld hyn yng ngoleuni presenoldeb Tata yma ar gyfer y tymor hir. Roeddwn yn meddwl tybed a allai Ysgrifennydd y Cabinet gadarnhau hefyd na fydd y cyhoeddiad hwn o ran Gwaith Dur Tata yn effeithio ar ymrwymiadau ariannol eraill a wnaed gan Lywodraeth Cymru, sydd bron iawn yn £13 miliwn. Ond fe hoffwn i gofnodi fy niolch am wneud hyn yn flaenoriaeth.

Mae fy nghwestiwn arall yn ymwneud â'r gronfa newyddiaduraeth. Unwaith eto, rwy'n ddiolchgar iawn am hynny—£100,000 am un flwyddyn a £100,000 am yr ail flwyddyn. Rwyf eisoes wedi bod yn siarad â phobl yn y sector am yr hyn y gallai hynny ei olygu. Felly, rwy'n meddwl tybed sut y gall y sector helpu i lunio hynny ac i sicrhau ar goedd y byddai'r gronfa honno ar gyfer newyddiadurwyr lleol ac nid ar gyfer sefydliadau cyfryngol mawr a allai fod eisoes yn elwa ar gynllun arall—cynllun y BBC, er enghraifft. Fe hoffwn i i hyn fod yn benodol ar gyfer pobl sy’n ymsefydlu yn y maes fel na fyddai, er enghraifft, Port Talbot MagNet yn fy ardal i wedi dod i ben, byddai wedi gallu bod yn gynaliadwy. Dyna'r math o beth sydd ei wirioneddol angen arnom ni i i sicrhau bod sector newyddiaduraeth naturiol a llawr gwlad yn ffynnu yng Nghymru.

O ran y buddsoddiad mewn cerddoriaeth ym myd addysg, credaf ei fod yn £2 filiwn dros ddwy flynedd. Mae hynny, unwaith eto, yn rhywbeth yr wyf i’n ddiolchgar iawn amdano. Unwaith eto, sut gallwn ni fod yn rhan o lunio lle mae'r arian hwnnw'n mynd a sut y caiff ei wario? Fel y gwyddoch chi, mae'r pwyllgor yr wyf i’n ei gadeirio wedi cynnal ymchwiliad i gerddoriaeth mewn addysg ac rydym ni wrthi’n llunio ein casgliadau terfynol. Rwy'n siŵr y bydd pobl o bob plaid yma yn y Siambr yn barod i feddwl am syniadau ynglŷn â sut y gellir gwario'r arian hwnnw yn y modd mwyaf effeithlon fel na fyddwn ni’n dyblygu gwaith sydd eisoes yn cael ei wneud ar lawr gwlad.

I orffen, fe hoffwn i ddweud hefyd fy mod i’n croesawu’r £14 miliwn ychwanegol ar gyfer iechyd meddwl. Er fy mod i’n meddwl y bu mwy o gefnogaeth i iechyd meddwl yn y blynyddoedd diwethaf, mae croeso i hynny bob amser. Yr hyn yr hoffwn i ei weld yn digwydd yw—rydym ni’n sôn am y gyllideb ac rydym ni’n sôn am arian, ond, yn y pen draw, rwy'n credu bod hyn yn ymwneud â sut yr ydym ni’n defnyddio'r arian sydd gennym ni mewn ffordd well. Felly, er mai arian newydd yw hwn, sut gallwn ni newid strwythurau a sut mae pethau'n gweithio yn y maes iechyd meddwl fel bod hyn yn wirioneddol adlewyrchu'r hyn sydd ei angen ar bobl ar lawr gwlad? Yr un enghraifft a roddaf yw efallai y gallem ni feddwl ynglŷn â rhoi’r arian hwn i roi cefnogaeth iechyd meddwl i'r gymuned bobl dduon a lleiafrifoedd ethnig a cheiswyr lloches. Unwaith eto, fel y soniais i, roeddwn i yr wythnos diwethaf gyda phobl o'r gymuned bobl dduon a lleiafrifoedd ethnig yn Abertawe, ac roedden nhw’n dweud bod rhai pobl yn cael eu troi ymaith rhag cael gweld meddygon teulu dim ond oherwydd bod y meddygon teulu yn gwrthod cael cyfieithydd yno. Ychydig wythnosau yn ôl cyflawnodd ceisydd lloches hunanladdiad yn Abertawe oherwydd na allai gael triniaeth. Felly, os ydym ni am ystyried sut yr ydym ni’n defnyddio'r arian hwn yn greadigol, a gawn ni feddwl amdano gyda hynny mewn golwg?

Fe hoffwn i orffen trwy adleisio sylw Rhun o ran Cefnogi Pobl. Nid wyf eisiau dadl fawr ynghylch pwy a sicrhaodd fodolaeth Cefnogi Pobl ond rwyf eisiau diolch i'r tîm trafod am gadw'r arian hwnnw, oherwydd, yn ystod yr wythnosau diwethaf, rwyf wedi cwrdd â llawer o bobl wahanol o bob cefndir a fydd yn hapus iawn, iawn â chyhoeddiad heddiw. Dyna beth yw ystyr hyn i mi. Gall pobl ddweud yr hyn a fynnon nhw, ond, mewn gwirionedd, bydd hynny'n golygu y bydd pobl yn dal ar y rheng flaen yn helpu'r bobl hynny sydd mewn sefyllfaoedd argyfyngus. Felly, os mai’r cwbl y gallaf i apelio amdano yw, pan fyddwn yn trafod hyn yn y dyfodol, nad ydynt yn teimlo bod eu cyllideb o dan fygythiad bob blwyddyn ac y gallant gael rhywfaint o gysur yn y system ar gyfer y blynyddoedd i ddod—[Torri ar draws.] Wel, byddwn i wrth fy modd yn cefnu ar gyni, Lee. Nid wyf yn eich beirniadu yn hyn o beth. Dim ond dweud yr wyf i pe gallem ni gael sgwrs o bosib fel eu bod yn teimlo eu bod yn rhan o drafodaethau parhaus â Llywodraeth Cymru ac y gallwn ni sicrhau y cefnogir y rhaglen honno yn y dyfodol.

Fe hoffwn i ymhelaethu ar y pwynt a wnaed ynghylch cyni, oherwydd, wrth gwrs, dyna'r cefndir i'r holl drafodaeth hon ynglŷn â’r gyllideb. Pan fo Llywodraeth y DU yn parhau i fynnu cadw at y mesurau cyni difäol hynny, yna mae'n amlwg y bydd yn rhaid cwtogi ar bethau. Nawr, mae’n rhaid i ni beidio ag anghofio pam mae gennym ni'r mesurau cyni hyn. Fe'u bwriadwyd i sicrhau ein bod yn lleihau ein diffyg a'n lefelau o ddyled, ond y gwir amdani yw, ers 2010, bod lefel ein dyled genedlaethol wedi cynyddu dros £800 biliwn i dros £2 triliwn—mae hyn o danoch chi ers 2010—ac mae’r Llywodraeth Geidwadol hon—

A wnewch chi ildio?

Gwnaf. Gadewch i mi orffen fy mhwynt, oherwydd mae gen i lawer mwy i ddod—[Torri ar draws.] Mae’r—[Torri ar draws.] Mae’r Llywodraeth Geidwadol hon—. Hei, ar ôl ichi orffen. Diolch. Mae'r Llywodraeth Geidwadol hon wedi benthyca mwy o arian na phob Llywodraeth Lafur mewn hanes. Ewch ymlaen.

Y rheswm y bu'n rhaid iddi fenthyca mwy o arian yw oherwydd y diffygion enfawr digynsail a adawodd Gordon Brown yn y Trysorlys—

Naci; dim o gwbl.

[Yn parhau.]—ac yn y cyllid cyhoeddus. Dyna pam yr ydym ni’n ceisio gwyrdroi hynny. Rydych chi eisiau benthyca mwy mewn gwirionedd. Byddai wedi cyflymu o danoch chi.

Darren, wnaethoch chi-

Ewch ymlaen, Eluned Morgan.

Wnaethoch chi wrando o gwbl?

Mae'r diffyg yn ychwanegu at y ddyled-

Eluned Morgan.

Wnaethoch chi wrando o gwbl ar yr hyn a ddywedais i?

Do.

Rydych chi wedi benthyca mwy o arian na phob Llywodraeth Lafur mewn hanes. Eich polisi chi yw hwn, ac nid yw cyni yn gweithio- [Torri ar draws.] Nawr, mae Llywodraeth Cymru- [Torri ar draws.] Yr unig arian y gall Llywodraeth Cymru ei wario yw’r hyn a gaiff gan Lywodraeth y DU, er, yn ystod y flwyddyn hanesyddol hon byddwn ni fel—[Torri ar draws.] Darren, os gwelwch yn dda—

Na, na, na, na. Nid oes angen i chi ddweud wrth Darren Miller i gau ei geg. Mi wnaf i hynny. [Chwerthin.] Darren, cau dy geg. [Chwerthin.] Eluned Morgan.

Diolch, Llywydd. Nawr, mae hon yn flwyddyn hanesyddol oherwydd, am y tro cyntaf nawr, rydym ni’n cyflwyno'r pwerau hyn i godi trethi neu newid trethi. Croesawaf hyn yn fawr—[Torri ar draws.]

Eluned, a wnewch chi dderbyn ymyriad?

O, nid un arall. Na, wnaf i ddim, os nad oes ots gennych chi.

Does dim rhaid i chi dderbyn yr ymyriad, Eluned Morgan.

Diolch. Mae’r newyddion da—y newyddion y mae'r Ysgrifennydd cyllid wedi eu cyhoeddi y bydd gennym ni yn awr y cyfraddau cychwynol isaf o dreth trafodion tir yn y DU. Ac fe deimlais i wefr wirioneddol yn y Siambr pan gyhoeddwyd hynny. Roeddem ni’n teimlo fel Senedd wirioneddol aeddfed, a dyna'r hyn yr wyf eisiau gweld y lle hwn yn datblygu i fod. Fe hoffwn i gael gwybod gan yr Ysgrifennydd cyllid faint fydd hynny’n cei gostio. Nid wyf yn siŵr a amlinellwyd hynny ganddo, ond credaf y byddai hynny'n ddefnyddiol.

Nawr, mae’n rhaid i ni beidio ag anghofio bod y mesurau cyni hyn yn parhau ar adeg pan fo cyflogau wedi aros yn eu hunfan ers 10 mlynedd. Ac, ar ben hyn, yn ystod y 10 mlynedd hynny, tra bu Llywodraeth y Torïaid wrth y llyw yn San Steffan, mae biliau nwy wedi cynyddu 49 y cant, mae biliau dŵr wedi cynyddu 25 y cant, mae prisiau teithio ar y trên wedi cynyddu 27 y cant , mae rhent preifat wedi cynyddu 25 y cant, ac mae bwyd wedi cynyddu 21 y cant. Nid oes unrhyw un o’r rhain yn foethusion. Ond yn hytrach na chefnogi’r tlotaf mewn cymdeithas, beth mae’r Llywodraeth Dorïaidd wedi penderfynu ei wneud? Mae hi wedi penderfynu cosbi’r tlawd drwy gyflwyno credyd cynhwysol. Bydd pedwar can mil o deuluoedd yng Nghymru ar eu colled o £3,400 y flwyddyn erbyn 2020 oherwydd cyflwyno'r mesur newydd hwnnw.

Nawr, yn Lloegr, mae Llywodraeth y Torïaid wedi amddifadu’r tlodion. Mae'r toriadau hynny wedi arwain at gynnydd o 65 y cant yn y lefelau digartrefedd yn Lloegr. Nid yw hynny'n wir yng Nghymru. Rydym ni wedi cyflwyno’r gyfraith newydd hon, gan roi cyfrifoldebau newydd i lywodraeth leol yng Nghymru o ran digartrefedd, a bu’r rhaglen Cefnogi Pobl yn hanfodol yn hyn o beth. Mae angen atgoffa unrhyw un a oedd o bosib yn amau ​​ymrwymiad personol Mark Drakeford i'r mater hwn, ei weithgarwch parhaol ynglŷn â digartrefedd, ei ymdrechion diflino i helpu dechrau a sefydlu Llamau, a'i angerdd a’i waith hirhoedlog i sicrhau cefnogaeth i'r digartref. Nid oes toriadau i'r rhaglen Cefnogi Pobl ac nid oeddwn yn credu y byddai Mark Drakeford, gyda'i hanes hir, wedi cyflwyno’r rheiny. Felly, rwy'n falch iawn o weld hynny, a’r £20 miliwn ychwanegol i fynd i’r afael â digartrefedd.

Nawr, bydd digon o amser i gnoi cil dros fanylion y gyllideb, ond rwyf yn credu ei bod hi’n werth nodi’r £240 miliwn ychwanegol hwnnw i leihau’r pwysau sydd ar ein staff gweithgar yn y GIG. Wrth gwrs, y ddelfryd fyddai rhoi i'n gweithwyr yn y GIG a gweithwyr sector cyhoeddus eraill y codiad cyflog y maent yn ddiau yn ei haeddu, ond, gyda chyllideb benodol a chyfyngedig, yr unig ffordd i wneud hynny fyddai cwtogi ar wasanaethau mewn mannau eraill. Felly, os yw Plaid Cymru mor awyddus i gyflwyno'r codiad cyflog hwn heb gael yr arian ychwanegol gan Drysorlys y DU, mae'n rhaid ichi nodi pa ysbytai yr ydych chi’n mynd i’w cau er mwyn gwneud hynny. Ac o ran y Torïaid yn dweud bod y lefelau dyled yn ysbytai Cymru—. Ydych chi'n gwybod beth yw lefelau dyled ysbytai Lloegr? Mae'n £2.4 biliwn. Peidiwch â dod draw yma i ddweud wrthym ni am lefelau dyled mewn ysbytai.

Rwy'n credu ei bod hi’n bwysig iawn, y ffaith ein bod ni'n helpu i sicrhau cyllid ar gyfer gofal; mae'n faes hollbwysig, ac rwyf wrth fy modd y bydd yr Ysgrifennydd cyllid yn edrych ar fater trethiant yn y maes hwn. Mae hwn yn rhywbeth y byddwn ni’n edrych arno yn y Pwyllgor Cyllid ac rwy'n gobeithio y byddwn yn cyflwyno syniadau diddorol am hynny yn yr wythnosau nesaf.

Yr un maes yn arbennig yr hoffwn ddiolch i'r Ysgrifennydd cyllid yn ei gylch yw ei ymrwymiad i ddiddymu'r tollau ar bont Cleddau erbyn 2020. Mae hwn yn fater y mae'r Blaid Lafur yn lleol wedi ymgyrchu drosto ers blynyddoedd, ac rwyf wrth fy modd ei fod wedi gallu cyflawni hyn. Bydd yn gwneud gwahaniaeth gwirioneddol i bobl a busnesau yng nghyffiniau’r Aber. Rwyf wrth fy modd hefyd yn clywed bod arian ychwanegol wedi'i neilltuo i dynnu arian o raglen datblygu gwledig yr UE, ond rwyf yn meddwl tybed a allai'r Ysgrifennydd cyllid egluro pa un a fyddwn yn cael, yn yr wythnosau nesaf, mwy o eglurder ynghylch y strwythurau cystadleuol ar gyfer datblygu gwledig economaidd yng Nghymru.

Mae'r Ysgrifennydd Cyllid hefyd wedi gosod cyllideb dwy flynedd. Hoffwn wybod: a yw hynny'n golygu y byddwn ni’n gweld yr un peth yn union y flwyddyn nesaf, ar wahân i ychydig o fân newidiadau? Ac a yw hynny'n golygu na fydd ein hangen ni, sef y Pwyllgor Cyllid, y flwyddyn nesaf? Beth mae hynny'n ei olygu mewn gwirionedd o ran sut mae'r mecanwaith yn gweithio? Nawr, fe wn i fod meintioli'r gyllideb ar adeg o gyni yn orchwyl anodd, ond fe hoffwn i ddiolch i'r Ysgrifennydd cyllid am gadw at yr ymrwymiadau hynny a wnaeth ef ac a wnaethom ninnau ym maniffesto Llafur Cymru, ac am anrhydeddu’r addewidion a wnaethom ni i'r cyhoedd yng Nghymru ac i'r etholwyr.

Yn olaf, Joyce Watson.

Diolch, Llywydd. Ysgrifennydd y Cabinet, mae cryn dipyn i roi sylw iddo yma, ond mae un peth sy'n hollol glir a hynny yw bod y gyllideb hon wedi'i llunio i ofalu am y bobl hynny sydd angen y gefnogaeth honno fwyaf, i gefnogi'r bobl yng Nghymru yn erbyn y cyni sy'n deillio o'r Llywodraeth Dorïaidd yn San Steffan. Ac mae honno’n Llywodraeth sy'n gwbl benderfynol i wneud bywyd yn anodd i'r rhai tlotaf mewn cymdeithas. Rwy'n credu y bydd cyflwyno'r credyd cynhwysol sy’n—[Torri ar draws.] Na, wnaf i ddim. Newydd ddechrau siarad wyf i. Gallwch chi eistedd i lawr.

Does arnoch chi ddim eisiau derbyn ymyriad. Dyna'r cyfan sy’n rhaid i chi ei ddweud.

[Yn parhau.] — y credyd cynhwysol sy’n mynd i adael pobl heb arian am chwe wythnos, ac i’r Prif Weinidog, pan gafodd ei chyfweld ar yr egwyddor honno, wfftio at hynny gan ddweud, ‘Fe ddown ni i ryw drefniant’. Wel, rwy'n falch y gall hi ddod i ryw drefniant, oherwydd fe wn i un peth: pan nad oes gennych chi arian o gwbl am chwe wythnos i fwydo eich hun, i dalu eich rhent, neu i anfon eich plant i unrhyw le, ni fyddwch yn medru ymdopi ac ni fyddwch yn gallu dod i ryw drefniant. Felly, o ran diogelu'r £1 miliwn ar gyfer y gronfa cymorth dewisol, sydd mewn gwirionedd yn ddim ond elfen fechan iawn, ond yn elfen hanfodol ac yn rhwyd ​​ddiogelwch, a gafodd ei diddymu gan y Torïaid yn Lloegr ac a adferwyd gan Lywodraeth Lafur flaenorol yng Nghymru, croesawaf hynny ac rwy’n meddwl tybed faint o bobl a gaiff eu cefnogi gan hynny.

Y mater arall yr wyf yn fwy na bodlon yn ei gylch yw—. Ac roeddwn yn gyn-gynghorydd sir yn Sir Benfro, ac wedi hen arfer â hanes hir ac amheus y doll ar bont Cleddau, felly rwy'n croesawu diddymu honno. Ac mae hanes ynglŷn â sut y codwyd yr arian hwnnw a sut y cafodd ei wario. Felly, wrth edrych ymlaen, croesawaf, yn y lle cyntaf, y ffaith na fydd yn rhaid i’r bobl sy'n teithio i’w gwaith ac yn ôl, na’r busnesau sy'n gweithredu ar y naill ochr neu’r llall i'r sir dalu’r dreth leol honno. Rwyf yn gwerthfawrogi bod angen amser i wneud trefniadau pontio, ond o ystyried y gall y cyngor lunio cyllideb yn gwybod y caiff costau cynnal a chadw eu trosglwyddo i Lywodraeth Cymru mewn dwy flynedd, o ystyried y cwestiwn hanesyddol o sut y gwariwyd yr arian dros y blynyddoedd, ydych chi'n meddwl y gallai fod yn syniad da, hyd yn oed yn arwydd o ewyllys da, pe byddai cyngor Sir Benfro yn diogelu’r refeniw doll o nawr tan ei fod wedi'i ddiddymu ac ymgynghori â threthdalwyr ynghylch sut y dylid gwario'r arian hwnnw? Bu hwn yn faes enfawr yr wyf i ac arweinwyr Llafur eraill ar Gyngor Sir Benfro wedi dadlau yn ei gylch flwyddyn ar ôl a blwyddyn. Edrychaf ymlaen at eich ymateb.

Galwaf nawr ar Ysgrifennydd y Cabinet i ymateb i’r ddadl.

Diolch yn fawr, Llywydd, a diolch i bawb sydd wedi cymryd rhan yn y drafodaeth eang iawn ynglŷn â’r gyllideb. Fe wnaf fy ngorau i ymateb i gymaint â phosib o'r pwyntiau a godwyd, a gwnaf hynny'n gyflym.

Dechreuodd Nick Ramsay y drafodaeth ynghylch hyn ar adeg sy'n ymddangos fel amser maith yn ôl erbyn hyn. Diolchaf iddo am y croeso a roddodd i'r broses gyllideb newydd. Cydnabûm yn fy sylwadau agoriadol effaith y fframwaith cyllidol. Rwy'n falch o gadarnhau i'r Aelod bod adroddiad Prifysgol Bangor ar gael i'r Aelodau ac ar gael yn llawn ac ar gael heddiw. O ran y ddwy dreth newydd, rwy’n amau ​​y bydd wedi sylwi ar y gyfradd o 150 y cant am warediadau treth anawdurdodedig yn y Dreth Gwarediadau Tirlenwi, oherwydd fe soniodd wrthyf am yr union gyfradd honno yn y Pwyllgor Cyllid ar adeg pan nad oeddwn yn gallu cadarnhau hynny. Ond fe'i cadarnheir ar y gyfradd honno heddiw.

A gaf i ddweud wrth Aelodau'r Grŵp Ceidwadol yma fy mod i’n credu bod angen iddyn nhw ymbellhau ychydig o'r iaith a ddefnyddiwyd ganddyn nhw ynglŷn â threth dwristiaeth? Yr hyn yr wyf i wedi'i wneud y prynhawn yma, Llywydd, yw'r hyn a ddywedais; Rwyf wedi cyhoeddi rhestr fer o gynigion posibl ar gyfer gwaith pellach, ac mae hyn yn un o'r pethau y mae llawer o bobl wedi ei argymell. Roedd Adam Price yn hollol gywir pan nododd bod hon yn dreth a ddefnyddir mewn llawer rhan o’r byd, ac a benderfynir ar lefel leol fel arfer. Y rheswm dros y dreth—gan y bobl hynny sy'n ei hyrwyddo— yw er mwyn gallu buddsoddi mewn cyfleusterau sy'n arwain at fwy o dwristiaid yn yr ardal honno. Dyna ddiben treth dwristiaeth. Nid i ddychryn twristiaid rhag dod; ei diben yw creu amodau lle gall y diwydiant twristiaeth barhau i ffynnu a gwneud mwy. Felly, dyna'r achos dros ei chyflwyno, a byddwn yn ei harchwilio ymhellach. Yn sicr, ni ddylid wfftio at y syniad fel pe na byddai unrhyw werth iddo o gwbl. Efallai na fydd yn cyrraedd y rhestr fer, ond rwyf yn credu bod y syniad nad yw'n werth ei archwilio yn gor-bwysleisio’r achos.

Ysgrifennydd y Cabinet, a wnewch chi dderbyn ymyriad?

Gwnaf, wrth gwrs.

Rwy'n derbyn yr hyn yr ydych chi'n ei ddweud ynglŷn â siarad am ddim ond archwilio treth dwristiaeth ar hyn o bryd, ond a ydych chi'n cydnabod bod perygl y bydd canfyddiad yn lledaenu bod treth ar dwristiaid yn dod i Gymru nad yw’n bodoli ar draws y ffin yn Lloegr? Mewn ardaloedd fel fy un i fy hun, ar hyd ardaloedd y ffin, mae angen i ni warchod rhag creu’r math hwnnw o ganfyddiad. Felly, rwyf yn credu bod angen inni sicrhau mai dim ond archwilio yr ydym ni ar hyn o bryd.

Llywydd, nid wyf yn dweud nad yw'r pwyntiau hynny'n bwyntiau y mae angen eu hystyried, ond y cwbl yr wyf wedi ei ddweud heddiw yw ein bod ni’n bwriadu ystyried pethau, a byddwn yn ystyried yr achos cadarnhaol a wnaed ac yn cloriannu’r dadleuon hynny sy'n dweud wrthym pam y gallai fod angen i ni droedio’n ofalus. Dim ond eisiau bod yn glir oeddwn i ynglŷn â statws yr hyn a gyhoeddais y prynhawn yma.

Gwnaeth Adam Price gyfres o bwyntiau pwysig am y cytundeb a gyrhaeddwyd â Phlaid Cymru. Rydym ni yn Llywodraeth heb fwyafrif. Dywedodd y Prif Weinidog, yn ôl yn gynnar yn ystod haf 2016 pan ddechreuodd y tymor hwn yn y Cynulliad, bod angen i Lywodraeth yn ein sefyllfa ni allu gwrando ar syniadau o rannau eraill o'r Siambr a cheisio dod i gytundeb pan fo hynny'n bosibl, ac mae'r gwaith gofalus iawn sydd wedi ei wneud dros yr haf wedi ein galluogi i wneud hynny. Nid ydym yn cytuno ar bopeth, fel y nododd Adam Price, ond mae'r pethau yr ydym ni wedi gallu cytuno arnynt yn bwysig, byddant yn gwneud gwahaniaeth, ac fe'u hamlinellwyd ganddo.

Llywydd, gwrandewais, ar bob gair, o’r hyn yr oedd gan Neil Hamilton i’w ddweud. Bu ond y dim imi â rhoi’r gorau iddi ar un adeg, ond daliais ati i wrando. Rwy'n credu mai dyma'r math o gyfraniad y gellid ei ddisgrifio orau gyda’r syniad o 'ffrwd o led-ymwybyddiaeth'. Roeddwn bron â rhoi'r gorau i wrando pan geisiodd fy narbwyllo fy mod i’n byw mewn cyfnod o afradlonedd ariannol ac mai’r hyn y mae pobl yng Nghymru wedi gorfod ei ddioddef am yr wyth mlynedd diwethaf yw —ac rwy’n meddwl fy mod yn ei ddyfynnu air am air—gwrthwyneb i gyni. Wel, nid yw'n teimlo felly, gallaf ddweud wrtho, i bobl sy'n byw yn fy etholaeth i, sy'n canfod nad yw eu cyflogau wedi codi dros y cyfnod hwnnw, y bu’n rhaid cwtogi ar eu gwasanaethau, a bod eu rhagolygon o unrhyw beth gwell yn cilio ymhellach fyth i'r dyfodol.

Rwy'n siŵr y bydd Ysgrifennydd y Cabinet yn derbyn na allwch chi fenthyca symiau diderfyn yn dragwyddol, ac, felly, mae'n rhaid penderfynu, weithiau, pryd y mae'n rhaid rhoi'r gorau iddi. Mae cyfraddau llog wedi bod ar eu hisaf erioed. Maent eisoes ar gynnydd yn yr Unol Daleithiau; efallai y byddant ar gynnydd yn y wlad hon yn fuan. Sut ydym ni wedyn yn talu'r biliau ar adeg pan nad ydym ni wedi trwsio'r to, pan fydd yr haul yn peidio â disgleirio a’r glaw yn arllwys?

Llywydd, rydym ni'n hynod ffodus yn ein hamser ni ein bod wedi elwa ar y penderfyniadau buddsoddi yr oedd y bobl hynny a fu yma o’n blaenau ni yn barod i'w gwneud. Pe bydden nhw wedi gwrando ar Neil Hamilton, bydden nhw wedi rhoi’r gorau i wneud yr holl bethau yr ydym ni’n dibynnu arnyn nhw ar hyn o bryd. Mae'n bosibl, mewn ffordd nad wyf i’n credu bod yr Aelod yn ymddangos ei fod byth yn ei deall na'i chydnabod, i fenthyca er mwyn buddsoddi, gan fod buddsoddi yn creu amodau llwyddiant economaidd, ac mae'r llwyddiant economaidd hwnnw wedyn yn caniatáu ichi dalu'r arian yr ydych chi wedi'i fenthyg yn ôl. Dyna'r wers syml y mae Llywodraethau blaengar yn ystod y 100 mlynedd diwethaf a mwy wedi ei deall, ac rydym ni’n dweud bod angen deall hynny yn well heddiw.

Gwnaeth Mike Hedges gyfres o bwyntiau pwysig iawn. Roedd yn deall yn llwyr y gallwch chi fuddsoddi eich ffordd i lwyddiant, nid yn unig mewn mannau, ond, fel y dywedodd, mewn pobl hefyd. Cytundeb newydd i Brydain yw’r union hyn sydd ei angen arnom ni i gael ein heconomi ar y llwybr hwnnw. O ran ansefydlogrwydd treth, bydd yn gwybod bod y fframwaith cyllidol yn rhoi mynediad i ni i refeniw wrth gefn o £500 i ganiatáu inni unioni ansefydlogrwydd treth o flwyddyn i flwyddyn. Nid wyf wedi gwneud unrhyw gynlluniau i ddefnyddio'r arian hwnnw sydd wrth gefn yn y gyllideb sydd ger bron y Cynulliad, ond mae yno pe byddai ei angen yn y dyfodol. Y ffordd yr ydym ni wedi defnyddio ein cyfalaf yn y gyllideb hon yw'r union ffordd y dadleuodd Mike Hedges drosti. Dywedais wrth fy holl gyd-Aelodau yn y Cabinet y byddaf yn rhoi blaenoriaeth i gynlluniau buddsoddi cyfalaf sy'n rhyddhau refeniw yn y dyfodol, a dyna pam mae prynu cerbydau rheilffordd yn y ffordd yr amlinellodd Vikki Howells mor bwysig.

Roeddwn yn ddiolchgar i Mark Isherwood am yr hyn a ddywedodd am dai, oherwydd rwyf eisiau dweud wrtho fod anghenion tai wrth wraidd y gyllideb hon. Pa un a yw hynny drwy’r rhaglen Cefnogi Pobl, a'r £10 miliwn ym mhob un o'r ddwy flynedd nesaf y gallwn ni yn awr ei fuddsoddi mewn gwasanaethau digartrefedd; pa un a yw drwy’r hyn yr ydym ni’n ei wneud i adeiladu 20,000 o dai fforddiadwy; neu pa un a yw drwy’r cyhoeddiad yr wyf wedi gallu ei wneud heddiw ynglŷn â pheidio â threthu prynwyr tro cyntaf yng Nghymru o gwbl—mae'r pethau hynny i gyd yn ymwneud â sicrhau y gallwn ni, o ran tai, rhywbeth sy'n effeithio ar bob teulu yn y wlad, wneud mwy i helpu pobl yn y sefyllfa honno.

Daeth y Dirprwy Lywydd i’r Gadair.

Dirprwy Lywydd, cyfeiriodd Rhun ap Iorwerth at nifer o agweddau pwysig yn y cytundeb yr ydym ni wedi gallu cytuno arno rhwng Llafur a Phlaid Cymru. Mae'n rhaid i mi anghytuno ag ef ar un pwynt yn unig, ond mae'n bwynt pwysig, a dyma'r unig bwynt, rwy’n credu, yn y ddadl hon lle rwy'n teimlo fy mod yn gorfod sicrhau y caiff y cofnod ei ddeall yn iawn. Dywedodd Rhun ei bod hi’n anochel y byddai toriadau i Cefnogi Pobl heb gytundeb cyllideb. Hoffwn ei gwneud hi’n gwbl glir i'r Siambr nad oedd unrhyw beth anochel ynghylch hynny. Mae Cefnogi Pobl yn rhaglen, fel pob un arall, sy'n dod o dan bwysau pan fydd yn rhaid inni greu cyllideb yn yr amgylchiadau anodd yr ydym ynddynt. Roeddwn yn falch iawn ein bod wedi gallu dod i'r cytundeb a wnaethom. Rwy’n credu i Bethan Jenkins fynegi hynny yn yr union ffordd gywir, o ran Cefnogi Pobl. Mae wedi bod yn flaenoriaeth gyffredin ar draws y Siambr hon ers blynyddoedd lawer. Mae wedi ymddangos mewn tri chytundeb cyllideb. Roedd yn fater a oedd o’r pwys mwyaf imi. Rwy'n falch iawn ein bod wedi gallu cefnogi’r rhaglen gyda’n gilydd, a dyna'r sefyllfa yr ydym ni wedi'i chyrraedd. Dim ond eisiau gwneud yn siŵr yr wyf i bod hynny'n glir i bawb.

Rydych chi'n gwybod yn iawn y dywedwyd wrth y sector i ddisgwyl y toriad hwn o 10 i 15 y cant.

Rwy'n treulio fy amser yn gorfod dweud wrth bobl sy'n darparu gwasanaethau y mae ein cyd-ddinasyddion yn dibynnu arnynt fod yn rhaid iddyn nhw baratoi ar gyfer yr adegau anoddach a'r dewisiadau anoddach sydd ar y gorwel. Rwyf wedi dweud hynny lawer gwaith yn y Siambr hon, felly rwy’n deall bod pobl ar lawr gwlad yn deall yr amodau y mae'r gyllideb hon yn cael ei chreu ynddynt ac y bydden nhw’n bryderus ynglŷn â’r hyn y gallai hynny ei olygu iddyn nhw. Yn ffodus, trwy weithredu gyda'n gilydd fel y gwnaethom ni, rydym ni’n gwybod erbyn hyn, ac fe allwn ni roi sicrwydd am ddwy flynedd—oherwydd gofynnodd Bethan ynglŷn â sicrhau ein bod ni’n gallu cynnig mwy na blwyddyn—mae gennym ni ddwy flynedd o sicrwydd nawr i bobl yn y sector bod y gyllideb honno'n cael ei diogelu, ac o ganlyniad i'r gyllideb hon, mae £10 miliwn arall yn y ddwy flynedd ar gael i gynyddu'r gwasanaethau yr ydym ni’n eu darparu yn y maes digartrefedd hefyd. A bydd £4 miliwn o hynny yn mynd trwy gyllideb fy nghyd-Aelod Carl Sargeant, lle bydd yn gallu gwario'r arian hwnnw gyda chymdeithasau tai a'r trydydd sector, gan ddarparu'r gwasanaethau yr ydym ni'n gwybod—. Mae digartrefedd yn fwy na brics a morter; mae'n ymwneud â rhoi sylw i’r anawsterau gwirioneddol y mae pobl yn eu hwynebu—o ran iechyd meddwl, camddefnyddio sylweddau, anawsterau gydag alcohol ac yn y blaen — sy’n deillio o fod yn yr amgylchiadau ofnadwy hynny. Bydd yr arian a ddarparwn, trwy Cefnogi Pobl a thrwy'r gyllideb hon, yn ein galluogi i wneud mwy i helpu pobl ar lawr gwlad. Dyna pam, pan gyfeiriodd Dawn Bowden a Joyce Watson ac Eluned Morgan i gyd at y cyfansoddiad cymdeithasol, bod yr arian yr ydym ni wedi gallu ei ddarganfod ar gyfer digartrefedd, ar gyfer y gronfa cymorth dewisol, mor bwysig.

Gadewch imi yn fyr iawn, Llywydd, ddweud rhywbeth wrth Darren Millar. Mae syniadau eraill ar ein rhestr drethi; mae ardoll ar ddeunydd pecynnu bwyd cyflym ar y rhestr a amlinellais heddiw. Rwy'n siŵr, Llywydd, y tro diwethaf i mi edrych, bod pont Menai yn y gogledd-orllewin, a phe byddai wedi edrych yn ofalus ar y cytundeb â Phlaid Cymru, byddai wedi gweld ein bod wedi canfod arian i weithredu’n gynt ar yr ymrwymiad a wnaeth y Prif Weinidog yn yr Eisteddfod ym mis Awst i drydedd groesfan ar draws y Fenai. Bydd fy nghyd-Aelodau yn cyhoeddi manylion y gyllideb ymhen tair wythnos, a bydd yn gweld wedyn y cynlluniau sydd gennym ni, ar gyfer yr amddiffynfeydd rhag llifogydd gwerth £150 miliwn ac ar gyfer gwelliannau i ffyrdd yn y gogledd.

Mae yna fwy, wrth gwrs, y gellid ei ddweud, ond rydym ni ar ddechrau proses, nid y diwedd. Rwy'n ddiolchgar i bawb sydd wedi gwneud sylwadau ar y gyllideb y prynhawn yma, ac edrychaf ymlaen at y cyfnod craffu a fydd yn dilyn yn awr.

Diolch yn fawr iawn.